Konferencja nt Ultras [2010, PDF, 332 KB, PL]

T-RV(2010)03

STAŁY KOMITET (T-RV)

RADA EUROPY

EUROPEJSKA KONWENCJA W SPRAWIE PRZEMOCY
I EKSCESÓW WIDZÓW W CZASIE IMPREZ SPORTOWYCH,
A W SZCZEGÓLNOŚCI MECZÓW PIŁKI NOŻNEJ

18

stycznia

2010

T-RV

(2010)

Międzynarodowa konferencja

na temat zorganizowanych grup kibiców, zwanych

Ultras

Dobre praktyki postępowania wobec nowych zjawisk w dziedzinie zachowania kibiców

Omówienie zjawiska kultury Ultras

w państwach należących do Rady Europy – stan na rok 2009

Opracowanie: prof. dr Gunter A. Pilz

mgr Franciska Wölki-Schumacher

Uniwersytet im. Leibniza w Hanowerze

Instytut Badań Sportu

T-RV(2010)03

Opinie przedstawione w niniejszym opracowaniu są wyłącznie poglądami autora i niekoniecznie
odzwierciedlają oficjalne stanowisko Rady Europy.

T-RV(2010)03

Spis treści

I

Wstęp .............................................................................................................................................. 7

Definicja kultury Ultras w Europie (podobieństwa i różnice) .......................................................... 8

1.1

Kto należy do ruchu Ultras? ................................................................................................. 10

1.1.1

Wiek, wykształcenie, płeć ................................................................................................ 10

1.1.2

Wygląd Ultras .................................................................................................................. 10

1.2

Poglądy i wartości wyznawane przez członków ruchu Ultras .............................................. 11

1.3

Struktura i organizacja ruchu Ultras .................................................................................... 13

1.3.1

Współpraca (międzynarodowa) .................................................................................. 15

1.3.2

Kibicowanie drużynom narodowym ................................................................................ 16

1.4

Działalność kibiców zorganizowanych – Ultras .................................................................... 17

1.4.1

Oddziaływanie na kluby i związki piłki nożnej ................................................................. 19

1.4.2

Oddziaływanie na społeczeństwo .................................................................................... 20

1.5

Wykorzystanie środków pirotechnicznych w kulturze Ultras .............................................. 20

1.6

Problemy związane z ruchem Ultras .................................................................................... 22

1.6.1

Przemoc ........................................................................................................................... 22

1.6.2 Sympatie polityczne ............................................................................................................. 24

1.6.3

Policja jako wróg .............................................................................................................. 25

1.7 Istniejąca w ruchu Ultras świadomość problemów..................................................................... 26

1.7.1

Autorefleksja i samoregulacja ......................................................................................... 27

Podsumowanie .............................................................................................................................. 27

3. Wnioski dotyczące współpracy klubów, policji i pracowników socjalnych z kibicami ...................... 28

Bibliografia/dokumenty/strony internetowe/e-maile/wywiady .................................................. 30

T-RV(2010)03

Wstęp

Niniejsze opracowanie zostało sporządzone na zlecenie Rady Europy w związku z

międzynarodową konferencją poświęconą ruchowi kibiców zorganizowanych zwanych Ultras,

która ma się odbyć 17 i 18 lutego 2010 roku w Wiedniu.

Ze względu na niewielką ilość czasu na przygotowanie niniejszego raportu (zaledwie sześć

tygodni na jego opracowanie, od podpisania kontraktu w listopadzie 2009 i pierwszych uwag

co do zakresu tematycznego w grudniu 2009, do przedstawienia gotowego raportu w

styczniu 2010), zawiera on wyłącznie ogólny zarys zagadnień związanych z ruchem Ultras w

Europie. W celu przygotowania raportu zebrano informacje na temat ruchu Ultras w 35

krajach wchodzących w skład Rady Europy. Informacje te opierają się na dostępnych

opracowaniach i źródłach internetowych z 12 krajów, na wynikach badań ruchu Ultras,

przeprowadzonych na zlecenie Rady Europy w 2008 roku na terenie około 25 krajów

europejskich, wywiadach telefonicznych z ekspertami, a także na korespondencji mailowej z

członkami ruchu Ultras, organizacjami kibiców, wykładowcami akademickimi i pracownikami

socjalnymi z 11 krajów, którym przy tej okazji pragniemy gorąco podziękować.

W przypadku kilku krajów (takich jak Republika Czeska, Słowacja, Szwecja oraz Norwegia)

wnioski oparto wyłącznie na opiniach poszczególnych ekspertów i wynikach ankiety. Można

jednak mieć pewność, że niniejsze opracowanie dość obszernie wyjaśnia czym jest ruch

Ultras w Europie. Przedstawiono w nim zarówno pozytywne oblicze tej nowej kultury

młodzieżowej występującej na terenie całej Europy, głównie wśród kibiców piłki nożnej, jak i

związane z nią aspekty przysparzające problemów.

Mamy nadzieję, że niniejsze opracowanie pomoże lepiej zrozumieć na czym polega ruch

Ultras oraz umożliwi dalszy rozwój jego pozytywnych stron i kultywowanie tej fascynującej

kultury stworzonej przez kibiców piłki nożnej.

Hanower, 17 stycznia 2010 roku
Profesor Gunter A. Pilz i mgr Franciska Wölki-Schumacher

T-RV(2010)03

Definicja kultury Ultras w Europie (podobieństwa i różnice)

Ruch Ultras w Europie nie ma jednorodnego charakteru. Choć popularny jest obecnie (w różnym

stopniu) wśród kibiców piłki nożnej na terenie całej Europy (z wyjątkiem takich krajów jak Lichtenstein,

Gruzja, Łotwa i Irlandia

), nie wszystkie grupy Ultras są takie same. Występują większe i mniejsze

ruchy i ugrupowania, różniące się od siebie w zależności od kraju, jak również pod względem

struktury, przyjętych zasad, wartości, na które kładzie się nacisk, a nawet pojmowania samego pojęcia

„Ultras”. Różnice w poglądach i podejściu mogą występować nawet wewnątrz poszczególnych grup,

na przykład jeśli chodzi o poglądy polityczne

, wykorzystanie materiałów pirotechnicznych itp.

Próbując ogólnie scharakteryzować członków ruchu Ultras w Europie, można ich opisać jako

szczególnie oddanych i emocjonalnie zaangażowanych, a przede wszystkim bardzo aktywnych

kibiców, zafascynowanych południowoeuropejską kulturą dopingowania swojej drużyny. Dążą oni do

tego, by stworzyć lepszą, opartą na tradycji atmosferę na stadionach piłki nożnej, umożliwiającą

wspieranie swojej drużyny w sposób możliwie najbardziej kreatywny

. Na tę południowoeuropejską

kulturę składa się nie tylko wsparcie wizualne w postaci aranżacji choreograficznych na trybunie,

transparentów i flag trzymanych przez kibiców oraz wykorzystania środków pirotechnicznych, ale

również wsparcie akustyczne w postaci gry na bębnach, śpiewów czy skandowania przez megafony

lub mikrofony.

Wydaje się, że cechą wspólną wszystkich członków ruchu Ultras w Europie jest nic innego jak

pragnienie wspierania swojego klubu lub drużyny w atmosferze dobrej zabawy i ekstremalnej radości.

Zabawa ta obejmuje kreatywne kibicowanie swojemu klubowi lub drużyny przez całe 90 minut,

zarówno wizualnie, jak i akustycznie – na możliwie najszerszej przestrzeni, którą da się przygotować

w ciągu tygodnia przed meczem, przy jednoczesnym krytycznym stosunku do „współczesnej” piłki

nożnej. A zatem dla większości Ultras liczy się nie tyle sam wynik meczu czy liga, w której gra ich klub

bądź drużyna, ale raczej ich własne zaangażowanie poprzez działania w trakcie meczu, przed i po

nim.

Z tego względu wielu sympatyków ruchu Ultras, na przykład we Francji, skupia się nie tylko na samej

piłce nożnej, ale również na własnej subkulturze oraz na działaniach podejmowanych przez własną

grupę jak i przez inne ugrupowania.

W niektórych krajach europejskich, oprócz drużyny piłki nożnej Ultras wspierają także inne sekcje

sportowe swojego klubu. Można ich spotkać niekiedy na meczach koszykówki (na przykład na Litwie,

w Izraelu i Grecji

), hokeja na lodzie (Szwajcaria, Austria, Szwecja i Finlandia)

lub piłki ręcznej

(Chorwacja)

Rada Europy (2009-2), 28,30

do tego stopnia, że mogą się podzielić na widowni – jak to miało miejsce na przykład w Niemczech i we Włoszech

na przykład na stronie

http://www.Ultrasuk.co.uk/about

; wejście dnia 1 grudnia 2009

Hourcade 2002 r., 2.

Rada Europy (2009 r.), l ff.: Blickfang Ultra, wydanie z kwietnia 2009, str. 24.

Zimmerman/Häfeli, e-mail z dnia 23 grudnia 2009 r.; Rada Europy (2009-2), 27.

http://www.Ultras-avanti.com/interviews/armada-rijeka/sterben-aber-niemals-aufgeben/, wejście dnia 1 grudnia 2009 r.

T-RV(2010)03

Dla aktywnych Ultras ważne jest nie tylko wspieranie klubu na rozgrywkach lokalnych, ale – prócz

przygotowań do meczu i spotkań z innymi członkami swojego ugrupowania – również wspólne

podróże na mecze wyjazdowe oraz promowanie wizerunku ugrupowania. W związku z tym, w wielu

krajach europejskich (na przykład w Polsce) największym poważaniem i uznaniem cieszą się Ultras

znani z największego zaangażowania i najbardziej widocznej obecności na meczach wyjazdowych

Choć Ultras są w różnym stopniu zorganizowani, nie postrzegają siebie jako „członków” nowego klubu

kibiców. Dla nich przynależność do ruchu Ultra oznacza nowe podejście do życia (tożsamość Ultras),

bycie „ekstremalnym”, dobrą zabawę oraz przynależność do odrębnej, nowej, młodzieżowej subkultury

kibiców piłki nożnej.

W przeciwieństwie do innych kibiców, osoba, która uważa się za członka Ultras, kibicuje nie tylko

podczas meczu weekendowego, ale przez cały tydzień. Wszystko zostaje podporządkowane piłce

nożnej i/lub ruchowi kibiców. Potwierdzają to niżej przytoczone wypowiedzi niemieckich Ultras (patrz

Wölki, 2003 r.):

„Dla kibica piłki nożnej piłka jest całym życiem. To zupełnie coś innego niż chodzenie z

dziewczyną; w końcu życie prywatne cierpi, gdy się jest zagorzałym kibicem. Chcemy być

odskocznią dla młodych ludzi i wszystkich, którzy uważają, że idea ruchu Ultras jest dobra.

Ludzie przychodzą do nas, ponieważ chcą się rozerwać. Widzą ludzi, którzy naprawdę

świetnie się bawią.” (członek ruchu Ultras)

„Ludzie powinni wreszcie zrozumieć, że z tego wszystkiego, co się mówi o ruchu Ultras, w

dobrym ugrupowaniu tak naprawdę liczy się tylko przyjaźń i miłość. Te dwa czynniki są

niezbędne, by grupa funkcjonowała prawidłowo. Wzajemna przyjaźń, uwielbienie dla ruchu

Ultras, dla postawy odzwierciedlającej jego idee, dla tego uczucia, że się żyje, no i

oczywiście dla swojego klubu. Tego uczucia, że się żyje oraz tego stylu życia nie da się

opisać słowami. To trzeba po prostu przeżyć. Gdy dorośli wpadają sobie w ramiona, płaczą,

śmieją się i rozumieją się bez wielu słów, musi się za tym kryć coś więcej niż tylko sympatia

do klubu. Niektórzy mogą uznać, że to zbędne sentymenty, ale dla nas ten sposób

odnoszenia się do siebie nawzajem jest bardzo ważny, ponieważ jeśli tak nie jest,

dyskwalifikuje to automatycznie całą grupę. Grupa powinna dawać poczucie bezpieczeństwa

i najlepiej jeśli działa jak rodzina zastępcza. Ważne jest respektowanie takich relacji

międzyludzkich, ponieważ tyko dzięki wzajemnemu szacunkowi grupa może osiągnąć

spójność i jedność (część samooceny grupy Ultras

)

Łapiński 2007 r., 4

Pilz/Behn/Klose/Schwenzer/Stefffan/Wölki 2006 r., 10

Strona internetowa znana autorom.

„Jestem kibicem XY. Grupa powstała w celu kibicowania klubowi, więc Ultras XY są dla mnie najistotniejszą rzeczą w życiu.

W moim codziennym życiu priorytety są wyraźnie określone, co oznacza, że prawie w ogóle nie zostaje mi czasu na nic innego
poza działaniami w grupie. W naturalny sposób zerwałem wszystkie kontakty z osobami, które nie chodzą na mecze piłki
nożnej. Wszyscy moi przyjaciele należą do ruchu Ultras XY. Cały dzień żyję ruchem ‘Ultras’; Myślę wyłącznie o ruchu Ultras,
klubie i trybunach sportowych.” (członek ruchu Ultras)
„Jeśli będę miał dziewczynę z innego miasta, będzie musiała przyjeżdżać tutaj; jeśli ktoś zaoferuje mi pracę gdzieś indziej, to
szef będzie miał pecha. Niektóre osoby są tak ekstremalne, że potrafią rzucić szkołę, bo nie dostały wolnego na jakiś mecz
wyjazdowy.” (członek ruchu Ultras)

T-RV(2010)03

1.1

Kto należy do ruchu Ultras?

1.1.1 Wiek, wykształcenie, płeć

W krajach południowej Europy, skąd wywodzi się kultura Ultras (początki sięgają lat sześćdziesiątych

ubiegłego stulecia we Włoszech) do ruchu należy czasem kilka pokoleń i niektórzy kibice Ultras mogą

być starsi niż w pozostałych krajach. Jednak średni wiek Ultras w Europie wynosi 20 lat, a rozpiętość

wieku członków mieści się w przedziale pomiędzy 16/17 a 25 rokiem życia.

Do europejskich ugrupowań Ultras należą głównie chłopcy i mężczyźni urodzeni w danym kraju, choć

na przykład we Francji (w Marsylii i Paryżu) w skład tych grup wchodzą również w niewielkim stopniu

imigranci z Afryki .

Ilość kobiet wchodzących w skład ruchu różni się w zależności od kraju i ugrupowania. W niektórych

państwach, na przykład w Szwecji do ugrupowań Ultras nie należą żadne kobiety

. Natomiast w

przypadku innych krajów, na przykład Szwajcarii, eksperci mówią o sporej liczbie kibiców płci

żeńskiej

; w przypadku wielu grup francuskich – aż o dwudziestoprocentowym udziale dziewcząt i

kobiet w grupach Ultras

Choć coraz więcej dziewcząt i młodych kobiet najwyraźniej interesuje się kulturą Ultras, ciągle należą

one do mniejszości. Nie słyszano, by na czele jakiejś większej grupy Ultras stała kobieta. Zanim

dziewczęta i kobiety wejdą w skład ugrupowania, często muszą udowadniać, ze zasługują na

przyjęcie. Mimo dużego wkładu pracy w opracowywanie choreografii, przyklejanie nalepek lub

przenoszenie transparentów często pozwala się im tylko na sympatyzowanie z grupą, a nie na pełne

członkowstwo. Niektóre dziewczęta zakładają nawet własne sekcje i przygotowują własne

transparenty na ogrodzenie wokół stadionu, co jednak nie spotyka się z pozytywną reakcją ze strony

reszty ruchu.

Członkowie ruchu Ultras w Europie pochodzą ze wszystkich warstw społecznych i grup zawodowych.

W wielu krajach, na przykład w Niemczech większość członków ruchu Ultras, a przynajmniej ci, którzy

tworzą jego trzon, to uczniowie i studenci.

1.1.2 Wygląd Ultras

Mimo wielu różnic występujących pomiędzy poszczególnymi ugrupowaniami, na ogół łatwo rozpoznać

członków ruchu Ultras w Europie. Chociaż większość z nich nie nosi tradycyjnych dla kibiców ubrań i

akcesoriów, przeciwstawiając się w ten sposób nadmiernej komercjalizacji piłki nożnej, łatwo ich

rozpoznać po stylu ubioru, który podkreśla przynależność do grupy i odróżnia od innych osób.

Większość grup dysponuje nawet własnym asortymentem ubrań, w skład którego wchodzą koszulki

polo, koszulki do rugby, bluzy, koszulki, czapeczki i szaliki z logo grupy.

Hourcade 2002 r., 1

Jansson, e-mail z 23 grudnia 2009 r.

Zimmerman/Häfeli, e-mail z dnia 23 grudnia 2009 r.

Hourcade 2002 r., 1

Pilz/Behn/Klose/Schwenzer/Stefffan/Wölki 2006 r., 105.

T-RV(2010)03

Ogólnie, ubrania utrzymane są w ciemnych barwach i stylu sportowym (tak jak w Niemczech i

Hiszpanii

). Bluzy z kapturami, czapeczki, krótkie kurtki i adidasy bardzo przypominają strój noszony

przez „kiboli”. Uwagę pod względem kolorystycznym przyciąga wyłącznie szalik z paskiem (latem

zazwyczaj cienka jedwabna chusta, a zimą wełniany szalik) lub przypinka wskazująca klub, do którego

należy dana osoba.

Są też ugrupowania, gdzie kibice ubierają się bardziej kolorowo - w stylu „skaterskim”, oraz takie,

gdzie nosi się zwykłe, codzienne ubrania.

Kolory charakterystyczne dla poszczególnych grup (barwy transparentów na ogrodzenia, gadżetów

czy ubrań) mają uzewnętrzniać dumę z pochodzenia z danego regionu, z przynależności do klubu i z

własnej miejscowości.

Wydaje się, że Ultras przywiązują wagę do wyglądu; noszą „lepsze” ubrania w swobodnym stylu i

podobnie jak „kibole” stanowią kontrast w stosunku do „brudnej kultury proletariackiej”, której

przedstawiciele w Niemczech zwani są „Kuttenfans” (noszą oni między innymi wcięte w pasie kurtki

lub kamizelki dżinsowe z naszytym logo klubu). Należy również przyznać, że chociaż Ultras są

przeciwni komercjalizacji piłki nożnej, to noszą czasami (również w czasie prezentacji elementów

choreograficznych) ubrania markowe np. czapeczki Burberry itp.

Do ubrań markowych noszonych przez członków europejskiej kultury Ultras należą swetry Umbro,

buty sportowe New Balance oraz kurtki Lonsdale Harrington lub Stone Island. Popularne wśród tych

ugrupowań są również bojówki, oraz parki i kurtki moro. Zdarza się również, że niektórzy Ultras noszą

maski na twarzy lub kurtki Zippo z suwakiem, który kończy się powyżej nosa i odsłania tylko oczy.

1.2

Poglądy i wartości wyznawane przez członków ruchu Ultras

Jak już pokrótce wspomniano, Ultras kochają „swoje” miasto lub „swój” klub niezależnie od ich władz.

Niemniej swojej tożsamości nie definiują wyłącznie przez pryzmat klubu. Przeciwnie, ugrupowania

Ultras zazwyczaj same określają swoją tożsamość. Dla Ultras bycie członkiem tego ugrupowania to

coś więcej niż sama przynależność do subkultury kibiców. Według nich wszystko sprowadza się do

posiadania określonego stosunku do życia.

Ze względu na coraz bardziej zawodowy charakter sportu, coraz bardziej widoczny podział między

zawodnikami a widzami oraz - co za tym idzie - rosnącą przepaść pomiędzy tymi grupami, widzowie

coraz bardziej zwracają uwagę na siebie samych. Ponieważ zawodnicy stali się zbyt odlegli i

niedostępni, Ultras w coraz większym stopniu obracają się we własnym gronie.

W szczegółowym

raporcie zamieszczonym w czasopiśmie 11 Freunde w wydaniu, które się ukazało pod koniec roku

skrytykowano fakt, że kibice zaczynają czasem śpiewać i skandować bez żadnego związku z tym, co

Herzog-E-mail/Raport, 27 listopada 2009 r., 6.

Pilz/Behn/Klose/Schwenzer/Stefffan/Wölki, 2006 r, 105.

Rosenberg/Egere/Gregorits, "Bewusst unbewusste Avantgarde" z 8 lipca 2009 r., w: Ballesterer Nr 43

Inter alia Pilz/Behn/Klose/Schwenzer/Stefffan/Wölki 2006 r., 105

W Niemczech na stadionach piłki nożnej niektórzy prawicowi Ultras noszą również ubrania marki Thor Steinar, która kojarzy

się z ugrupowaniami skrajnie prawicowymi

inter alia, Blickfang Ultra z listopada 2009 r., 47

Pilz/Behn/Klose/Schwenzer/Stefffan/Wölki, 2006 r., 80, 84

T-RV(2010)03

akurat dzieje się na boisku; ma to potwierdzać, że ich zachowanie ma niewiele wspólnego z

rzeczywistym wspieraniem danej drużyny.

Niemieckie ugrupowanie Ultras mówi o sobie: „Protestujemy przeciwko postrzeganiu nas jako

nielubiany element imprezy zwanej meczem piłki nożnej (…). Stanowimy jej sedno! To MY tworzymy

tę grę i klub (lub to co z niego pozostało)…”

Większość europejskich Ultras (na przykład z Francji i Hiszpanii) postrzega siebie również jako

jedynych „prawdziwych” , „najbardziej lojalnych”, „najbardziej aktywnych” oraz najlepszych kibiców

piłki nożnej.

Tendencja, by postrzegać siebie jako awangardę

lub jako „coś lepszego” występuje u

wielu niemieckich i francuskich członków ruchu Ultras, choć pogląd ten spotyka się z krytycyzmem ze

strony innych aktywnych ugrupowań kibiców (sytuacja taka ma miejsce na przykład w Niemczech).

Większość Ultras w Europie chce wywierać aktywny wpływ na oblicze piłki nożnej, związki i kluby

sportowe, społeczeństwo oraz politykę, by uzyskać na przykład tańsze bilety na mecze lokalne i

wyjazdowe czy szersze możliwości działania w zakresie tworzenia prawa zapobiegającego wybrykom

chuligańskim.

Dla Ultras liczą się takie cechy jak siła, władza, pewność siebie i męskość. Pokazywanie gołych

pośladków w stronę kibiców przeciwnej drużyny oraz świętowanie na stadionie bez koszulek,

zwłaszcza zimą, to dwa przykłady „bycia twardym”. Seksistowskie i homofobiczne pieśni i

skandowania w stylu „Wer nicht hüpft, der ist ein Schwuler” („Kto nie skacze ten jest pedał”) należą do

żelaznego repertuaru niektórych grup, podkreślającego „charakter macho kultury Ultras”.

Dla członków ruchu bardzo ważną rolę odgrywa poczucie wspólnoty. Liczy się solidarność wewnątrz

ugrupowania (jedność na trybunach zwłaszcza w obrębie grupy, wzajemne wsparcie oraz lojalność

wobec klubu), męskość (odwaga, siła, wytrwałość, brawurowość, rycerskość oraz władza),

świętowanie sukcesu (widowiska choreograficzne na trybunach, śpiewanie pieśni, skandowanie,

transparenty, ubrania itp.) oraz suwerenność terytorialna (władza nad częścią stadionu lub miasta,

przejęta w symboliczny sposób przez grupy kibiców).

Według niektórych Ultras ich ugrupowanie to również swego rodzaju rodzina zastępcza

, która

głównie składa się z „braci”.

Większość Ultras z Europy czuje również potrzebę organizowania się w jakiś sposób, wywierania

wpływów, kwestionowania utartych schematów oraz wprowadzania zmian. Demonstrują swoje

przywiązanie do klubu, miasta lub drużyny, ale nie rezygnują bynajmniej z organizowania protestów i

wyrażania krytyki.

Większość europejskich Ultras walczy ze „współczesnym kształtem piłki nożnej” i komercjalizacją

sportu. Podejście takie wykracza poza granice krajów i może czasami prowadzić do łączenia się

różnych grup w celu zorganizowania protestu. Na przykład, gdy klub piłki nożnej z Salzburga został

11 Freunde, wydanie nr 85 z grudnia 2008 r.

Pilz/Behn/Klose/Schwenzer/Stefffan/Wölki 2006 r., 12

inter alia, Hourcade. 2002, 2; Herzog, e-mail/raport z 2009 r., 7

inter alia, Goll, ankieta telefoniczna z dnia 17 grudnia 2009 r.

inter alia, Rada Europy (2009 r.), 4

Pilz/Behn/Klose/Schwenzer/Stefffan/Wölki, 2006 r., 103

inter alia, Utz/Benke 1997r., 103 f

Hourcade, 2002 r., 2

Pilz/Behn/Klose/Schwenzer/Stefffan/Wölki, 2006 r., 106 ff

T-RV(2010)03

przejęty przez producenta napoju Red Bull, wiele niemieckich, holenderskich, rumuńskich,

chorwackich, skandynawskich, szwajcarskich, belgijskich a nawet amerykańskich ugrupowań Ultras

wzięło udział w demonstracjach na znak solidarności z „fioletowymi Ultras i kibicami”, rozwijając

specjalnie przygotowane transparenty na swoich stadionach.

Wielu Ultras postrzega swoje środowisko jako grupę, starającą się odróżnić się na różne sposoby od

innych grup. Dlatego też można się spotkać z różnymi reakcjami na prowokacje i rywalizację - w

zakresie najlepszego widowiska choreograficznego na stadionie, własnych naklejek, graffiti grupy, czy

„znaków” umieszczanych w mieście. Odnotowano nawet kilka przypadków kradzieży gadżetów, ubrań

lub innych przedmiotów należących do innych grup.

1.3

Struktura i organizacja ruchu Ultras

W Europie ruch kibiców zorganizowanych, zwanych Ultras, pojawił się najwcześniej we Włoszech (w

latach sześćdziesiątych), a następnie powoli rozszerzał się na Europę zachodnią, południowo-

wschodnią i północną.

Zjawisko subkultury Ultras początkowo związane było z dużymi

aglomeracjami miejskimi i miastami (oraz klubami piłkarskimi), a następnie rozpowszechniło się na

terenie całych krajów (tak było w przypadku Francji, Danii, Polski, Portugalii i Hiszpanii) .

Za każdym razem przy okazji wielkich turniejów piłkarskich – na przykład Mistrzostw Świata w roku

1982 w Hiszpanii, Euro w roku 1984 we Francji, Mistrzostw Świata w roku 1990 we Włoszech czy

Mistrzostw Świata w roku 1998 we Francji – kultura Ultras dzięki wpływowi mediów była dodatkowo

rozpowszechniana poza granicami danego państwa i ulegała dalszemu rozwojowi.

Podczas gdy niektóre grupy mogą szczycić się ponad czterdziestoletnią historią, na przestrzeni której

ich struktury ulegały rozwojowi i umacnianiu, w innych krajach – na przykład w Wielkiej Brytanii –

poszczególne grupy Ultras zaczęły być aktywne dopiero w roku 2000.

Struktura grup i stopień ich zorganizowania różnią się znacznie w poszczególnych krajach

europejskich. Niektóre z nich posiadają na przykład formalne struktury z ustalonymi zasadami,

składkami członkowskimi oraz zhierarchizowaną strukturą, podczas gdy inne wolą nieformalne, luźne

struktury funkcjonujące wedle niepisanych praw i kodeksów postępowania, określając się jako „kibice

w stylu Ultras” niż „członkowie ruchu Ultras”. Niektóre z grup przyjęły włoski „manifest Ultras”

http://www.violett-weiss.at/solidaritaet-bilder.php/, wejście dnia 6 stycznia 2010 r.

Pilz/Behn/Klose/Schwenzer/Stefffan/Wölki, 2006, str. 122

Rozwój tego typu ruchów rozpoczął się we Włoszech w latach 60-tych, w Hiszpanii i Francji na początku lat 80-tych, w Austrii

z kolei pod koniec lat 80-tych; w Wielkiej Brytanii i Szwecji pojawił się z początkiem roku 2000.

Rada Europy (2009), 2.

Cf.

http://Ultrasuk.co.uk.about

, wejście dnia 1 grudnia 2009 r.

Poniższy manifest ruchu Ultras pierwotnie był przetłumaczony z włoskiego na niemiecki na stronie internetowej AS Roma

Ultras i został przeniesiony na strony internetowe wielu niemieckich grup Ultras.
Wizje przyszłości:
Nadszedł czas, aby wszyscy kibice piłkarscy zrozumieli, co UEFA, FIFA i stacje telewizyjne robią z naszym sportem, przy
aktywnym poparciu ze strony krajowych związków piłki nożnej. Ich celem jest stworzenie Ligi Europejskiej w której będą grały
tylko najsilniejsze finansowo drużyny z różnych państw. Mogłoby im to zagwarantować duże zyski z praw telewizyjnych oraz
sprzedaży biletów. Mniejsze kluby będą pokrzywdzone, ponieważ zostaną wyłączone z tego systemu a w efekcie ich sytuacja
finansowa zostanie zrujnowana. Liczba telewidzów z pewnością wzrośnie, lecz zginie piłka nożna w jej obecnym kształcie. W
ciągu kilku lat nawet trawa na stadionie będzie podpisana nazwą nazwę sponsora, nie będzie można wprowadzać żadnych
elementów choreograficznych na stadionie, ponieważ będą one zasłaniały banery reklamowe. Na stadionach będą setki
ochroniarzy. Kibice na całym stadionie będą filmowani, aby uniknąć transparentów, dużych flag oraz środków pirotechnicznych.
W ciągu kilku lat koszulki piłkarskie będą wyglądały tak jak stroje zawodników startujących w zawodach Formuły 1 - każde
miejsce będzie zapełnione przez reklamy. Takiej przyszłości chcą szefowie świata piłkarskiego. Kibice mają być potulni, a

T-RV(2010)03

podczas gdy inne wyznaczają swoje własne cele. Wśród niektórych grup, na przykład w Portugalii, w

okresowo następuje demokratyczny wybór przywódcy („capo”) grupy

, zaś w przypadku innych grup

przywódcy grupy lub „zarząd” (zwany czasem „Direttivo”) wyłaniają się z biegiem czasu w wyniku

ustalonej wśród kibiców hierarchii.

Decyzje podejmowane są często przez rodzaj „komitetu wykonawczego” składającego się z trzech lub

czterech osób, z których każda odpowiada za poszczególne elementy, takie jak kierowanie śpiewem

przez megafon na trybunach, zapewnienie finansów grupie, organizowanie wypraw na mecze,

obsługę wewnętrzną grupy czy powstawanie fotografii, filmów i tekstów. Osoby te najczęściej

podejmują wstępne decyzje we wszystkich ważnych dla Ultras sprawach, a potem następuje

głosowanie ich w grupie, czasami za pomocą metod demokratycznych. Osoba zaczynającą śpiewy lub

budowanie nastroju na trybunach nie musi wcale być capo odpowiedzialny za oprawę meczu, mający

najsilniejszą pozycję w grupie i podejmujący decyzje.

W przeciwieństwie do niektórych grup chuliganów z lat osiemdziesiątych, sposób działania Ultras jest,

pomimo zróżnicowania struktur w poszczególnych grupach, zdecydowanie lepiej zorganizowany. Dla

przykładu wiele grup Ultras spotyka się w ciągu tygodnia we własnych miejscach spotkań lub

lokalnych pubach, by zaplanować oprawę kolejnego meczu, przygotować ogromne transparenty lub

po prostu cieszyć swoim towarzystwem.

Wiele grup Ultras wybiera swe miejsce na stadionie w sektorze dla stojących tuż za bramką (jeśli

takowe nadal istnieją) lub w sektorach bez miejsc siedzących. W klubach, gdzie działa wiele grup

Ultras i nie współpracują one ze sobą, mogą one zajmować różne miejsca na stadionie - czasem

nawet na przeciwległych trybunach.

Trzeba podkreślić, iż kibice zorganizowani w grupach Ultras nie stanowią jednorodnej grupy, która

uznaje przywództwo tylko jednej osoby. Dostęp do środowiska kibiców Ultras jest dość łatwy i czasami

atmosfera na stadionie umiarkowana, tak aby stwarzała dobre tło dla transmisji telewizyjnej. Wszyscy kibice muszą posłusznie
siedzieć na swoich miejscach i klaskać na zawołanie. Nie będzie już miejsca dla Ultras. Dyrektywa UEFA mówi, że kibice mają
siedzieć. Nie ma miejsca dla kibiców, którzy aktywnie wspierają swoją drużynę, kibice piłkarscy maja być podobni do widowni,
która możemy spotkać w kinie lub teatrze. Ci ludzie nie rozumieją, że dla nas piłka nożna jest sposobem na życie, ze żyjemy dla
naszego klubu, ze nasze szale oraz koszulki reprezentują nasze miasto oraz region. Kibice z wszystkich trybun na całym
świecie powinni podjąć wspólne działania przeciwko komercjalizacji piłki nożnej.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
MANIFEST ULTRAS
Prawdziwi kibice przestrzegać będą następujących zasad:
1. Transfery zawodników powinny być przeprowadzane tylko przed sezonem a nie w trakcie sezonu.
2. Zawodnicy muszą mieć pełną swobodę w wyrażaniu radości po zdobytej bramce. Czas przeznaczony na tę radość może
zostać dodany do czasu meczu.
3. Kluby muszą stworzyć systemy promocji młodych krajowych piłkarzy.
4. Zakazy gry na jeden rok dla piłkarzy, którzy nie wywiązują się z umowy, ponieważ inny klub oferuje im korzystniejsze warunki
finansowe.
5. Działacz jednego klubu nie może być działaczem innego klubu, aby uniknąć tworzenia „farm dla zawodników”.
6. Powinno się przywrócić stary Puchar Mistrzów Europy, w którym graliby tylko mistrzowie swoich krajów; nie może być tak, że
drużyna która zdobyła czwarte miejsce w swoim kraju może wygrać Ligę Mistrzów.
7. Kluby oraz związki nie powinny przekazywać biletów na mecze wyłącznie dla biur podróży.
Członek ruchu Ultras powinien:
1. Unikać kontaktu lub pomocy ze strony klubu i policji.
2. Lepiej współpracować z innymi członkami swojej grupy.
3. Samodzielnie organizować przejazdy na mecze wyjazdowe.
4. Współpracować z innymi grupami Ultras, aby mecze pokazywane w telewizji były mniej atrakcyjne.
5. Nie poddawać się zakazom narzucanym przez włądze i zawsze dać odczuć swoją obecność w trakcie meczu.
Wspieraj ruch Ultras.
Ultras per sempre (ultras na zawsze)

http://www.Ultras-avanti.com/2009/02/09/mit-uns-wer-will-gegen-uns-wer-kann/

; wejście dnia 1 grudnia 2009 r.

Herzog, e-mail z 2 grudnia 2009 r. Čarnorurskỳ, e-mail z 4 grudnia 2009 r.

Pilz/Behn/Klose/Schwenzer/Stefffan/Wölki 2006, 94.

T-RV(2010)03

można nawiązać kontakt po prostu na trybunach, biorąc udział w konkretnych działaniach na

stadionie. Nie oznacza to jednak łatwości dostępu do „trzonu” grupy – by dotrzeć do przywódców,

trzeba zyskać uznanie i respekt.

Tak więc, prawie w całej Europie ruchy Ultras składają się z „trzonu” obejmującego kilka osób (w

naszej opinii to 20-50 osób) oraz dużej grupy kibiców – członków ruchu Ultras.

Liderzy grup i ich najbliższe otoczenie liczą od 10 do 50 osób w Danii

do ponad 1000 „członków” w

grupie we Francji.

Całkowite liczby Ultras w poszczególnych krajach również się różnią: od kilkuset osób w Monako do

ponad 50.000 we Włoszech

Z drugiej strony, poszczególne kraje wykazują jedno zasadnicze podobieństwo: większość Ultras

(może z wyjątkiem Polski

) postrzega siebie jako "głos trybun", serce, które utrzymuje rozgrywki piłki

nożnej przy życiu, choć często Ultras stanowią nie więcej niż 1-5% wszystkich widzów na stadionie

Jednak sytuacja wygląda inaczej w przypadku meczów wyjazdowych, w których udział procentowy

Ultras i kibiców z nimi stowarzyszonych wśród pozostałych jadących na mecz kibiców danej drużyny

jest - w prawie wszystkich krajach europejskich - większy niż w przypadku meczów na własnym

stadionie.

1.3.1 Współpraca (międzynarodowa)
Współpraca i nawiązywanie kontaktów, które mogą przerodzić się w przyjaźnie, przebiega różnie w

zależności od danego kraju europejskiego. Zgodnie z badaniem ankietowym przeprowadzonym na

zlecenie Rady Europy w 2008r., utrzymywane są na przykład międzynarodowe kontakty między

grupami Ultras: z Bułgarii i z Wielkiej Brytanii; z Danii, Szwecji i Holandii; z Czech, Słowacji i Polski;

z Portugalii, Włoch, Serbii, Chorwacji i Hiszpanii

Jednak większość z tych kontaktów nie dotyczy grup Ultras jako całości (taka sytuacja zdarza się

wyłącznie w pojedynczych przypadkach, np. Włoch

). Kontakty utrzymują raczej osoby fizyczne (np. z

Grecji

lub Danii

), które - w zależności od obszaru językowego – spotykają się w czasie meczów,

imprez plenerowych (tak jak w przypadku niektórych szwajcarskich Ultras w Austrii, Niemczech,

Francji czy Włoszech

) lub też utrzymują kontakty w ramach wymiany gadżetów piłkarskich, co miało

miejsce w przypadku kilku grup ze Szwecji

Jednak niektórzy Ultras na meczach wyjazdowych mieszają się „anonimowo” z kibicami innych

drużyn, aby zobaczyć jak funkcjonują Ultras z grup „konkurencyjnych” (ma to miejsce na przykład w

Brenner 2009, 139; Riekansky, e-mail z 2 grudnia 2009 r.

Blickfang Ultra, wydanie z kwietnia 2009 r., 23; lub na przykładzie Słowacji (Riekansky, e-mail z 2 grudnia 2009 r.) i Czech

(Čarnogurský, e-mail z 4 grudnia 2009 r.).

Jansen, e-mail z 21 grudnia 2009 r.

Rada Europy (2009), 2.

Rada Europy (2009), 2, Rada Europy (2009-2), 28.

Według ekspertów 40% kibiców na stadionie twierdzi, że należy do ruchu Ultras. Lapinski, 2007, 3.

Na przykład w Szwajcarii: (Zimmerman/Häfeli, e-mail z 23 grudnia 2009) i Republice Czeskiej (Čarnogurský, e-mail z 4

grudnia 2009).

Rada Europy (2009), 3, Rada Europy (2009-2), 26.

Green, e-mail z 22 grudnia 2009.

Blickfang Ultra, wydanie z kwietnia 2009 r., 26.

Bauer, e-mail z 5 grudnia 2009.

Zimmerman/Häfeli, e-mail z 23 grudnia 2009.

Jansson, e-mail z 6 stycznia 2010.

T-RV(2010)03

Europie wschodniej

. Czasem też otwarcie nawiązują kontakty e-mailowe z innymi ugrupowaniami w

Europie (obecnie dzieje się to np. w Szwecji

).W ten sposób najnowsze „pokazy” na trybunach

szybko rozprzestrzeniają się po całej Europie za pośrednictwem internetu, maili, YouTube, fanzinów, a

w niektórych przypadkach programów radiowych. Tak zwani "boiskowi podróżnicy” – ang.

groundhoppers, uczestniczący w możliwie największej liczbie meczów w różnych krajach, również

dzielą się swymi doświadczeniami.

W niektórych krajach takie rzeczywiste i wirtualne sieci mogą działać jako siła napędowa i przyczyniać

się do rozwoju ruchu Ultras.

Nie ma na razie oficjalnej, ogólnoeuropejskiej sieci łączącej dominujące grupy Ultras w skali całego

kontynentu i umożliwiającej wymianę poglądów i informacji. Istnieją jednak poszczególne sieci o

zróżnicowanym zasięgu. Przykładem może tu być ALERTA!, która została utworzona w 2007 r. we

Włoszech, Niemczech i Hiszpanii jako sojusz anty-rasistowskich grup Ultras; sieć ta aktywnie

współpracuje z grupami z Belgii, Szkocji, Grecji, itp

.57 Ponadto, różne grupy Ultras z wielu krajów są

zaangażowane nieformalnie, lub też jako członkowie, w Football Supporters Europe

.Mimo, że wiele

ugrupowań Ultras w Europie ma swój własny styl i różni się od siebie, to gdy presja z zewnątrz staje

się zbyt silna (na przykład z powodu przepisów prawnych, komercjalizacji klubu czy działań mediów),

wiele grup Ultras łączy szyki pomimo wcześniejszej rywalizacji. Na przykład, gdy na ulicach Rzymu

pod koniec ubiegłego roku 5000 Ultras protestowało przeciwko bardziej rygorystycznym kontrolom na

stadionach oraz spersonalizowanym „kartom kibica”

, Ultras ze Szwajcarii, gdzie wprowadzenie

takich kart jest planowane na 2011/2012

napisali w internecie, że w ich kraju należy zorganizować

taki sam protest. Kibic z Chorwacji stwierdził nawet, że chciałby wspólnej, ogólnoeuropejskiej,

skoordynowanej kampanii pod hasłem "Razem przeciw represjom"

1.3.2 Kibicowanie

drużynom narodowym

Większość europejskich grup Ultras nie interesuje się (w każdym razie jako cała grupa)

zorganizowanym kibicowaniem drużynie narodowej swojego kraju

Niektóre grupy, które kiedyś kibicowały kadrze (np. ze Słowacji), obecnie bojkotują mecze drużyny

narodowej, gdyż chcą w ten sposób zaprotestować przeciwko działaniom związku piłki nożnej ze

swojego kraju.

Niektórzy Ultras uczestniczą w meczach drużyny narodowej, ale tylko jako osoby prywatne -związane

z danym ugrupowaniem, lecz jednocześnie zainteresowane piłką nożną jako taką. Jeśli już spotyka się

całe grupy kibicujące drużynie narodowej, szczególnie na meczach wyjazdowych – to rzadko bywają

Goll, wywiad telefoniczny z 17 grudnia 2009.

Jansson, e-mail z 6 stycznia 2010.

Herzog, e-mail/raport z 27 listopada 2009, 9; Wurbs, wywiad telefoniczny z 18 grudnia 2009.

Wurbs, wywiad telefoniczny z 18 grudnia 2009.

http://news.gepflegt-arrogant.org/2009/11/16/fancard-Ultras-demonstrieren-in-rom/comment-page-1/

. wejście dnia 6 stycznia

2010.

http://www.sportalplus.com/sportch/generated/article/fussball/2009/11/21/10273200000.html

, wejście dnia 17 stycznia 2010.

http://news.gepflegt-arrogant.org/2009/11/16/fancard-Ultras-demonstrieren-in-rom/comment-page-1/

, wejście dnia 6 stycznia

2010

Tak jak w Danii (Bauer, e-mail z 5 grudnia 2009), na Słowacji (Riekansky, e-mail z 2 grudnia 2009), Hiszpanii (Herzog, e-mail

z 27 listopada 2009, 7) czy Republice Czeskiej (Čarnogurský, e-mail z 4 grudnia 2009).

Riekansky, e-mail z 2 grudnia 2009.

T-RV(2010)03

to grupy związane są z lewicowymi ugrupowaniami politycznymi. W Hiszpanii, na przykład, politycznie

lewicowi Ultras są zdecydowanie przeciwni wspieraniu drużyny narodowej, a grupy związane z

prawicą od czasu do czasu próbują organizować grupowe kibicowanie tej drużynie

1.4 Działalność kibiców zorganizowanych – Ultras

Większość europejskich kibiców Ultras chce przede wszystkim twórczo wspierać swoją drużynę

podczas całego meczu (zarówno wizualnie, jak i werbalnie).

Ważna dla nich jest często nie tylko

obecność i działania na samym meczu, ale również przygotowywanie się do meczu i spotkania po

nim; w ciągu tygodnia kibice spotykają się w specjalnie znalezionych pomieszczeniach klubowych,

budynkach czy lokalnych pubach.

„Kibice Ultras często pracują przez kilka tygodni nad przygotowaniem jednej sekwencji oprawy

wizualnej meczu, która w trakcie samego meczu trwa nie dłużej niż 20 sekund. Wydają na nią

około 4500 euro i mogą zużyć ponad 200 litrów farb, 7.000 arkuszy tektury, 500 małych flag

lub dwa duże banery, 90 metrów rolek z paragonami fiskalnymi oraz 30-50 m tkaniny na

transparent.

”

„Dla patrzących z boku może to się wydawać dziwne, ale to przejaw głębokiej miłości i

przywiązania kibiców Ultras do własnego klubu. I nie liczą się tylko sekundy na pokazanie

przygotowanej oprawy w trakcie meczu, ale przede wszystkim czas spędzany wspólnie na

przygotowaniach i tworzeniu.

”

Wszystkie te oprawy prezentowane w trakcie meczów finansowane są na różne sposoby: często jest

to zbiórka datków na trybunach, lub gromadzenie środków za pośrednictwem opłat członkowskich lub

ze sprzedaży własnych produktów identyfikacyjnych, gadżetów czy filmów wideo.

Wiele działań i zachowań kibiców Ultras na stadionie „ma charakter rytuału.

Sytuacje na boisku są na

bieżąco komentowane i symbolicznie odzwierciedlane, za każdym razem w ten sam sposób, np.

poprzez wyrzucenie ramion i głośny okrzyk „Ach” przy wykonywaniu rzutu rożnego, lub rozbieranie się

do pasa czy nawet pokazywanie gołych pośladków w kierunku kibiców przeciwnej drużyny –

szczególnie zimą, lub też hałaśliwe zachowanie i popychanie się nawzajem po zdobyciu bramki.

”

Część tych zachowań i gestów rytualnych można porównać do rytuałów religijnych, dlatego kultura

Ultras często jest określana jako rodzaj „zastępczej religii”.

Grupy Ultras są nie tylko zainteresowane kibicowaniem własnemu klubowi, ale również

autoprezentacją. Prawie każda grupa posiada i samodzielnie aktualizuje własną stronę internetową,

„wydaje własny magazyn, zamieszcza filmy wideo na stronie internetowej, produkuje koszulki, bluzy,

czapki i szaliki z własną nazwą, logo lub symbolem.

Herzog, e-mail/raport z 27 listopada 2009, 7.

Pilz/Behn/Klose/Schwenzer/Stefffan/Wölki 2006, 84.

Pilz/Behn/Klose/Schwenzer/Stefffan/Wölki 2006, 84f

ibid., 85.

Ibid.

Ibid. 10.

T-RV(2010)03

Ultras postępują prawie jak projektanci – stworzone przez nich logo i symbole mają za cel nadanie

swojej grupie cech „identyfikacji korporacyjnej” tak, by zbiorowy obraz odbierany na zewnątrz przynosił

jasną identyfikację z grupą.

Faktem jest, że Ultras czują się też pewną elitą – wyraża się to poprzez posługiwanie się zamkniętymi

sygnałami. Niektóre banery lub oprawy pokazywane na stadionie są zrozumiałe tylko dla

wtajemniczonych, ponieważ posługują się kodami niezrozumiałymi dla osób z zewnątrz.

Krytycy zarzucają zatem niektórym kibicom Ultras, że zachowują się, jakby należeli do tajnych

stowarzyszeń; szczególnie daje się to odczuć podczas planowania opraw meczów. Wtedy wśród

niewielkiej grupy osób pozostaje cała wiedza o przyszłych działaniach; wynika to z obaw, by

„szpiedzy” innych, rywalizujących grup nie przechwycili nowych pomysłów.

Ultras starają się odróżnić od pozostałych grup kibiców nie tylko poprzez opisane działania, związane

z przygotowaniem oprawy meczów, ale również poprzez nazwy nadawane swoim grupom. Niemieccy

kibice Ultras opisują nazewnictwo grupy w następujący sposób: „Nazwy są różnego pochodzenia.

Najważniejsze przyczyny poszukiwania skrajnego nazewnictwa to potrzeba prowokowania i chęć

wybicia się z tłumu, bycia bardziej widocznym.

Nazwy takie jak Ultras, Inferno, Brigade, Attacke,

Meute (sfora), Chaoten (anarchiści) lub Psychopathen (psychopaci) natychmiast przyciągają uwagę, a

usłyszane po raz pierwszy przez neutralnych obserwatorów od razu kojarzą się z dzikim i szalonym

tłumem ludzi, co w znakomity sposób potwierdza dobry wybór nazwy.

”

Poprzez tak zwane „marsze tłumu”, kiedy członkowie grupy idą za własnym banerem w obcym

mieście, do którego przyjechali na mecz wyjazdowy, Ultras również próbują wyróżnić się od otoczenia.

Europejscy Ultras często używają podobnych nazw dla swoich grup. Na przykład nazwy "Ultra Boys"

lub "Boys" (w tym w pisowni "Boyz") funkcjonują w Belgii, Francji, Danii, Niemczech, Włoszech,

Holandii i Szwajcarii. Sytuacja przedstawia się podobnie w przypadku takich nazw jak "Fanatics",

"Brigade", "Commando XY", "Tifosi / Tifo", "Supras", "Horda XY" czy "Diablos"

Polityczne lub ideologiczne odniesienia w nazwach grup nie muszą jednak oznaczać poglądów

politycznych ich członków; często mają za wyłączny cel odróżnienie się od pozostałych grup („efekt

indywidualizacji”)

, gdyż rywalizacja jest dla Ultras bardzo ważna.

„Grupy Ultras przeniosły rywalizację sportową między drużynami piłki nożnej z boiska na

trybuny i do internetu; prowadzą ją w postaci tworzenia oprawy choreograficznej

konkurującej z oprawami innych grup.

Każda z grup stara się być najlepsza w kraju.

„Oni są nie tylko oryginalni, zabawni, kreatywni, zaangażowani we wspieranie własnego

zespołu; krytycznie analizują też problemy w klubie i starają się prowokować działaczy

Rosenberg/Egere/Gregorits, "Bewusst unbewusste Avantgarde" Ballesterer No. 43. 8 lipiec 2009.

Sonnenberger/ Rosenberg/ Van Den Nest, “Gemeinsam statt einsam”, Ballesterer, 3 luty 2009.

http://www.cb-sektion-nrw.de/SektionNRW.htm

. wejście dnia 25 listopada 2002.

http://www.Ultrasspirit.com/links.

wejście dnia 4 grudnia 2009.

Dal Lago 1990, 1994; Pilz/Behn/Klose/Schwenzer/Stefffan/Wölki 2006, 163: "Symbole i nazwy często przyczyniają się do

zwiększenia identyfikacji w ramach grupy, ale w większości przypadków członkowie działają na zasadzie przeciwieństwa w
stosunku do innych grup; nie muszą odzwierciedlać rzeczywistego nastawienia lidera czy lojalności wobec niego.”

Pilz/Behn/Klose/Schwenzer/Stefffan/Wölki 2006, 13.

T-RV(2010)03

klubu, sponsorów i kibiców drużyn przeciwnych.

Jednak prowokacje te są często w złym

guście, zwłaszcza gdy przedstawiają nienawiść do rywali.

Często najwięksi rywale czy wrogowie to grupy, które kibicują drużynom innych klubów w tym samym

mieście lub regionie.

Ultras postrzegają siebie jako krytyczną przeciwwagę w dobie traktowania piłki nożnej jako

„komercyjnego eventu”. Działają jak „sejsmograf” reagujący na rzeczy, które postrzegają jako złe w

codziennym świecie sportu. W takich sytuacjach potrafią zorganizować bojkot lub cichy protest (np.

umieszczając baner do góry nogami na trybunach stadionu, odmawiając kibicowania zespołowi lub

odwracając się plecami do płyty boiska w trakcie meczu).

W ten sposób demonstrują też na przykład

przeciwko zakazom wstępu na stadion, słabym wynikom zawodników i trenerów lub przepisom

prawnym.

Kultura Ultras może być zatem rozumiana jako kultura zaangażowania, protestu, demonstracji oraz

prowokacji.

1.4.1 Oddziaływanie na kluby i związki piłki nożnej

Wielu kibiców Ultras w Europie ma krytyczne nastawienie do swojego klubu lub krajowego związku

piłki nożnej

i uważa, że są one „nastawione wrogo do kibiców” lub też „skorumpowane”, np. w

Polsce

. Ultras mają poczucie, że są postrzegani wyłącznie jako „kibice przysparzający problemów”

Niemniej jednak, wielu europejskich Ultras (na przykład we Włoszech, Francji, Hiszpanii, Portugalii, na

Cyprze, w Norwegii, Szwecji, Serbii, Słowenii, na Ukrainie czy w Polsce) chciałoby mieć możliwość

wpływu na działania klubu lub związku.

W rzeczywistości kontakty między stronami znacznie się

różnią.

Niektóre ugrupowania zawierają „porozumienia” lub ustne umowy z klubami, np. że nie będą

stosować środków pirotechnicznych na meczach na własnym stadionie, w zamian za pozwolenie na

zastosowanie określonych środków choreograficznych (np. w Szwajcarii)

. Inne grupy odrzucają

wszelkie kontakty w celu zachowania niezależności.

Niektórzy Ultras wykazują potrzebę uwzględnienia ich specyficznej roli na stadionach i starają się

rozmawiać z osobami odpowiedzialnymi za kształt lokalnego futbolu.

Na przykład w Niemczech, w

związku z przebudową niektórych stadionów na skutek działań Ultras przy projektowaniu

uwzględniono specjalne miejsca dla nich, dla prowadzącego śpiewy, a także specjalny system

mikrofonów.

W wyniku dużej liczebności niektórych grup, na przykład we Włoszech, Ultras są w stanie wywierać

wpływ na politykę klubu, na przykład na wybór składu drużyny.

Ogólnie jednak większość grup,

ibid.

Zimmerman/Häfeli e-mail z 23 grudnia 2009; Riekansky, e-mail z 2 grudnia 2009.

Lapinski 2007, 4; Lapinski e-mail z 2 grudnia 2009; Čarnogurský, e-mail z 4 grudnia 2009.

Zimmerman/Häfeli, e-mail z 23 grudnia 2009.

Rada Europy (2009), 3f.; Hourcade. 2002, 4; Green, e-mail z 22 grudnia 2009.

Zimmerman/Häfeli, e-mail z 23 grudnia 2009.

Goll, wywiad telefoniczny z 17 grudnia 2009; inter alia. Hourcade. 2002, 4; Herzog, e-mail/raport z 27 listopada 2009.

Brenner 2009, 139.

Green, e-mail z 22 grudnia 2009.

T-RV(2010)03

takich jak Ultras Rapid w Austrii,

świadomie odmawia jakichkolwiek związków finansowych ze swoimi

klubami.

W niektórych przypadkach szefostwo klubów stara się nawiązać kontakty z Ultras i „normalnymi”

kibicami, na przykład poprzez pisanie listów otwartych do nich z prośbą o bezstronne kibicowanie.

Jednak niektórzy eksperci wskazują, że w pewnych krajach istnieje problem „faworyzowania” swoich

silnych ruchów Ultras. Ma to miejsce na przykład w Hiszpanii, gdzie niektóre grupy Ultras są chronione

przez swoje kluby, które tolerują nawet ich rasistowskie zachowania.

1.4.2 Oddziaływanie na społeczeństwo

Wiele osób z zewnątrz nie ma świadomości, że Ultras są nie tylko związani z piłką nożną i widywani

na trybunach, ale również w różnym stopniu biorą udział w życiu lokalnej społeczności. Choć mogą się

wydawać nieprzystępni i aroganccy, są mocno zainteresowani życiem w swoich miejscowościach:

aktywnie uczestniczą na przykład w zbieraniu pieniędzy na pomoc chorym dzieciom lub osobom

bezdomnym.

Kibice Ultras są w coraz większym stopniu zaangażowani w działania charytatywne. Niektórzy

sprzedają na przykład ciasta na jarmarkach bożonarodzeniowych lub zbierają pieniądze dla dzieci z

białaczką (również poprzez zbieranie na stadionie plastikowych kubków i sprzedawanie ich w punkcie

skupu). Organizują też koncerty mające na celu wsparcie lokalnych ośrodków kultury dla młodzieży.

Inni pomagają młodszym w odrabianiu lekcji, w wypełnianiu podań o pracę lub znalezieniu

odpowiednich szkoleń zawodowych.

Liczba takich działań Ultras w Niemczech od roku 2005 znacznie wzrosła.

Ultras nie tylko angażują się w jednorazowe przedsięwzięcia, ale również w stałe działania

prowadzone na zasadzie wolontariatu. Walczą na przykład z dyskryminacją w piłce nożnej i promują

większą integrację społeczną. Niektóre grupy Ultras, na przykład we Włoszech, Izraelu i w Niemczech,

prowadzą własne projekty na rzecz społeczności lokalnych. Prowadzone są one na przykład w

zakresie integracji społecznej młodych imigrantów z własnego miasta lub okolicy czy też w zakresie

pomocy uchodźcom, na przykład poprzez organizowanie doradztwa personalnego, wprowadzanie za

darmo na stadion (przez grupę lub pojedynczą osobę – płacąc za bilet wprowadzanej osoby), lub też

przez zbiórki odzieży.

1.5 Wykorzystanie

środków pirotechnicznych w kulturze Ultras

Wszystkie europejskie ugrupowania Ultras z chęcią wykorzystują środki pirotechniczne jako sposób

kibicowania swojemu klubowi i jako wyraz identyfikacji z grupą. Rozróżniają wykorzystanie ogni

bengalskich i kolorowego dymu od zwykłych „petard”, które są ogromnie hałaśliwe i mogą

http://www.Ultrasrapid.at

. wejście dnia 4 grudnia 2009.

Bild-Zeitung, 9 grudnia 2009.

Herzog, e-mail/raport z 27 listopada 2009; Herzog, e-mail z 2 grudnia 2009.

E-mail od członka niemieckiej grupy Ultras z 17 stycznia 2010.

Magazyn Blickfang Ultra, listopad 2009, 46.

Wurbs, wywiad telefoniczny z 18 grudnia 2009.

T-RV(2010)03

przestraszyć innych kibiców. Wiele grup Ultras (np. Ultras Rapid w Austrii

) z zasady nie używa

petard, ale stosuje flary.

Należy mieć świadomość – oceniając ruch Ultras – że dla tych ugrupowań wykorzystanie środków

pirotechnicznych nie jest manifestacją przemocy lub groźbą dla osób trzecich. Jest to stylistyczny

element kultury Ultras, o takiej samej funkcji jak chóralne śpiewy czy elementy choreograficzne. Jest

tylko bardziej widowiskowy i zauważalny. Dlatego też w odpowiedziach na badanie ankietowe

przeprowadzone na zlecenie Rady Europy roku 2008, członkowie większości grup Ultras przyznawali,

iż rzucali świece dymne i odpalali flary w trakcie meczów

, choć obecnie stosowanie fajerwerków jest

zabronione w większości krajów (np. w Niemczech, Austrii, itd.

), a także pociąga za sobą sankcje

UEFA i FIFA.

Niektóre grupy Ultras (np. kilka grup w Niemczech lub Austrii) opowiadają się za prawnym

uregulowaniem i kontrolowanym wykorzystaniem środków pirotechnicznych, a nie ich całkowitym

zakazem.

„Ultras Rapid uważają, iż w całej tej sprawie chodzi o właściwy sposób postępowania z

materiałami pirotechnicznymi. Na przykład, wiadra wypełnione piaskiem lub wodą mogą

zapewnić niezbędny poziom bezpieczeństwa. Analizujemy nawet prognozy pogody, żeby

sprawdzić czy będziemy mogli wykorzystać flary. Jeśli przy niskim ciśnieniu

atmosferycznym odpali się dwie flary, to upłynie bardzo dużo czasu zanim dym się

rozproszy.”

Grupy szukają więc różnych rozwiązań, które pozwolą im na wykorzystanie środków pirotechnicznych.

Na pewnym stadionie we Francji Ultras zawarli swojego rodzaju umowę z zarządcą obiektu,

umożliwiającą im stosowanie środków pirotechnicznych trzy razy w ciągu sezonu, mimo istnienia

oficjalnego zakazu.

Podobna sytuacja miała miejsce w Norwegii, gdzie istnieje system pozwalający

na korzystanie ze środków pirotechnicznych jedynie w określonych warunkach.

W Dolnej Saksonii w styczniu 2010 r. w Hanowerze zorganizowano warsztaty „kibice piłki nożnej a

policja – eliminowanie wrogich stereotypów”. Członkowie ruchu Ultras, osoby odpowiedzialne w klubie

za zachowania kibiców, oraz przedstawiciele policji starali się opracować wspólne pomysły na

kontrolowane wykorzystanie środków pirotechnicznych na meczach Bundesligi. Jednym z pomysłów

było umożliwienie stosowania środków, które są dopuszczone do użytku w Niemczech, a zatem nie

stanowią poważnego zagrożenia dla zdrowia. Przedstawiciele klubów, policji, urzędu miasta i kibiców

będą nadal pracować nad tym tematem. Ultras muszą na przykład wyznaczyć dwóch przedstawicieli,

którzy zostali przeszkoleni w zakresie obsługi środków pirotechnicznych i mają wyłączne prawo ich

odpalania na stadionie. Rozważa się też wprowadzenie systemu nagradzania kibiców, którzy mogliby

stosować środki pirotechniczne pod warunkiem przestrzegania zasad wcześniej uzgodnionych z

policją i klubem.

http://www.Ultrasrapid.at.

wejście dnia 4 grudnia 2009.

Rada Europy (2009), 4.

Zaostrzenie prawa w Austrii od 4 stycznia 2010; Rosenberg/Schotola: “Es wird immer weiter brennen”, Ballesterer No. 48, 3

grudzień 2009.

Rosenberg/Schotola: “Es wird immer weiter brennen”, Ballesterer No. 48, 3 grudzień 2009.

Kost 2009, 23.

Schotola, „"Europas Fanvertreter2, Ballesterer, No. 44, 6 sierpień 2009.

T-RV(2010)03

1.6 Problemy

związane z ruchem Ultras

Chociaż większość grup Ultras ma pozytywne podejście i nastawienie, istnieją pojedyncze przypadki
dyskryminacji poprzez śpiewy i skandowanie na trybunach, bójki, kradzieże szalików i innych
przedmiotów należących do grupy przeciwnej czy nawet napady w pociągach. Pod pretekstem
działalności grup Ultras podejmowane są nawet w niektórych przypadkach działania polityczne.

1.6.1 Przemoc

Żaden europejski ruch Ultras celowo nie dąży do angażowania się w działania mające charakter

przemocy, a wiele grup (na przykład w Danii

), określa siebie jako grupy działające bez przemocy. W

poszczególnych krajach kultura kibicowania w większym lub mniejszym stopniu związana jest jednak z

różnymi formami przemocy. Są kraje, gdzie w oficjalnych dokumentach nie ma rozróżnienia między

chuliganami a kibicami Ultras (tak jest we Włoszech czy Hiszpanii)

100

. Może to prowadzić do błędnego

nazywania zjawisk w niektórych europejskich mediach opisujących kulturę Ultras a także do

przypisywania tym grupom zachowań typowo chuligańskich.

Błędem byłoby jednak przyjęcie założenia, że ruch Ultras jest całkowicie wolny od przemocy.

Przeciwnie, w każdym kraju europejskim, a nawet w niemal każdej grupie kibiców istnieją nie tylko

osoby, które zainteresowane są oprawami meczów i kibicowaniem, ale również osoby, które mają

skłonność do aktów wandalizmu w grupie – takich jak rzucanie butelkami czy przewracanie koszy na

śmieci. Zdarza się, że ze względu na zbyt wielką presję, polegającą na przykład na ograniczeniu

swobody przemieszczania się, przy za dużej ilości alkoholu dynamika grupy wzrasta.

Nawet najbardziej ortodoksyjni kibice Ultras dla własnego dobra nie chcą używać przemocy; jedna z

grup Ultras wypowiedziała się na ten temat w oświadczeniu na swojej stronie internetowej:

101

„Każda dyskusja poświęcona ochronie i zachowaniu naszej wolności, swobody robienia

tego, co chcemy, musi uwzględniać problem przemocy. Pozostałe grupy to często hipokryci

- kategorycznie odcinają się od przemocy w tekstach na ten temat, ale w praktyce robią co

innego. Z drugiej strony, niektórzy rzucają przedmiotami w trakcie meczu na stadionie, a

następnie umywają ręce gdy świętujemy na ulicy po jego zakończeniu. Dla nas bycie Ultra

oznacza również, że nie ograniczamy się do wrogich śpiewów przez 90 minut na boisku.

Trzeba być Ultra przez 24 godziny na dobę, siedem dni w tygodniu, a to wygląda

zdecydowanie inaczej, odkąd Polska/blok wschodni zaczęły być bardziej widoczne. [...] Nie

odcinamy się kategorycznie od przemocy ....Przemoc jako sposób rozwiązywania

problemów może wydawać się niektórym niewłaściwą drogą. Chcemy podkreślić, że istnieją

różne frakcje w grupie. Zawsze znajdą się ludzie zmotywowani do różnych rodzajów

działań: czy to twórczych projektów wizualnych, czy to "sportowych" ekscesów na ulicach.

To właściwie wszystko, co jest na ten temat do powiedzenia. Trzeba sobie wyrobić własne

zdanie. Powinno być jednak jasne, że nie pozwolimy się komuś lżyć i krytykować"

102

. 102

Jeden z członków ruchu Ultras powiedział w wywiadzie: „To prawda, że ruch Ultras nigdy nie był wolny

od przemocy. Mówienie, że jest inaczej jest kłamstwem [...] Jednak Ultras nie posługują się przemocą

Bauer, e-mail z 5 grudnia 2009.

100

Herzog, e-mail/raport z 27 listopada 2009.

101

Pilz/Behn/Klose/Schwenzer/Stefffan/Wölki 2006, 129.

102

Pilz/Behn/Klose/Schwenzer/Stefffan/Wölki 2006, 129.

T-RV(2010)03

w takim stopniu, żeby stosować przeciw nim te same represje co w przypadku zwykłych

chuliganów”

103

W przeciwieństwie do chuliganów, dla których stosowanie przemocy to radość sama w sobie a nie

tylko forma wyrażania emocji, dla Ultras przemoc ma charakter bardziej reaktywny i instrumentalny.

Reaktywny, ponieważ Ultras reagują na konkretne sytuacje, w tym przemoc, a instrumentalny,

ponieważ przemoc nie jest celem samym w sobie lecz środkiem prowadzącym do celu (na przykład do

zaznaczenia swojego terytorium)

104

Chociaż - ogólnie rzecz biorąc - w porównaniu z latami 80-tymi i 90-tymi przemoc występuje rzadziej,

to w wielu krajach europejskich obserwuje się nieznaczny wzrost stosowania przemocy w

rozstrzyganiu sporów między grupami Ultras, np. w Niemczech (spory pomiędzy kibicami

poszczególnych klubów) czy w Szwajcarii. Spory takie są często spowodowane niezadowoleniem i

bezradnością wobec grup konkurencyjnych

105

Ze względu na szersze wprowadzenie środków regulacyjnych oraz przekonanie członków ruchu, że

policja jest ich wrogiem, w niektórych ugrupowaniach

106

odchodzi się od przejawów agresji w dniu

meczu. W zamian pojawiają się „konflikty typowe dla gangów, a nawet planowane ataki w pociągach

lub na imprezach itp.

107

". Następuje odejście od zachowań typowych dla kibiców, w kierunku

zachowań wobec kultury opartej na uczestnictwie w przemocy

108

. Doprowadziło to jednak do tego, że

wielu Ultras odeszło do zasady solidarności z grupą i w niektórych przypadkach zajmuje jasne

stanowisko przeciwne tej sytuacji, wykazując gotowość do rozmów z policją.

Niektórzy eksperci (np. w Szwajcarii) zaczynają już mówić o „samospełniającym się proroctwie”. Mają

na myśli, że wielu członków ruchu Ultras zaczyna stosować przemoc, gdyż taka jest presja

spowodowana publicznie przedstawianym wizerunkiem Ultras jako „posługujących się przemocą

kibiców

109

Ultras, którym zakazano wstępu na stadiony, choć do tej pory nie zachowywali się szczególnie

gwałtowne, przesiadują pubach i barach razem z innymi kibicami, którym już od pewnego czasu nie

wolno wchodzić na stadiony. Istnieje ryzyko, że takie kontakty z chuligańsko nastawionymi kibicami

będą naśladować takie negatywne wzorce.

Często osoby mające zakaz wstępu na stadion grupowo jadą do innego miasta na mecz wyjazdowy,

pomimo zakazu wstępu we własnym mieście.

„Widoczny jest tutaj wątpliwy skutek systemu zakazywania wstępu na stadiony. Raport niemieckiej

federacji piłki nożnej (DFB), dotyczący zmiany wytycznych w sprawie zakazu wstępu na stadiony (luty

2009) stwierdza na przykład:

"Zdecydowana większość incydentów związanych z bezpieczeństwem odbywa się poza

stadionami, to znaczy w miejscach, gdzie zakazy stadionowe nie mają zastosowania. W

103

ibid.

104

Pilz/Behn/Klose/Schwenzer/Stefffan/Wölki 2006, 14, 216.

105

Rada Europy (2009), 4; Zimmerman/Häfeli, e-mail z 23 grudnia 2009.

106

Rada Europy (2009), 4.

107

Pilz, G. A. (2009), 187; Leistner 2008, 129.

108

Pilz, G. A. (2009), 187; Leistner 2008, 129.

109

Zimmerman/Häfeli, e-mail z 23 grudnia 2009.

T-RV(2010)03

związku z tym można stwierdzić, że zakaz wstępu na stadion jako instrument regulacyjny jest

skutecznym środkiem zapobiegawczym, ale tylko w obrębie stadionu.”

"Duża liczba osób, którym wydano zakaz wstępu na stadiony, wyjeżdża na mecze wyjazdowe

jak na „imprezy”. W drodze na takie mecze, lub w drodze powrotnej, osoby takie chcą zwrócić

na siebie uwagę poprzez niebezpieczne zachowania, choć w rzeczywistości nie były w ogóle

obecne na stadionie. "

110

Należy więc rozważyć czy w ogóle, i w wobec kogo, zakaz wstępu na stadiony może być skutecznym

środkiem zapobiegawczym.

W ramach ugrupowań Ultras wydzielają się czasem oddzielne frakcje, starające się zaakcentować

swój „elitarny” charakter poprzez angażowanie się w działania pełne przemocy. Szczególnie poza

stadionami te „poszukujące niebezpieczeństwa” grupki testują granice, do których mogą się posunąć

bez ewidentnego naruszania prawa

111

Eksperci obserwują też pojawienie się rosnącej liczby "chuligańskich turystów". Na przykład w

Niemczech osoby, których służby znające sytuację w danym mieście nigdy nie zauważyły na meczach

lokalnych, jeżdżą na mecze wyjazdowe z grupami Ultras.

112

Niektórzy Ultras, na przykład w Niemczech, przekształcają się z czasem w typowych chuliganów,

poszukując nowych doświadczeń. Z kolei inne grupy Ultras, np. w Czechach, wywodzą się z grup

typowo chuligańskich

113

Przemoc w ugrupowaniach Ultras jest bardziej widoczna krajach Europy wschodniej, gdzie grupy

kibiców Ultras i grupy chuliganów są przemieszane. Szczególnie na meczach wyjazdowych, chuligani

zapewniają swego rodzaju "ochronę" Ultras, co ma miejsce na przykład w Polsce i Czechach

114

Stopień stosowania przemocy nie ma związku z wielkością grupy Ultras, czyli największe grupy nie

zawsze są najbardziej brutalne. We Włoszech na przykład, grupy z Mediolanu i Rzymu są

najliczniejsze, ale największym stopniem przemocy charakteryzują się średnie grupy z Livorno i

Katanii.

115

Należy podkreślić, że w krajach, gdzie sam ruch Ultras jest stosunkowo młody, zaś chuligańskie

zachowania kibiców stosunkowo stare, ugrupowania Ultras (np. Toon Ultras w Newcastle)

zdecydowanie opowiadają się przeciwko przemocy

116

1.6.2 Sympatie polityczne

Mówiąc o przemocy trzeba podkreślić, że termin "Ultras" sam w sobie nie wskazuje politycznej

orientacji członków ruchu. „Ultras nie mają konkretnej orientacji politycznej."

117

110

Spahn, H. (2009).

111

Pilz, G. A. (2009), 188f.

112

Ibid.

113

Čarnogurský, e-mail z 4 grudnia 2009.

114

Čarnogurský, e-mail z 4 grudnia 2009; Lapinski 2007, 5.

115

inter alia, Privat de Fortune, e-mail z 21 października 2009, 5.

116

http://www.toonUltras.tk

, wejście dnia 1 grudnia 2009, Pringle, e-mail/raport z 1 grudnia 2009.

117

Selmer, “Ultrà hat keine klare politische Richtung”, Ballesterer No. 42, 6 maja 2009.

T-RV(2010)03

Wiele ugrupowań w krajach takich jak Niemcy, Szwecja, Norwegia, itd., określa się, przynajmniej

publicznie, jako apolityczne czy raczej politycznie "neutralne" i jest zdania, że "polityka nie powinna

mieć wstępu na stadiony"

118

Jeśli chodzi o polityczne tendencje w ramach ruchu Ultras, to jedynie poszczególne osoby lub małe

grupki – a nie całe ugrupowania - składają deklaracje polityczne i określają się w kategoriach

politycznych. W żadnym kraju europejskim nie istnieje sytuacja, w której wszystkie ugrupowania Ultras

byłyby wyłącznie lewicowe lub wyłącznie prawicowe. Orientacja polityczna różni się w skali

poszczególnych ugrupowań i w skali całych krajów.

Są jednak kraje, takie jak Włochy, Polska, Ukraina i Słowacja, gdzie Ultras mają bardziej określoną

orientację polityczną (zwykle prawicową lub skrajnie prawicową).

119

Nowością jest, że pewne grupy w Hiszpanii popierające ideologię lewicową i antyfaszystowską

określają się jako "anty-Ultras", aby odciąć się od bardziej prawicowych Ultras w kraju

120

Jednak w ramach „z zasady apolitycznej” kultury Ultras można zaobserwować zarówno odniesienia

prawicowe (na przykład zachowania zniesławiające przeciwników i prowokujące ich poprzez

wytykanie domniemanych słabości – np. „jesteście gejami” lub „jesteście jak baby”, czy określanie

przywódcy grupy przeciwnej jako Capo - jak w ugrupowaniu faszyzującym), jak i odniesienia lewicowe

(na przykład walka z policją i komercjalizacją, chaos i brak porządku, Che Guevara jako symbol „walki

o wolność", itp)

121

. Należy zwrócić uwagę na zapobieganie wykorzystaniu grup Ultras przez partie

polityczne do ich własnych celów.

Choć poszczególni członkowie ruchu Ultras mają różne własne poglądy polityczne, często twierdzą,

że „grupy Ultras nie mogą już sobie dłużej pozwolić na bycie apolitycznym, gdyż oznaczałoby to

ucieczkę od odpowiedzialności.

122

"Wiele grup Ultras zdaje sobie sprawę, że zasada apolityczności jest sprzeczna z ich opiniami i z

krytycznym nastawieniem do komercjalizacji, a także do stosowania środków represyjnych (co samo w

sobie ma wydźwięk polityczny"

123

1.6.3 Policja jako wróg

Uderza fakt, że dla wielu różnych ruchów Ultras niemal w całej w Europie policja jest wrogiem –

dotyczy to przynajmniej Polski, Czech, Włoch Hiszpanii, Grecji, Niemiec, Francji, Szwajcarii i Austrii;

wyjątkiem jest Norwegia

124

Trybuny zajmowane przez Ultras na stadionach są uważane za obszary zakazane dla policji

(zwłaszcza we Włoszech)

125

. W efekcie w sytuacjach, gdy policja musi interweniować (choć jest to

118

Inter alia Pilz/Behn/Klose/Schwenzer/Stefffan/Wölki 2006, 113ff.; Bauer, e-mail z 5 grudnia 2009; Blickfang Ultra, wydanie z

kwietnia 2009 r., 26; Jansson, e-mail z 6 stycznia 2010.

119

Riekansky, e-mail z 2 grudnia 2009.

120

Herzog, e-mail/raport z 27 listopada 2009, 3.

121

Gabler w wywiadzie dla Ballesterer, w Selmer “Ultrà hat keine klare politische Richtung”, Ballesterer No. 42. 6 maja 2009.

122

Blickfang Ultra, październik 2009, 47.

123

Gabler w wywiadzie dla Ballesterer, in Selmer “Ultrà hat keine klare politische Richtung”, Ballesterer No. 42. 6 maja 2009.

124

Herzog, e-mail/raport z 27 listopada 2009, 9; Pilz/Behn/Klose/Schwenzer/Stefffan/Wölki 2006,14, 137ff.;

http://www.kosfanprojekte.info/news/200702/20070209-italien.html

, wejście dnia 18 listopada 2009; Jansen, e-mail z 21 grudnia

2009; Kraft, “Maskenball”, Ballesterer No. 25, 5 czerwca 2008; Lapinski, e-mail z 2 grudnia 2009; Čarnogurský, e-mail z 4
grudnia 2009.

125

Privat de Fortune, e-mail z 21 października 2009, 3.

T-RV(2010)03

przede wszystkim obowiązkiem klubu, operatora stadionu lub firmy ochroniarskiej), może dojść do

masowych manifestacji przeciwko policji ze strony wszystkich członków ruchu Ultras na trybunach, a

tym samym doprowadzić do wybuchu zamieszek.

Zabójstwo 15-letniego kibica o imieniu Alex w 2008 roku w Atenach wywołało falę nienawiści do policji

w Grecji i doprowadziło do poważnych zamieszek. Konkurujące ze sobą zwykle grupy wspólnie

protestowały przeciwko policji, którą uznały za „wroga"

126

. We Francji w Paryżu w listopadzie 2006 r.

jeden z kibiców został zastrzelony przez policjanta w obronie własnej

127

.Od tamtej pory w mieście tym

występuje brak komunikacji między Ultras a policją

128

. Istnieje również znaczny poziom nienawiści do

policji we Włoszech. Policjant Filippo Raciti zginął podczas starć między kibicami a policją w Katanii w

lutym 2007 roku, a kibic Lazio Gabriele Sandri został zastrzelony przez policję w listopadzie 2007 r.

129

W stosunku do wielu europejskich grup Ultras zachowanie policji jest nieproporcjonalne i arbitralne.

Podstawowym zarzutem wobec policji jest to, iż traktuje kibiców Ultras jak obywateli drugiej kategorii

bądź też ludzi bez podstawowych praw, że policjanci często są mało elastyczni, aroganccy i nie

wykazują żadnych chęci do rozmów z kibicami.

Kibice pozostają anonimowi (nie mają identyfikatorów

z nazwiskami) i dlatego trudno ich zidentyfikować, a policjanci twierdzą, iż nie mają wiedzy o kulturze

Ultras ani jej pozytywnych aspektach.

Ponadto, u policjantów występuje brak autorefleksji i

samokrytyki odnośnie zachowania policji w stosunku do Ultras. Policjanci oczekują zbyt wiele od grup

Ultras, które nie mogą bezpośrednio wpływać na każdego kibica/członka ruchu Ultras i jego

zachowanie

130

W Niemczech, na przykład w Hanowerze, podejmowane są próby znalezienia środka lepszego od tzw.

"polityki zero tolerancji", stosowanej przez policję wobec kibiców w niektórych krajach. Zatrudnia się

„menedżerów konfliktów”, mających zażegnywać konflikty między obiema stronami, gdyby pojawiły się

problemy w dzień meczu. Kibice i członkowie ruchu Ultras postrzegają to jako pozytywny krok

131

Pomysł rozmów i wymiany poglądów pomiędzy przedstawicielami kibiców, ugrupowań Ultras,

pracownikami klubu odpowiedzialnymi za zachowania kibiców oraz policją został wprowadzony w

życie w trakcie francusko-niemieckich warsztatów prowadzonych przez Fundację Daniela Nivela w

Karlsruhe w 2009 r. Podobny projekt realizowany był na poziomie regionalnym w Dolnej Saksonii w

styczniu 2010 r. - okazał się on pomocny w eliminowaniu wrogich stereotypów

132

1.7 Istniejąca w ruchu Ultras świadomość problemów

Podejście do problemów i świadomość ich istnienia różnią się w poszczególnych krajach, a nawet w

poszczególnych ugrupowaniach na terenie danego kraju.

126

inter alia. Blickfang Ultra, wydanie z kwietnia 2009, 25;

http://www.n-tv.de/panorama/Verletzte-bei-Krawallen-

article40106.html

, wejście dnia 6 października 2010.

127

Hourcade. 2008,1.

128

Kost 2009, 21.

129

http://www.sueddeutsche.de/sport/33/419796/text/, wejście dnia 13 stycznia 2010;

http://www.spiegel.de/sport/fussball/0,1518,517401,00.html, wejście dnia 13 stycznia 2010;
http://www.kosfanprojekte.info/news/200702/20070209-italien.html, wejście dnia 18 listopada 2009.

130

Fundacja Daniela Nivela 2009, 28 f. W pracy z kibicami, grupami Ultras i policją okazało się, że policjanci prawie zawsze

krytykują te same aspekty zachowania kibiców/członków Ultras.

131

Fundacja Daniela Nivela 2009, 9.

132

Patrz str. 17 i 25.

T-RV(2010)03

Niektóre grupy krytycznie oceniają swoją postawę, inne zaś bagatelizują problemy i nie uważają ich za

temat do dyskusji. Eksperci zaobserwowali, że wśród wielu Ultras istnieje świadomość potrzeby

dialogu z policją, a z drugiej strony świadomość potrzeby samoregulacji grupy w celu zapobiegania

dalszej eskalacji problemów.

1.7.1 Autorefleksja i samoregulacja

W niektórych krajach europejskich Ultras mają krytyczne podejście do zjawisk występujących w

obrębie swojego ruchu. W związku z tym, niektóre ugrupowania próbują w różny sposób regulować

swoją działalność.

Należy jednak zdać sobie sprawę, że Ultras nie mają wyspecjalizowanych struktur, które pozwoliłyby

„wyrzucić” kogoś za niewłaściwe zachowanie. Oddziaływanie grupy jest więc na ogół procesem

długoterminowym. W Szwajcarii

133

na przykład liderzy ugrupowania w razie potrzeby udzielają

ostrzeżeń jego członkom. W niektórych ugrupowaniach może dojść do wykluczenia z grupy, a nawet

ataków fizycznych (sytuacje takie występują np. we Włoszech)

134

Jednak nie musi to oznaczać, że

osoby takie nie będą więcej obecne na trybunach. Ultras mogą też zrezygnować z samoregulacji, na

przykład gdy istnieje potrzeba przekonania starszych, silniejszych fizycznie chuliganów, że na

stadionie nie należy podejmować aktów przemocy.

Samoregulacja w środowiskach Ultras działa najlepiej, gdy grupy odpowiedzialne są za określone

obszary działalności, sektory trybun, miejscowości, itp., dla których wypracowały własne zasady. W

Szwajcarii (w Bazylei) Ultras mają specjalnie ustalone zasady postępowania w przypadku zniszczenia

mienia.

135

Niektóre grupy Ultras podkreślają, że są ogromnie niezadowolone w sytuacjach, gdy wywalczyły sobie

pewne swobody - takie jak prawo do kontrolowanego odpalania flar przy odpowiednich warunkach

pogodowych i z zachowaniem konkretnych środków ostrożności - a ktoś później łamie ustalone

zasady. Ktoś na przykład odpala czarno-białe świece dymne na trybunach lub rzuca petardy na płytę

boiska. W takich sytuacjach grupy podejmują zdecydowane działania wobec takich osób

136

2 Podsumowanie

Jak wspomniano na początku niniejszego opracowania, nie istnieje jedna definicja pojęcia "Ultras".

Poszczególne ugrupowania „Ultras” w Europie nie są najczęściej ze sobą powiązane i nie przyjęły

wspólnych celów ani kodeksów postępowania. Nie można też mówić o jednym, najważniejszym

ugrupowaniu Ultras w danym kraju ("np. w Niemczech, Włoszech czy w Polsce). W poszczególnych

krajach można jednak określić pewne ogólne "style" działania. Styl południowoeuropejski

charakteryzuje się na przykład większym wykorzystaniem środków pirotechnicznych, styl

wschodnioeuropejski kradzieżami banerów i szalików przeciwnego ugrupowania, zaś styl niemiecki

lepszą organizacją oraz określoną polityką dotyczącą kibicowania.

133

Zimmerman/Häfeli, e-mail z dnia 23 grudnia 2009.

134

Privat de Fortune, e-mail z dnia 21 października 2009, 4.

135

Gander:

http://bazonline.ch/schweiz/standard/Gewalt-in-Sportstadien-Repression-verstaerkt-das-Problem/story/27305699

wejście dnia 6 stycznia 2010.

136

Informacja uzyskana podczas nieformalnej rozmowy z niemieckimi Ultras w dniu 10 stycznia 2010.

T-RV(2010)03

Cechą wspólną wszystkich europejskich Ultras jest fakt, że dla nich liczy się nie tylko piłka nożna,

zawodnicy, przebieg meczu i jego wynik, ale także - w większym nawet stopniu - przygotowania do

meczu i jego „oprawa” wizualna i akustyczna. Przynależność do "Ultras" nie oznacza przynależności

do klubu kibiców danej drużyny, ale całościowe podejście do życia. Celem większości Ultras jest

zapewnienie jak najlepszego, najbardziej kreatywnego wsparcia akustycznego i wizualnego dla

swojego klubu. Ważna jest też jednak identyfikacja z ugrupowaniem oraz działania w ciągu całego

tygodnia przed meczem.

Istotną cechą ruchu Ultras są pozytywne działania na rzecz kultury młodzieżowej. Poszczególne

ugrupowania w mniejszym lub większym stopniu stoją jednak wobec wyzwań związanych z

problemami takimi jak przemoc, a w niektórych przypadkach również powiązania polityczne –

prawicowe lub lewicowe. Dlatego też osoby z zewnątrz często traktują Ultras na równi z agresywnymi

„kibolami” lub prawicowymi ekstremistami; który to obraz przekazują media.

Właśnie z powodu tego fałszywego obrazu wśród osób z zewnątrz, a także wobec rosnących

problemów z policją, ruch Ultras musi wykazać większą odpowiedzialność, rozważyć swój sposób

funkcjonowania i starać się w większym stopniu regulować swoją subkulturę. Pozwoli to zmienić jego

obraz w oczach poszczególnych związków piłki nożnej, klubów, policji i całego społeczeństwa.

3. Wnioski dotyczące współpracy klubów, policji i pracowników socjalnych z kibicami

Mówiąc o ugrupowaniach Ultras w Europie ważne jest, by pamiętać o różnych obliczach tego ruchu.

Nie należy go potępiać jako źródła przemocy, wprowadzając kolejne przepisy czy gromadząc sterty

akt przeciw „chuliganom”. Nie należy też ograniczać przemieszczania się kibiców poprzez wydawanie

spersonalizowanych kart kibica, poprzez ograniczanie liczby biletów na mecze wyjazdowe (jak np. w

Grecji)

137

lub sprzedawanie takich biletów wyłącznie w ramach wyjazdów grupowych, przewidujących

natychmiastowy powrót grupy po meczu.

Ważne jest też, aby sami członkowie ruchu Ultras wykazali krytyczne podejście i próbowali rozwiązać

istniejące problemy. Stosunek do policji też musi ulec poprawie. Nie wszyscy policjanci reagują

przecież w sposób arbitralny i nieproporcjonalny do sytuacji.

"Ultras są krytycznie nastawieni do swoich klubów, mediów i policji, ale powinni być równie

krytycznie nastawieni do samych siebie i pewne rzeczy przemyśleć. Kiedy na przykład piszą w

swoich magazynach, jak bardzo zafascynowani są sytuacją w Polsce, jeśli chodzi o przemoc

wśród kibiców, czy też jak podobało im się demolowanie przedziału w pociągu w czasie

podróży na mecz, jak rozbili okno autobusu rzucając kamieniem, podpalili kosz na śmieci, lub

uderzyli członka innej grupy tak, że tamten „odleciał”, to nie powinni być zaskoczeni rosnącą

obecnością policji, zwłaszcza, kiedy całe ugrupowania Ultras nie są zainteresowane rozmową

z nikim, na przykład z policją

138

137

Wurbs, wywiad telefoniczny z dnia 18 grudnia 2009.

138

Pilz/Behn/Klose/Schwenzer/Stefffan/Wölki 2006, 226.

T-RV(2010)03

Ultras nie powinni umniejszać znaczenia istniejących problematycznych zachowań, ani trywializować

aktów przemocy

139

. Muszą mieć możliwość wykazania się większą odpowiedzialnością, ale też mieć

większą swobodę w niektórych działaniach charakterystycznych dla kultury Ultras.

Należy też doceniać pozytywne strony funkcjonowania ruchu Ultras.

Nowe, surowsze zakazy, w tym zakazy wstępu na stadiony nie rozwiążą problemu przemocy. Choć

mogą one zmniejszyć liczbę bójek w trakcie samych meczów, to problem przenosi się na zewnątrz –

na tereny wokół stadionu, pobliskie ulice, jak również na mecze niższych lig. Osoby, którym wydano

zakaz wstępu na stadiony nie znikają bowiem w następstwie tych zakazów ze środowiska kibiców.

Wręcz przeciwnie – staną się „kibicami problematycznymi”, których łączy zakaz stadionowy, w sposób

bliższy nawet niż gdyby znajdowali się w większej grupie na stadionie.

„Badania wykazały, że problemy w piłce nożnej mają wiele różnych przyczyn, więc nie można

ich rozwiązać w sposób jednowymiarowy, na przykład przerzucając na Ultras

odpowiedzialność za rozwiązanie każdego konfliktu. Problemy zawsze dotyczą kilku osób,

instytucji, sytuacji, itp. więc jest szczególnie ważne, aby walczyć z tymi problemami na

wszystkich poziomach - indywidualnym, grupowym i strukturalnym - bezpośrednio lub

pośrednio związanych z piłką nożną.

140

„Podsumowując, oznacza to, że w przyszłości działania przeciwko przemocy w świecie futbolu

muszą obejmować trzy uzupełniające się obszary, co pozwoli zapobiec eskalacji problemu:

samoregulacja – z udziałem kibiców i członków ruchu Ultras.

Należy jej wymagać,

wzmacniać ją i promować. Mechanizmy wywołujące demonstracje solidarności,

na przykład przeciwko policji, muszą zostać unieszkodliwione, lecz nie można

wprowadzać dalszych ograniczeń.

zapobieganie – poprzez realizację projektów dotyczących kibiców, a także

poprzez wprowadzenie funkcji rzeczników kibiców.

Należy też wzmocnić działania

pracowników socjalnych. Kiedy środki samoregulacji okażą się niewystarczające,

pracownicy projektów nakierowanych na kibiców, a także rzecznicy kibiców

muszą pomóc w rozwiązaniu sytuacji. Należy też podjąć działania w celu

skierowania procesu solidarności grupy w innym kierunku.

działania porządkowe – z pomocą policji i służb ochrony.

Jeżeli środki

samoregulacyjne i działania służb socjalnych okażą się nieskuteczne, a sytuacja

stanie się niebezpieczna, do akcji powinna wkroczyć policja, będąca środkiem

ostatecznym w zażegnywaniu problemów.

141

”

Wysiłki zmierzające do nawiązania współpracy przez kibiców i policję okazały się być ważnym krokiem

na drodze do wyeliminowania problemów i wrogich stereotypów. Wspomniany już system

organizowania warsztatów, dotyczących przyszłych działań

142

, pomaga pokonać niechęć do

139

ibid.

140

Pilz/Behn/Klose/Schwenzer/Stefffan/Wölki 2006, 227.

141

ibid.

142

Celem tego typu seminarium jest po pierwsze zorganizowanie dyskusji i wymiany poglądów między kibicami piłkarskimi,

pracownikami z projektów dotyczących kibiców, rzecznikami kibiców oraz policji. Po drugie ocena nowych sposobów i pomysłów
na stopniową eliminację wrogich stereotypów wśród kibiców i policji. W początkowej fazie może być wyrażana krytyka - zarówno

T-RV(2010)03

współdziałania kibiców i policji oraz zmniejszyć przepaść i wzajemne uprzedzenia między tymi

grupami. Idea eliminowania wrogich stereotypów oparta jest na wzajemnym szacunku, dialogu,

poznawaniu siebie nawzajem i przestrzeganiu zasad. Proces ten jednak wymaga czasu. Nasze

doświadczenia zdobyte w trakcie dwóch warsztatów na temat „kibice piłki nożnej a policja –

eliminowanie wrogich stereotypów” jasno wykazały, że nie musimy wprowadzać bardziej

rygorystycznych przepisów, ani w większym stopniu angażować policji. Konieczna jest natomiast

większa przejrzystość, a przede wszystkim komunikacja pomiędzy obiema stronami.

4 Bibliografia/dokumenty/strony

internetowe/e-maile/wywiady

• BRENNER, D. (2009): Neues aus der Fankurve. Wie Ultras und andere Fangruppierungen die

Fankultur verändern. Marburg.

• Rada Europy (2009): Summary of the Questionnaire on Ultras (Podsumowanie badań

ankietowych dotyczących ruchu Ultras), Strasburg.

• Rada Europy (2009-2): “Tour de table”. Solothurn (TRV (2008)12 Appendix 4), 26-30

• DAL LAGO, A. (1990): Descrizione di una battaglia- I rituali del calcio. Bologna 1990

• DAL LAGO, A./DE BIASI, R. (1994) Italian Football fans. Culture and organization. In:

GIULIANOTTI, R./BONNEY, N./HEPWORTH, M (Hg.): Football Violence and Social Identity
(Przemoc w futbolu a identyfikacja społeczna). London/ New York.

• DANIEL NIVEL STIFTUNG (2009): Tagungsdokumentation. Deutsch-französische

Zukunftswerkstatt der Daniel Nivel Stiftung „Fußballfans und Polizei – Abbau der Feindbilder“
in Karlsruhe vom 19. – 21.06.09. Hannover, Karlsruhe, Zürich.

• HOURCADE, N. (2002): Les ultra français. In : Panoramiques. Nr. 61.

• HOURCADE, N. (2008): Supporters extrêmes, violences et expressions politiques en France.

In: BUSSET, T., JACCOUD, C., DUBEY, J.-P., MALATESTA, D. (éds.): Le football à l’épreuve
de la violence et de l’extrémisme. Lausanne, Antipodes, Mai, 87-105

• KOST, O. (2009): Polizei und Fußballfans – Abbau der Feindbilder. Erfahrungen mit der

Polizei, Erwartungen an die Polizei aus Sicht der französischen Fans/Ultra. Vortrag. In:
DANIEL NIVEL STIFTUNG (2009): Tagungsdokumentation. Deutsch-französische
Zukunftswerkstatt der Daniel Nivel Stiftung „Fußballfans und Polizei – Abbau der Feindbilder“
in Karlsruhe vom 19. – 21.06.09. Hannover, Karlsruhe, Zürich.

• LAPINSKI, D. (2007): Die Situation in der polnischen Fußball-Fanszene. Perspektiven der

Fanbetreuung bei der EM 2012. Referat für den deutsch-polnischen Workshop „Fußballfans
und Sozialarbeit: von der WM 2006 zur EM 2012“ an der Fachhochschule Lausitz. 28.-30.
September 2007. Cottbus.

• LEISTNER, A. (2008): Zwischen Entgrenzung und Inszenierung – Eine Fallstudie zu Formen

fußballbezogener Zuschauergewalt. In: Sport und Gesellschaft 5, 2, Stuttgart, 111 – 133

• PILZ, G. A. (2009): „Wir sind die Macht“ – Wandlungen der Zuschauergewalt im Fußball. In:

MARSCHIK, M./MÜLLNER, R./PENZ, O./SPITALER, G. (Hrsg.): Sport Studies. Wien, 186 -
199

• PILZ, G. A./BEHN, S./KLOSE, A./SCHWENZER, V./STEFFAN, W./WÖLKI, F.: (2006):

Wandlungen des Zuschauerverhaltens im Profifußball – Notwendigkeiten, Möglichkeiten und
Grenzen gesellschaftlicher Reaktion. Schriftenreihe des Bundesinstituts für
Sportwissenschaft, Band 114. Bonn

• SPAHN, H. (2009): Änderung der DFB-Richtlinien zur einheitlichen Behandlung von

Stadionverboten zum 31. März 2008 – Ergebnis der Evaluierung mit Stand Januar 2009.
Maschinengeschriebenes Manuskript. Frankfurt 2009

przez kibiców jak i funkcjonariuszy policji, którzy mogą wskazać najbardziej irytujące zachowania drugiej strony i związane z
nimi problemy. W tej fazie druga strona nie może komentować krytycznych uwag. Potem następuje faza „burzy mózgów”
polegająca na przedstawianiu pomysłów do realizacji, na przykład optymalnych sposobów współdziałania czy obrazu „idealnego
obrazu świata futbolu na co dzień”. Na koniec przedstawione sposoby przekłada się na ich praktyczną realizację.

T-RV(2010)03

• UTZ, R./BENKE, M. (1997): Hools, Kutten, Novizen und Veteranen. In: SpoKK (Hg.):

Kursbuch Jugendkultur: Stile, Szenen und Identitäten vor der Jahrhundertwende. Mannheim,
102–115.

• WÖLKI, F. (2003): Ultras – friedlich, sympathisch und unproblematisch? Zur Bedeutung und

Problematik der Nutzung des Internets durch eine neue Fußballfangruppierung. Eine kritische
Auseinandersetzung der Internetseite

www.ultrabrutale.de

, unveröffentl. Magisterarbeit.

Hanower.

Magazyny/dzienniki/strony interentowe

• 11 Freunde, Heft Nr. 85, Dezember 2008

• BILD-Zeitung vom 9.12.2009

• Blickfang Ultra Nr.12, April 2009. Freital.

• Blickfang Ultra Nr. 14, November 2009, Freital.

• GABLER im Gespräch mit Ballesterer, In: SELMER: „Ultrà hat keine klare politische

Richtung“, 6.5.2009 In: BALLESTERER Nr. 42,

http://www.ballesterer.at/index.php?art_id=1214

, Wejście dnia 10.1.2010

• GANDER

http://bazonline.ch/schweiz/standard/Gewalt-in-Sportstadien-

Repressionverstaerkt-das-Problem/story/27305699

, Wejście dnia 6.1.2010

•

http://news.gepflegt-arrogant.org/2009/11/16/fancard-ultras-demonstrieren-in-
rom/commentpage-1/

, Wejście dnia6.1.2010

•

http://www.kos-fanprojekte.info/news/200702/20070209-italien.html

, Wejście dnia18.11.09

•

http://www.cb-sektion-nrw.de/SektionNRW.htm

, Wejście dnia 25.11.2002

•

http://www.n-tv.de/panorama/Verletzte-bei-Krawallen-article40106.html

, Wejście dnia6.1.2010

•

http://www.spiegel.de/sport/fussball/0,1518,517401,00.html

, Wejście dnia 13.1.2010

•

http://www.sportalplus.com/sportch/generated/article/fussball/2009/11/21/10273200000.html

Wejście dnia17.1.2010

•

http://www.sueddeutsche.de/sport/33/419796/text/

, Wejście dnia 13.1.2010

•

http://www.toonultras.tk

, Wejście dnia1.12.2009

•

http://www.ultras-avanti.com/2009/02/09/mit-uns-wer-will-gegen-uns-wer-kann

, Wejście dnia

1.12.09

•

http://www.ultras-avanti.com/interviews/armada-rijeka/sterben-aber-niemals-aufgeben/

Wejście dnia 1.12.09

•

http://www.ultrasrapid.at

, Wejście dnia4.12.09

•

http://www.ultrasspirit.com/links

, Wejście dnia 4.12.2009

•

http://www.ultrasuk.co.uk/about

, Wejście dnia 1.12.2009

•

http://www.ultrasuk.co.uk/about

, Wejście dnia 1.12.2009

•

http://www.violett-weiss.at/solidaritaet-bilder.php/

, Wejście dnia 6.1.2010

• KRAFT: „Maskenball“, 5.6.2008, w: BALLESTERER Nr. 25,

http://www.ballesterer.at/index.php?art_id=898

, Wejście dnia 10.1.2010

• ROSENBER/EGERE/GREGORITS:

„Bewusst

unbewusste Avantgarde“, 8.7.2009, In:

BALLESTERER Nr. 43,

http://www.ballesterer.at/index.php?art_id=1247

, Wejście dnia

10.1.2010

• ROSENBERG/SCHOTOLA: "Es wird immer weiter brennen.", 3.12.2009 In: BALLESTER Nr.

48,

http://www.ballesterer.at/?art_id=1315

, Wejście dnia 10.1.2010

• SCHOTOLA:

"Europas Fanvertreter", 6.8.2009, In: BALLESTERER, Nr. 44,

http://www.ballesterer.at/index.php?art_id=1263

, Wejście dnia 10.1.2010

• SELMER: „Ultrà hat keine klare politische Richtung“, 6.5.2009 In: BALLESTERER Nr. 42,

http://www.ballesterer.at/index.php?art_id=1214

, Wejście dnia 10.1.2010

• SONNENBERGER/ ROSENBERG/ VAN DEN NEST: "Gemeinsam statt einsam", 3.2.2009 IN:

BALLESTERER, Nr. 39,

http://www.ballesterer.at/index.php?art_id=1154

, Wejście dnia

12.1.2010

Kontakty drogą elektroniczną

T-RV(2010)03

• ABEJÓN-Email z 7.12.2009 (Emilio ABEJÓN, FASFE/Hiszpania)

• BAUER-Email z 5.12.2009 (Lasse BAUER, Ultra aus Brondby/Dania)

• ČARNOGURSKÝ-Email z 4.12.2009 (Tomáš ČARNOGURSKÝ, FC Slovan Liberec a.s.,

Fanprojekt Liberec/Republika Czeska)

• E-mail od niemieckich Ultras z 17.1.2010

• GREEN-Email z 22.12.2009 (Ashley GREEN, Progetto Ultrà/Włochy)

• HERZOG-Email z 2.12.2009 (Thomas HERZOG (Thomas CÁDIZ, Fernando BONAT), CEPA

Andaluzja/Hiszpania)

• HERZOG-Email/Report z 27.11.2009 (Thomas HERZOG (Thomas CÁDIZ, Fernando

BONAT), CEPA Andaluzja/Hiszpania)

• JANSEN-Email z 21.12.2009 (Richard JANSEN /Norwegia)
• JANSSON-Email z 6.1.2010 (Ulric JANSSON, Projektledare Fotbollsalliansen/Szwecja)

• LAPINSKI-Email/Report z 2.12.2009 (dr Dariusz ŁAPIŃSKI/Polska)

• PRINGLE-Email/Report z 1.12.2009 (Michael PRINGLE, Szkocja/Wielka Brytania)

• PRIVAT DE FORTUNIE-Email z 21.10.2009: Wcześniejsze badania na temat Ultras.

• RIECANSKY-Email z 2.12.2009 (Michal RIECANSKY, Fan-Initiative “The Stands are

Ours!”/Slowakei)

• ZIMMERMAN/HÄFELI Mail z 23.12.2009 (David ZIMMERMANN, Gründer Fanarbeit Schweiz,

Jörg HÄFELI, Universität Luzern, Thomas GANDER, Fanarbeit/Schweiz)

Wywiady/dyskusje

• GOLL - wywiad telefoniczny dnia 17.12.2009 (Volker GOLL, Koordinationsstelle Fan-Projekte

/Deutschland)

• Nieformalna rozmowa z niemieckimi kibicami Ultras z dnia 10.1.2010 podczas warsztatów

„Kibice piłki nożnej a policja” w Hanowerze.

• WURBS – wywiad telefoniczny dnia 18.12.2009 (Daniela WURBS, Football Supporters

Europe)

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Konferencja nt Ultras [2010, PDF, 332 KB, EN]
Michael Gabriel, Volker Goll Die Ultras [2010, PDF, 332 KB, j niemiecki]
Dariusz Domagalski Kibole współcześni wojownicy [2010, PDF, 50 KB]
Tomasz Sahaj Aktywność stadionowa kibicowskich grup ultras [2012, PDF, 161 KB]
Subkultury [2010, PDF, 156 KB]
D Antonowicz, Ł Wrzesiński Kibice jako wspólnota niewidzialnej religii [2010, PDF, 195 KB]
Marek Babik Szkoła wobec subkultury pseudokibiców [2010, PDF, 119 KB] (fragment)
Joanna Sochacka Chuligaństwo stadionowe [2010, PDF, 194 KB]
Opinie nt zagrożeń 2010
2010 Kalendarz mrc tychy pl 1
Konferencja nt
Szalikowcy – zmora polskiego futbolu [PDF, 557 KB]
Kamil Ciepieńko – Legia Mistrzów [2006, Stolica nr 3, PDF, 163 KB]
Arrivederci! 1 UnitĂ 11 (PDF 53 KB)
Przemysław Siejczuk Instytucja tzw zakazu stadionowego [2011, PDF, 361 KB]
Tomasz Sahaj Pseudo fans the analysis of the phenomenon [2009, PDF, 93 KB]
Arrivederci! 1 UnitĂ 4 (PDF 55 KB)

więcej podobnych podstron