tech_obuw_311[25].Z5.03

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Ewa Jasińska

Planowanie i rozliczanie produkcji 311[25].Z5.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
dr inŜ. Jadwiga Rudecka
dr inŜ. ElŜbieta Wiśnios

Opracowanie redakcyjne:
mgr inŜ. Ewa Jasińska

Konsultacja:
dr inŜ. Jacek Przepiórka

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczn

programu jednostki modułowej 311[25].Z5.03,

„Planowanie i rozliczanie produkcji”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu
technik obuwnik.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Materiał nauczania
4.1.

Plan produkcji i jego zadania
4.1.1

Materiał nauczania

4.1.2.

Pytania sprawdzające

4.1.3.

wiczenia

4.1.4.

Sprawdzian postępów

4.2.

Teoretyczne aspekty planowania wykonawczego w przemyśle obuwniczym
4.2.1.

Materiał nauczania

4.2.2.

Pytania sprawdzające

4.2.3.

wiczenia

4.2.4.

Sprawdzian postępów

7
7
7

15
15
17
18
18
27
28
30

4.3.

Praktyczne aspekty planowania wykonawczego, kontroli i rozliczania

zadań produkcyjnych w przedsiębiorstwach obuwniczym

4.3.1.

Materiał nauczania

4.3.2.

Pytania sprawdzające

4.3.3.Ćwiczenia

4.3.4.

Sprawdzian postępów

Sprawdzian osiągnięć

Literatura

51
56

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o stosowaniu zasad planowania

i rozliczania produkcji w zakładach obuwniczych.

W poradniku zamieszczono:

−−−−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć juŜ ukształtowane, abyś
bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−−−−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia załoŜonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy juŜ opanowałeś określone treści,

–

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie
materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę uzupełniającą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

311[25].Z5

Organizacja i obsługa procesów

produkcyjnych

311[25].Z5.04

Zarządzanie jakością

311[25].Z5.03

Planowanie i rozliczanie produkcji

311[25].Z5.01

Organizacja procesów wytwarzania

obuwia

311[25].Z5.02

Normowanie zuŜycia materiałów

i czasu pracy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

rozpoznawać formy i elementy konstrukcyjne obuwia,

–

charakteryzować typy i rodzaje obuwia,

–

stosować zasady oznaczania wielkości elementów obuwia,

–

dobierać kopyta obuwnicze,

–

rozpoznawać, charakteryzować i klasyfikować materiały obuwnicze,

–

rozpoznawać i charakteryzować wady materiałów obuwniczych,

–

oceniać jakość materiałów obuwniczych,

–

określać wpływ wad materiałowych na wskaźniki ekonomiczne i jakość obuwia,

–

dobierać materiały do typu i przeznaczenia obuwia,

–

posługiwać się dokumentacją konstrukcyjną i technologiczną

–

klasyfikować i dobierać maszyny i urządzenia produkcyjne,

–

wycinać elementy cholewek i spodów obuwia z materiałów płaskich,

–

poddawać wycięte elementy procesom obróbczym i montaŜowym,

–

wytwarzać elementy obuwia z gumy i tworzyw sztucznych,

–

stosować techniki łączenia elementów obuwia,

–

wytwarzać cholewki do obuwia,

–

wiekować, montować i wykończać obuwie,

–

stosować zasady projektowania i konstruowania obuwia,

–

projektować wierzchy i spody obuwia,

–

organizować procesy wytwarzania obuwia,

–

normować zuŜycie materiałów do produkcji obuwia i czasu pracy,

–

przestrzegać przepisy BHP i ochrony przeciwpoŜarowej,

–

udzielać pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,

–

korzystać z róŜnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

określić składniki oraz zasady tworzenia planu produkcji,

–

określić cele i zadania planowania wykonawczego,

–

określić zdolności produkcyjne oraz stopień ich wykorzystania,

–

ustalić zakres i program pracy dla stanowisk roboczych,

–

zsynchronizować przebieg pracy we wszystkich fazach procesu wytwarzania,

–

ustalić optymalną wielkość partii produkcyjnej,

–

określić zasady rozpisywania zadań produkcyjnych na podstawie planu produkcji
i kalendarza pracy,

–

posłuŜyć się kalendarzem produkcji i biuletynem produkcyjnym,

–

sporządzić i zaewidencjonować limity zuŜycia materiałów w procesie produkcji,

–

wypełnić dokumentację planistyczną i warsztatową,

–

ocenić zgodność przebiegu produkcji z planem, a w miarę potrzeb zastosować działania
korygujące,

–

określić zasady magazynowania, ewidencjonowania i przekazywania materiałów
i półproduktów,

–

wypełnić dokumentację magazynową,

–

rozliczyć pobrane materiały, wykonane półprodukty i wyroby,

–

dokonać analizy zuŜycia materiałów oraz oceny wykonania zadań produkcyjnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Plan produkcji i jego zadania

4.1.1. Materiał nauczania

Jest rzeczą oczywistą, Ŝe sukcesy w działalności gospodarczej kaŜdego przedsiębiorstwa,

bez  względu  na  jego  wielkość  i  status,  w  znacznej  mierze  zaleŜne  są  od  sprawnej  organizacji
i zarządzania.  W  całokształcie  tej  problematyki  waŜną  rolę  pełnią  działania  związane
z planowaniem  działalności  gospodarczej  oraz  planowaniem  wykonawczym  zwanym
powszechnie planowaniem operatywnym lub po prostu bieŜącym.

Dzisiaj, kiedy działalność przedsiębiorstw obuwniczych jest w pełni podporządkowana

regułom wolnego rynku a formy i reguły, które były przez kilka dziesięcioleci stosowane
w Polsce straciły juŜ swoją aktualność, pojawia się pytanie czy planowanie jest potrzebne? Bez
wątpliwości moŜna odpowiedzieć, Ŝe tak. Zmienia się jedynie forma planowania, ale ogólne
zasady są niezmienne i w pełni aktualne.

W okresie gospodarki socjalistycznej funkcje planowania zostały silnie zdeformowane.

Planowano  centralnie  według  źle  pojętej  zasady  „zaspokajania  wszechstronnych  potrzeb
społeczeństwa”.  Takie  planowanie  narzucało  firmom  typ,  rodzaj  i  ilość  produkcji,  a  słuŜby
odpowiedzialne  za  planowanie,  od  najwyŜszego  do  najniŜszego  szczebla  zostały  wyjątkowo
zbiurokratyzowane. W praktyce okazało się, Ŝe rzeczywiste potrzeby społeczeństwa zaspokajano
w  ograniczonym  stopniu.  Takie  podejście  do  gospodarki  było  jedną  z  przyczyn  pogłębiającego
się  kryzysu  i  upadku  gospodarki  socjalistycznej.  Ten  fakt  być  moŜe  powoduje,  Ŝe
zainteresowanie  wdraŜaniem  i  stosowaniem  zasad  planowania  w działalności  gospodarczej,
w wielu  firmach  –  szczególnie  nowych  –  nie  zawsze  jest  właściwe.  Być  moŜe  niektórzy
właściciele  obawiają  się  powiększania  komórek  nieprodukcyjnych  i  związanych  z  tym  faktem
kosztów.

Warto w tym miejscu jednoznacznie skonstatować, Ŝe planowanie w przedsiębiorstwie jest

nieuniknione. KaŜda firma musi wiedzieć co i ile ma produkować, z jakich materiałów, w jakim
czasie naleŜy rozpisywać zadania produkcyjne, jak je rozliczać i analizować przyczyny i skutki
strat ponoszonych z tytułu zakłóceń w działalności przedsiębiorstwa. Prowadzenie tej
działalności, szczególnie w małych i średnich przedsiębiorstwach nie zawsze musi być związane
z tworzeniem nowej komórki. Planowanie moŜe być wykonywane przez właściciela firmy,
kierownika produkcji, księgowego lub innego upowaŜnionego i kompetentnego pracownika.

W duŜych zakładach zaleca się powoływanie specjalnej słuŜby planistycznej, która będzie

czuwać nad sprawnym przebiegiem procesu produkcyjnego.

W poradniku, zgodnie z modułowym programem nauczania dla zawodu technik obuwnik

będą przybliŜone ogólne zasady planowania produkcji, stanowiące podstawę do planowania
operatywnego (wykonawczego) w zakładach obuwia. Poza tym zostaną przybliŜone zagadnienia
związane z rozliczaniem i kontrolą zuŜycia pobranych materiałów do produkcji.

Podstawowym zadaniem kaŜdego przedsiębiorstwa jest wytwarzanie dóbr i świadczenie

usług, które są wyraŜone w planie produkcji.

Plan produkcji jest najwaŜniejszym elementem planu gospodarczego przedsiębiorstwa

i powinien  zawierać  zadania  w  zakresie:  rozmiarów  produkcji  pod  względem  ilości  i  wartości,
asortymentu  i  jakości  produkcji  oraz  terminów  jej  wykonania.  Są  to  wielorakie  zadania,  które
muszą  być  do  siebie  dostosowane.  Nie

wystarcza bowiem ustalenie rozmiarów produkcji

w ujęciu wartościowym bez sprecyzowania asortymentu wyrobów. To samo odnosi się do

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

rozmiarów  produkcji  pod  względem  ilości  i  jakości.  Wzrost  ilości  nie  moŜe  się  odbywać
kosztem  pogorszenia  jakości,  co  w  przypadku  produkcji  obuwia  często  się  zdarza.  RównieŜ
tempo  wzrostu  produkcji  w  poszczególnych  okresach  objętych  planem  nie  jest  bez  znaczenia,
szczególnie  w  planach  rocznych.  Produkcja  powinna  zwiększać  się  w  miarę  równomiernie,
oczywiście  jeŜeli  nie  zostały  przewidziane  radykalne  zmiany  w wyposaŜeniu  technicznym,
organizacji produkcji lub organizacji pracy.

Zadania, które stoją przed planowaniem produkcji wyznaczają treść planu. Plan produkcji

obejmuje: plan produkcji wyrobów według ilości w poszczególnych asortymentach lub grupach
asortymentowych, na przykład obuwie typu półbuty dla dziewcząt i chłopców, dla męŜczyzn, ze
skóry lub tworzyw skóropodobnych itp., ale takŜe plan produkcji towarowej i globalnej w ujęciu
wartościowym.

4.1.1.1. Podstawowe wskaźniki planu produkcji i metoda ich obliczania

NajwaŜniejszymi wskaźnikami charakteryzującymi wielkość wykonanej produkcji są:

produkcja towarowa i globalna, o czym juŜ wspomniano we wstępie.

Produkcja towarowa, jak wynika z nazwy, stanowi pewną wielkość wytworzonej

produkcji, która przyjmuje postać towaru, to jest produktów przechodzących od jednego
właściciela do innego, a zatem towarem mogą być nie tylko wyroby gotowe, ale takŜe
półfabrykaty lub usługi o charakterze przemysłowym.

Produkcja globalna obejmuje wykonaną przez przedsiębiorstwo produkcję, zarówno

przeznaczoną na zbyt jak równieŜ tę, która jeszcze nie została zakończona. Obejmuje więc ona
wartość  produkcji  towarowej  i  róŜnic  remanentów  produkcji  w  toku,  półfabrykatów,  narzędzi,
przyrządów,  materiałów  pomocniczych  wytworzonych  przez  zakład.  Produkcja  globalna  moŜe
być większa lub równa, a jedynie w niektórych przypadkach mniejsza od produkcji towarowej.
Produkcja  globalna  jest  większa  od  towarowej  wówczas,  gdy  następuje  przyrost  remanentów,
oraz  wówczas  gdy  w  przedsiębiorstwie  wykonywane  są  usługi  z  powierzonych  materiałów  (na
przykład  rozkrój  materiałów  i  szycie  cholewek),  których  wartość  wliczona  jest  do  produkcji
globalnej. Produkcja globalna odpowiada towarowej, gdy nie ma zmian remanentów lub są one
zerowe;  jest  mniejsza  od  towarowej,  gdy  róŜnice  remanentowe  zmniejszają  się,  to  znaczy  gdy
remanent końcowy jest mniejszy od początkowego.

Aby lepiej zrozumieć kształtowanie się produkcji globalnej w stosunku do towarowej

posłuŜymy się przykładami:
Przykład  1.  W  planie  na  31.12.2005  r.  przewidziano  remanenty  poszczególnych  składników
produkcji  na  kwotę  50  tys.  zł,  a  na  31.12.2006  r.  na  kwotę    80 tys.  zł.  Zaplanowana  produkcja
towarowa  na  rok  2006  wynosiła  950 tys.  zł.  Produkcja  globalna  wynosiła  zatem
950+(80-50)=980 tys. zł.
Przykład 2. W przedsiębiorstwie wykonano usługi z powierzonych materiałów, których wartość
wynosiła 20 tys. zł, natomiast remanenty na koniec dwóch kolejnych lat wynosiły po 50 tys. zł,
a  produkcja towarowa 950 tys. zł, to wówczas produkcja globalna wyniesie:
950+20+(50-50)=970 tys. zł. Co oznacza ,Ŝe będzie wyŜsza o 20 tys. zł od produkcji towarowej.
Przykład  3.  Produkcja  towarowa  wynosi  950 tys.  zł,  remanenty  na  koniec  obu  okresów  są
identyczne  i  wynoszą  50 tys.  zł,  zaś  wartość  powierzonego  materiału  nie  występuje.  W  tym
przypadku produkcja globalna odpowiada towarowej i wyniesie 950+(50-50)=950 tys. zł.
Przykład  4.  Plan  produkcji  towarowej  w  roku  2006  wynosił  950 tys.  zł,  remanent  na  koniec
2005  roku  wynosił  50 tys.  zł,  zaś  na  koniec  2006r.  –  20 tys.  zł,  a  wartość  powierzonych
materiałów nie występuje. W tym przypadku produkcja globalna będzie mniejsza od towarowej
i wyniesie 950+(20-50)=920 tys. zł.

Z przedstawionych powyŜej przykładów jasno wynika, Ŝe produkcja globalna nie zawsze

musi być wyŜsza od towarowej.

Samo ustalenie wskaźników przy budowie planu nie wystarcza. Produkcja musi być jeszcze

obliczona w określonych jednostkach i zmierzona. Jest to potrzebne dla ustalenia wielkości
i dynamiki produkcji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W tym celu posługujemy się miernikami:

−

fizycznymi (w przypadku pary obuwia),

−

pracochłonności (najczęściej są to normogodziny),

−

wartościowymi (są nimi ceny: zbytu, fabryczne, porównywalne, konfekcjonowania oraz
koszty).

Plan produkcji opracowywany jest w przekroju ilościowym, asortymentowym,

wartościowym, gatunkowości i czasowym.

Ogólne wskaźniki planu produkcji wymagają konkretyzacji, czyli określenia, jakie

przedmioty i w jakich ilościach będą produkowane. Konkretyzacja ta następuje w planie
ilościowo-sortymentowym.

Przy opracowywaniu planu ilościowego w układzie asortymentowym posługujemy się

pomocniczymi tabelami, w których wyodrębnia się produkcję podstawową i pomocniczą,
z wyszczególnieniem przeznaczenia poszczególnych wyrobów. Jest to uŜyteczne przy
opracowywaniu planu w ujęciu wartościowym.

Plan produkcji towarowej i jego wykonanie stanowią podstawę do oceny działalności

przedsiębiorstwa. Natomiast plan produkcji globalnej opracowuje się zasadniczo w cenach
porównywalnych, w cenach bieŜących ustala się powiązania z planem produkcji towarowej.

4.1.1.2. Materiały wyjściowe do sporządzania planu produkcji

Planowanie produkcji wbrew pozorom nie jest problemem wyłącznie technicznym.

Występują  tu  takŜe  problemy  ekonomiczne,  które  naleŜy  uwzględniać  przy  wyznaczaniu
rozmiaru  i  asortymentu  produkcji.  MoŜna  ustalić  produkcję  w  okresie  planowym  wychodząc
z osiągniętego  poziomu  produkcji  w  okresie  poprzednim.  Ta  metoda  moŜe  mieć  jednak  tylko
znaczenie  pomocnicze,  gdyŜ  przy  ustalaniu  planu  produkcji  naleŜy  kompleksowo  badać
wszystkie  czynniki,  które  wpływają  na  rozmiary  i  asortyment  produkcji.  Czynnikami
wpływającymi na wielkość planowanej produkcji są:

−

potrzeby rynku,

−

zdolność produkcyjna,

−

zaopatrzenie materiałowe,

−

zasoby siły roboczej,

−

moŜliwość kooperacji,

−

ceny, nowa produkcja i wielkość serii produkcji,

−

koszty produkcji.
Czynniki te wpływają na ilość i asortyment produkcji lub tylko na jej wartość, lub na jedno

i na drugie. Szczególne znaczenie (spośród wymienionych czynników) przy planowaniu
wielkości produkcji ma niewątpliwie znajomość potrzeb rynkowych oraz zdolność produkcyjna.
Te dwa czynniki będą przedmiotem szerszego opisu.
Potrzeby rynku

W nowych warunkach systemowych, uwzględniających samodzielność i samofinansowanie

przedsiębiorstw,  urynkowienie  gospodarki  i  wykształcenie  się  rynku  nabywcy  przedsiębiorstwa
muszą mieć zagwarantowaną sprzedaŜ swoich produktów lub towarów, zapewniając tym samym
sobie środki finansowe niezbędne do istnienia i dalszego rozwoju. Aby te cele zostały osiągnięte,
kaŜda  firma,  nawet  najmniejsza  musi  znać  tendencje,  jakie  istnieją  na  rynku  obuwniczym,
zarówno w kraju i poza jego granicami. W duŜych przedsiębiorstwach badaniem rynku zajmują
się wyspecjalizowane słuŜby marketingowe, natomiast w mniejszych i małych firmach w wielu
wypadkach  wykorzystuje  się  specjalistyczne  opracowania  placówek  naukowo-badawczych,
a nawet zleca się badania wyspecjalizowanym słuŜbom. Zdarza się, Ŝe niektóre firmy nie badają
rynku,  a  decyzje  o  produkcji  określonych  modeli  obuwia  są  podejmowane  przez  właściciela
firmy  w  oparciu  o  jego  wiedzę,  a  niekiedy  tylko  intuicję,  nie  zawsze  trafioną.  Nie  ulega
wątpliwości, Ŝe podstawą przy badaniu rynku powinien być marketing.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Marketing obejmuje zespół zintegrowanych działań mających na celu badanie rynku,

kształtowanie  swojej  produkcji  i  sprzedaŜy  towarów  pod  kątem  potrzeb  rynku,  tworzenie
i utrzymywanie  popytu  na  produkty  i  towary  przedsiębiorstwa.  Badania  marketingowe  rynku
polegają  na  zgromadzeniu,  opracowaniu  oraz  analizie  i  interpretacji  wszystkich  faktów
i zagadnień  odnoszących  się  do  przepływu  produktów,  towarów  i  usług  od  producenta  do
konsumenta.  Podjęte  na  tej  podstawie  działania  przedsiębiorstwa  mają  na  celu  optymalną
realizację przyjętej przez przedsiębiorstwo strategii działania na rynku, która obejmuje:

−

politykę rozwoju produktu (jedna czy więcej odmian),

−

częstotliwość zmiany modeli wyrobu (moment wprowadzenia na rynek nowego modelu),

−

politykę dystrybucji (z własnej czy obcej sieci lub przez pośredników),

−

politykę oddziaływania na rynek (jakie środki, jakie wydatki),

−

politykę cenową (ceny niskie lub wysokie, moment wprowadzenia obniŜek cen).

Badając rynek, a szczególnie popyt moŜna ukształtować plan sprzedaŜy własnych produktów

i towarów.

Drugim waŜnym czynnikiem kształtującym planowaną sprzedaŜ są umowy handlowe

i wstępne  uzgodnienia  z  odbiorcami  oraz  otrzymane  od  nich  oferty  na  dostawy.  Dogodnymi
miejscami szukania przyszłych odbiorców i zawierania umów handlowych są targi i wszelkiego
rodzaju  giełdy.  W ramach  sondaŜu  naleŜy  ponadto  zbierać  opinie  od  dotychczasowych
odbiorców.  Pozwoli  to  ukształtować  asortyment  popytu  oraz  ukierunkować  postęp  techniczny
i  technologiczny  swojej  produkcji.  WaŜną  rolę  w  pozyskiwaniu  klientów  i sondaŜu  mogą
odegrać sklepy fabryczne, reklamujące własne produkty i wprowadzające nowości.

Kolejną podstawą do ustalania planowanej sprzedaŜy są dane o obrocie towarowym

z  bieŜącego  roku  oraz  z  lat  ubiegłych.  Na  ich  podstawie  moŜna  ustalić  dynamikę  i  strukturę
sprzedaŜy.  Analizę  dynamiki  sprzedaŜy  moŜna  przeprowadzić  w  miernikach  wartościowych
(dla  obrotów  ogółem)  oraz  w  miernikach  ilościowych  i  wartościowych  (dla  podstawowych
rodzajów produktów).

Równie istotny jest podział planowanej sprzedaŜy rocznej na kwartały. Podział ten nie moŜe

być przeprowadzany mechanicznie przez podzielenie sprzedaŜy rocznej na cztery równe części,
ale naleŜy dokonać tego podziału na podstawie wskaźników sezonowości. Wskaźniki
sezonowości wyraŜają udział procentowy sprzedaŜy kwartalnej w sprzedaŜy rocznej.

Wskaźniki sezonowości naleŜy obliczyć jako przeciętną z ostatnich 3–5 lat, poniewaŜ udział

sprzedaŜy  kwartalnej  w  sprzedaŜy  rocznej  moŜe  być  inny  w  kaŜdym  roku.  JeŜeli  w  roku
wziętym  pod  uwagę  przy  obliczaniu  wskaźnika  sezonowości  sprzedaŜ  znacznie  odbiega  od
sprzedaŜy  kwartalnych  osiągniętych  w  innych  latach,  naleŜy  ten  rok  pominąć  przy  obliczaniu
przeciętnych wskaźników sezonowości.
Zdolność produkcyjna

Punktem wyjściowym do oznaczania wielkości produkcji przez producenta pozostaje

określenie jego moŜliwości produkcyjnych. Jest to najwaŜniejszy czynnik. Wskazuje on na
wewnętrzne moŜliwości przedsiębiorstwa i chociaŜby zapotrzebowanie na wyroby było duŜe,
to nie będzie mogło być zaspokojone, przy niewystarczających moŜliwościach produkcyjnych.

Zdolność produkcyjna oznacza moŜliwość wytwarzania określonej wielkości produkcji

w danym czasie przy optymalnym wykorzystaniu posiadanego potencjału produkcyjnego.

Do podstawowych czynników określających zdolność produkcyjną zalicza się: ilość maszyn

i urządzeń oraz ich parametry techniczne wpływające na wydajność pracy, wielkość powierzchni
produkcyjnej, stan ilościowy i poziom kwalifikacji kadr, dostępność i cechy jakościowe
surowców i materiałów, poziom technologii i organizacji produkcji, cechy produkowanych
wyrobów.

Zdolność produkcyjna nie moŜe być traktowana jako wielkość stała ze względu na

zmienność czynników mających na nią wpływ. Obiektami, dla których ustala się zdolności
produkcyjne, są nie tylko przedsiębiorstwa, ale takŜe pojedyncze stanowiska robocze, gniazda

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

produkcyjne, oddziały, wydziały, zakłady. Zdolność produkcyjna moŜe być ustalona dla róŜnego
horyzontu czasowego (w stosunku do przedsiębiorstwa obuwniczego aktualne są to okresy
roczne, półroczne lub tylko kwartalne).

Ogólny wzór na ustalenie wielkości zdolności produkcyjnej ma następującą postać:

;

lub

⋅

gdzie:
Z

– wielkość zdolności produkcyjnej,

– dysponowany (efektywny) fundusz czasu pracy,

V – wydajność pracy,
t – czas niezbędny do wykonania jednostki wyrobu.

Ze względu na specyfikę przebiegu procesu produkcji ( typ, formy organizacji produkcji)

sposób ustalenia zdolności produkcyjnej ulega modyfikacji. Najbardziej adekwatnie moŜna
wyrazić wielkość zdolności produkcyjnej za pomocą naturalnych jednostek fizycznych: pary,
m

, kg, itp. Jednostki tego typu łatwo jest stosować do produkcji jednorodnej. W przypadku

produkcji  wieloasortymentowej  zdolność  produkcyjna  moŜe  być  określona  w  odniesieniu  do
wyrobu  –  reprezentanta  (lub  asortymentu  umownego)  bądź  w  jednostkach  pienięŜnych.
Przeliczeń  na  tak  zwany  wyrób-reprezentant  lub  asortyment  umowny  dokonujemy,  gdy
występuje  mało  zróŜnicowana  struktura  asortymentowa  produkcji,  procesy  technologiczne
poszczególnych wyrobów są podobne, a wyroby posiadają wspólną i wymierną cechę uŜytkową.
Natomiast  przy  bardzo  zróŜnicowanym  asortymencie  produkcji  (gdy  brak  moŜliwości
przeliczenia  na  wyrób-reprezentant  lub  asortyment  umowny)  stosujemy  miary  wartości
(jednostki pienięŜne).

Porównanie faktycznie wykonanej wielkości produkcji ze zdolnością produkcyjną pozwala

określić

rezerwy

wynikające

niepełnego

wykorzystania

posiadanego

potencjału

produkcyjnego.
RozróŜniamy rezerwy:

−

ekstensywne, będące skutkiem niepełnego wykorzystania dysponowanego funduszu czasu
roboczego,

−

intensywne, związane z przekroczeniem zakładanej (optymalnej) pracochłonności
jednostkowej (operacji, wyrobu).

Syntetyczną miarą oceny wykorzystania zdolności produkcyjnej jest wskaźnik wykorzystania

zdolności  produkcyjnej.  Dodatkowymi  miarami  są:  wskaźnik  ekstensywnego  i wskaźnik
intensywnego  wykorzystania  moŜliwości  produkcyjnych.  W  sposób  umowny  moŜna  ustalić
oddzielnie  wielkości  rezerw  ekstensywnych  i  intensywnych  w  jednostkach  produkcji.  Dla
zilustrowania  powyŜszych  informacji  tekstu  i  przybliŜenia  zagadnień  związanych  z ustaleniem
zdolności produkcyjnej posłuŜymy się przykładem.
Przykład

Określić stopień wykorzystania zdolności produkcyjnej stanowiska roboczego w zakładzie

obuwia, zakładając (według kalendarza z 2003 r.), Ŝe:

−

dysponowany fundusz czasu pracy stanowiska roboczego T

= 2040 godzin;

−

czas niezbędny do wykonania jednostki wyrobu przypadający na dane stanowisko robocze
t=3,75 minut, w tym: czas obróbki maszynowej – 2,5 minuty, pozostałe składniki czasu
pracy – 1,25 minuty;

−

rzeczywiście przepracowany fundusz czasu pracy T

=1950 godzin;

−

wielkość wykonanej produkcji P

=23392 pary;

−

rzeczywisty udział czasu obróbki maszynowej w jednej godzinie pracy stanowiska – 60%

Rozwiązanie

Zdolność produkcyjna stanowiska roboczego obliczana jest według wzoru:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

]

[

32640

2040

par

⋅

Rezerwy zdolności produkcyjnej ( R ) stanowią róŜnicę między wielkościami: zdolnością

produkcyjną ( Z

) i rzeczywiście wykonaną produkcją ( P

) w danym czasie.

R = Z

– P

R = 32640 – 23392 = 9248 [par]

Stopień wykorzystania zdolności produkcyjnej określany jest w następujący sposób:

gdy

gdzie W

– wskaźnik wykorzystania zdolności produkcyjnej.

W podanym przykładzie

32640

23392

Wskaźnik rezerw zdolności produkcyjnej ( W

) wynosi:

= 1 – W

= 1 – 0,72 = 0,28

= 28%

Ocena ekstensywnego i intensywnego wykorzystania stanowiska roboczego (maszyny)

dokonywana jest w oparciu o:

−

wskaźnik ekstensywnego wykorzystania ( W

−

wskaźnik intensywnego wykorzystania ( W

gdzie:
T

– rzeczywisty fundusz czasy pracy,

– rzeczywista wydajność na jednostkę czasu pracy,

w – normatywna wydajność na jednostkę czasu pracy.

Dla badanego stanowiska roboczego wskaźnik W

i W

wynoszą:

;

2040

1950

;

2040

32640

1950

23392

Między W

, W

oraz W

występuje zaleŜność:

= W

Rezerwy ekstensywne usuwane są w drodze zwiększania wielkości przepracowanego

funduszu czasu pracy do poziomu T

Rezerwy intensywne moŜna zagospodarować poprzez zwiększanie udziału czasu obróbki

maszynowej w jednostce czasu pracy stanowiska i wzrost stopnia wykorzystania wydajności
technicznej maszyny. Łączne wykorzystanie intensywne (W

) moŜna mierzyć iloczynem

wskaźników: wykorzystania czasu obróbki (W

) i wykorzystania wydajności technicznej (W

liczonej na jednostkę czasu obróbki:

= W

przy czym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

;

gdzie:
j

– rzeczywisty czas obróbki w jednostce czasu pracy,

j – normatywny czas obróbki w jednostce czasu pracy,
w

– rzeczywiście osiągnięta wydajność pracy na jednostkę czasu obróbki,

– normatywna wydajność na jednostkę czasu obróbki.

Określenie danych do obliczenia W

i W

;

];

[

;

pary

gdzie t

– rzeczywisty (faktyczny) czas obróbki maszynowej na jednostkę operacji, wyrobu.

Rzeczywisty czas wykonania jednostki wyrobu na stanowisku roboczym (t

[min]

23392

1950

⋅

PoniewaŜ udział czasu obróbki maszynowej w jednej godzinie pracy stanowiska wynosi 0,6, stąd
t

= 0,6

5 min = 3 minut

;

]

[

⋅

Zatem

par

Podany przykład stanowi podstawę do ustalania wielkości wskaźników ekstensywnego

i intensywnego  wykorzystania  czasu  pracy  na  wszystkich  stanowiskach  roboczych
występujących w procesie wytwarzania obuwia. Pamiętajmy jednak, Ŝe w produkcji obuwia czas
wykonywania  operacji,  nawet  na  tych  samych  maszynach  moŜe  się  znacznie  róŜnić,  wynika  to
w głównej  mierze  z  rozwiązań  konstrukcyjno-technologicznych  produkowanych  wyrobów.
RóŜnice  te  w  wielu  sytuacjach  są  wyjątkowo  wysokie.  Na  przykład  w  czasie  rozkroju  skór  na
wycinarce  z  ramieniem  uchylnym  przy  wycinaniu  elementów  czółenka  osiąga  się  wydajność
około  300  par  na  8  godzin,  a  przy  rozkroju  kozaczków  damskich  zaledwie  75  par.  Podobne
dysproporcje  mogą  występować  przy  wykonywaniu  wielu  innych  operacji  technologicznych.
Te  fakty  naleŜy  uwzględniać  przy  określaniu  zdolności  produkcyjnych  i planowaniu  wielkości
produkcji.
Pozostałe czynniki mające wpływ na wyznaczanie wielkości produkcji

Po ustaleniu przybliŜonej wielkości produkcji i jej struktury na podstawie badania rynku

i planowanej  zdolności  produkcyjnej  naleŜy  rozpatrzyć  najkorzystniejsze  sposoby  zaopatrzenia
przedsiębiorstwa w niezbędne surowce i materiały. Dzisiaj dąŜy się do tego, aby ilość zapasów
materiałowych  była  ograniczona  do  niezbędnego  minimum.  Taki  układ  wymaga  sprawnej
organizacji  słuŜb  zaopatrzeniowych.  Nie  bez  znaczenia  pozostaje  jakość  dostarczanych
materiałów, terminowość dostaw, a takŜe ceny materiałów.

Przy planowaniu produkcji naleŜy zwrócić uwagę na zapewnienie przedsiębiorstwu

niezbędnej  i  wysoko  wykwalifikowanej  siły  roboczej.  NaleŜy  przy  tym  rozwaŜyć  moŜliwość
ustawicznego  dokształcania  i  kształcenia  robotników.  Obecnie  pozyskiwanie  nowych,
wykwalifikowanych  robotników  w  branŜy  obuwniczej  stwarza  wiele  problemów  i  w  okresie
zwiększonej  pracochłonności  (przy  produkcji  obuwia  zimowego)  wiele  firm,  z  powodu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

niedoborów  kadrowych  nie  wykorzystuje  swoich  zdolności  produkcyjnych.  W  takiej  sytuacji
niektóre  z  nich  rozwaŜają  podjęcie  współpracy  kooperacyjnej.  Przedsiębiorstwa  coraz  częściej
korzystają  z  usług  kooperacyjnych.  Najczęściej  odnosi  się  to  do  rozkroju  materiałów  i  szycia
cholewek oraz obróbki i produkcji elementów spodowych obuwia. Działania kooperacyjne mogą
być  wykorzystane  w  przypadku,  kiedy  przedsiębiorstwo  ma  wolne  moce  produkcyjne
i przyjmuje  zlecenia  z  zewnątrz.  Wtedy  mówimy  o  kooperacji  czynnej,  która  przebiega
w odwrotnym  kierunku  do  kooperacji  biernej,  kiedy  zleca  się  produkcję  innym  firmom.
Te zaleŜności naleŜy uwzględniać w procesie planowania produkcji.

Wielkość produkcji ujęta w planie wartościowo, zaleŜy równieŜ od cen, które chociaŜ nie

mogą być kształtowane dowolnie, jednakŜe wykazują powaŜne odchylenia w stosunku do
poziomu kosztów własnych. Wzrasta ona, gdy ceny zapewniają większą rentowność.

Produkcja nowych wyrobów wpływa zazwyczaj ujemnie na wielkość produkcji. Dzisiaj

w produkcji obuwia częstotliwość zmiany wzorów jest wysoka, a produkowane serie obuwia
coraz mniejsze. KaŜde zwiększenie serii powoduje wzrost wydajności, a zarazem produkcji,
natomiast skracanie serii powoduje zmniejszenie ilości produkowanych wyrobów.

Nie bez znaczenia w planowaniu wielkości produkcji są koszty produkcji. Uwzględnienie

rachunku ekonomicznego jest niezbędne przy ustalaniu wielkości i asortymentu produkcji.

Reasumując moŜemy konstatować, Ŝe plan produkcji nie moŜe być jednostronnie ustalany,

ale powinien wynikać z wszechstronnej analizy wszystkich czynników wskazujących na
powiązanie z innymi planami (inwestycji, rozwoju techniki, zaopatrzenia, zatrudnienia,
wydajności pracy, kosztów i rentowności produkcji).

4.1.1.3.

Wytyczne do planu produkcji obuwia

Planowanie produkcji w przemyśle obuwniczym w aktualnej sytuacji gospodarczej w kraju

i wyjątkowo duŜej konkurencji na rynku oraz występującej nadwyŜce podaŜy nad popytem jest
wyjątkowo  trudne.  W  większości  przypadków  plany  produkcji  opracowywane  są  na  okresy
krótsze  niŜ  rok,  są  to  najczęściej  plany  półroczne  wynikające  z  sezonowości  produkowanego
obuwia, a nawet tylko plany kwartalne. Nie oznacza to, Ŝe firmy nie planują swojej działalności
w dłuŜszym przedziale czasu. Plany w perspektywie roku lub kilku lat dotyczą przede wszystkim
planów inwestycyjnych, związanych najczęściej z zakupem nowoczesnych maszyn i technologii.
Natomiast  plany  produkcji  konstruuje  się  w zaleŜności  od  sytuacji  rynkowej  i  obowiązujących
trendów  w  modzie.  Problemem  w planowaniu  produkcji  jest  niewątpliwie  źle  zorganizowana
sieć dystrybucji, brak duŜych organizacji zajmujących się handlem obuwia, a takŜe wypaczenie
idei  targów,  które  sprowadzają  się  obecnie  do  eksponowania  wyrobów  będących  aktualnie
w  sprzedaŜy.  Na  przykład  na  targach  jesiennych  główną  część  ekspozycji  stanowią  modele
obuwia  jesienno-zimowego,  a  wyroby  te  powinny  być  eksponowane  i  kontraktowane
z półrocznym wyprzedzeniem, to znaczy na targach wiosennych. Brak umów kontraktacyjnych
utrudnia  producentom  obuwia  wcześniejsze  planowanie  produkcji,  a  w  konsekwencji  tego
zdarzają  się  sytuacje,  Ŝe  pomimo  popytu  na  produkowane  obuwie  firmy  w  okresie  natęŜonego
zapotrzebowania nie są w stanie spełnić oczekiwania klientów. Obuwia nie moŜna produkować
sezonowo.  Produkcja  powinna  się  odbywać  systematycznie  przez  cały  rok  z  odpowiednim
wyprzedzeniem sezonowym, o czym producenci doskonale wiedzą. Zatem moŜna zadać pytanie,
dlaczego  tego  nie  robią?  Odpowiedź  jest  prosta,  wiąŜe  się  to  przede  wszystkim  z  duŜymi
nakładami  finansowymi,  a  nasze  rodzime  zakłady  obuwia  po  zmianach  społeczno-
gospodarczych w kraju  nie zawsze takimi środkami dysponują. Na szczęście od kilku lat coraz
więcej  firm  zaczyna  funkcjonować  w pełnym  wymiarze  organizacyjnym  i  planuje  produkcję
w cyklu całorocznym. NaleŜy mieć nadzieję, Ŝe takich firm będzie coraz więcej.

Na razie skupmy się na małych i średniej wielkości firmach. Małe wytwórnie wytwarzające

dziennie kilkadziesiąt par obuwia, ograniczają się w sezonie do produkcji jednego asortymentu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W tym przypadku zakres planowania produkcji jest ograniczony do minimum i nie wymaga
specjalnych przedsięwzięć. Najczęściej funkcje planisty spełnia właściciel.

Zakłady obuwia produkujące w sezonie kilka asortymentów obuwia i wiele wzorów,

zuŜywające duŜe ilości materiałów, zatrudniające liczną kadrę pracowników, utrzymujące drogi
i liczny park maszynowy są zobligowane do tworzenia profesjonalnego planowania produkcji
i stosowania nowoczesnych zasad organizacji i zarządzania produkcją.

Opracowane przez przedsiębiorstwa plany produkcji obuwia bez względu na obowiązujący

okres (roczne, półroczne, kwartalne) powinny zawierać:

−

wielkość produkcji, w podziale produkowanych asortymentów i wzorów obuwia, dzienną
zdolność produkcyjną i ilość dni, w których będzie realizowana produkcja,

−

zuŜycie materiałów podstawowych,

−

stan zatrudnienia.

Plan produkcji obuwia stanowi podstawę planowania wykonawczego zadań produkcyjnych,

które będzie przedmiotem opisu w kolejnym rozdziale materiału nauczania.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jaki wpływ na działalność przedsiębiorstw ma wolny rynek?

Czym róŜni się planowanie w gospodarce wolnorynkowej od gospodarki sterowanej
centralnie?

Jak inaczej moŜna nazwać planowanie wykonawcze?

Który z elementów planu gospodarczego ma najistotniejsze znaczenie i dlaczego?

Jakie wskaźniki powinien zawierać plan produkcji?

Czym róŜni się produkcja towarowa od produkcji globalnej?

W jakim przypadku produkcja globalna będzie większa lub równa produkcji towarowej,
a kiedy będzie mniejsza od towarowej?

Jakie znasz mierniki produkcji?

Jakie czynniki wpływają na wielkość planowanej produkcji?

10.

Które z czynników wpływających na wielkość produkcji mają priorytetowe znaczenie przy
budowie planu produkcji?

11.

Jak bada się potrzeby rynku?

12.

Jakie znaczenie w budowie planu produkcji ma określenie zdolności produkcyjnej?

13.

Jakie znasz wskaźniki wykorzystania zdolności produkcyjnej?

14.

Jaki wpływ na budowę planu produkcji mają zasoby siły roboczej?

15.

Według jakich reguł naleŜy tworzyć plan produkcji obuwia i co one powinny zawierać?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie poniŜsze danychoblicz wartość produkcji globalnej: w planie na 31.12.2005 r.

przewidziano remanenty poszczególnych składników produkcji na kwotę 50 tys. zł, a na
31.12.2006 r. na kwotę 80 tys. zł. Zaplanowana produkcja towarowa na rok 2006 wynosiła
900 tys. zł.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dokonać analizy danych,

obliczyć róŜnicę z wartości remanentów końcowego i początkowego,

dodać wartość otrzymanej róŜnicy do wartości produkcji towarowej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

obliczyć wartość produkcji globalnej,

wskazać róŜnicę jaka występuje między wartością produkcji globalnej i towarowej,

zaprezentować wyniki swojej pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

plansze charakteryzujące wielkości produkcji globalnej i towarowej,

–

przybory piśmiennicze,

–

papier formatu A5,

–

kalkulator,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Określ czynniki mające wpływ na wyznaczenie wielkości planu produkcji, wytypuj spośród

nich trzy, które z punktu budowy planu produkcji mają największe znaczenie i uzasadnij swój
wybór.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować zasady tworzenia planu produkcji w zakładzie obuwia,

wymienić i zapisać nazwy czynników, mających wpływ na wielkość planu produkcji,

uszeregować wymienione czynniki według hierarchii waŜności od najwaŜniejszych do mniej
waŜnych,

uzasadnić swój wybór dla pierwszych trzech czynników,

zaprezentować efekty swojej pracy

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

plansze charakteryzujące wyznaczniki i mierniki planu produkcji w zakładach obuwia,

–

charakterystyki czynników mających wpływ na wielkość produkcji,

–

przybory piśmiennicze,

–

papier formatu A4,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

W oparciu o otrzymane dane oblicz: zdolność produkcyjną stanowiska roboczego, rezerwę

zdolności produkcyjnej, wskaźnik wykorzystania zdolności produkcyjnej i wskaźnik rezerw
zdolności produkcyjnej.
Dane do obliczeń: dysponowany fundusz czasu pracy T

=2050 godzin, czas niezbędny do

wykonania jednostki wyrobu t=3,8 minuty, rzeczywiście wypracowany fundusz czasu pracy
T

=1980 godzin, wielkość wykonanej produkcji P

=23400 par elementów spodowych obuwia

poddanych obróbce metodą frezowania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dokonać analizy danych,

usystematyzować dane do obliczeń,

obliczyć zdolność produkcyjną według znanego wzoru i otrzymanych danych wyjściowych
w parach,

obliczyć rezerwy zdolności produkcyjnej, które stanowią róŜnice między wielkościami:
zdolnością produkcyjną i rzeczywiście wykonaną produkcją w danym czasie,

obliczyć wskaźnik wykorzystania zdolności produkcyjnej i wskaźnik rezerw zdolności
produkcyjnej w procentach,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zaprezentować efekty swojej pracy

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

plansze ilustrujące zasady obliczania wskaźników wykorzystania zdolności produkcyjnej na
stanowiskach roboczych,

–

przybory piśmiennicze,

–

papier formatu A4,

–

kalkulator,

–

literatura z rozdziału 6.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wyjaśnić

wpływ

gospodarki

wolnorynkowej

działalność

przedsiębiorstw obuwniczych?

wskazać róŜnice zachodzące w gospodarce wolnorynkowej i sterowanej
centralnie?

nazwać planowanie wykonawcze?

wskazać najwaŜniejszy element planu gospodarczego zakładu obuwia?

określić wskaźniki i mierniki produkcji?

określić róŜnice zachodzące między planem produkcji globalnej
i towarowej?

obliczyć wartość produkcji globalnej znając wartość produkcji towarowej
oraz wartość remanentów: początkowego i końcowego?

określić i scharakteryzować czynniki mające wpływ na wielkość
planowanej produkcji?

wskazać czynniki mające największy wpływ na wielkość planowanej
produkcji obuwia?

10)

wyjaśnić czym zajmuje się marketing?

11)

scharakteryzować i obliczyć wskaźniki wykorzystania zdolności
produkcyjnej?

12)

określić rodzaje kooperacji w zakładzie obuwia?

13)

opisać wpływ zasobów kadrowych firmy na wielkość produkcji zakładu
obuwniczego?

14)

scharakteryzować specyficzne uwarunkowania występujące w budowie
planów produkcji dla zakładów obuwniczych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Teoretyczne aspekty planowania wykonawczego w przemyśle

obuwniczym

4.2.1. Materiał nauczania

Planowanie wykonawcze zwane inaczej operatywnym, wewnętrznym lub bieŜącym,

oznacza planowanie na  krótsze odcinki czasu i bezpośrednie ustalenie zadań dla wykonawców.
Stąd  musi  istnieć  silna  więź  między  planowaniem  i  organizacją  biegu  produkcji.  MoŜna
powiedzieć,  Ŝe  są  to  dwie  nierozerwalne  strony  planowego  kierowania  produkcją,  obejmujące
zarówno elementy ekonomiczne, organizacyjne i techniczne.

4.2.1.1. Treść i zadania planowania wykonawczego

Planowanie wykonawcze w zasadzie moŜe obejmować produkcję, zatrudnienie, fundusz

płac itp. JednakŜe przyjęto powszechnie, zarówno w literaturze jak równieŜ w praktyce, Ŝe przez
pojęcie planowania wykonawczego rozumie się tylko planowanie bieŜące produkcji.

Planowanie wykonawcze zaczyna się na szczeblu przedsiębiorstwa od ustalenia kwartalno-

-miesięcznych zadań. Plany te noszą nazwę wykonawczych lub operatywnych, gdyŜ wynikają
nie tylko z planu rocznego lecz równieŜ z uwzględnienia realnej sytuacji, jaka powstała
w minionym okresie i jaka zarysowuje się na najbliŜszą przyszłość.

W planach tych następuje uaktualnienie wielkości podstawowych i niektórych wskaźników

jako wynik pojawienia się pewnych trudności czy rezerw decydujących o rozmiarze,
asortymentach i terminach wykonania zadań.

Od sposobu planowania na szczeblu przedsiębiorstwa zaleŜy sposób planowania

i precyzowania  zadań  dla  niŜszych  szczebli  i  komórek  produkcyjnych.  JeŜeli  zadania  roczne
zostały  w  planach  ustalone,  to  powstaje  problem  jak  je  realizować  w  przypadku  występowania
wieloasortymentowej  produkcji.  Istnieją  tu  trzy  moŜliwe  rozwiązania  polegające  na  tym,  Ŝe
poszczególne wyroby (lub grupy wyrobów) są produkowane:
–

równolegle,

–

w określonej kolejności,

–

w określonej kolejności – równolegle.

KaŜde z tych rozwiązań wpływa na moŜliwość wytwarzania w mniejszych lub większych

seriach, a wybór jednego z tych systemów planowania produkcji zaleŜny jest przede wszystkim
od warunków zbytu, to znaczy z góry określonego terminu dostarczania wyrobów oraz od
warunków zakładu, to jest od moŜliwości skupienia produkcji jednego wyrobu w krótszych
odcinkach czasu.

Plany opracowane dla całego przedsiębiorstwa są podstawą do konkretnego ustalenia

planów dla wykonawców. Te ostatnie są sporządzane na okres kwartału, miesiąca, połowy
miesiąca, dekady, tygodnia, doby lub zmiany roboczej. Precyzowanie planu na coraz krótsze
odcinki czasu następuje wraz z przechodzeniem do coraz niŜszych komórek produkcyjnych, od
zakładu do wydziału, oddziału, gniazda aŜ po stanowiska robocze.

Stanowisko robocze powinno otrzymać zadanie określające wielkość produkcji, jaka ma być

wykonana w ciągu zmiany roboczej. Zadanie to moŜe dotyczyć jednego lub kilku asortymentów
produkcji i moŜe teŜ być ustalone dla zespołu (brygady) robotników współpracujących ze sobą.

Reasumując moŜemy stwierdzić, Ŝe treścią planu wykonawczego jest ustalenie zadań na

krótsze odcinki czasu i doprowadzenie ich do bezpośrednich wykonawców w oparciu
o konkretne warunki występujące w zakładzie i na rynku. Natomiast do podstawowych zadań
planu wykonawczego zaliczamy:
–

zabezpieczenie wykonawstwa planu przedsiębiorstwa,

–

równomierne wykonanie planu przedsiębiorstwa,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

pełne wykorzystanie maszyn i urządzeń,

–

pełne wykorzystanie czasu pracy zatrudnionego personelu,

–

zapewnienie

nieprzerwanego

biegu

produkcji

przez

określenie

konkretnego

zapotrzebowania na materiały i inne środki techniczne oraz siłę roboczą,

–

racjonalne wykorzystanie moŜliwości stworzonych przez organizację produkcji przy
zastosowaniu róŜnych metod,

–

uwolnienie od intuicyjnej i Ŝywiołowej realizacji planów produkcyjnych i organizacji
produkcji, co w przypadku produkcji obuwia ma priorytetowe znaczenie.

Podstawy planowania wykonawczego

Opracowanie planów wykonawczych musi być poprzedzone pewnymi ustaleniami

w dziedzinie:
–

określenia zdolności produkcyjnej i zbadania stopnia jej obciąŜenia,

–

wytypowania programu robót dla poszczególnych, równoległych wydziałów i stanowisk,

–

obliczenia normatywnej długości cyklu produkcyjnego,

–

obliczenia zapasów produkcji,

–

określenia rytmu produkcji,

–

obliczenia wielkości partii produkcji.
Wykonanie tych prac moŜe zapewnić wysoką jakość planowania wykonawczego. Spośród

wymienionych dziedzin tylko jedna wymaga szerszego opisanaia. Dotyczy to obliczenia
wielkości partii produkcji. Pozostałe dziedziny były opisywane w pakietach dotyczących
organizacji produkcji, normowania materiałów i czasu pracy oraz w niniejszym pakiecie.

Wielkość partii produkcji jest bardzo waŜnym instrumentem planowania produkcji seryjnej,

a jednocześnie ma ona wielkie znaczenie ekonomiczne. Przez pojęcie wielkość partii produkcji
naleŜy rozumieć ilość przedmiotów produkowanych w sposób ciągły, a więc bez przejścia do
produkcji innych wyrobów.

Przy zwiększaniu wielkości partii osiąga się oszczędność na kosztach związanych

z przygotowaniem produkcji. Ten jednorazowy koszt rozkłada się na coraz większą ilość
wyrobów, co powoduje jego zmniejszenie na jednostkę wyrobu. Jednocześnie z powiększeniem
partii zwiększa się zapas produkcji w toku, co z kolei jest zjawiskiem niepoŜądanym, gdyŜ
powoduje wzrost nakładów i zamroŜenie środków obrotowych.

Wielkość partii produkcji określa się wieloma metodami. PrzybliŜymy spośród nich metodę,

która jest najczęściej stosowana. Jest to metoda techniczno-ekonomiczna, oparta na
doświadczeniu. W tej metodzie przyjmuje się, Ŝe wzrost czasu przygotowawczo-zakończeniowego
t

pobudza do powiększenia rozmiarów partii. Ale czas ten brany w rachubę zaleŜny jest teŜ od

współczynnika q, wziętego z doświadczenia, to jest z dotychczasowego kształtowania się
stosunku t

do czasu wykonania całej partii bez uwzględnienia czasu przygotowawczo-

zakończeniowego.

Wielkość partii przy tej metodzie oblicza się według wzoru:

⋅

gdzie: n – wielkość partii, t

– czas przygotowawczo-zakończeniowy, q – współczynnik

obliczony ze stosunku

⋅

, który w przypadku produkcji obuwia powinien się kształtować

na  poziomie  0,03–0,05  przy  produkcji  wyrobów  tańszych,  mniej  pracochłonnych  i  lekkich,  dla
droŜszych  zaś  moŜe  wynosić  do  0,15.  W  wielu  przypadkach  podaje  się  inne  wartości
współczynnika,  które  kształtują  się  w  przedziale  0,08–0,25  przy  produkcji  małoseryjnej
i  0,04–  0,10  dla  produkcji  średnioseryjnej.  Poza  tym  znany  jest  zmodyfikowany  wzór,  według
którego:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

⋅

−

RównieŜ w tym przypadku q jest wielkością wynikającą z doświadczenia.

Oprócz podanych powyŜej wzorów, do obliczenia długości serii stosuje się inną postać

wzoru, nazywanego od jego autora wzorem Suszańskiego, w którym uwzględnia się rachunek
kosztów:

⋅

gdzie:
n – ekonomiczna wielkość partii (serii),
P – roczna wielkość produkcji,
k

– jednorazowe koszty przygotowania produkcji,

– wskaźnik związania środków, który przemnoŜony przez 100 daje stopę procentową,

– niezmienny koszt produkcji jednej jednostki (na przykład pary podeszew, cholewek, obuwia)

bez kosztów przygotowania produkcji.

Jednym z wcześniej opracowanych wzorów jest wzór F.J.Langiera opublikowany przez

autora w czasopiśmie „Przegląd organizacji”. Rocznik 1931 na str. 54–62.
Wzór Langiera ma postać:

⋅

200

gdzie:

P, k

, k

, p

– jak przy wzorze Suszańskiego, ale pz jest wyraŜony w procentach a nie przy

uŜyciu wskaźnika.

Dla zilustrowania przytoczonych wzorów Suszańskiego i Langiera w działaniach

praktycznych posłuŜmy się przykładami:
Przykład 1

Program produkcji przewiduje wykonanie w ciągu roku 75 tys. par trzewików roboczych.

Jednorazowe koszty przygotowania produkcji skalkulowano na 15 tys. zł, stopa procentowa
p

=10%, natomiast koszt produkcji 1 pary wynosi 75 zł.

Oblicz serię ekonomiczną według wzoru Suszańskiego.

Rozwiązanie

Korzystając ze wzoru:

⋅

Obliczamy serię ekonomiczną podstawiając dane do wzoru:

par

17320

15000

75000

⋅

Seria ekonomiczna dla trzewików roboczych, w tym przypadku powinna wynosić 17320 par.
Przykład 2

W zakładach obuwia produkującego obuwie dziecięce zapotrzebowanie wydziału montaŜu na

podeszwy z kauczuków termoplastycznych wynosi 100 tys. par w ciągu roku. Łączne koszty
przygotowania produkcji danej serii wynoszą 30 tys. zł. Koszt wykonania jednej pary podeszew
wynosi 7,50 zł, natomiast stopa kredytowa płacona z tytułu zamroŜenia środków obrotowych 10%.

Oblicz serię ekonomiczną dla podeszew wytwarzanych z kauczuków termoplastycznych

metodą pośrednią.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rozwiązanie

Przy obliczeniach korzystamy ze wzoru Langiera:

⋅

200

podstawiając dane do wzoru otrzymamy:

pary

89443

30000

100000

200

⋅

W podanych warunkach seria ekonomiczna dla produkowanych podeszew wyniesie prawie

90 tys. par. Długość serii wynika z wysokich kosztów przygotowania i niskiej ceny podeszew.
Warto zaznaczyć, Ŝe w określonych sytuacjach ekonomiczna długość serii produkcji będzie
większa od rocznego zapotrzebowania. Tak się stanie kiedy

P będzie szczególnie duŜe a k

małe.

Produkcja takiej partii moŜe się wtedy okazać niecelowa z powodu zmian konstrukcyjnych
i technologicznych, które mogą się w tym czasie dokonać.

Ekonomiczna wielkość partii moŜe być ustalona, wychodząc z zapotrzebowania na elementy

dla dowolnego okresu. Wówczas naleŜy zmienić

proporcjonalnie do stosunku danego okresu

do całego roku. Gdy na przykład wychodzimy z zapotrzebowania kwartalnego to

naleŜy

podzielić przez 4, a gdy z miesięcznego to przez 12.

Wyliczona ekonomiczna wielkość partii produkcji nie moŜe być bezkrytycznie przyjęta do

planu. Wymaga ona ewentualnej korekty w celu dostosowania wielkości partii do konkretnych
uwarunkowań i potrzeb zakładu.
Organizacja planowania wykonawczego

Planowanie wykonawcze odbywa się w przedsiębiorstwie na kilku szczeblach. Ilość szczebli

zaleŜna  jest  od  wielkości  przedsiębiorstwa  oraz  od  złoŜoności,  typu,  technologii  i  organizacji
produkcji.  Wyjątkowo  w  małych  przedsiębiorstwach  o  jednorodnej  produkcji  występuje  tylko
jeden szczebel planowania ograniczający się do działalności właściciela zakładu.
W  średniej  wielkości  i  duŜych  zakładach  obuwia  zaleca  się  stosowanie  „trójszczeblowego”
systemu planowania, który polega na tym, Ŝe
–

planowaniem techniczno-ekonomicznym zajmuje się dział planowania przedsiębiorstwa,

–

planowaniem międzywydziałowym zajmuje się dział planowania na szczeblu szefa
produkcji,

–

planowanie wewnątrz wydziałowe prowadzi wydziałowa komórka planowania.
Zadaniem planowania międzywydziałowego jest ustalenie planu produkcji dla

poszczególnych  wydziałów  oraz  zapewnienie  wewnętrznych  powiązań,  terminowego
przekazywania  półproduktów  z  wydziału  do  wydziału  lub  do  magazynu  międzywydziałowego.
Komórka  planowania  międzywydziałowego  opracowuje  plany  kwartalne,  miesięczne,  a  nawet
krótsze.  Komórka  dyspozytora  zmianowego  dba  o  realizację  planowania  międzywydziałowego
i zabezpiecza  wydziałom  materiały  do  produkcji.  W  oparciu  o  plany  operatywne  zajmuje  się
równieŜ  regulowaniem  biegu  produkcji,  dba  o  wykonanie  produkcji  globalnej  i  ma  obowiązek
zwracać  szczególną  uwagę  na  współpracę  wydziałów.  Natomiast  planowanie  wewnątrz
wydziałowe prowadzą komórki wydziałów produkcyjnych. NaleŜą do nich:
–

opracowanie terminarza i harmonogramu rozpoczęcia i przebiegu produkcji,

–

bilansowanie zdolności produkcyjnej wydziału,

–

zestawienie planów zmianowo-dobowych,

–

ewidencjonowanie wykonanej produkcji,

–

nadzór i koordynacja prac wydziałów i odcinków produkcyjnych.
Dzisiaj w wielu zakładach zdarza się, Ŝe wymienione trzy szczeble planowania obsługuje

jedna kompetentna osoba współpracująca ze słuŜbami z innych komórek, wydziałów, oddziałów,
a nawet gniazd technologicznych i przedmiotowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Metody planowania wykonawczego

Na wybór metody planowania wykonawczego wpływa wiele róŜnorodnych czynników.

NajwaŜniejsze z nich to przede wszystkim:
–

typ produkcji,

–

rozmiar zakładu,

–

technologia produkcji,

–

struktura produkcyjna i wewnętrzna specjalizacja wydziałów,

–

forma organizacji produkcji.
Spośród wymienionych czynników największą rolę odgrywają typ produkcji i struktura

produkcyjna, przy czym – jak wiadomo – typ produkcji kształtuje równieŜ strukturę
produkcyjną.

Produkcja wielkoseryjna stwarza najdogodniejsze warunki do planowania, upraszcza je.

Produkcja wielkoseryjna wymaga okresowego przezbrajania maszyn i urządzeń. W tym
przypadku wymaga się od planowania ustalenia harmonogramu obciąŜenia stanowisk roboczych,
wielkości partii produkcji, terminów rozpoczęcia i zakończenia produkcji, harmonogramów
przezbrajania maszyn i urządzeń.

Kolejne utrudnienie w procesie planowania przysparza produkcja średnioseryjna,

a najbardziej produkcja małoseryjna i jednostkowa. W tym przypadku planowanie w oparciu
o harmonogram zawodzi zupełnie z powodu zbyt częstego przezbrajania maszyn i urządzeń oraz
ustawicznych zmian w obciąŜeniu stanowisk roboczych. Na szczęście ten typ produkcji
w przemyśle obuwniczym stosuje się sporadycznie, a samo planowanie w zakładach oparte jest
najczęściej na intuicji i doświadczeniu właściciela firmy.

4.2.1.2. Dokumentacja planistyczna i warsztatowa

Wewnętrzny podział pracy, jaki istnieje w kaŜdym zakładzie produkcyjnym oraz

konieczność  pisemnego  wydawania  dyspozycji  i  przekazywania  informacji,  śledzenia  toku
produkcji,  ewidencji  zachodzących  zjawisk,  aŜ  do  ewidencji  księgowej  –  wymagają
zastosowania  wielu  dokumentów.  SłuŜą  one  do  planowania  i  organizowania  produkcji  oraz  jej
ewidencji.  Od  lat  stale  dąŜy  się  do  ograniczania  ilości  dokumentów,  między  innymi  przez
zwiększenie  ilości  manipulacji  wykonawczych  na  jednym  dokumencie  oraz  wykorzystaniu  ich
do  róŜnych  celów.  Takim  dokumentem  jest  niewątpliwie  plan  dzienny  krojczego,  który  był
wcześniej  powszechnie  stosowany  w  państwowych  przedsiębiorstwach,  a  obecnie  po
zmodyfikowaniu  jest  lub  moŜe  być  stosowany  w  dowolnej  firmie  obuwniczej  (rys.  1  i  2).
W dokumencie  tym  przydziela  się  zadania  robotnikom  wycinającym  elementy  obuwia  ze
wskazaniem  wielu  istotnych  dla  procesu  informacji.  Po  zaewidencjonowaniu  wydanych
i zuŜytych  materiałów,  ilości  wykrojonych  elementów  i  ewentualnego  dodatkowego  pobrania
materiałów,  dokument  słuŜy  do  analizy  zuŜycia  materiałów  i  zadań  produkcyjnych  oraz  jest
wykorzystany  przez  księgowość  materiałową  i  rachubę  płac  –  jako  podstawa  do  obliczenia
płacy.  Takich  przykładów  moŜna  przytoczyć  więcej.  Ale  dzisiaj  problem  ewidencjonowania
dokumentacji  planistycznej  został  praktycznie  rozwiązany  przez  powszechną  komputeryzację
zakładów  przemysłowych  i  wykorzystywanie  do  tego  celu  specjalistycznych,  profesjonalnych
programów.

Pomimo, Ŝe technika komputerowa znacznie uprościła sporządzanie dokumentacji

planistycznej i warsztatowej to musimy pamiętać, Ŝe są dokumenty, które bez względu na formę
i  sposób  zapisu  muszą  być  sporządzone  w  kaŜdym  zakładzie  obuwia.  Ilość  i  rodzaj  tych
dokumentów  zaleŜy  głównie  od  typu  produkcji.  Jest  znamienne,  Ŝe  przy  produkcji  masowej
i wielkoseryjnej  ilość  dokumentacji  będzie  znacznie  mniejsza.  MoŜna  tu  stosować  karty
limitowe  na  pobranie  materiałów  na  okres  miesiąca  zamiast  wystawiać  stosowane  od
dziesięcioleci  kwity  Rw;  w  miejsce  zaś  kart  roboczych  mogą  być  wprowadzone  plany-raporty
zmianowe, które spełniają rolę dokumentu planistycznego i ewidencyjnego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ść

)

lę

…

:…

…

łu

:…

…

ją

…

ię

…

śc

–

ło

[ź

ró

ło

ła

tó

zó

…

.…

…

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ść

ł.

łe

ść

ró

ęd

ść

…

ją

ść

…

ść

(

)

ść

(

)

ł.

łe

…

łu

…

–

ło

[

ła

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zmniejszenie ilości emitowanej dokumentacji i usprawnienie przebiegu jej sporządzania

i kontroli wykonania jest aktualnie wyjątkowo waŜne chociaŜby z powodu potrzeby ograniczania
w przedsiębiorstwach liczebności personelu administracyjnego.

Bez względu na technikę sporządzania i formę graficzną, w większości przedsiębiorstw

obuwniczych są stosowane i w obiegu znajdują się takie dokumenty planistyczne i warsztatowe
jak:
–

zlecenie produkcji (na przykład prezentowany juŜ plan dzienny krojczego),

–

plany kwartalne i miesięczne (lub na okres 15, ewentualnie 10 dni),

–

planowany wykaz elementów z terminarzem ich wykonania,

–

plan dostaw materiałowych do wydziałów,

–

harmonogramy obciąŜenia stanowisk roboczych i przepływu przedmiotów pracy
w kolejnych fazach technologicznych,

–

karta limitowa zuŜywanych materiałów,

–

dowód pobrania materiału (jest nim takŜe plan dzienny krojczego),

–

karta robocza (jest nim takŜe plan dzienny krojczego),

–

karta obiegowa i dyspozycyjna (tak zwany przewodnik),

–

dowody zdania (przekazania) elementów, półproduktów lub wyrobów,

–

karty ewidencyjne: dokonywanych zwrotów pobranych materiałów, wymiany wadliwych
lub uszkodzonych elementów, braków produkcyjnych oraz inne wynikające z określonych
warunków i sytuacji.

4.2.1.3. Kontrola i regulowanie biegu produkcji

Kontrola biegu produkcji jest niemoŜliwa bez odpowiedniej ewidencji, której zadaniem jest

dostarczanie  szybkich  i  dokładnych  informacji.  Zadań  tych  nie  spełnia  ewidencja  księgowa,
która  z  przyczyn  organizacyjnych  i  technicznych  odzwierciedla  zachodzące  zjawiska  ze
znacznym  opóźnieniem.  Dlatego  do  regulowania  bieŜącego  biegu  produkcji  potrzebna  jest
bieŜąca  ewidencja,  która  informuje  słuŜby  dyspozytorskie  (kierownik  produkcji,  mistrz)
o  kształtowaniu  się  robót  w  toku,  przebiegu  i  wykonaniu  planu  produkcji,  zapasów
materiałowych  i  innych.  W  nowoczesnych  zakładach  obuwia  wprowadza  się  elektroniczne
systemy  przekazywania  informacji,  a  nawet  instalowanie  telewizji  przemysłowej,  dzięki  czemu
dyspozytor  produkcji  lub  osoba  odpowiedzialna  za  kontrolę  i  regulację  biegu  produkcji  moŜe
szybko reagować i podejmować działania zapobiegawcze. Oczywiście moŜna stosować bardziej
uproszczone  sposoby  informowania,  polegające  na  cyklicznym  zapisie  zachodzących  zdarzeń
lub  informowanie  ustne  czy  pisemne  dyspozytora  o  zaistniałych  sytuacjach  wynikających
z przyjętego w zakładzie systemu ewidencji i kontroli przebiegu produkcji we wszystkich fazach
wytwarzania obuwia. Obowiązuje w tym zakresie zasada, Ŝe ewidencja ta musi być prowadzona
zgodnie z zapisami planowanymi i danymi dokumentacji warsztatowej.

4.2.1.4. Gospodarka

magazynowa,

zasady

ewidencjonowania

przekazywania

materiałów

W zaleŜności od rodzaju działalności gospodarczej przedsiębiorstw magazyny moŜna

podzielić  na  przemysłowe,  handlowe  i  spedycyjno-transportowe.  Ze  zrozumiałych  względów
interesują  nas  magazyny  przemysłowe,  które  najczęściej  podlegają  słuŜbie  zajmującej  się
zaopatrzeniem,  ale  takŜe  mogą  i  często  są  podporządkowane  wydziałom  lub  komórkom
produkcyjnym. Najczęściej jest tak, Ŝe w  gestii zaopatrzenia jest magazyn centralny, w którym
są gromadzone i przechowywane wszystkie materiały wchodzące do przedsiębiorstwa, a w gestii
pionu  produkcyjnego  są  magazyny  pomocnicze.  W  magazynach  pomocniczych  zamawiane  są,
ewidencjonowane  i  przekazywane  materiały  na  bieŜącą  produkcję  bez  gromadzenia
jakichkolwiek zapasów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Obok magazynu centralnego i magazynów pomocniczych w kaŜdym przedsiębiorstwie

funkcjonują magazyny wyrobów gotowych, które z reguły podlegają słuŜbie zajmującej się
sprzedaŜą (zbytem) wyprodukowanych wyrobów.

Bez względu na rodzaj magazynu o właściwej gospodarce magazynowej decyduje

magazynier, jego wiedza i zaangaŜowanie. Wbrew pozorom praca magazyniera ma istotny
wpływ na sprawny przebieg procesów produkcyjnych i wyniki ekonomiczne przedsiębiorstwa.

Podstawowe czynności magazyniera w zakładzie obuwniczym polegają na:

–

zamawianiu materiałów zgodnie z rozpisami produkcyjnymi,

–

przyjmowaniu i ewidencjonowaniu materiałów,

–

składowaniu i zabezpieczaniu materiałów przed zniszczeniem,

–

wydawaniu materiałów,

–

prowadzeniu ewidencji stanu i ruchu materiałów.
Wystawianie zapotrzebowania na brakujące materiały następuje wtedy, gdy magazynier

sygnalizuje, Ŝe stan magazynowy materiału zbliŜa się do zapasu minimalnego lub gdy stwierdzi,
Ŝ

e nie posiada materiału niezbędnego do zaspokojenia potrzeb produkcyjnych lub potrzeb innych

komórek organizacyjnych przedsiębiorstwa.

Przy odbieraniu i przyjmowaniu materiałów do magazynu sporządza się dowód przyjęcia

materiałów,  tzw.  dowód  PZ.  Dowód  ten  stanowi  podstawę  przyjęcia  materiału  przez  magazyn.
W  przypadku  stwierdzenia  odstępstw  od  zadeklarowanej  ilości  i  jakości  dostarczonych
materiałów  sporządza  się  protokół,  który  wraz  z  PZ  jest  podstawą  złoŜenia  reklamacji
u dostawcy.

Składowanie i konserwowanie materiałów wymaga nie tylko wiedzy materiałoznawczej, ale

takŜe wiedzy związanej z techniką składowania, która polega na zabezpieczeniu ich przed
szkodliwymi wpływami zewnętrznymi: wilgocią, światłem, kurzem, szkodnikami itp.

WaŜnym zagadnieniem w pracy magazynów jest sprawne i szybkie wydawanie materiałów

do  produkcji.  Wydawanie  materiału  odbywa  się  na  podstawie  kwitów  materiałowych,  tzw.
dowodów  RW  (rozchód  wewnętrzny  materiału)  wystawianych  przez  pobierających  materiał.
Wydawanie  materiału  na  zewnątrz  przedsiębiorstwa  odbywa  się  za  okazaniem  dowodu  WZ.
Magazynier  zapisuje  na  dowodzie  ilość  wydanego  materiału  i  Ŝąda  pokwitowania  od  osoby
pobierającej materiał.

Warunkiem prawidłowej pracy magazynu jest staranne przechowywanie materiałów oraz

bieŜąca  aktualizacja  wielkości  stanów  magazynowych,  co  aktualnie  przy  uŜyciu  komputera  nie
powinno  stwarzać  problemu.  Ewidencja  stanu  i  ruchu  materiałów  prowadzona  jest  w  formie
kartoteki  materiałowo-ilościowej.  Istota  ewidencji  polega  na  tym,  Ŝe  dla  kaŜdego  rodzaju
magazynowego  materiału  zakłada  się  oddzielną  kartotekę,  wykazującą  zarówno  wszystkie
przychody  i  rozchody  danego  materiału,  jak  i  jego  aktualny  stan  ilościowy.  Stan  ilościowy
magazynu powinien być zgodny ze stanem wynikającym z kartoteki materiałowej.

Jedną z podstawowych form kontroli gospodarki magazynowej jest inwentaryzacja czyli

spis  z  natury.  Między  stanem  ewidencyjnym  materiałów  a  stanem  rzeczywistym  występują
niejednokrotnie  powaŜne  róŜnice.  Wynikają  one  z  niewłaściwego  wydawania  materiałów,
błędów  w zapisach  ewidencyjnych,  ubytków  w  czasie  przechowywania,  ubytków  w czasie
przyjmowania i wydawania, zniszczeń, itp.

Inwentaryzacja polega na:

–

sprawdzeniu ilości i jakości oraz dokonaniu spisu wszystkich znajdujących się w magazynie
materiałów,

–

ustaleniu, na podstawie spisu, róŜnic między stanem rzeczywistym, a ewidencyjnym,

–

przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego i uzasadnieniu róŜnic bądź wskazaniu osób,
które naleŜy obciąŜyć z tytułu niedoboru.
WaŜnym, choć nie zawsze docenianym elementem gospodarki magazynowej jest tak zwana

gospodarka surowcami wtórnymi, do których zaliczamy wszelkie odpady oraz braki produkcyjne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

niemoŜliwe  do  naprawy,  a  takŜe  zuŜyte  lub  zniszczone  maszyny,  urządzenia  oraz  ich  części,
które  nie  nadają  się  do  dalszego  stosowania.  Odpady  produkcyjne  powinny  być  przede
wszystkim  wykorzystywane  w  przedsiębiorstwie,  a  pozostałe  ilości  sprzedawane,  w  miarę
moŜliwości,  innym  przedsiębiorstwom  lub  utylizowane,  ewentualnie  dostarczane  na  złom.
W stosunku do wielu surowców wtórnych obowiązują specjalne przepisy regulujące zbyt.

Właściwie prowadzona gospodarka materiałowa ma olbrzymie znaczenie we wszystkich

dziedzinach  działalności  gospodarczej.  Jest  ona  coraz  bardziej  doceniana  i  udoskonalana.
Nieustannie  dąŜy  się  do  zmniejszenia  kosztów  wytwarzania  poprzez  oszczędną  i  racjonalną
gospodarkę  surowcami  i materiałami  podstawowymi  i  pomocniczymi.  W  przemyśle
obuwniczym  ma  to  szczególne  znaczenie,  gdyŜ  udział  kosztów  materiałowych  w  koszcie
własnym  wyrobu  jest  wysoki,  a  w  dodatku  nieustannie  występujący  i  zaostrzający  się  deficyt
materiałów  obuwniczych,  szczególnie  skór  naturalnych,  wymaga  wyjątkowo  sprawnej
i operatywnej działalności słuŜb odpowiedzialnych za gospodarkę materiałową.

4.2.1.5. Dostarczanie materiałów do oddziałów produkcyjnych i na stanowiska robocze

Podstawą do wydawania materiałów oddziałom produkcyjnym z magazynu centralnego są

limity materiałowe ustalone w oparciu o rozpisany plan produkcji i ustalone normy zuŜycia
materiałów na poszczególne wzory obuwia.

Materiały z magazynu centralnego zgodnie z zapotrzebowaniem produkcji i ustalonymi

limitami są przekazywane do magazynów podręcznych ulokowanych w wydziałach i oddziałach
produkcyjnych.

Po sprawdzeniu ilości i jakości otrzymanych materiałów oraz ich zaewidencjonowaniu na

stanie magazynu moŜna przystąpić do ich przekazania na stanowiska robocze. Przekazywanie
materiałów moŜe odbywać się w dwojaki sposób:
–

brygadziści lub robotnicy pobierają materiały bezpośrednio z magazynu podręcznego
i przekazują na stanowiska robocze,

–

magazynier  przygotowuje  partie  materiału  zgodnie  z  rozpisanymi  planami  dziennymi
i przekazuje  je  bezpośrednio  na  stanowiska  robocze,  robotnicy  po  sprawdzeniu  ilości
i jakości materiału kwitują jego odbiór.
W  polskich  zakładach  obuwia  stosuje  się  obydwa  sposoby  zaopatrzenia  stanowisk

roboczych w materiały podstawowe i pomocnicze niezbędne do wyprodukowania
zaplanowanych partii wyrobów. MoŜna jednak zdecydowanie zalecać drugi z wymienionych
systemów, który jest bardziej korzystny, gdyŜ nie powoduje straty czasu pracy na stanowiskach
roboczych.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie znasz inne nazwy przypisane planowaniu wykonawczemu?

Jakie obszary moŜe obejmować planowanie wykonawcze, a jakie w praktyce obejmuje?

Co jest treścią planu wykonawczego?

Jakie zadania stoją przed planowaniem wykonawczym?

Co stanowi podstawę opracowania planu wykonawczego i czym to ustalenie powinno być
poprzedzone?

Czy wielkość partii produkcyjnej moŜe mieć wpływ (a jeŜeli tak to jaki) na kształt planu
wykonawczego?

Jakie znasz metody obliczania wielkości ekonomicznej partii wyrobów?

Czym charakteryzują się wzory Suszańskiego i Langiera stosowane przy obliczaniu
ekonomicznej wielkości partii wyrobów?

Jakie czynniki decydują o ekonomicznej wielkości partii produkcyjnej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10.

Czy ekonomiczna wielkość partii produkcyjnej moŜe być wyŜsza od planowanej produkcji
i co z tego wynika?

11.

Co decyduje o ilości szczebli planowania wykonawczego?

12.

Jak są rozdzielone zadania w trójszczeblowym systemie planowania?

13.

Jakie czynniki mają wpływ na wybór metody planowania wykonawczego?

14.

Jakie funkcje spełnia plan dzienny krojczego i jakie zdarzenia są w nim
zaewidencjonowane?

15.

Jak się nazywają i do czego słuŜą najczęściej stosowane dokumenty planistyczne?

16.

Co stanowi podstawę do kontroli i regulowania biegu produkcji ?

17.

Jakie są i czym charakteryzują się magazyny funkcjonujące w zakładach obuwniczych?

18.

Jakie podstawowe czynności wykonują magazynierzy?

19.

Co oznaczają i do czego słuŜą kwity Pz i Rw?

20.

Jakie znasz zasady dostarczania materiałów do oddziałów produkcyjnych i na stanowiska
robocze?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dysponując danymi: wielkość produkcji w roku P=80 tys. par półbutów męskich;

jednorazowe koszty przygotowania produkcji k

=12 tys. zł; stopa procentowa p

=9,5%; koszt

1 pary 95 zł , oblicz ekonomiczną wielkość serii wyrobów według wzoru Langiera.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dokonać analizy danych zawartych w ćwiczeniu,

uporządkować dane do obliczeń,

zapisać wzór Langiera i oznaczyć zapisane symbole,

podstawić dane do wzoru i obliczyć ekonomiczną wielkość serii wyrobów,

obliczyć ile razy w ciągu roku produkowana seria będzie powtórzona,

zaprezentować wyniki obliczeń.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

plansze ilustrujące metody obliczania ekonomicznej wielkości partii (serii) produkowanych
wyrobów,

–

przybory piśmiennicze,

–

papier formatu A4,

–

kalkulator,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Dysponując danymi: czas przygotowawczo-zakończeniowy dla wszystkich operacji

=270 minut, czas jednostkowy dla wszystkich operacji t

=7,5 min, a współczynnik q dla

produkcji średnioseryjnej równa się 0,06, oblicz ekonomiczną wielkość serii wyrobów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dokonać analizy poleceń zawartych w ćwiczeniu,

uporządkować dane do obliczeń,

dobrać metodę obliczeń,

zapisać wzór matematyczny adekwatny do wybranej metody,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

podstawić dane do wzoru i obliczyć ekonomiczną wielkość serii wyrobów,

zaprezentować wyniki obliczeń.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

plansze ilustrujące metody obliczania ekonomicznej wielkości partii (serii) produkowanych
wyrobów,

–

przybory piśmiennicze,

–

papier formatu A4,

–

kalkulator,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

W przedsiębiorstwie obuwniczym funkcjonuje trójszczeblowy system planowania.

Scharakteryzuj poszczególne szczeble i podporządkuj im stosowne zadania, które są zapisane na
samoprzylepnych karteczkach.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zdefiniować szczeble planowania w systemie trójszczeblowym,

przypisać poszczególnym szczeblom zadania związane z planowaniem techniczno-
ekonomicznym, międzywydziałowym i wydziałowym,

zweryfikować zapisane zadania z napisami zamieszczonymi na karteczkach,

oznaczyć trzy szczeble planowania na arkuszu A4 i przyporządkować im karteczki
z napisami,

nakleić karteczki pod oznaczonymi szczeblami planowania,

zaprezentować efekty swojej pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

karteczki samoprzylepne z określeniem zadań dla trójszczeblowego planowania,

–

przybory piśmiennicze,

–

papier formatu A4,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Na planszy wyszczególniono róŜnorodne czynniki, które mają wpływ na wybór planowania

wykonawczego. Spośród wymienionych czynników, wybierz dwa najwaŜniejsze, scharakteryzuj
je i uzasadnij swój wybór.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dokonać analizy wszystkich czynników zamieszczonych na planszy,

pogrupować czynniki na trzy kategorie: bardzo waŜne, waŜne, mniej waŜne,

wytypować z grupy czynniki bardzo waŜne dwie pozycje i określić, która z nich jest
najwaŜniejsza,

scharakteryzować wybrane czynniki według przypisanej im hierarchii,

uzasadnić wybór czynników,

zaprezentować efekty swojej pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

plansze ilustrujące i opisujące czynniki, które w sposób bezpośredni rzutują na wybór
metody planowania wykonawczego,

–

przybory piśmiennicze,

–

papier formatu A4,

–

plansze do ćwiczeń,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 5

Wypełnij stronę tytułową planu dziennego dla krojczego Jana Kowalskiego, który w dniu

20.06.2007 roku ma dokonać rozkroju 100 par elementów cholewek trzewików młodzieŜowo-
chłopięcych w numerze 24–20 par i w numerze 26–80 par z boksu bydlęcego korygowanego.
Ś

rednie zuŜycie skóry na 1 parę wynosi 22,5 dm

netto, a odpad całkowity O

=20%. Cena 1 m

skóry wynosi 106 zł plus VAT 22%.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dokonać analizy danych zawartych w ćwiczeniu,

przeanalizować druk planu dziennego krojczego,

zidentyfikować numer grupy wielkościowej dla obuwia młodzieŜowo-chłopięcego
i oznaczyć go na druku planu, stawiając obok znak X,

obliczyć, z otrzymanych danych limit zuŜycia skóry na 100 par, cenę 1 m

skóry i wartość

skóry,

wypełnić stronę tytułową planu dziennego,

zaprezentować wypełniony druk.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

druk strony tytułowej planu dziennego krojczego,

–

przybory piśmiennicze,

–

papier formatu A4,

–

kalkulator,

–

literatura z rozdziału 6.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić inne nazwy terminu „planowanie wykonawcze”?

określić obszar, którym zajmuje się planowanie wykonawcze?

zdefiniować treść planu wykonawczego?

określić zadania planu wykonawczego?

określić podstawę planowania wykonawczego?

wyznaczyć ekonomiczną wielkość partii wyrobu?

określić na czym polega techniczno-ekonomiczna metoda wyznaczania
partii wyrobów?

wyjaśnić kiedy ekonomiczna wielkość partii wyrobów moŜe być wyŜsza
od rocznej wielkości produkcji i co w tym przypadku naleŜy uczynić?

określić zadania planowania trójszczeblowego dla poszczególnych
szczebli?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10)

wymienić i scharakteryzować czynniki determinujące wybór metody
planowania wykonawczego?

11)

scharakteryzować druk planu dziennego krojczego i określić jego funkcje
w procesie planowania wykonawczego?

12)

nazwać najczęściej stosowane dokumenty planistyczne?

13)

uzasadnić potrzebę kontroli i regulowania biegu produkcji?

14)

określić i scharakteryzować rodzaje magazynów jakie najczęściej
funkcjonują w zakładach obuwia?

15)

określić obowiązki i zadania magazyniera?

16)

rozróŜnić druki Rw, Pz i inne dokumenty planistyczne – określić jakie?

17)

wskazać najkorzystniejszą formę przekazywania materiałów do
oddziałów produkcyjnych i na stanowiska robocze?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Praktyczne aspekty planowania wykonawczego, kontroli

i rozliczania zadań produkcyjnych w przedsiębiorstwach
obuwniczych

4.3.1. Materiał nauczania

W poprzednim rozdziale opisano szeroki wachlarz zdarzeń odnoszących się do planowania

wykonawczego  w  przemyśle  obuwniczym.  Przedstawione  tam  zagadnienia  są  wykorzystywane
w  wielu  zakładach  obuwia.  Dla  pogłębienia  tej  wiedzy,  w  niniejszym  rozdziale  przytoczymy
przykłady  rozwiązań  praktycznych,  z  którymi  będziemy  się  spotykać  przy  planowaniu
wykonawczym produkcji obuwia. Będą to rozwiązania praktyczne w planowaniu wykonawczym
oraz  związane  z  tym  procesem  działania  obejmujące  kontrolę  i rozliczenie  wykonanych  zadań
produkcyjnych w oddziałach i na stanowiskach roboczych.

4.3.1.1. Wybrane elementy planowania wykonawczego w przemyśle obuwniczym

Zasady planowania wykonawczego w przemyśle obuwniczym wynikają z ogólnie

obowiązujących  zasad  planowania  dla  wszystkich  gałęzi  przemysłu.  Natomiast  przyjęta  forma
planowania  wynika  ze  specyfiki  branŜy  oraz  uwarunkowań  wewnętrznych  kaŜdego
przedsiębiorstwa,  wynikających  z  jego  struktury  jak  równieŜ  zaakceptowanych  zasad  przez
Zarząd  firmy  lub  jego  właściciela.  Są  jednak  takie  zasady,  które  odnoszą  się  do  kaŜdej  lub
większości firm i o tych będziemy dywagować w tym tekście.

Dywagacje nasze będą dotyczyć:

–

ogólnych zasad planowania produkcji,

–

systemu ustalania danych do planu wykonawczego,

–

dokumentacji planu wykonawczego dla zainteresowanych komórek,

–

systemu oznaczania dziennych planów produkcji,

–

korekty planów wykonawczych oraz stanu ich realizacji,

–

dokumentacji planu wykonawczego.

Ogólne zasady planowania produkcji

Małe wytwórnie, produkujące dziennie kilkadziesiąt par obuwia, z reguły ograniczają się do

produkcji jednego asortymentu i nie wymagają rozbudowywania struktur planistycznych. W tego
typu firmach stosuje się jednoszczeblowy system planowania leŜący w gestii właściciela firmy.
W małych firmach, zamiast planów produkcji często rozpisuje się zadania produkcyjne dla
poszczególnych robotników lub brygad roboczych. Zadania te mogą być wyraŜone w postaci
ilościowej lub wartościowej, w zaleŜności od tego czego będą dotyczyć.

Typowe działania planistyczne w zasadzie dotyczą firm, które produkują kilka

asortymentów i wiele wzorów obuwia, a tym samym stosują duŜo róŜnych rodzajów materiałów
i wykonują produkcję na wielu wyspecjalizowanych stanowiskach roboczych. Zwielokrotnienie
zadań produkcyjnych wymusza na organizatorach procesu produkcyjnego podejmowanie
działalności planistycznej. Jak juŜ mówiliśmy, w takiej sytuacji zaleca się stosowanie
„trójszczeblowego” systemu planowania.

Pierwszym zadaniem dla planowania na szczeblu zakładu jest opracowywanie rocznych,

półrocznych lub kwartalnych planów produkcji w zakresie:
–

ilość produkcji w rozbiciu na asortymenty i wzory obuwia,

–

zuŜycia materiałów podstawowych,

–

stanu zatrudnienia.
Ź

ródłem do określenia rodzaju i wielkości produkcji winno być:

–

doświadczenie i analiza wielkości produkcji w minionych okresach,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

analiza rynku w zakresie tendencji mody oraz siły popytu na interesujące zakład
asortymenty,

–

udział w targach – rozmowy i negocjacje oraz ewentualne zamówienia handlu,

–

bezpośrednie kontakty i uzgodnienia ze stałymi odbiorcami.
NiezaleŜnie od tego naleŜy ustalić dzienne zdolności produkcyjne dla poszczególnych

asortymentów  dostosowane  do  istniejącego  potencjału  produkcyjnego  oraz  ewentualne  zamiary
zwiększenia produkcji w ramach planowanego rozwoju przedsiębiorstwa. Na bazie tych danych
kierownictwo  przedsiębiorstwa  winno  ustalić  wielkości  produkcji  w  przekroju  asortymentów,
produkowanych wzorów, dziennej zdolności produkcyjnej, ilości dni roboczych potrzebnych do
wyprodukowania  zaplanowanych  ilości  obuwia  oraz  ilości  par  obuwia  w  poszczególnych
asortymentach  i  wzorach  obuwia.  Takie  zestawienie,  ilustrujące  przykład  planu  produkcji  na
I kwartał, zmieszczono w tabeli 1.

Tabela 1. Wzór planu produkcji obuwia na I kwartał [11, s.2]

Lp.

Asortyment

Wzór

Dzienna zdolność

produkcyjna par

Ilość dni

produkcji

Razem ilość

produkcji

par

Czółenka

R-023

600

12000

Półbuty

R-033

600

9000

Trzewiki damskie

123

600

6000

Galanteria

221

800

8000

Galanteria

222

800

4000

Razem

39000

UWAGI:
–

jeśli nie moŜna określić (w ogóle lub w niektórych przypadkach) numeru wzoru, wówczas w kolumnie 3 wpisać

wybrany numer wzoru reprezentanta, którego produkcja jest przewidziana, np.R-023 itp.,

–

plan produkcji jest skorelowany ze stanem zatrudnienia i wyposaŜenia technicznego z minionego okresu

(poprzedni rok, półrocze, kwartał).

Opracowany w ten sposób plan jest podstawą do podjęcia działań operatywnych mających

na celu: przygotowanie konstrukcyjno-technologiczne do wdroŜenia i produkcji zaplanowanych
asortymentów obuwia, przygotowanie techniczno-organizacyjne, zaplanowanie zakupu
materiałów oraz wyposaŜenia i rozmieszczenia stanowisk roboczych i zaplanowanie
zatrudnienia.

Nie zawsze zaplanowany plan kwartalny jest w pełni realny i dlatego powinien być

nieustannie  poddawany  ocenie  i  kontroli.  Dla  bezpieczeństwa  zapewnienia  rytmiczności
produkcji  zaleca  się,  aby  plan  kwartalny  był  tylko  bazą  wyjściową  według  której  naleŜy
rozpisywać  plany  okresowe,  na  przykład  na  okresy:  1  miesiąca,  połowy  miesiąca,  dekady,
tygodnia.

Sporządzony i zaakceptowany przez kierownictwo przedsiębiorstwa plan okresowy naleŜy

przekazać zainteresowanym pionom, w których będą zaplanowane kolejne działania mające na
celu wykonanie prac przygotowawczych do rozpisania, wdroŜenia i realizacji zaplanowanej
produkcji obuwia.

W poszczególnych pionach będą realizowane następujące prace:

Pion techniczno-produkcyjny analizuje czy stan posiadanych maszyn zabezpiecza

realizację tego planu. Ewentualne wnioski w zakresie maszyn i innych urządzeń
technicznych przedstawia na piśmie kierownictwu przedsiębiorstwa.

Pion

przygotowania

produkcji

opracowuje

harmonogram

prac

związanych

z przygotowaniem konstrukcyjno-technologicznym. Odnośnie wzorów, o których wiadomo,
Ŝ

e będą produkowane w pierwszym okresie:

–

przystępuje do opracowań konstrukcyjnych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

zamawia potrzebne urządzenia produkcyjne (wykrojniki, matryce, formy, itp.),

–

opracowuje opisy technologiczno-materiałowe.

Pion zaopatrzenia:
– w oparciu o opisy technologiczno-materiałowe opracowuje szacunkowy plan zuŜycia

oraz plan zakupu materiałów podstawowych. Plan zakupów powinien uwzględniać
przewidywane zapasy ubiegłego okresu,

– przeprowadza analizę, czy do produkcji planowanych asortymentów – wzorów – nie

będą potrzebne materiały pomocnicze dotychczas nie stosowane w zakładzie
(na przykład ozdoby, sprzączki, oczka, itp.).

4. Pion kadrowy wspólnie z pionem produkcji przeprowadza analizę i ustala orientacyjne

zatrudnienie w poszczególnych fazach produkcji z wyszczególnieniem ilości pracowników
wysoko wykwalifikowanych, których szkolenie jest długotrwałe. W wyniku analizy ustala
wnioski odnośnie przyjęcia pracowników, przekwalifikowania, szkolenia lub inne.

W zasadzie w wytwórniach małych i średnich polityka kadrowa winna sprowadzać się do

utrzymania stałego stanu zatrudnienia pracowników produkcyjnych, dostosowując do tego stanu
wielkość  planowanej  dziennej  ilości  produkcji.  W  tym  przypadku  naleŜy  dąŜyć  do  tego,  aby
pracownicy  posiadali  umiejętność  wykonywania  kilku  operacji,  szczególnie  operacji  trudnych,
wymagających  wysokich  kwalifikacji.  Problem  polityki  kadrowej  występuje  szczególnie
w okresach  zmian  asortymentowych  –  powodując  powaŜne  zwiększenie  pracochłonności,  na
przykład  przejście  z  produkcji  czółenek,  półbutów  na  produkcję  kozaków.  W  szczególnych
przypadkach,  jeśli  przedsiębiorstwo  nie  jest  w  stanie  rozwiązać  problemu  zatrudnienia,  nie
przewiduje  obniŜenia  produkcji,  wówczas  wyjściem  jest  zamawianie  szycia  pewnych  ilości
cholewek  w  przedsiębiorstwach  zajmujących  się  szyciem  cholewek.  Jest  to  dlatego  istotne,  Ŝe
dostosowując  dzienne  plany  do  stałego  stanu  zatrudnienia  oddziału  szwalni  przy  powaŜnie
zwiększonej  pracochłonności  nie  wykorzystuje  się  zdolności  produkcyjnych  fazy  rozkroju
i montaŜu  oraz  całego  zaplecza  technicznego.  Powoduje  to  zawyŜanie  jednostkowych  kosztów
wytwarzania,  poniewaŜ  koszty  pośrednie  są  w  zasadzie  stałe  bez  względu  na  wahania  w  ilości
produkcji.
System ustalania danych do planu wykonawczego

Plan wykonawczy ustalany jest na podstawie:

–

wytycznych planu produkcji, który w zakładach obuwia jest najczęściej ustalany na okresy
jednego kwartału, rzadziej półrocza, a sporadycznie jednego roku,

–

zamówień odbiorców,

–

przewidywań, Ŝe wyprodukowane obuwie będzie miało nabywców.

Plan wykonawczy jest opracowywany najczęściej na okresy trwające połowę miesiąca

i rozpoczynające się od 1–15 dnia miesiąca i od 16 do ostatniego dnia miesiąca. W planie
wykonawczym określa się szczegółowo:

–

ilość oddziałów montaŜowych, asortyment, wzór i kolorystykę obuwia,

–

wielkość planu dziennego (ilość par),

–

ilość i numery dziennych planów,

–

sortyment wielkościowy dla 100 par lub całej partii,

–

łączną wielkość planu produkcji.

W tabeli 2 zilustrowano wzór sporządzania planu wykonawczego na 1 okres w roku

obowiązujący od 2 do 15 stycznia (1 stycznia, z uwagi na święto wyjątkowo pominięto).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

iś

ść

zó

łe

zó

łe

łb

–

[

]

ał

ró

zó

śl

zó

→

↓

lę

iń

Ŝy

łó

[

]

–

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Plan wykonawczy winien być ustalany na tydzień przed rozpoczęciem rozkroju, aby piony

odpowiedzialne za jego realizację były w stanie przygotować potrzebne materiały. Plan
wykonawczy podpisany przez kierownictwo przedsiębiorstwa otrzymują:
–

ekonomista lub osoba zajmująca się rozpisywaniem produkcji,

–

kierownictwo produkcji,

–

sekcja pion zaopatrzenia,

–

pion zbytu – sprzedaŜy.
Opracowywanie

planów

wykonawczych

jest

poprzedzone

naradą

kierownictwa

przedsiębiorstwa  z  udziałem  kierownika  produkcji,  pionu  przygotowania  produkcji,  pionów
zaopatrzenia i zbytu oraz sekcji ekonomicznej.  Wspólnie ustala się szczegółowe dane do planu
wykonawczego. Dane te oraz inne wskazania i zalecenia wpisywane są przez pracownika sekcji
ekonomicznej  do  zeszytu  z  planami  wykonawczymi.  Kierownik  przedsiębiorstwa  zatwierdza
ustalenia swoim podpisem. Sekcja ekonomiczna sporządza:
–

plan rozkroju materiałów (wycinanie elementów) i zestawienie zuŜycia materiałów
podstawowych, które otrzymuje pion zaopatrzenia i oddział rozkroju,

–

wyciąg z planu wykonawczego, który otrzymuje pion przygotowania produkcji, kierownik
produkcji oraz pion zbytu.

Dokumentacja planu wykonawczego dla zainteresowanych komórek

Dokumentację planu wykonawczego stanowi między innymi dokument informujący

o limicie zuŜycia materiałów podstawowych, na przykład skóry (tabela 3). W zestawieniu planu
zuŜycia  materiałów,  a  takŜe  półfabrykatów  jak  podpodeszwy,  obcasy,  podeszwy,  itp.
wyszczególnia się tylko te materiały i półprodukty, które są zakupywane z zewnątrz. W planach
tych  naleŜy  zawsze  oznaczać  kolorystykę  wierzchów,  na  przykład  w  uwagach  zamieszczonych
w  tabeli  lub  po  prostu  pod  tabelą.  SłuŜby  zaopatrzenia  powinny  posiadać  informacje
o kolorystyce  materiałów  nie  tylko  wierzchu,  ale  takŜe  podeszew,  obcasów,  lamówek,
sznurowadeł itp.

Załącznikiem do planu zaopatrzenia materiałowego na poszczególne wzory obuwia jest

sortyment wielkościowy kaŜdego numeru planu i wzoru określany dla 100 par obuwia albo dla
całej partii, jeŜeli jest ona mniejsza od 100 par. Przykład określenia sortymentu wielkościowego
w planie wykonawczym w ujęciu fragmentarycznym podano w tabeli 4.

Tabela 4. Schemat podziału partii obuwia liczący 100 pra (lub całej partii, jeŜeli jest ona mniejsza od 100 par)

według sortymentu wielkościowego [11, s. 8]

Sortyment

Razem

Wzór

obuwia

Dla planu nr

par

plan

121

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9

100

2700

122

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9

100

2700

Podział  planu  obuwia  według  sortymentu  wielkościowego  ma  olbrzymie  znaczenie  i  wpływ  na
ilość  kopyt  uczestniczących  w  procesie  produkcji.  Rozsądnie  zaplanowana  rotacja  kopyt
w procesie  produkcyjnym  w  oparciu  o  plan  sortymentowy  ma  bezpośredni  wpływ  na  ich  ilość,
a tym samym na koszty wytwarzania.

Kolejnym dokumentem planistycznym jest wyciąg z planu wykonawczego, w którym

podaje się dodatkowo rodzaj podeszwy oraz ilość produkcji rozpisaną według planów
dziennych. Schemat tego podziału jest zilustrowany na rys. 3.

Planu zuŜycia materiałów pomocniczych nie sporządza się. Pion zaopatrzenia powinien

jednak  interesować  się  stanem  zapasów  tych  materiałów  w  magazynie  oraz  szacunkowymi
wielkościami  ich  zuŜycia.  W  związku  z  tym  pion  zaopatrzenia  powinien  posiadać  tabele  norm
zuŜycia  materiałów  pomocniczych  opracowane  dla  wzorów  reprezentantów  poszczególnych
asortymentów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyciąg z planu wykonawczego miesiąc

styczeń

okres

2 - 15

Asortyment

Materiały

Ilość produkcji – nr planów

Lp.

Nr oddziału

montaŜowego

Nazwa

Wzór Wierzch

Spód

Razem

421

121

Sk.cielęca Tuniskór 300 300 300 300 300 300 300 300 300

2700

Czółenka

122

Sk.cielęca Tuniskór 300 300 300 300 300 300 300 300 300

2700

Rys. 3. Wyciąg z planu wykonawczego ilustrujący podział planu produkcji na plany dzienne, ze wskazaniem

materiału uŜytego na wierzchy i spody [11, s. 8]

Szczególnie waŜne jest, czy któryś z planowanych do produkcji wzorów nie zakłada

stosowania  materiałów  pomocniczych  dotychczas  nie  uŜywanych  w  zakładzie,  na  przykład
rodzaje  lamówek,  otoków,  ozdób,  sprzączek,  itp.  Przypadki  takie  powinny  być  zaznaczone
w opisach  technologiczno-materiałowych,  a  informacje  o  nich  przekazane  do  pionu
zaopatrzenia.
System oznaczania dziennych planów produkcji

System informatyczny wymaga nadania kodów cyfrowych poszczególnym partiom obuwia.

W tym celu opracowuje się roczne „kalendarze pracy”, w których podaje się w kaŜdym dniu
roboczym numer planu wykrawanych elementów i numer planu przekazywanego do magazynu
zbytu (tabela 5)

Tabela 5. Wzór kalendarza pracy [11, s. 9]

Numery planów dziennych

Styczeń

Luty

Marzec

tygodnia

Data

Dzień

tygodnia

Wykrój

elementów

Gotowe

obuwie

Wykrój

elementów

Gotowe

obuwie

Wykrój

elementów

Gotowe

obuwie

Nowy

Rok

Czw

itd.

Nie

System zakłada, Ŝe całość produkcji planowana na dany dzień otrzymuje numer planu

zgodnie z tym kalendarzem. Na przykład jeŜeli przedsiębiorstwo posiada dwie linie montaŜowe,
z których jedna wytwarza czółenka, a druga półbuty, to bez względu na ilość produkowanych
w danym dniu wzorów te same numery planów obowiązują dla planów dziennych rozkrawanych
w danym dniu dla wszystkich wzorów produkowanych we wszystkich oddziałach montaŜu.

Plany operatywne, mimo Ŝe określają wykrój elementów dla wielkości dziennych planów,

dostosowane są do konkretnego oddziału montaŜu. Informując o jakiejś partii obuwia podaje się
na przykład:
–

oddział 421,

–

wzór 121,

–

plan 5,

–

par 500.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Stosując taki system bardzo łatwo jest prowadzić ewidencję i kontrolę planów produkcji,

zuŜycia materiałów, a poza tym moŜna ustalić:
–

kiedy dla danej partii wykrawano elementy,

–

kiedy dana partia była poddawana szyciu lub procesom montaŜu,

–

kiedy dana partia była wykonana i przekazana do magazynu zbytu.

Korekty planów wykonawczych

Z róŜnych względów moŜe zaistnieć okoliczność zmiany ustalonego planu wykonawczego,

na  przykład  odmowa  odbiorcy,  brak  materiału  podstawowego,  itp.  Plan  wykonawczy  wówczas
koryguje się, stornując (skreślając) dany plan. W miejsce to wpisuje się inny wzór obuwia albo
w  ogóle  obniŜa  się  na  ten  okres  pierwotnie  planowaną  ilość.  Stornowanie  numeru  planu  moŜe
mieć  równieŜ  miejsce,  kiedy  z  róŜnych  przyczyn  wzrosły  roboty  w  toku  i nie  ma  warunków
wykonania  planowanej  ilości  w  ustalonym  terminie.  Mogą  zaistnieć  równieŜ  okoliczności
zwiększenia  produkcji,  a  w  związku  z  tym  dodatkowego  rozpisania  na  przykład  jednego
konkretnego  wzoru.  Wówczas  tej  partii  –  planowi  nadaje  się  numer  z  literą  na  przykład  5a,
traktując  ten  plan  jako  tak  zwany  „mimoplan”.  Po  wpisaniu  zmian  do  zeszytu  sekcja
ekonomiczna  nanosi  te  zmiany  do  planu  wykrojów  i  zestawienia  zuŜycia  materiałów  oraz  do
wyciągu z planu wykonawczego.
Ewidencja planów wykonawczych oraz stanu ich realizacji

Sekcja ekonomiczna prowadzi ewidencję:

–

rozpisanej produkcji (plany operatywne),

–

wykonanej produkcji,

–

stanu robót w toku.

Wzór druku do ewidencji planów wykonawczych zilustrowano na rys. 4.

Asortyment

Rozpisane numery planów – ilość par

Nr tygodnia

Lp.

Nazwa

wzór

Nr planu

Razem 5

Razem

Czółenka 121

300 300 300 300 1200

300 300 300 300 300 1500

i.t.d.

Rys. 4. Wzór (schemat) druku do ewidencjonowania planów wykonawczych [11, s. 10]

Na podstawie ustalonych i rozpisanych planów wykonawczych wpisuje się do ewidencji

kolejne  plany,  oznaczając  tygodnie,  numery  planów  i  ilość  par  w  planie  dziennym.  Sekcja
ekonomiczna lub upowaŜniony pracownik na bieŜąco kontroluje, które plany zostały wykonane
i  przekazane  do  magazynu  i  na  podstawie  „Dowodów  przekazania”  zakreśla  numery  planów
wykonanych.  Ewidencja  ta  pozwala  na  szybką  orientację,  które  z  rozpisanych  planów  zostały
wykonane od początku roku. Arkusz ewidencji prowadzony jest na okres półrocza. Na podstawie
ewidencji  planów  wykonawczych  sekcja  ekonomiczna  prowadzi  ewidencję  obrazującą
wykonaną produkcję za dany miesiąc oraz stan robót w toku na koniec miesiąca. Nie zakreślone
numery planów to roboty w toku.
Dokumentacja planu wykonawczego

Zaprezentowane powyŜej działania i dokumenty stanowią elementarną obudowę planu

wykonawczego. Reasumując powyŜsze, w tabeli 6 zestawiono zasygnalizowane w tekście
dokumenty, wskazując w ilu egzemplarzach powinny być wykonane, co jest w nich zawarte i kto
je otrzymuje.

Poza wymienionymi dokumentami sekcja ekonomiczna prowadzi na bieŜąco ewidencję

planów wykonawczych – rozpisanych i ewidencję wykonanej produkcji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 6. Wykaz dokumentów planu wykonawczego i ich charakterystyka [11, s. 11]

Lp.

Nazwa dokumentu

Ilość

egzemplarzy

Dane w dokumencie

Otrzymują

Plan wykonawczy
(wersja I)

−

nr oddz. .montaŜowego,

−

asortyment i nr wzoru,

−

dzienny plan-par,

−

ilość planów i numery,

−

razem par,

−

sortyment jednego planu,

−

kolor wierzchów.

Sekcja ekonomiczna
Kierownictwo produkcji
Pion zbytu

Plan wykonawczy
wpisany do
specjalnego zeszytu
(wersja II)

Jak wyŜej

Sekcja ekonomiczna

Plan wykroju
elementów oraz
zestawienie zuŜycia
materiałów
podstawowych

−

nr oddz. montaŜowego,

−

asortyment i nr wzoru,

−

dzienny plan-par,

−

ilość planów i numery,

−

razem par,

−

nazwa materiału i jednostka

miary,

−

norma zuŜycia na 100 par,

−

limit zuŜycia – razem.

Pion zaopatrzenia
Oddziały rozkroju
Sekcja ekonomiczna

Wyciąg z planu
wykonawczego

−

nr oddz. montaŜowego,

−

asortyment i nr wzoru,

−

materiał wierzch-spód,

−

numery planów,

−

ilość par w kaŜdym planie,

−

sortyment kaŜdego planu,

Przygotowanie produkcji
Kierownictwo produkcji
Pion zbytu
Sekcja ekonomiczna

Dowód przekazania
gotowego obuwia do
magazynu zbytu

−

nr oddz. montaŜowego,

−

asortyment i nr wzoru,

−

numer planu i ilość par,

−

materiał wierzch-spód,

−

kolor i tęgość,

−

ceny

zbytu

poszczególnych

gatunków,

−

sortyment wielkościowy.

Mistrz

oddz.montaŜwego

wypełnia

egzemplarze,

które po przekazaniu obuwia
do magazynu otrzymują:

−

oryginał magazyn zbytu

−

1 kopia księgowość

−

2 kopia mistrz

−

3 kopia sekcja

ekonomiczna

Zmiany społeczno-ekonomiczne jakie nastąpiły w Polsce u schyłku XX wieku,

spowodowały  zmiany  w działalności  gospodarczej  przedsiębiorstw.  Przede  wszystkim,  o  czym
juŜ wspomniano, gospodarkę sterowaną centralnie zmieniono na gospodarkę wolnorynkową. Te
zmiany  uwolniły  przedsiębiorstwa  od  wielu  nakazów  i  dzisiaj  po  przekształceniach
własnościowych, większe uprawnienia mają właściciele firm i to oni decydują o ekonomicznych
i  technicznych  aspektach  procesu  wytwórczego.  Dotyczy  to  takŜe  planowania,  które  w  istotny
sposób  uległo  przebudowie.  Pamiętajmy  jednak,  Ŝe  nie  wszystko  co  działo  się  w minionym
okresie  było  złe  i  Ŝe  są  wartości  ponadczasowe,  które  bez  względu  na  systemy  polityczne
i gospodarcze są zawsze aktualne i naleŜy z nich korzystać.

4.3.1.2. Kontrola i rozliczenie wykonanych zadań produkcyjnych w oddziałach i na

stanowiskach roboczych

Dysponując planem wykonawczym moŜna przystąpić do uruchomienia produkcji.

Warunkiem sprawnego przebiegu procesu produkcyjnego jest przestrzeganie reguł wynikających
z zatwierdzonego i przyjętego do realizacji planu wykonawczego. Na kaŜdym etapie realizacji

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

planu produkcji naleŜy kontrolować, a w razie potrzeby regulować jego bieg. Kontrola ta
obejmuje równieŜ kontrolę realizacji zadań zawartych w planie wykonawczym.

Warto zatem prześledzić co dzieje się z pobranymi materiałami, wytwarzanymi

półfabrykatami i wykonanymi wyrobami w świetle ustaleń wynikających z planu
wykonawczego. Będziemy zatem śledzić zdarzenia mające miejsce w róŜnych etapach realizacji
cyklu produkcyjnego, które będą dotyczyć:
–

dokumentacji mistrza oddziału rozkroju,

–

planowania procesu rozkroju materiałów (wykroje elementów),

–

zasad zlecania zadań dla krojczych,

–

ewidencjonowania obrotów materiałowych,

–

procesu wycinania (wykrawania) elementów,

–

przekazywania wykrojonych elementów,

–

rozliczania krojczych,

–

globalnego-miesięcznego rozliczania zuŜycia materiałów podstawowych,

–

gospodarki i rozliczania zuŜycia materiałów pomocniczych,

–

rozliczania materiałów zuŜywanych przez pion przygotowania produkcji,

–

międzyfazowego przekazywania półfabrykatów,

–

przekazywania gotowego obuwia,

–

kontroli i analizy robót w toku.

W wykazie tym pominięto przygotowanie i dostarczanie materiałów do oddziałów i na

stanowiska robocze, o czym pisano w rozdziale 4.2.1.5.
Dokumentacja mistrza oddziału rozkroju

Rozkrój materiałów zwany powszechnie manipulacją to „serce” zakładu. Od tego oddziału

zaleŜy  zarówno  jakość  wyrobów  gotowych  jak  równieŜ  wyniki  ekonomiczne  zakładu.  Dbałość
o gospodarkę  materiałową  w  tym  oddziale  musi  być  na  najwyŜszym  poziomie.  Wynika  to
z faktu,  Ŝe  w  produkcji  obuwia  podstawowym  składnikiem  kosztów  wytwarzania  są  koszty
materiałowe.  Z  badań  wynika,  Ŝe  na  przykład  udział  kosztów  materiałowych  w  całkowitym
koszcie  wyrobu,  w  przypadku  półbutów  damskich  wynosi  około  58%,  natomiast  w  przypadku
kozaków  damskich  aŜ  77%.  Dlatego  gospodarka  materiałowa  w  tym  oddziale  ma  znaczenie
priorytetowe.  Faza  rozkroju  materiałów  jest  zatem  wyjątkowo  waŜną  częścią  procesu
produkcyjnego.  Przedstawione  uwarunkowania  wskazują,  Ŝe  ten  odcinek  musi  być  wyjątkowo
kontrolowany  i  rozliczany,  a  to  wiąŜe  się  z  prowadzeniem  obszernej  dokumentacji.  Za
prowadzenie  dokumentacji  w  oddziale  odpowiada  mistrz  oddziału.  Zarówno  w  małych  jak
i w średniej  wielkości  zakładach  mistrz  tę  dokumentację  sporządza  i  kontroluje.  Przewiduje  się
jednak, Ŝe w przypadku  kiedy liczba krojczych przekracza 15 osób to naleŜy wspomóc mistrza
w tej  pracy  (na  przykład  pracownik  sekcji  ekonomicznej,  przydzielony  do  pomocy  w  okresie
sporządzania  miesięcznego  rozliczenia  oddziału).  Dokumentacja  prowadzona  przez  mistrza
rozkroju obejmuje:
–

plan rozkroju materiałów (wykroju, wycinania elementów),

–

zestawienie zuŜycia materiałów,

–

zlecenie zadań dla krojczych (mogą to być odpowiednio zmodyfikowane plany dzienne
krojczego),

–

ewidencja obrotów i stany zapasów materiałowych,

–

ewidencja elementów przekazywanych do następnej fazy,

–

rozliczenie zuŜycia materiałów na stanowisku krojczego,

–

globalne miesięczne rozliczenie zuŜycia materiałów.

Planowanie procesu rozkroju materiałów

Codziennie mistrz rozkroju w oparciu o otrzymany plan produkcji i zestawienia zuŜycia

materiałów podstawowych sporządza tak zwany plan wykroju na następny dzień. W planie
naleŜy uwzględniać potrzeby fazy szycia i montaŜu oraz dysponowaną ilość krojczych. Plan ten

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

sporządzany  jest  w  specjalnym  zeszycie,  w  którym  prowadzi  się  równieŜ  ewidencję  wydanych
krojczym  zleceń.  Przy  określaniu  zleceń  mistrz  powinien  uwzględniać  kwalifikacje  krojczych
oraz  sortyment  wielkościowy  obuwia,  który  będzie  rozpisywany  w  zleceniach.  Jest  zasadą  aby
przy planowaniu zleceń kaŜdy krojczy miał podobne warunki przy rozkroju materiałów, dlatego
nie  moŜna  w  zleceniu  rozpisywać  krojczemu  tylko  małych,  albo  tylko  duŜych  numeracji
wykrojów.  W  planie  wykroju  naleŜy  tak  rozdysponować  zlecenia,  aby  w  następnym  dniu
wszyscy krojczy mogli zakończyć wycinanie elementów według otrzymanych zleceń.
Zasady zlecania zadań dla krojczych

Podstawowym dokumentem rozkroju materiałów na elementy obuwia jest zlecenie jakie

otrzymuje  krojczy  od  mistrza  na  początku  miesiąca,  okresu  dekady  lub  tygodnia.  Zlecenie
powinno  być  tak  skonstruowane  aby  moŜna  było  w  nim  zapisać  codzienne  zlecenia  cząstkowe
otrzymywane  od  mistrza.  Takim  dokumentem  moŜe  być  –  po  nieznacznej  rekonstrukcji  –  plan
dzienny  krojczego  (rys.  1  i  2),  w  którym  znajdują  się  stosowne  miejsca  do  zapisu  wszystkich
szczegółów  wynikających  z  planu  produkcji  i  niezbędnych  do  ewidencji  i  rozliczenia
materiałów.

Wskazanym jest, aby wszystkie dane były na jednym arkuszu, przeznaczonym na cały

miesiąc  –  co  znacznie  usprawni  system  rozliczeń  pobranych  materiałów  i  wykonanej  przez
krojczego pracy. Jeśli któryś krojczy wykrawa elementy spodowe i wierzchowe, konieczne jest
wystawienie dwóch oddzielnych „zleceń”. W szczególnych przypadkach mogą być wystawione
dwa zlecenia, dotyczące elementów wierzchowych, słuŜące na cały miesiąc. KaŜde wystawione
„zlecenie”  otrzymuje  kolejny  numer,  który  jest  wpisany  do  „planu  wykroju”  oraz  ewidencji
obrotów  materiałowych”.  Zlecenie  jest  dwustronne.  Strona  pierwsza  słuŜy  do  wpisywania
dziennych zadań, natomiast druga do ewidencji pobranych i zwróconych ilości materiałów oraz
do  globalnego  miesięcznego  zuŜycia  materiałów.  Mistrz  oddziału  rozkroju  wpisuje  do
poszczególnych  „zleceń”  kaŜdego  krojczego  zadania  i  limity  na  dzień  następny  na  podstawie
„planu  wykroju”  oraz  wydawane  i  ewentualnie  zwracane  ilości  materiałów.  Po  zakończeniu
miesiąca mistrz sporządza globalne miesięczne rozliczenie kaŜdego zlecenia.
Ewidencja obrotów materiałowych

Mistrz oddziału rozkroju, pobierając materiały, ewidencjonuje przychody w zeszycie; do

tego celu moŜna wykorzystać wzór tabeli zamieszczony na rys. 5.

Przych.

z mag.

Wydawanie krojczym

Zwroty

krojczych

Zwroty do

mag.

Stan

Uwagi

Lp. Data Stan ub.

Miesiąca

nr Rw Ilość Nr zlecenia

pozycja

Nazwisko gatunek ilość

Nazwisko Ilość nr Zw Ilość bieŜący

Rys. 5. Wzór danych do tabeli ewidencjonowania obrotów materiałowych [11, s. 49]

Zeszyt  naleŜy  podzielić  tak,  aby  umoŜliwiał  oddzielny  zapis  dla  kaŜdego  rodzaju  materiału.
Ewidencję  obrotów  moŜna  prowadzić  równieŜ  systemem  kartotekowym.  Dla  kaŜdego  rodzaju
materiału  przeznaczona  jest  oddzielna  kartoteka.  Kartoteki  posiadają  kolejne  numery  według
prowadzonego indeksu. W tej samej kartotece prowadzi się ewidencję:
–

materiałów wydanych krojczym,

–

materiałów zwróconych przez krojczych,

–

materiałów zwróconych do magazynu,

–

bieŜących stanów zapasów.

Mistrz oddziału rozkroju, wydając krojczym materiały, wpisuje ich ilość do „zleceń” oraz do
kartoteki.
Proces wykrawania elementów

Krojczy, zgodnie z danymi „zlecenia”, rozkrawają materiały: skóry miękkie, tworzywa

skóropodobne, tkaniny, dzianiny i inne materiały przeznaczone na elementy wierzchów i spodów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

obuwia.  Po  skompletowaniu  wykroje  przekazują  do  numerowania  i  opracowania.  Z  róŜnych
przyczyn, a szczególnie na skutek niskiej jakości materiałów lub słabych kwalifikacji krojczych,
zachodzą  przypadki  braku  materiału  do  wykrojenia  kompletu  rozpisanych  w  „zleceniu”
elementów.  Obowiązkiem  mistrza  jest  zbadanie  przyczyn,  wyciągnięcie  wniosków  i  wydanie
brakującej  ilości  materiału.  Mistrz  wydając  dodatkową  ilość,  wpisuje  ją  do  „zlecenia”  oraz  do
ewidencji  obrotów,  zaznaczając  w  uwagach  „dodatkowe  pobranie”.  Odbiór  kompletów
numerowaczka  lub  kompletowaczka  potwierdza  w  „zleceniu”.  Po  wykonaniu  zadań  miesiąca,
krojczy  zwracają  mistrzowi  „zlecenia”  i  ewentualne  ilości  zaoszczędzonych  materiałów,  co
zostaje  wpisane  do  „zlecenia”  i  ewidencji  obrotów.  Jeśli  z  róŜnych  przyczyn,  oddział  rozkroju
nie będzie w stanie wykroić wszystkich rozpisanych na dany miesiąc elementów wierzchowych
i  podszewkowych,  pozostawia  się  materiał  w  stanie  robót  w  toku.  Ma  to  duŜe  znaczenie  dla
prawidłowego rozliczania zuŜycia w skali miesiąca.
Przekazywanie wykrojonych elementów

W zaleŜności od wielkości zakładu i przyjętego systemu organizacji procesu produkcji,

wykrojone  elementy  są  kompletowane  i  układane  w  pełnym  asortymencie  do  pojemników,
w których  przekazywane  są  do  magazynu  półfabrykatów  lub  bezpośrednio  do  kolejnej  fazy
technologicznej,  na  przykład:  elementy  wierzchowe  do  szwalni,  elementy  spodowe  do
oddziałów opracowania.  Bez względu na to,  gdzie elementy będą przekazywane zawsze naleŜy
to  uczynić  za  pokwitowaniem.  W  tym  celu  zaleca  się  prowadzenie  ewidencji  według  wzoru
zamieszczonego na rysunku 7.

Rodzaj obuwia

Odbierający

Uwagi

Data

Nazwa

Wzór

Nazwa

elementów

Numer

planu

Ilość par

Nazwisko

Podpis

Rys. 6. Wzór danych do tabeli ewidencjonowania przekazywanych elementów do magazynów półfabrykatów lub do

kolejnych faz [11, s. 50]

W niektórych zakładach wykrojone elementy przed ich przekazaniem poddawane są

procesom obróbczym, jak: dwojenie, ścienianie, perforowanie, numerowanie, stemplowanie
i inne.
Rozliczanie krojczych

Po zakończeniu miesiąca lub okresu rozliczeniowego, mistrz oddziału rozkroju rozlicza

kaŜdego  krojczego  według  wzoru  zamieszczonego  w  zleceniu.  Bez  względu  na  kształt  i  formę
zlecenia  istotne  znaczenie  ma  to  aby  zostało  zaewidencjonowane  faktyczne  zuŜycie  materiału
i czy  mieści  się  ono  w  ramach  ustalonego  limitu.  Zilustrujemy  ten  zapis  na  przykładzie
zamieszczonym w tabeli 7.

Tabela 7. Przykład ilustrujący rozliczenie krojczego [11, s. 50]

Lp.

Wzór Nazwa elementu

Materiał

J.m.

Wykrojono

par

Limit

zuŜycia

Faktyczne

zuŜycie

Wierzchy skórzane

sk.cielęce

300

40,50

41,92

103,5%

Wierzchy skórzane

sk.cielęce

400

36,00

37,26

103,5%

Wierzchy skórzane

sk.cielęce

500

337,50

38,82

103,5%

Razem limit zuŜycia m

114,00

Uwaga: Faktyczne zuŜycie skóry po zbilansowaniu w zleceniu wyniosło 118 m

, co w stosunku do limitu stanowi

103,5%. Zapisane w tabeli faktyczne zuŜycie w pozycji 1, 2, 3, zostało obliczone z iloczynu procentowego
wskaźnika zuŜycie (1,035) i limitu zuŜycia dla poszczególnych wzorów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W celu przeprowadzenia analizy oraz dokonania oceny wyników ekonomicznych

poszczególnych krojczych, wskazanym jest, aby mistrz oddziału rozkroju sporządził miesięczne
zbiorcze wyniki rozkroju materiałów, na podstawie rozliczonych zleceń. Do tego celu moŜna
wykorzystać wzór danych do tabeli zbiorczej zilustrowany na rys.8.

Wierzchy - skóry naturalne

Podszewki - skóry naturalne

Wierzchy - tw. skóropodobne

zuŜycie

ZuŜycie

Lp. Nazwisko

i imię

krojczego

Wykonano

par

limit faktyczne róŜnice

Wykonano

par

limit faktyczne róŜnice

Wykonano

par

limit faktyczne róŜnice

Rys. 7. Dane do tabeli zbiorczej słuŜącej do rozliczenia krojczych oddziału rozkroju [11, s. 50]

Globalne – miesięczne rozliczenie zuŜycia materiałów podstawowych

Po zakończeniu miesiąca mistrz oddziału rozkroju sporządza rozliczenie zuŜycia wszystkich

rozkrojonych materiałów, na podstawie rozliczonych zleceń oraz prowadzonych ewidencji
obrotów materiałowych. Rozliczenie składa się z dwóch części – obroty materiałowe i faktyczne
zuŜycie ilościowo-wartościowe.
Obroty materiałowe zaleca się ewidencjonować na drukach zawierających dane zamieszczone
na rys. 8.

Materiał

Stan ub.

miesiąca

Przychody

z magazynu

Zwroty do
magazynu

Faktyczne

zuŜycie

Stan na koniec

miesiąca

nr
indeksu

nazwa symbol gatunek j.m. cena ilość wartość ilość wartość ilość wartość ilość wartość ilość wartość

Rys. 8. Wzór danych do zaewidencjonowania obrotów materiałowych do rozliczenia globalnego materiałów

podstawowych [11, s.51]

Obliczanie wartości przychodów i zwrotów nie jest problemem, jeśli stosowany jest system

cen stałych ewidencyjnych. Jeśli w rozliczeniach przedsiębiorstwa stosowany jest system cen
fakturowych, rozliczenie jest skomplikowane. Wartości obliczyć powinien dział księgowości.

Rozliczenie faktycznego zuŜycia materiałów podstawowych sporządza się na specjalnych

drukach, których kształty i wielkość zaleŜy od przyjętego przez firmę systemu rozliczeń oraz
ilości produkowanych wzorów obuwia. Do tego celu moŜna wykorzystać dane z druku
zamieszczonego na rysunkach 9 i 10.

Materiał

Rodzaj obuwia – nazwa

wzór

faktyczne

Lp.

nr indeksu

nazwa

symbol

J.m.

Cena

wykrojono

par

ZuŜycie wg

limitu

ilość

wartość

Rys. 9. Fragment druku zawierającego dane do rozliczeń faktycznego zuŜycia materiałów podstawowych [11, s. 51]

Razem zuŜycie

faktyczne

ilość wg

limitu

ilość

wartość

Rys. 10. Zakończenie do druku

zamieszczonego na rys. 9 [11, s. 51]

Arkusz druku opracowany w oparciu o dane zamieszczone

na  rysunkach  9  i  10  jest  tak  duŜy,  jak  tego  wymaga  ilość
wzorów,  dla  których  w  danym  miesiącu  wykrawane  były
elementy. Na końcu arkusza zamieszcza się rubryki,
w   których  zapisuje  się  wielkość  zuŜycia  ogółem
oznaczoną na rys. 10 jako „Razem zuŜycie”.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Faktyczna ilość i wartość zuŜycia kaŜdego rodzaju materiału musi być zgodna z danymi

pierwszej części rozliczenia – obroty materiałowe. Na podstawie rozliczenia zuŜycia materiałów
podstawowych dział księgowości rozlicza i księguje koszty materiałowe na:
–

ilość wyrobów będących w robotach w toku,

–

wykonaną ilość gotowych wyrobów przekazanych do magazynu zbytu.

Gospodarka i rozliczanie zuŜycia materiałów pomocniczych

Jak juŜ wspomniano nie ustala się norm zuŜycia materiałów pomocniczych dla kalkulacji

kosztów.  Stosuje  się  ryczałty  wartościowe,  obliczone  na  podstawie  danych  statystycznych
faktycznego  zuŜycia  albo  opracowanych  norm  zuŜycia  dla  wzoru  „reprezentanta”  danego
asortymentu.  RównieŜ,  sporządzając  plan  wykonawczy  oraz  dokumentację  związaną  ze
zuŜyciem  materiałów  nie  ustala  się  limitów  na  materiały  pomocnicze.  Dozór  produkcji,
prowadzący  proces  w  poszczególnych  fazach,  pobiera  z  magazynu  materiały  pomocnicze
według  ustalonych  przez  siebie  potrzeb.  Wskazanym  jednak  jest  dla  celów  analitycznych  jak
i kontroli  pracowników,  aby  dozór  produkcji  wiedział  jak  powinno  kształtować  się  faktyczne
zuŜycie, które, jeśli nie da się określić ilościowo dla kaŜdego rodzaju materiału, to moŜna ustalić
wartość  zuŜycia  poszczególnych  rodzajów  materiałów,  dla  wzoru  „reprezentanta”  kaŜdego
produkowanego  asortymentu  obuwia  oraz  wartość  zuŜycia  na  100  par.  Normy  te  powinien
posiadać dozór produkcji, szczególnie fazy szycia cholewek i montaŜu.

Dozór produkcji powinien prowadzić ewidencję pobranych w ciągu miesiąca ilości

poszczególnych rodzajów materiałów pomocniczych. Po zakończeniu miesiąca kaŜdy mistrz czy
brygadzista oddziału powinien sporządzić sprawozdania z wykonanej produkcji oraz ilości
i wartości zuŜytych materiałów pomocniczych i opakowań. Schemat danych do druku do
sprawozdania jest zamieszczony na rys. 11.

ZuŜycie materiałów pomocniczych

Wykonana produkcja

Materiał

Faktyczne zuŜycie

Lp.

nazwa

symbol

J.m.

cena

ilość

Wartość

Wzór

Nazwa

wyrobu

Ilość par

Rys. 11. Schemat danych do druku sprawozdania z ilości zuŜycia materiałów pomocniczych [11, s. 52]

Obliczając faktyczne zuŜycie na podstawie ewidencji pobranych ilości materiałów naleŜy

uwzględnić pozostały zapas z ubiegłego miesiąca oraz ilości pozostałe na koniec miesiąca.
Na podstawie powyŜszych sprawozdań moŜna:
–

analizować poziom gospodarki materiałami, porównując zuŜycie z danymi opracowanymi
przez sekcję ekonomiczną oraz ze zuŜyciem w ubiegłych miesiącach,

–

korygować ryczałty potrzebne do kalkulacji kosztów wytwarzania,

–

oceniać prace poszczególnych grup pracowników.

Rozliczanie materiałów zuŜywanych przez pion przygotowania produkcji

Materiały podstawowe i pomocnicze – poza produkcją zuŜywane są takŜe przy

wykonywaniu:
–

kolekcji wzorów na targi, wystawy i pokazy oraz w celach reklamowych,

–

pojedynczych wzorów dla sprawdzenia opracowanej konstrukcji i technologii,

–

wzorów do próbnego uŜytkowania.

Poza tym materiały przekazywane są do badań laboratoryjnych, oraz sporządzane są katalogi
i wzorniki dla celów zaopatrzeniowych. W związku z tym komórka przygotowania produkcji
sporządza miesięczne sprawozdania, obrazujące:
–

ilość, rodzaj i cel wykonanych wzorów,

–

ilość zuŜytych materiałów podstawowych poszczególnych rodzajów.

Wartość pobieranych materiałów księgowana jest bezpośrednio w koszty pośrednie

wydziałowe. W zakładach, w których wykonuje się większe ilości wzorów, komórka

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przygotowania produkcji powinna prowadzić rozliczenie miesięczne obrotów pobieranych
i zuŜywanych materiałów, wykonywanych i likwidowanych wzorów oraz stany na koniec
miesiąca, tak w materiałach jak i wzorach.
Międzyfazowe przekazywanie półfabrykatów

Przekazywanie półfabrykatów powinno być ewidencjonowane i potwierdzane. Jest

konieczne dla uniknięcia niejasności, nieporozumień oraz dla wyjaśnienia róŜnic inwentaryzacji
stanu  robót  w  toku.  W  zaleŜności  od  struktury  organizacyjnej  przedsiębiorstwa,  przekazywanie
półfabrykatów  odbywa  się  bezpośrednio  z  fazy  do  fazy  albo  poprzez  magazyn  półfabrykatów.
KaŜda  faza  –  oddział  oraz  magazyn  półfabrykatów  prowadzi  ewidencję  przekazywanych
półfabrykatów, wyszczególniając w niej:
–

datę przyjęcia,

–

numer wzoru i planu oraz ilość par,

–

nazwę elementu,

–

datę przekazania,

–

nazwisko i podpis odbierającego.

NiezaleŜnie od tego, w większych zakładach, produkujących dziennie równocześnie kilka

wzorów, w oddziale rozkroju umieszczane są „tablice informacyjne”, objaśniające aktualny stan
rozłoŜenia robót w toku, czyli informujące o tym:
–

które wzory, plany, elementy są w procesie produkcji,

–

które wzory, plany, elementy są gotowe,

–

które wzory, plany, elementy zostały przekazane do następnej fazy lub magazynu
półfabrykatów.
Taką samą tablicę informacyjną prowadzi równieŜ magazyn półfabrykatów. Wzór tablicy

z zamieszczonymi danymi zilustrowano na rysunku 12.

Wzór tablicy

Data

Rodzaj obuwia

Numery planów

Nazwa

Wzór

Nazwa elementu

Plan

par

Kozaczki damskie

wierzchy

podszewki

300

podpodeszwy

zakładki

podeszwy

Rys. 12. Wzór tablicy informującej o aktualnym rozmieszczeniu robót w toku [11, s. 53]

Datę i numer planu wpisuje się na tablicy kredą. W okienkach na haczykach zawiesza się
kolorowe tabliczki, na przykład kolor czerwony – w procesie produkcji, Ŝółty – elementy
gotowe, niebieski – elementy przekazane.
Magazyn półfabrykatów

W większych zakładach wskazane jest organizowanie i prowadzenie magazynu

półfabrykatów. Do jego zadań naleŜy:
–

przyjmowanie z magazynu zakupionych gotowych półfabrykatów i kompletowanie ich
w plany dzienne,

–

przyjmowanie półfabrykatów z poszczególnych faz i przekazywanie do następnych,

–

przygotowywanie kompletów wykrojów wierzchowych przeznaczonych do szycia w innym
przedsiębiorstwie.

NiezaleŜnie od tego magazyn zajmuje się wymianą uszkodzonych elementów, przekazanych

przez oddziały opracowania elementów spodowych, szwalni i montaŜu oraz prowadzi związaną
z tym dokumentację. Poza tym magazyn powinien prowadzić wyrywkowe kontrole ilości
i jakości przyjętych elementów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przekazywanie gotowego obuwia

Sekcja ekonomiczna, sporządzając dokumenty planu operatywnego, przygotowuje (patrz

tabela 6) w czterech egzemplarzach dowody przekazania gotowego obuwia do magazynu zbytu.
Sekcja ekonomiczna wypełnia rubryki określające charakterystykę wyrobu oraz wszystkie dane
dotyczące zaplanowanej produkcji.

Wszystkie egzemplarze „dowodu przekazania” na wszystkie plany otrzymuje mistrz

oddziału  montaŜu  jednorazowo.  Oddziały  montaŜowe  przekazują  sklasyfikowane  i  prawidłowo
oznaczone  obuwie  gotowe,  zapakowane  w  kartonach  z  kompletnymi  planami  lub  częściowymi
partiami po 100 par. Odbiór częściowych partii i całych planów magazyn potwierdza w zeszycie.
Po  przekazaniu  całego  planu  mistrz  wypełnia  pozostałe  rubryki  „dowodu  przekazania”,
określające  ilości  par  w  poszczególnych  gatunkach  oraz  w  sortymentach  wielkościowych.
Magazynier,  kontrolując  ilość,  potwierdza  odbiór  podpisem.  Mistrz  otrzymuje  drugą  kopię,
a pozostałe  egzemplarze  otrzymuje  magazyn  zbytu.  W  ostatnim  dniu  miesiąca  magazyn
przyjmuje kompletne rozpisane plany. Jeśli na przykład plan dzienny wynosi 500 par, magazyn
nie  moŜe  przyjąć  tylko  300  par,  a  pozostałych  przenieść  na  następny  miesiąc.  JeŜeli  jednak
z róŜnych  względów  zachodzi  konieczność  przekazania  części  planu  do  magazynu  zbytu
(na przykład czeka odbiorca), wówczas sekcja ekonomiczna wycofuje „dowód przekazania” tego
planu, a w jego miejsce wystawia dwa dowody, na ilość przekazaną w danym miesiącu i na ilość
pozostałą,  która  będzie  przekazana  w  przyszłym  miesiącu.  Zaleca  się,  aby  podział  planu
(rozbicie) nastąpiło pełnymi setkami w zaplanowanym sortymencie wielkościowym.
Kontrola i analiza robót w toku

Sprawność przebiegu procesu produkcji wymaga bieŜącego analizowania stanu rozłoŜenia

robót  w  toku.  Analiza  stwarza  warunki  do  zapobiegania  przestojom  na  skutek  braku
półfabrykatów lub materiałów podstawowych oraz do podejmowania decyzji odnośnie skracania
cyklu  produkcji  lub  stornowania  (skreślania)planów.  W  tym  celu  wskazane  jest,  aby  kaŜdy
oddział  montaŜowy  sporządzał  codziennie  po  zakończeniu  pracy  „analizę  wykonania  zadań
i stanu robót w toku”. Analizę tę moŜna wykonać na specjalnym druku, do sporządzenia którego
podano schemat w postaci trzech tabel (rys. 13)
Gruba  linia  oznacza  prawidłową  granicę  rozłoŜonych  robót  w  toku.  Ilość  par  poza  tą  linią  –
oznacza  nieprawidłowość.  Jeśli  stan  robót  w  toku  jest  zbyt  duŜy  (6–7  planów)  naleŜy  niektóre
następne plany stornować (skreślić).

Wzór sprawozdania analitycznego

Sprawdzono za dzień

5 stycznia

Mistrz

Kowalski

Oddział 421

Faza produkcji

Powinno być

Stan rozłoŜonych robót w toku

numery planów - par

Stornowano (skreślono)

plan nr

planu

par

Razem

Wykrawanie elementów

600

Przed szyciem

200

300

W szyciu

4/3

400/200

300

350

650

Gotowe cholewki

300

250

W montaŜu

3/2

100/500

600

6 Gotowe na oddz. montaŜu

100

Razem

2400

600 600

600

100

2500

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Plan i wykonanie

Produkcja obuwia

Zatrudnienie

Przekazano do magazynu zbytu

dzisiaj

od początku m-ca

Lp.

Faza

Plan

par

wykonanie

Stan

ewidencyjny

obecni

Nr planu par

W tym poza

wybór

par

W tym poza

wybór

Wykrój
elementów

600

Szycie
cholewek

600

550

MontaŜ

600

2300

Stan przygotowania półfabrykatów – w magazynie

Półfabrykaty

Wierzchu

Podszewki Podpodeszwy

Zakładki

Podeszwy

Obcasy

Plan numer

Ma być

par

600

Plan numer

Jest

par

600

Rys. 13. Schemat ilustrujący dane do sporządzania dokumentów słuŜących do kontroli analizy

robót w toku [11, s. 55]

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Czy planowanie wykonawcze ma charakter obligatoryjny?

Czym zajmuje się planowanie produkcji na szczeblu zakładu?

Co stanowi podstawę do opracowania planu produkcji w zakładach obuwniczych?

Jakie elementy muszą być zawarte w planie produkcji?

Na jakie okresy czasu ustala się plan produkcji?

Kto lub jakie piony otrzymują plan produkcji i w jakim celu?

W oparciu o jakie dane ustala się plan wykonawczy?

Jakie treści zawarte są w planie wykonawczym?

Jakie elementy powinny być zawarte w planie zuŜycia materiałów?

10.

Jakie załączniki naleŜy sporządzić do planu zuŜycia materiałów?

11.

Na czym polega system oznaczania dziennych planów produkcji?

12.

Czy i w jakim celu wykonuje się korekty planów wykonawczych?

13.

Co zawiera ewidencja planów wykonawczych i w jakim celu jest sporządzana?

14.

Jakie podstawowe dokumenty zawiera plan wykonawczy, czym się charakteryzuje, w ilu
egzemplarzach są wykonywane i kto je otrzymuje?

15.

W jakim celu prowadzona jest kontrola i rozliczanie zadań wynikających z planu
wykonawczego?

16.

Co zawiera dokumentacja mistrza oddziału rozkroju materiałów?

17.

Na czym polega planowanie procesu rozkroju prowadzone przez mistrza?

18.

Według jakich zasad zleca się zadania produkcyjne dla krojczych?

19.

W jakim celu i na jakich zasadach dokonywane jest ewidencjonowanie obrotów
materiałowych przez mistrza?

20.

W jaki sposób realizowany jest proces wykrawania elementów i według jakich zasad
następuje przekazywanie wykrojonych elementów?

21.

Kto i w jaki sposób rozlicza krojczych z pobranych materiałów i wykonanej pracy?

22.

Co rozumiesz przez „globalne–miesięczne rozliczanie zuŜycia materiałów podstawowych”,
kto je sporządza i do czego słuŜy?

23.

Według jakich zasad rozlicza się zuŜycie materiałów pomocniczych w produkcji obuwia?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24.

Kto i w jakim zakresie dokonuje rozliczenia materiałów zuŜywanych przez pion
przygotowania produkcji?

25.

Na czym polega przekazywanie półfabrykatów?

26.

W jakim celu i na jakich zasadach dokonuje się kontroli i analizy robót w toku?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

W oparciu o załoŜenia wstępne otrzymane od nauczyciela lub autentyczne dane z zakładu

obuwia, opracuj plan produkcji obuwia na I kwartał następnego roku kalendarzowego wzorując
się na metodyce wskazanej w poradniku lub stosowanej w zakładzie

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować załoŜenia wstępne do planu,

przeanalizować strukturę organizacyjną i wyposaŜenie oraz zatrudnienie w zakładzie pracy,

przystosować otrzymane druki lub wykonać własne do zaewidencjonowania planowanych
zdarzeń jakie mają nastąpić w procesie produkcji,

zaplanować produkcję w układzie produkowanych asortymentów i wzorów obuwia,
dziennej zdolności produkcyjnej, ilości dni roboczych i ogólnej ilości produkowanego
obuwia w poszczególnych wzorach,

wykonać wersję roboczą planu produkcji obowiązującą w I kwartale następnego roku,

zaprezentować wyniki swojej pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

arkusz informacyjny o danych wyjściowych do sporządzenia planu wielkości produkcji
ogółem w rozbiciu na asortymenty, wzory i ilości, zdolności produkcyjne zakładu, itp.,

–

autentyczne lub wykonane przez ucznia druki do sporządzania planu produkcji,

–

kalendarz do ustalenia dni roboczych w I kwartale następnego roku,

–

dokumentacja charakteryzująca zakład, dla którego będzie ustalany plan produkcji,

–

przybory piśmiennicze,

–

papier formatu A4,

–

kalkulator,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

W oparciu o dane rzeczywiste uzyskane w zakładzie obuwia lub fikcyjne dane uzyskane

od nauczyciela wynikające z symulacji zdarzeń w procesie produkcyjnym, dokonaj globalnego
miesięcznego rozliczenia zuŜycia materiałów podstawowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować dane uzyskane w zakładzie pracy lub otrzymane od nauczyciela do obliczeń
symulacyjnych,

dokonać podsumowania danych cząstkowych,

obliczyć wielkość globalną obrotów materiałowych dokonanych w rozliczanym okresie
czasu (na przykład miesiąca),

obliczyć faktyczne globalne zuŜycie materiałów przez krojczych w analizowanym okresie
czasu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

obliczyć w procentach wielkość faktycznego zuŜycia materiałów w stosunku do
obowiązującego limitu zuŜycia,

skomentować wyniki obliczeń,

zaprezentować efekty swojej pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

arkusz danych wyjściowych do obliczeń uzyskanych w zakładzie obuwia lub otrzymanych
od nauczyciela,

−

limity zuŜycia materiałów podstawowych dla produkowanych asortymentów i wzorów
obuwia,

−

autentyczne (otrzymane z zakładu) lub wykonane przez ucznia druki do rozliczenia obrotów
towarowych i faktycznego zuŜycia materiałów w skali globalnej na przykład 1 miesiąca,

−

materiały piśmiennicze,

−

papier formatu A4,

−

kalkulator,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Limit skóry cielęcej potrzebnej do zrealizowania zlecenia wykroju elementów otrzymanego

od mistrza wynosił 19,45 m

. Robotnik zuŜył faktycznie 20,07 m

. Oblicz o ile procent

przekroczył planowane zuŜycie robotnik i podaj wszystkie znane Ci przyczyny, które mogły
spowodować taką sytuację.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dokonać analizy danych zawartych w treści ćwiczenia,

obliczyć procent przekroczenia limitu zuŜycia,

wymienić przyczyny, które mogą mieć wpływ na większe zuŜycie materiału od
planowanego w rozbiciu na przyczyny obiektywne i subiektywne,

zademonstrować wyniki pracy,

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

plansze ilustrujące przyczyny i skutki nadmiernego zuŜycia materiałów w procesie ich
rozkroju,

–

próbki skór i innych materiałów z występującymi wadami,

–

przybory piśmiennicze,

–

kalkulator,

–

papier formatu A4,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

W zakładzie obuwia krojczy uzyskujący w procesie rozkroju oszczędności materiałów

w stosunku do obowiązujących limitów otrzymują premię, która w odniesieniu do skór wynosi
20% od wartości zaoszczędzonego materiału. Limit na realizację zlecenia wynosił 18,57m

skóry

bydlęcej, której średnia wartość z przeliczenia gatunków wynosiła 113,50 zł za m

netto (bez

podatku VAT). Pracownik na wykonanie zlecenia zuŜył tylko 17,63m

skóry. Oblicz ile będzie

wynosić kwota premii jaką uzyska krojczy od wykonanego zlecenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

dokonać analizy danych zawartych w ćwiczeniu,

obliczyć ilość i wartość zaoszczędzonego materiału (skóry),

obliczyć wartość premii od ilości i wartości zaoszczędzonej skóry,

zaprezentować wyniki obliczeń,

dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

kalkulator,

–

przybory do pisania,

–

papier formatu A4,

–

literatura z rozdziału 6.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

udowodnić, Ŝe sporządzanie planów wykonawczych powinno mieć
charakter obligatoryjny?

wskazać zadania planowania na szczeblu zakładu i co stanowi podstawę
jego sporządzania?

wskazać jakie elementy zawiera plan produkcji i na jakie okresy czasu
jest opracowywany?

określić piony, które otrzymują plan produkcji i w jakim celu?

zdefiniować i scharakteryzować strukturę planu wykonawczego?

wskazać kryteria, według których sporządza się plan zuŜycia materiałów?

scharakteryzować system oznaczania dziennych planów produkcji?

wskazać przyczyny, które wymuszają dokonywanie korekty planów
wykonawczych?

uzasadnić celowość i podać zasady ewidencjonowania planów
wykonawczych?

10)

wymienić nazwy dokumentów stanowiących plan wykonawczy,
scharakteryzować je, podać w ilu egzemplarzach są redagowane i dla
kogo?

11)

uzasadnić, Ŝe kontrole rozliczania zadań wynikających z planu
wykonawczego są konieczne?

12)

wyjaśnić zasady planowania i zlecania zadań produkcyjnych dla
krojczych?

13)

opisać zasady ewidencjonowania obrotów materiałowych przez mistrza?

14)

scharakteryzować

proces

wycinania

zasady

kompletowania

i przekazywania wykrojonych elementów do magazynu półfabrykatów
lub bezpośrednio do kolejnych faz procesu produkcyjnego?

15)

wskazać kto i według jakich zasad rozlicza krojczych i dokonuje
globalnego miesięcznego rozliczenia zuŜycia materiałów?

16)

opisać zasady rozliczania materiałów pomocniczych i materiałów
zuŜytkowanych w pionie przygotowania produkcji?

17)

wskazać cel i zasady kontrolowania oraz analizowania wielkości
i rozmieszczenia robót w toku?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań o róŜnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego wyboru.

Za kaŜdą poprawną odpowiedź moŜesz uzyskać 1 punkt.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Dla kaŜdego zadania podane są
cztery moŜliwe odpowiedzi: a, b, c, d. Tylko jedna odpowiedź jest poprawna; wybierz ją
i zaznacz kratkę z odpowiadającą jej literą znakiem X.

Staraj się wyraźnie zaznaczać odpowiedzi. JeŜeli się pomylisz i błędnie zaznaczysz
odpowiedź, otocz ją kółkiem i zaznacz ponownie odpowiedź, którą uwaŜasz za poprawną.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało Ci trudność, wtedy odłóŜ rozwiązanie
zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

10.

Po rozwiązaniu testu sprawdź czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi w KARCIE
ODPOWIEDZI.

11.

Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Do najwaŜniejszych wskaźników planu produkcji zaliczamy produkcję
a)

towarową.

globalną.

towarową i globalną.

podstawową.

Wartość wykonanej produkcji i wartość wynikająca z róŜnicy remanentów (na początku i na
końcu okresu rozliczeniowego) oraz wartość produkcji nie zakończonej są określone
wspólnym mianem jako
a)

produkcja towarowa.

produkcja wyrobów i półfabrykatów.

produkcja globalna.

koszty wyrobów i półproduktów.

Wielkość produkcji globalnej moŜe być w stosunku do wielkości produkcji towarowej
a)

tylko większa.

tylko mniejsza.

wyrównana.

zarówno większa, ale takŜe mniejsza, a nawet jej równa.

Decydujący wpływ na określenie planowanej wielkości produkcji mają takie czynniki jak
a)

analiza potrzeb rynku i cena wyrobu.

analiza potrzeb rynku i zdolność produkcyjna.

koszty produkcji i zasoby siły roboczej.

tendencje mody i stan techniczny parku maszynowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zdolność produkcyjna jest często wyraŜona za pomocą wzoru Z

•

V. Wielkość

wyraŜona symbolem oznacza
a)

czas trwania operacji technologicznej.

rodzaj transportera międzyoperacyjnego.

długość cyklu produkcyjnego.

efektywny fundusz czasu pracy.

F.J.Langier opublikował swój wzór w roku
a)

1951.

1973.

1931.

1948.

Dokument, w którym określa się ilość materiału podstawowego do wykrojenia partii
elementów obuwia to
a)

karta limitowa.

kwit Rw.

kwit Pz.

zlecenie wewnętrzne rozkroju materiału.

Dokumentem stanowiącym podstawę opracowania okresowego planu wykonawczego
(operatywnego) jest
a)

rozpis produkcji.

plan produkcji.

karta limitowa.

asygnata rozpisowa.

Dowód przekazania gotowego obuwia do magazynu zbytu wypełnia się
a)

w dwóch.

w czterech.

w trzech.

w jednym.

10.

Jedyną komórką do której adresowane są wszystkie dokumenty planu wykonawczego jest
a)

księgowość.

dział zaopatrzenia.

przygotowanie produkcji.

sekcja ekonomiczna.

11.

Aby przystąpić do uruchomienia produkcji naleŜy spełnić zasadniczy warunek jakim jest
a)

przygotowanie planu wykonawczego.

przygotowanie planu produkcji i planu sprzedaŜy.

opracowanie planu zaopatrzenia.

podjęcie działań marketingowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12.

Procentowy udział kosztów materiałowych w stosunku do całkowitego kosztu wytwarzania
kozaczków damskich kształtuje się na poziomie
a)

57%.

58%.

77%.

67%.

13.

Zlecenia rozkroju materiałów podstawowych są wypełniane i rozliczane przez
a)

mistrza oddziału rozkroju.

księgowość.

dział zaopatrzenia.

sekcję ekonomiczną.

14.

Ilość robót w toku rozmieszczonych w róŜnych fazach procesu produkcyjnego w przemyśle
obuwniczym powinna oscylować w przedziale
a)

4–5 planów dziennych.

5–7 planów dziennych.

3–6 planów dziennych.

6–7 planów dziennych.

15.

Plan produkcji towarowej w roku realizowanym wynosi 950 tys. zł. Wartość remanentu na
początek okresu wynosiła 50 tys. zł, a na koniec 20 tys. zł. Wielkość produkcji globalnej w
stosunku do produkcji towarowej
a)

będzie większa o 30 tys. zł.

będzie mniejsza o 30 tys. zł.

będzie równa produkcji towarowej.

będzie większa o 50 tys. zł.

16.

Dysponowany fundusz czasu pracy dla stanowiska roboczego T

=2040 godzin, a czas

wykonania operacji t = 3 minuty i 45 sekund. Zdolność produkcyjna stanowiska liczona
w parach to
a)

544 pary.

3264 pary.

32640 par.

16320 par.

17.

Wskaźnik wykorzystania zdolności produkcyjnej równa się 0,72, a wskaźnik intensywnego
wykorzystania równa się 0,75. Wartość wskaźnika ekstensywnego wykorzystania zdolności
produkcyjnej wyniesie
a)

0,38.

0,86.

0,96.

1,04.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18.

Program produkcji rocznej przewiduje wykonanie 80 tys. par kozaczków damskich. Koszty
przygotowania produkcji oszacowano na 30 tys. zł, stopa kredytowa wynosi 10%, koszt
własny produkcji dla 1 pary wynosi 130 zł. Ekonomiczna wielkość partii produkcyjnej
powinna wynosić
a)

25298 par.

32850 par.

12450 par.

24398 par.

19.

Zamieszczone poniŜej wzory słuŜą do obliczenia ekonomicznej wielkości serii
produkcyjnej. Wzór oznaczony symbolem a) to wzór

⋅

)

200

)

techniczno-ekonomiczny.

Suszańskiego.

pierwiastkowy.

Langiera.

20.

Zamieszczony na rysunku schemat druku ilustruje dane, które są wykorzystywane przy

Przych. z mag.

Wydawanie krojczym

Zwroty krojczych Zwroty do mag. Stan

Uwagi

Lp. Data Stan ub. miesiąca

nr Rw Ilość Nr zlecenia pozycja Nazwisko gatunek ilość Nazwisko Ilość nr Zw

Ilość bieŜący

rozliczaniu krojczego.

przekazywaniu materiałów do rozkroju.

ewidencjonowaniu obrotów materiałowych.

odbiorze materiałów z magazynu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Planowanie i rozliczanie produkcji

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Numer

zadania

Odpowiedź

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

Borowiecki R. i inni: Ekonomika i organizacja przedsiębiorstwa przemysłowego. PWN,
Warszawa-Kraków 1990

Bućko J., Filipowicz J., Gałęzia S., Janik W.: Ekonomika i organizacja produkcji. Materiały
do ćwiczeń. Skrypt Uczelniany nr 16 WSI w Radomiu, Radom 1980

Dębski S.: Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw. Cz. I i II. WSiP, Warszawa 1994

Grabkowski M.: Obuwnictwo. Podręcznik dla zasadniczej szkoły zawodowej. WSiP,
Warszawa 1992

Grabkowski M.: Technika wytwarzania obuwia tom II. Politechnika Radomska, Radom
2000

Instrukcja organizacji, normowania i rozliczania branŜy obuwniczej. ZPS, Łódź 1972

Krawczyk E.: Ekonomika i organizacja produkcji. Skrypt Uczelniany nr 12. WyŜsza Szkoła
InŜynierska w Radomiu, Radom 1980

Pasieczny L. i inni: Tworzenie i funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Wydawnictwo Prywatnej
WyŜszej Szkoły Biznesu i Administracji, Warszawa 1996

Persz T.: Obuwnictwo przemysłowe. Cz. II. WSiP, Warszawa 1989

10.

Pietraszewski M.: Planowanie działalności gospodarczej. Biznes plan. Wydawnictwo eMPi

Poznań 1994

11.

Siekiera T.: Organizacja i ekonomika procesu produkcji obuwia. Poradnik dla wytwórców
obuwia. CLPO, Kraków 1996

12.

wietlik W.: Wybrane zagadnienia organizacji procesów produkcyjnych. Skrypt Uczelniany

nr 14 WSI w Radomiu, Radom 1982

Czasopisma fachowe
Przegląd Skórzany (wydania archiwalne)
Ś

wiat Butów (wydania archiwalne i bieŜące)