plik

Tytuł oryginału francuskiego: »Rćponses du Christ aux
guestions des homneso. — Wydawnictwo: Spes, Paryż.

Można drukować.

Kraków, dnia 20 VIII 1938.

Ks. Władysław Lohn T. J.

Prowincja! Małopolski

L. 6767/38.

Pozwalamy drukować.

Z Książęco-Metropolitalnej Kurii.

Kraków, dnia 23 VIII 1938.

f Adam Stefan

Ks. Stefan Mazanek

kanclerz

Drukarnia Wydawnictwa Apostolstwa Modlitwy

WSTĘP.

Głowa ludzka pełna zagadnień, małych i wielkich,

błahych i poważnych. Niewiedzący, lecz zdolny do

zrozumienia i żądny wiedzy człowiek, zadaje pytania.

Jakiż nawał pytań w tej biednej a szlachetnej głowie!

Jeśli pytanie żąda odpowiedzi, to znowu odpowiedź

wywołuje pytanie. A to poszukiwanie rozwiązania

różnych zagadnień nie kończy się nigdy, i trwa od cza-

sów

jaskiniowych do dnia dzisiejszego.

Człowiek bada wszystko: księżyc, słońce, gwiazdy,

cały wszechświat i atomy, kamień i serce, kwiat i

su*

mienie; szuka wewnątrz i zewnątrz; pyta wszystko

i o wszystko z otwartymi oczyma, z natężeniem słu-

cha i nie przestaje pytać; wytęża myśl, aby wiedzieć,

aby ufać, by działać i żyć.

Z odpowiedzi, które otrzymuje, jedne wyjaśniają

mu niektóre zagadnienia, inne nie dają żadnego roz
wiązania; jedne są naprawdę światłem oświecającym

mrok, inne jeszcze bardziej pogrążają wszystko w ciem
ności. Pomiędzy tymi bowiem, którzy dają odpowiedzi,

są ludzie prawdomówni i wiedzący, są jednak także

kłamcy i nieuki. Dlatego ludzkość w swych poszuki

waniach bywa często ofiarą pomyłek.

Człowiek także przed Chrystusem staje jako pyta

jący! A Chrystus odpowiada na te pytania człowieko
wi. Wprawdzie nie daje mu odpowiedzi wyczerpują

cych we wszystkich kwestiach, daje mu jednak odpo*

wiedzi wystarczające. W ten sposób rozwiązał człowie

kowi zagadnienia, na które nigdzie dotąd nie znalazł

odpowiedzi.

Niektóre odpowiedzi Chrystusa na zagadnienia

ludzkości są poruszone

tej książce. Pozostaje ich je*

szcze dużo, znajdą swą kolej później. Głębokie

za*

gadnienia duszy ludzkiej są prawie niezbadane i Ewan*

gelia jest jedyną księgą, która rzuca na nie jasne świa*

tło. Chrystus, prawdziwy Bóg-Człowiek, znał dobrze

Boga, znał również człowieka, i dlatego słowa Jego są

dla człowieka prawdziwie słowami Boga; Jego odpo

wiedzi są naprawdę ODPOWIEDZIAMI.

AUTOR.

(

Nie zabijaj!

»Nauczycielu dobry, co mam czynić, abym

miał żywot wieczny

?« A Jezus mu rzekł:

»Znasz przykazanie: Nie zabijaj

«. (Łuk. XVII.

—

) .

Zasada: szanować życie.

I. - CO TO ZNACZY ZABIĆ?

Zabić, to znaczy pozbawić życia, uniemożliwić na

zawsze podstawowy pęd do urzeczywistnienia się isto*

ty żywej, to powstrzymać przeznaczenie, zamknąć

przyszłość.

II. - BOG PANEM ŻYCIA I ŚMIERCI.

Ponieważ Bóg jest stwórcą wszystkiego, jest rów*

nież nieograniczonym władcą. Wszystkie byty, które

pochodzą od Niego, należą do Niego, wpierw nim na*
leżały do siebie, lub do kogoś innego.

Jeśli mają prawo do życia cudzego, dostały je od

Boga albo drogą władzy, której im udzielił, albo dro*

;

gą zależności przyrodzonej, którą ustanowił, tak że

jedne byty zabijają drugie w celu utrzymania własne*

go życia. I tak zwierzęta zjadają rośliny, człowiek spo*

żywa zwierzęta. Prawo to jest jednak ograniczone mia*

(

rą rzeczywistej potrzeby, którą Bóg pozwala zaspokoić,

III. - DLACZEGO POSZANOWANIE ŻYCIA JEST

PRAWEM OPATRZNOŚCIOWYM.

1. Każdy obowiązany jest szanować życie własne

i bliźniego. Nie wolno odebrać go nikomu bez ważnej

moralnej przyczyny, która by ten czyn usprawiedliw
wiała.

2. I to tym bardziej, im to życie, o którym jest

mowa, jest wyższe, piękniejsze, cenniejsze, przezna*
czone dó celu bardziej wzniosłego.

Kwiat ma mniejszą wartość niż dusza; mrówka

mniej znaczy niż człowiek.

3. Jeśli zagadnienie »zabijać, czy nie zabijać« od*

nosi się nie do ludzi, znajduje rozwiązanie zwykle
w tym, że jedne byty zostały stworzone dla drugich

i  że  życie  powszechne  opiera  się  na  życiu  jednostek;
z  tego  powodu  jagnię  żywi  się  roślinami,  wilk  zjada
jagnię,  a  człowiek  zabija  wilka,  aby  nie  został  przez
niego rozszarpany.

4. Jeśli chodzi o życie ludzkie, zagadnienie to zmie*

nia  się  zasadniczo  ze  względu  na  cel,  dla  którego  czło*
wiek  jest  stworzony  i  przeznaczony.  Tu  się  rozgrywa
dramat  wieczności!  Człowiek  ma  wartość  sam  w  sobie
i  dla  siebie;  życie  jego  jest  środkiem  doczesnym  do
osiągnięcia przeznaczenia wiecznego.

Wielkie zastosowania!

Nie wolno zabijać, tzn. pozbawiać kogoś bezprawi

nie życia.

Czym jest jednak »życie« dla człowieka? Człowiek

składa  się  i  z  duszy  i  z  ciała,  jest  istotą  śmiertelną
i  nieśmiertelną,  dla  którego  umrzeć  znaczy,  z  jednej
strony  powrócić  do  prochu,  z  którego  powstał,  z  dru*
giej  wejść  do  żywota  wiecznego.  Oto  powód,  dla  kto*
rego jest różnica między zabiciem człowieka a zwie*

rzęcia. W człowieku można zabić jego życie cielesne,
moralne i duchowe. Przykazanie »nie zabijaj« odnosi
się do wszystkich trzech.

Nie zabijaj ciała.

Nigdy nie wolno zabijać bliźniego, za wyjątkiem

sprawiedliwej  obrony  życia  jednostki  lub  zbiorowego.
W  obliczu  bowiem  śmierci,  jeżeli  zamach  na  nasze  ży<
cie  był  bezprawny,  życie  własne  ma  większą  wartość,

niż życie cudze. Zabijamy, aby ratować życie własne.

Ten, kto godzi na życie nasze, popełnia przestępstwo;

broniąc się mamy prawo nawet zabić.

Nie zabijaj człowieka z powodu zazdrości lub na*

miętności, dla zemsty, dla korzyści materialnej, dla
przyjemności patrzenia na czyjąś śmierć, w celu po*

zbycia  się  rywala,  dla  przeszkodzenia  czyjemuś  szczę*
ściu,  aby  zdobyć  miejsce  wroga.  Jeśli  dla  tych  powo*
dów  zabijesz  bliźniego,  będziesz  mordercą.  Odpowiesz
przed  Bogiem  za  skutki  twego  czynu.  »Krew  wylana
woła przeciw tobie« mówi Pismo św.

Nie zabijaj życia dziecka w łonie matki.

Pomiędzy zniszczeniem ziarnka, trawy lub kłosu

nie  ma  zasadniczej  różnicy.  Jest  to  tylko  kwestia  czasu.
Zabić  człowieka  czterdziestoletniego,  trzechletniego,
trzymiesięcznego,  zabić  go  po  urodzeniu,  czy  też  przed
urodzeniem  —  to  znaczy  być  w  każdym  wypadku  mor*
dercą.  A  im  istota  jest  słabsza,  aby  się  obronić,  tym
zbrodnia  jest  wstrętniejsza.  We  wszystkich  wypadkach
niszczy  się  życie  albo  od  chwili  jego  poczęcia,  albo
w chwili jego pełnego rozkwitu.

Ani pobłażanie opinii publicznej, ani wielka liczba

tych, którzy popełniają tę zbrodnię, ani milczenie, jakie
ją pokrywa, ani bezkarność, która do niej zachęca, nie

uchronią od nazwy mordercy tego, kto się tego czynu

dopuszcza. Mimo swej winy, matka nieślubnego dziec*

ka, tak często pogardzana, jest mniej pogardy godna
niż ta, która matką nie została, gdyż zabiła. Nieślubna
matka uszanowała życie.

Nie wystarczy umyć rąk, podobnie jak Piłat, i po*

kazać  je  czyste  opinii,  która  uniewinnia  i  wielbi,  aby
być  czystym  wobec  Boga.  Zostanie  krew  niewidzialna,
którą  Pan  Bóg  widzi.  Można  być  Kainem,  nie  nosząc

tego imięnia. Każdy jest Kainem (mordercą), kto zabił
istotę małą lub dużą dobrowolnie i bezprawnie z ja*
kiegokolwiek powodu.

Nie zabijaj serca.

Serce jest siedliskiem uczuć. Ono ma własne życie

powstałe z najtkliwszych uczuć, które promieniują na

tych, których kocha i które przyjmuje od tych, któ*
rzy je kochają.

Serce żony; serce matki, serce dziecka, serce

dziewczyny, każde serce, które kocha!

Jakie prawo masz do tego serca i jego życia?

A możesz zabić je przez ból, jaki mu zadajesz, przez
miłość, z której robisz igraszkę, przez rozpacz, w jaką
je pogrążasz.

Nie zabijaj serca, niszcząc jego uczucie, przez rzu*

cenie potwarzy na istotę, która była dla kogoś rado*
ścią i mocą.

Nie zabijaj serca przez okrutną zdradę, przez nie*

dotrzymanie obietnic, jakie dałeś, przez porzucenie go
w pustynię zwykłego opuszczenia.

Nie zabijaj serca odbierając mu piękno czystej

miłości, aby je skłonić do kochania, które jest tylko
niską zmysłowością i namiętnym pożądaniem.

Serce umarłe! Jak dużo jest serc umarłych! Jedne

umarły przez chorobę, inne popełniły samobójstwo.

Ale inne, i to bardzo liczne, zostały zabite. Istnieje ich
zabójca. Który? Gdzie się znajduje obecnie?

Często głębokie milczenie serc umarłych sprawia,

że  morderca  przechodzi  niezauważony.  »Co  dziwniej*
szeL.  żyje  się  nawet  z  sercem  zabitym«.  Możliwe.
Ale  jakim  życiem?  I  tyle  pięknych  rzeczy  ginie  na

ziemi między ludźmi — przez śmierć serca.

Nie zabijaj szlachetnych marzeń!

One są miarą wielkości życia! Przez nie urzeczy*

wistnia się to, co jest w nim najlepszego. Bez nich
życie staje się w swej nicości bezbarwne i pozbawione

wszelkiej treści. One są punktem wyjścia dla wszyst*

kiego,  co  świat  ulepsza  i  upiększa  istnienie.  One  są
myślą  przewodnią  w  pracy  nad  ukształceniem  we*
wnętrznym.  Urzeczywistnione,  czy  nie,  o  ile  tylko

istnieją,  są  źródłem  tajemnej  mocy.  Każdy,  prawdziwy
apostoł  świętej  sprawy  odczuwał  je  w  głębi  swego  je*
stestwa  i  czerpał  z  nich  moc  i  zapał  do  wypełnienia
swego dzieła.

Nie gaś ideałów swoim sceptycyzmem, jak gasi

się zapaloną świecę.

Nie niszcz ich szyderstwem, jako coś naiwnego,

głupiego, jako coś, co się nie da zrealizować w życiu.

Nie zabijaj ich krytyką, zniechęcaniem, starając

się złośliwie zniszczyć ich poczynania.

Skoro tak bardzo potrzebują ciepła, nie zabijaj ich

przez stworzenie wokół nich atmosfery wprost mro*
żącej, tak że powoli muszą ulec w niej zniszczeniu.

Cóż uczyniłeś, jeśli wskutek zniszczenia tych idea*

łów  zmarnowała  się  młodość  duszy,  apostolstwo,  gor*
liwa  działalność?  Ideały  obalone,  jak  liście  wdeptane
w  błoto,  czy  nie  są  ofiarami,  które  cię  oskarżają?  Czy
grzech  twój  wobec  nich  nie  jest  zbrodnią?  Jakim
prawem go popełniłeś? Może powodem była zazdrość,

nienawiść duszy lub Boga, zgubny pęd do niszczenia?

Podobne przyczyny, jedynie możliwe, zamiast cię

usprawiedliwić, surowo cię potępiają.

Nie zabijaj wiary.

Wiara jest życiem, jest nieodzownym początkiem

życia z Bogiem i w Bogu, jest życiem prawdziwym.

Jak wielki posiada wpływ na rozum, na serce, na su*
mienie, na duszę całą! Jak ona wszystko przeobraża!...

Kto nie posiada wiary, czy rozumie cokolwiek? Czy

spodziewa się czego? Skąd czerpać będzie dostatecz*
ną siłę do cierpliwego znoszenia krzyża i nie podda*
wania się zwątpieniu?

Jeśli wiarę posiadasz, musisz zrozumieć, że ona jest

skarbem  niezastąpionym.  Jeśli  jej  nie  masz,  to  powi*
nieneś  także  to  zrozumieć,  przez  szczere  porównanie
pełności,  jaką  daje  wiara,  z  zupełną  pustką  i  nieskoń*
czoną ciemnością, w jaką cię niewiara strąciła.

Nie zabijaj wiary:

Przez szyderstwa, niedomówienia, ostre krytyki,

wyniosły sposób wygłaszania o niej sądów;

Przez rozmowy, książki, które pożyczasz, przez

twój wpływ uczenie niszczycielski, jaki masz na du*
szę bezbronną, a pełną zaufania;

Przez wszelkiego rodzaju przeszkody, jakie czy*

nisz,  aby  jej  uniemożliwić  utrzymanie  się  przy  wierze
przy  pomocy  praktyk  religijnych;  przez  nadużycie
twej  powagi,  pozbawiając  tę  duszę  potrzebnych  jej

pomocy duchowych;

Przez twoje oszczerstwa, które zohydzają wiarę,

budzą powoli wątpliwości i doprowadzają do zupełne*
go odstępstwa od wiary;

Przez twoje szkodliwe aluzje, wciąż powtarzane,

a dające do zrozumienia, że wiara jest rzeczą głupią.

że nie przystoi człowiekowi inteligentnemu, że dobra

jest dla prostaczków i nie wykształconych, że im kto

bardziej uczony, tym prędzej zrzuca jej jarzmo i jej
pęta.

Jeżeli ośmielasz się zabijać wiarę w sposób po*

wolny,  czy  brutalny,  popełniasz  błąd  nie  do  przeba*
czenia.  Co  postawisz  na  miejscu  tego  życia  wyższego,
które  burzysz?  Co  zbudujesz  dla  duszy  na  gruzach

zburzonej wiary? Jaką gwiazdę przewodnią, jakie

światło zaświecisz nad jej drogą? Czy sceptycyzm
i brak wiary dają siłę w życiu? Czy pocieszają? Czy
uzdrawiają głęboko ukryte rany?

Krzyczysz o zbrodni, gdy jakiś łotr zabije podróż*

nego  w  lesie...  Kto  jest  jednak  większym  bandytą?
Może  głód  popchnął  go  do  tego.  A  ciebie  co  do  tego
zmusza?  Wiara  ma  większą  wartość  niż  pieniądze.

Ten, kto zabija ciało, aby ukraść pieniądze, popełnia
mniejszą zbrodnię niż ten kto zabija żywą wiarę.

Zrozum to dobrze. Nawet gdy ofiara ginie bez

krzyku lub z uśmiechem na ustach, jakby umierała

wśród kwiatów, to jednak ginie, i to wystarczy, abyś
ty był mordercą. Mord ten nie podlega karze prawa;

prawo  nim  się  nie  zajmuje;  niejednokrotnie  nawet
zachęca  do  niego.  Opinia  również  nie  uważa  takiego
za  zbrodniarza.  Przeciwnie!  Uznaje  go  i  schlebia.  Nie*

które ze »sław literatury« odznaczono wawrzynami;

wzbogacone sprzedażą swoich książek, królując na

tronie po Wolterze, Renanie i innych, triumfują. Za*
stanów się jednak! Znajdują się w celi więziennej lu*

dzie skazani na śmierć, okuci w kajdany, którzy po*

pełnili mniejszą zbrodnię, bo zabili tylko ciało, i przy*

spieszyli zgon jego o lat kilka. Ci zaś, którzy zabili
wiarę w liczbie dusz, bliżej nieznanej, zabili to, co
było nieśmiertelne i miało żyć wiecznie...

Na sprawy te należy patrzeć trzeźwo, w oświetlę*

niu nagiej prawdy. Wnioski budzą grozę! Wybuch
śmiechu nie zmieni niczego. Przeciwnie! Morderca,

który płacze w przeddzień egzekucji, budzi litość.

Morderca, który się śmieje i żartuje, wygodnie roz*
party w swym fotelu, jest wstrętny.

Nie zabijaj sumienia.

Sumienie, to zmysł dobra i zła, to zdolność odczuć

. wania wstydu i wyrzutów..., niepokój przed popełnię*

niem winy, męka w czasie jej spełniania, wyrzuty po

jej  dokonaniu...,  to  życie  moralne,  to  zastosowanie  pra*
wa  etycznego  do  poszczególnych  czynności.  Dla  czło*
wieka  pozbawionego  sumienia  nie  istnieje  ani  obowią*

zek, ani grzech, ani cnota. Istnieje tylko nieograniczo*

ny popęd, nieokiełzana żądza, nieopanowana namięt*

ność, folgująca wszelkim zachciankom, które się stają

regułą jego życia...

Takich ludzi jest dużo. Są jednak ludzie, którzy

mają sumienie.

Sumienie, tak samo jak co innego, mogą inni w nas

lub my sami możemy w sobie zabić. Wtedy mówi się
o takim człowieku, że jest »bez sumienia«.

Można zabić własne sumienie lub bliźniego:
Przez pozwalanie mu na coraz poważniejsze ustęp*

stwa, tak że w miarę coraz częstszego przyzwalania
na zło, traci swą delikatność, aż do zupełnego zaniku

czujności.

Przez nieuczciwe zapewnianie go, gdy wobec nie*

bezpieczeństwa grzechu niepokoi się, przestrzega i lę*
ka: »Nie bój się, to nie grzech«.

Przez dostarczanie mu fałszywych, lecz jakże

przekonywujących uniewinnień, gdy waha się i nie
śmie popełnić jakiejś winy.

Przez uśmierzanie jego wyrzutów i zagłuszanie

ich w wirze rozkoszy i zabaw, aż powoli zamilknie.

Przez przedstawianie mu, że »wszystko to«, to

próżne skrupuły, którym trzeba stanowczo się prze#
ciwstawić i którym nie będzie nigdy końca, jeśli tak
długo będzie się zastanawiać nad takimi błahostkami.

Przez »dowodzenie«, że sumienie to tylko sprawa

wychowania; że nadchodzi chwila, w której trzeba
zrzucić jego jarzmo i stać się sobą samym, że tylko

w ten sposób można stać się człowiekiem.

Zabijając więc sumienie, co zabiłeś?

Czy robaka, który gryzł? Czy żmiję, która ką#

sała? Czy wspomnienie, które szło za tobą, budząc
wyrzuty i psując radość życia? Czy tyrana, który cię
prześladował?

Niestety! Coś daleko ważniejszego. Zabijając su#

mienie,  zabiłeś  wszystko,  całe  poczucie  moralności.
Na  miejscu  sumienia,  które  zostało  zabite,  co  pozo#
stało,  aby  życie  uregulować,  ustrzec,  oczyścić,  napra#

wić? Nic. Pustka niczym nie wypełniona.

Skutki tego czynu mnożą się w nieskończoność.

O  jakże  pozory  są  mylne!  Spokój,  który  nastąpił,  i  ci#
sza  z  powodu  braku  dawnych  niepokojów  i  wyrzu#
tów  pozwalają  przypuszczać  zmianę.  Ma  się  wrażenie

wyswobodzenia od nieprzyjaciela i osiągnięcia tajem#
niczego szczęścia... Złudzenie! Zbrodniarze omamili

ofiarę,  która  w  błąd  wprowadzona,  przychodzi  im  po#
dziękować...  To,  co  się  osiągnęło,  to  nicość  moralna  ży#
cia  do  głębi  zepsutego.  To  pozorne  szczęście  jest  o  wie#

le gorsze od nieszczęścia.

Nie zabijaj czystości.

Dla dziecka i dla dziewicy czystość posiada ogrom#

ną  w  życiu  wartość.  Wartość  ta  może  jednak  łatwo
ulec  zniszczeniu.  Błogosławieni  czystego  serca.  Bło#
gosławieni  również  ci,  którzy  przeniknięci  świętą  bo#
jaźnią  przed  pozbawieniem  tamtych  czystości  i  świę#

tości  serca,  odnoszą  się  do  nich  z  należną  czcią  i  sza*
cunkiem.  Jakież  ogromne  mnóstwo  znajduje  się  zgni*
lizny  moralnej,  a  jak  rzadko  spotyka  się  lilie  czysto*
ści.  Tym  bardziej  powinno  się  troskliwie  dbać  o  ich
rozwój.  Jak  często  brudne  ręce  kalają  je!  Iluż  za*

zdrosnych zrywa te kwiaty, znajdując zgubną przy*
jemność w ściągnięciu ich do wspólnego błota!

Nie zabijaj czystości.

Nie gorsz niewinnych niewłaściwym uświadamia*

niem.  Nie  odsłaniaj  występku  dotąd  przed  nimi  za*
krytego.  Nie  wszczepiaj  trucizny  w  ich  niewinne  serca.
Nie  burz  tego  ufnego  spokoju.  Nie  kuś  tej  słabości.

Nie chwytaj na wędkę rozkoszy tych maluczkich,

którzy żyją dotąd szczęśliwi w nieświadomości zła...

Nie gorsz ich ani słowem, które do nich powiesz,

ani  rycinami,  które  im  pokażesz,  ani  miłością,  którą
ich  pokochasz,  ani  pieniądzmi,  które  im  ofiarujesz,
i  nie  staraj  się  ich  zdobyć,  bo  są  nie  dla  ciebie,  jesteś
ich niegodzien...

Nie pochlebiaj piękności, aby łatwiej ją zbeszcze*

ścić. Nie wykorzystuj nędzy, pozbawionej środków

do życia, aby ją ściągnąć do twego błota. Nie naduży*
waj swej władzy, siły i zgubnego uroku, aby poddać
te dusze bezbronne tyranii twych namiętności.

Ciało bowiem zawsze i wszędzie mdłe jest i słabe.

Niewinność można zachować tylko wielką czujnością
i walką z pokusami. Nie utrudniaj więc tej walki,

która wymaga nieraz bohaterskich wysiłków, swoim
kuszeniem do złego, któremu może ulec.

Jeżeli to uczynisz, rozważ wielkość swej zbrodni.

W mniemaniu świata i ludzi, którzy sieją zepsu*

cie i zgorszenie, jest to tylko drobny epizod. »Cóż tak
ważnego? myślą sobie! Spróbowano swej siły; prze*
prowadzono mądrze atak; udało się! Niech żyje roz*

kosz!...  Czyż  stworzenia  nie  istnieją  poto,  aby  dru*
gim  służyć,  kwiaty,  aby  je  zrywać,  piękność,  aby  z  niej
korzystać?...  Wyrzuty  sumienia?  Ależ  skąd!  Prze#

ciwnieL. Cierpienie ofiar i ich hańba?... Nie istnieje;
one są również zadowolone... O ile zaś nie, niech da*

dzą się pocieszyć«.

W człowieku wszakże, który zachował resztę praw#

dziwej  uczciwości,  sama  chęć  splamienia  niewinnego
serca  budzi  odrazę.  Zbrodnią  jest  zabić  niewinność.
»Zachowana  niewinność^  czy  »utracona«,  to  nie  to

samo!  Jak  nazwać  tego,  który  pozbawił  kogoś  niewin*
ności?...  Podłym,  tchórzliwym  mordercą,  który  od*
niósł  łatwe  zwycięstwo,  bo  ofiara  była  słaba,  młoda
i  bezbronna...  Była  nieświadoma  i  pełna  zaufania.
Wilk miał wygląd pasterza.

Co się stanie w przyszłości z istotą, która pozna*

ła występek? Kto jej powróci to, co straciła? Kto jej

przywróci cześć w oczach własnych, o ile jeszcze
wstyd zachowała? Kto ją uzdrowi z tego gorzkiego

zwątpienia, w które ją pogrążono? Czyn przechodzi,
ale skutki pozostają... I pozostaje wszystko, co sprowa*

dziła utrata niewinności! Ta żałosna skarga, o której
mówi Apokalipsa, wołająca do Boga od ołtarza, gdzie

leżą pomordowani, czyż nie jest zarówno skargą mę*
czenników, jak i skargą zgorszonych niewiniątek,

zhańbionych dziewic, skażonych niewinności? Ponure

zagadnienie.

Ewangelia

daje

straszną

odpowiedź:

»Kto by zgorszył jednego z tych małych, którzy we

mnie wierzą, lepiej by mu było, aby zawieszono ka*

mień młyński u szyi jego, i zatopiono w głębokościach
morskich!«

Nie zabijaj powołania.

Powołanie, jakie budzi się w duszy, staje się tre*

ścią życia. Jest również przeznaczeniem, które zsyła

Odpowiedzi Chrystusa

Opatrzność  na  dusze  wybrane.  Czy  się  je  zrozumie,
czy  nie,  czy  się  je  pochwali,  czy  zgani,  stanowi  ono
dla  tego,  kto  je  posiada,  wielki  skarb  duchowy,  łaskę
wybrania, której nikt nie powinien się przeciwstawiać.

Nie zabijaj powołania.

Ojcowie, matki, nie zabijajcie go w swoich dzie*

ciach.  Jeżeli  Bóg  powołuje  je  do  stanu  kapłańskiego,
do  życia  zakonnego  lub  do  apostolstwa,  nie  walczcie
z  Bogiem;  dom  wasz  niech  nie  będzie  terenem  wal#
ki, w której zginie wielki dar powołania.

Nie zabijajcie go przez brutalną odmowę; przez

zakaz zwrócony przeciw wszystkiemu, co może roz*
winąć w duszach młodych łaskę powołania i wznieść
ich na wyżyny ideałów.

Nie przytłumiajcie go wprowadzaniem dzieci w wir

zabaw, rozkoszy i pokus, i nie bądźcie sami — o wsty*

dziel — ich źródłem.

Nie zabijajcie go ani oziębłością, od której także

może zginąć, ani rozpalaniem ognia namiętności.

Jakież powody mogą skłaniać rodziców do tłu*

mienia powołania w duszach ich dzieci? Może za*
wiedziona ambicja, zazdrość o Chrystusa, nienawiść

religii?  Mniejsza  o  powód.  Dość,  że  skoro  dziecko
widzi  w  powołaniu  cel  swego  życia,  a  rodzice  je  z  ta*
ką  zaciekłością  zwalczają,  to  wtedy  czynią  dziecko
nieszczęśliwym,  i  zmuszają  do  bolesnego  milczenia,

w którym powołanie zamiera.

Cóż jednak uczynili?

»Nic niewłaściwego — myślą może? Dziecko jest

ich własnością; pragnęli tylko jego szczęścia; wiedzą
najlepiej, co dla niego jest odpowiednie... Dlaczego

Bóg nie wybrał kogoś innego?« Wymówek bowiem

nie braknie nigdy, łatwo jest znaleźć powody sprze*

ciwienia się Bogu!

Młodzieniec nie zostanie kapłanem, dziewczyna

nie wstąpi do klasztoru!? No i cóż z tego? Co? Skute
ki mogą być nawet najgorsze, nie wiadomo bowiem,

czy  utrata  powołania  nie  pociągnie  także  za  sobą
utraty  zbawienia?  Rozminięcie  się  z  powołaniem,  mo*
że  również  narazić  na  utratę  zbawienia  te  dusze,  które

mieli pociągnąć do Boga, i stać się ich ojcami i matka*
mi w duchowym znaczeniu.

Powiedzieć łatwo: »Cóż z tego?« Gdy się jednak

zastanowimy głębiej nad tym słowem, to musi nas
ogarnąć lęk przed groźnymi, a zawsze możliwymi na*

stępstwami takiego postępowania.

Cierpienie i grzech.

A mimo idąc Jezus, ujrzał człowieka ślepego

od urodzenia. I spytałi Go uczniowie Jego:

»Rabbi, kto zgrzeszył: ten, czy rodzice jego, iż

się ślepy narodził

?« Odpowiedział Jezus: »Ani

ten zgrzeszył, ani rodzice jego, ale żeby się

sprawy Boże w nim okazały

.« (Jan IX, 1—4).

Wstęp.

Oto kalectwo ślepego od urodzenia stało się punk#

tem wyjścia do rozwiązania tak ważnego, zawiłego
i niepokojącego zagadnienia, jakim jest cierpienie.

Zagadnienie to zawsze aktualne (podobnie jak mi#

łość i śmierć), nad którym warto dobrze się zastano#
wić na podstawie odpowiedzi Pana Jezusa, gdyż sięga
głębin życia ludzkiego.

Rozwiązanie twarde i proste.

1. Co o

tym myśleli faryzeusze...

Byli zawsze bezwzględni dla grzeszników, jak rów#

nież dla nieszczęśliwych; grzesznikami pogardzali, od#
trącali ich bezlitośnie i unikali dumnie; nieszczęśliwi
według nich zawdzięczali kalectwo grzechom.

Powiedzieliby chętnie: »Człowiek ten cierpi, jest

więc winien, zasłużył na cierpienie. Ono jest karą za
jego grzechy«.

Ten wniosek ich zadowalniał. Łatwo jednak po#

jąć następstwa jego w postępowaniu faryzeuszów, jak

również braki wobec sumienia ludzkiego i rzeczywi*
stych zagadnień życia.

Przyjaciele Joba myśleli podobnie.

Mówili: »Cierpienie jest następstwem grzechu«.

Do Joba zaś: »Cierpisz? Widocznie zgrzeszyłeś.

Nie skarż sięl To twoja wina. Zasłużyłeś. Bij się
w piersi i przypisz sobie sam swoje nieszczęście*.

Na to Job gwałtownie zaprzeczył i zapewnił o swej

niewinności, nie buntując się jednak przeciw cierpieć
niu, które Bóg zesłał na niego.

I tak otwarł drogę dla innego rozwiązania tego

trudnego zagadnienia.

Uczniowie Pana Jezusa myśleli tak samo.

Doszli do wniosku:

skoro człowiek ten uro*

dził się ślepy, to ślepota jego albo jest karą, uprzednią
karą za grzechy, które miał popełnić, albo karą za

grzechy  jego  rodziców.  Chodziło  im  tylko,  która  z  tych
dwóch  przyczyn  jest  prawdziwa.  Nie  przypuszczając
bowiem  nic  innego  zapytali  Pana  Jezusa:

»Nauczycie

lu, kto zgrzeszył? On, czy jego rodzice?«

Rozum, sumienie i serce mówią nam, że to tłu*

maczenie jest jednak tylko częściowe. Ono nie rozwią*
żuje zagadnienia, rozwiązanie musi być inne.

To rozwiązanie da nam Chrystus.

Odpowiedź Jezusa Chrystusa.

Pan Jezus nie zaprzecza i nie może zaprzeczyć,

że cierpienie jest czasem u dzieci następstwem ich

własnych grzechów, lub też grzechów ich rodziców.

Istnieje bowiem ścisły związek pomiędzy cierpie*

niem i grzechem; grzech bywa przyczyną, a cierpienie
skutkiem.

Cierpienie zwykłym następstwem grzechów

osobistych.

Cierpienia ciała: popełnia się pewne grzechy i przez

nie niszczy się zdrowie; znosi się cierpienia ciała, jak

również wyrzuty sumienia. To rzecz zwykła; zbiera

się to, co się posiało. Ponieważ sam człowiek jest siew#
cą, należy także sobie samemu przypisać tak bolesne
żniwo.

Cierpienia serca: zdradza się drugich, oszukuje,

porzuca. Potem z kolei nas porzucają, zdradzają, oszu*
kują, doprowadzają do rozpaczy... Taki jest zwykły

bieg rzeczy. Jest się własnym katem.

Cierpienia duszy: popełniło się zbrodnię i teraz od*

czuwa  się  wstyd  i  rozpacz,  jest  się  nieszczęśliwym  jak
»potępieniec«  (Judasz  i  inni).  To  rzecz  zwykła.  Kogo
oskarżać,  oprócz  siebie  samego?  Jak  można  było  przy*
puszczać, że będzie inaczej?

W tych wszystkich wypadkach i im podobnych

»cierpi się rzeczywiście, ponieważ się zgrzeszyło«.

Cierpienie jednych, wynikiem grzechów drugich.

D z i e c i c i e r p i ą p r z e z r o d z i c ó w .

Winy rodziców mogą odbić się na ich potomstwie

w formie słabości fizycznej, upośledzonego zdrowia

i chorób dziedzicznych.

Wady rodziców (egoizm, brutalność, obojętność

religijna,  zazdrość  itp.)  mogą  się  stać  u  dzieci  powo*
dem  wielu  cierpień.  (Dzienniki  codziennie  mówią
o  tym  dużo!)  Widać  stąd,  że  wartość  moralna  rodzi*
ców  ma  duży  wpływ  na  dzieci.  O  ile  mniej  byłoby
cierpień, gdyby rodzice byli zdrowi i święci!

Cierpienia jednych ludzi przez drugich.

Współżycie ludzi i wzajemne ich obcowanie ze

sobą jest źródłem wzajemnego na siebie wpływu i źró*
dłem wielu cierpień.

Byłoby tu miejsce na zastanowienie się — o jakże

bolesne odkrycie — jak grzechy i występki ludzkie
stają się dla drugich powodem cierpienia:

Egoizm ze swymi bezwzględnymi wymaganiami;
Okrucieństwo z morzem krwi i łez, które rozlewa;
Ambicja ze wszystkimi swymi ofiarami, które wy*

zyskuje, zadręcza i zabija, aby osiągnąć cel żarnie*

rzony;

Chęć użycia z całą swą brutalnością, kaprysami,

tyranią, bezlitosną pogardą wszystkiego, co się jej
sprzeciwia, ze swymi kłamstwami i zdradami.

W drobnostkach i w sprawach ważnych, stosownie

do  stanowiska  społecznego  i  władzy  jednych  ludzi  lub
drugich,  grzech  jednostki  staje  się  nieraz  powodem
cierpień  ogółu.  (Wojny,  prześladowania,  zatargi  na  tle
miłości).  W  tym  ponurym  świetle,  dzieje  cierpienia

ludzkości tłumaczą się wprost tragicznie!

Cierpienia ludzkości są skutkiem grzechu pier*

worodnego.

Można by rozważyć tutaj pojęcie grzechu pier*

worodnego z jego skutkami i przypomnieć je w głów*

nych zarysach. Rozważenie jednak odpowiedzi Jezusa

Chrystusa  uwalnia  nas  od  potrzeby  zajmowania  się
grzechem  pierworodnym.  Chociaż  prawdą  jest,  że
grzech  pierworodny  stał  się  przyczyną  cierpienia  nie
tylko  człowieka,  ale  także  Zbawiciela,  to  jednak  nie
jest  on  jedyną  jego  przyczyną.  Gdyby  tak  było,  prze*

stałoby istnieć cierpienie z chwilą dokonania Odkupie*

nia, a tymczasem w dalszym ciągu gnębi ono całą ludz*
kość.

Jezus Chrystus podaje jeszcze inną przyczynę

cierpienia: »Może ono być dla objawienia chwały

Bożej.*

Określenie tajemnicze i niezgłębione. Zawiera w so*

bie wszystko to, co cierpienie, dopuszczane przez Ojca
Niebieskiego, może dać dobrego człowiekowi przez

uwielbienie Boga.

Cierpienie może wyrobić w istotach tak niedo*

skonałych, jak ludzie, poddanie się prawom niedo

skonalego świata.

I tak człowiek w walce z przeciwnościami może

paść  ofiarą,  chociaż  żadnej  nie  ponosi  winy,  gdy  winni,
dzięki  sprzyjającym  okolicznościom  unikają  niebez*
pieczeństwa.  Zbawiciel  nasz  powiedział  pewnego  razu:
»Czy  ci,  na  których  zwaliła  się  wieża  Siloe,  przygnia*
tając  ich  swym  ciężarem,  byli  większymi  grzesznikami
od  innych?  Na  pewno  nie«.  Znajdowali  się  tam
w  chwili,  gdy  wieża  runęła;  runęła  więc  na  nich  —  oto

wszystko! Stali się ofiarą prawa przyrody. Faryzeusze
powiedzieliby: »Skoro zginęli, śmierć ich musi być

karą Bożą za grzechy ich lub grzechy rodziców.« Pan

Jezus mówi inaczej. W świecie niedoskonałym są nie*
bezpieczeństwa, które zagrażają, i ludzie, którzy

o  tym  nie  wiedzą.  Nieświadomość  sprawia,  że  nie  uni*
kają  niebezpieczeństwa  i  stają  się  jego  ofiarami.  Tak
dzieje  się  w  wielu  wypadkach,  które  nie  świadczą  ani
za,  ani  przeciw  tym,  którzy  wskutek  nich  cierpią.
Człowiek  przechodzi  ulicą;  spada  dachówka  i  rani
go  w  głowę...  Człowiek  idzie;  głodny  wilk  rzuca  się
na  niego  i  dusi...  W  tym  wypadku  jak  w  wielu  in*
nych,  powtarza  się  historia  wieży  Siloe...  Co  czynić?

Pogodzić się z góry z niedoskonałością świata i przy*

jąć dla siebie pod tą lub inną formą nieuniknione jej
skutki.

Cierpienie może istnieć dlatego, aby się

ob/a*

wiły

szczególne dzieła Boże.

Takim było cierpienie ślepego od urodzenia. W my*

śli  Boga  wszystkowiedzącego,  ślepota  jego  miała  dać
Panu  Jezusowi  sposobność  do  uczynienia  wielkiego
cudu  i  objawienia  przez  to  chwały  Ojca  niebieskiego...
Podobnie  inne  kalectwa,  które  Chrystus  uzdrowił...

Także  śmierć  Łazarza,  o  którym  Jezus  powiedział  (tak
jak  o  ślepym  od  urodzenia):  »Choroba  ta  nie  jest
na  śmierć,  ale  dla  chwały  Bożej;  aby  był  uwielbiony
Syn  Boży  przez  nią«  (Jan  X,  1—4).  Chwała  Boża,
objawiona  w  Jezusie  Chrystusie,  była  celem  tego  wiel*
kiego  cudu  wskrzeszenia  Łazarza  i  powodem  tego  naj*

większego cierpienia, jakim jest śmierć... 1 inne cho*

roby, które Pan Jezus cudownie uzdrawiał, przyczy*

niały się do zwiększenia chwały Bożej.

Cierpienie może służyć jako skuteczny środek

odpokutowania za grzechy osobiste.

I tak cierpienie, będące skutkiem grzechu, przyjęte

i znoszone cierpliwie, może stać się jego zadośćuczyń
nieniem.

Niedozwolona przyjemność, mniejsza, o to, czy za*

spokojona, czy nie, zawsze zawarta przynajmniej jako
pożądanie w każdym grzechu, wymaga odpowiedniej

pokuty, jako zadośćuczynienia sprawiedliwości. Tą

drogą tylko może być naprawiony ład moralny, przez

grzech naruszony. W tym celu istnieje czyściec, źró*
dło

zadośćuczynienia,

jako

koniecznego

warunku

w  Sakramencie  Pokuty.  Chodzi  tu  o  chwałę  Bożą
i  cześć  należną  najwyższej  Władzy.  Kto  może  powie?
dzieć:  ajestem  bez  grzechu«?  Nikt.  Nikt  również  nie

może powiedzieć: »Nie mam nic do odpokutowania«.

Kto tak mówi i myśli, kłamie i myli się. Cierpienie
stawia człowieka w obliczu twardego obowiązku. Przy*

pominą mu o nim i podaje bezpośredni sposób wy*
konania go. Powinien zrozumieć je i przyjąć. Jeżeli je

przyjmie, spłaci dług, jeżeli odrzuci, i tak nie uniknie
cierpienia, a dług zostanie nie spłacony.

Cierpienie może być narzędziem Bożym w

ura»

bianiu duszy.

Przez postępy, jakie dzięki cierpieniu czyni czło*

wiek, wzrasta chwała Boża.

Cierpienie twórcze, wychowawcze, uświęcające! To

nie  jest"  tylko  próżne  słowo.  W  jaki  sposób  rzeźbiarz
mógłby  stworzyć  arcydzieło  bez  użycia  dłuta  i  młota,
którymi  obrabia  kamień?  Bez  przetopienia  kruszcu,
nie  można  by  wydobyć  złota.  »Jeśli  ziarno  pszeniczne,

upadłszy  w  ziemię,  nie  obumrze  —  powiedział  Jezus  —
samo  zostaje,  lecz  jeśli  obumrze,  wielki  owoc  przynoś
si«.  A  dalej:  »Wszelką  latorośl  winną,  która  przynosi
owoc,  mój  Ojciec  obcina,  aby  więcej  owocu  przynosis
ła«.  Takie  jest  prawo.  Doświadczenie  wieków  potwiers

dza je. Sposób postępowania niczym nie zastąpiony!
Bez wyjątku prawo to ma zastosowanie w życiu święs

tych.  Rozumie  się,  że  tak  ziarnko,  jak  i  latorośl  cierpi,
przez  cierpienie  to  jednak  uzyskuje  cel,  dla  którego
jest  przeznaczone.  A  przede  wszystkim  człowiek  powis
nien  mieć  zaufanie  do  sposobów,  jakich  używa  Pan

Bóg; należy nie opierać się im i usiłować przejść bez

zniechęcenia ten okres krzyżowej próby. Dusza winna
nauczyć się czekać cierpliwie, a czekając, poddać się

Boskiemu rzeźbiarzowi i jego działaniom.

Cierpienie może być zadośćuczynieniem za

grzechy cudze.

Dusze wspaniałomyślne łączą cierpienia swoje

z cierpieniami Jezusa Chrystusa w celu odkupienia

ludzkości. Pan Jezus był bez grzechu i nie miał nic
do odpokutowania. A jednak cierpiał! Dobrowolnie!

Z miłością! Za drugich! Za wszystkich i za każdego

z osobnal Człowiek bez winy stał się mężem boleści,
aby odkupić świat. Odkupienie dokonane i rów*

nocześnie nie dokończone. Przybiera do współpracy
w dziele Odkupienia serca, które mogą to zrozumieć,

które na tyle są odważne, aby chcieć, i tak kocha*
jące, aby oddać się temu zadaniu bez zastrzeżeń: »Do*

pełniam, mówi św. Paweł, w moim ciele, czego nie do*

stawa uciskom Chrystusowym, za ciało Jego, którym

jest Kościół«. Na pewno, mało kto zrozumie te słowa.

Tym jednak, którzy zdolni są i godni je pojąć, pory*

wa  serca  i  rzuca  na  drogę  ofiar  dobrowolnych.  Czyni
z  nich  ofiarę  razem  z  Najświętszą  Ofiarą.  Nie  wiedząc
o  tym,  nie  myśląc  o  wdzięczności,  świat  korzysta  z  tych
szlachetnych  cierpień.  Cichych,  ale  Bóg  je  słyszy,
ukrytych,  ale  Bóg  je  widzi.  One  bowiem  pracują  dla

Jego chwały, współdziałając z Nim w dziele Odkupie*

nia.

Cierpienie daje sposobność do miłości heroicznej.

Miłość nawet bardzo wielka nie wymaga koniecznie

cierpienia.  Zbawieni  w  niebie  żyją  w  pełni  miłości  Bo*
żej  i  braterskiej.  Tam  w  górze,  mówi  Pismo  św.:  »Nie
ma  już  ani  śmierci,  ani  smutku,  ani  skargi;  wszystko
to  minęło  i  Bóg  otarł  łzy  ze  wszystkich  ócz«.  Ale  niebo
jest  niebem;  wędrówka  doczesna  skończona;  za  zasłu*

gi  otrzymali  nagrodę.  Ziemia  zaś  jest  ziemią,  a  na  niej
»nie  ma  większej  miłości,  jak  umrzeć  za  ukochanych^,
jak  przynajmniej  cierpieć  dla  nich.  Cierpienie,  to

śmierć częściowa; śmierć zaś, to całkowite cierpienie.

Ono  jest  probierzem  miłości,  która  cierpieniem  karmi
się  i  wzrasta.  I  dochodzi  się  do  tego,  że  równocześnie
cierpi  się  dlatego,  że  się  kocha,  i  dlatego  kocha  się,  że
się  cierpi.  Prawo  to  potwierdza  się  zarówno  w  miłości

ludzkiej, jak chrześcijańskiej i Boskiej. Świadkiem:
Święci. Prawdziwość tego każdy na sobie doświadcza.

Ujawniając miłość i przyczyniając się do jej rozwoju,

staje się cierpienie przedmiotem błogosławieństwa i ta#

jemnym źródłem niebiańskiej radości. Cierpieć dla cier#

pienia? Nie. Cierpieć dla miłości, aby więcej i lepiej
kochać? Tak.

Tak pojęte cierpienie czyż nie przynosi chwały Bo#

gu? Cóż większą przyniosło chwałę Bogu nad te trzy

godziny największej miłości w największej Męce Jezu#
sa Chrystusa na krzyżu?

»An'i ten zgrzeszył, ani rodzice jego (o ile bardziej

odnosi się to do Chrystusa, niż do ślepego od urodzę#
nia), ale żeby się sprawy Boże w nim okazałym...

W tych kilku słowach jakież światło rzucone na ta#

jemnicę cierpienia!

Kilka uwag.

1. Z tego, co się powiedziało, wynika, że cierpienie

łączy  się  z  grzechem,  ponieważ  bez  grzechu  nie  byłoby
cierpienia,  pod  warunkiem  jednak,  że  rozszerzy  się
myśl  zasadniczą  tego  zagadnienia  na  to,  że  cierpienie
nie jest dla każdego ściśle następstwem jego grzechów.

2. Zagadnienie dotyczy mniej samego cierpienia

jak sposobu zrozumienia go, przyjęcia go i odnoszenia
z niego korzyści.

3. Cierpienie, podobnie zresztą jak wszystko inne

w życiu, dopiero przez skutki daje poznać wartość, po#
dobnie jak dopiero żniwo wykazuje wartość zasiewów
i pracy włożonej.

4. Jest rzeczą chrześcijanina starać się zmniejszyć

cierpienie  na  ziemi.  Należy  jednak  jeszcze  bardziej  po#
magać  do  zrozumienia  i  do  uświęcenia  się  przez  cier#
pienie.  Trzeba  również  pracować  nad  usunięciem  grze#
chu,  który  znacznie  obficiej  niż  cierpienie,  którego  jest
powodem,  rozpościera  się  nad  światem,  jak  cień  wielki,
ciężki, smutny i ciemny...

Jaka zapłata za życia?

•»Piotr rzekł Mu: »Otośmy opuścili wszystko

i poszliśmy za Tobą: Cóż nam tedy będzie?«

A Jezus rzekł mu:

»Zaprawdę powiadam wam,

że wy, którzyście poszli za

mną, w zmarlwych»

wstaniu, gdy usiądzie Syn człowieczy na stolicy

majestatu swego, będziecie i wy siedzieć na dwu‘

nastu tronach... I wszelki, który by opuścił dom,

rolę itp. dla Imienia mego, tyle stokroć weźmie

i żywot wieczny odzierży*.

(św. Mat. XIX

27-29).

Pytanie św. Piotra.

Czyniono Piotrowi wiele zarzutów za to pytaniel

Uznano je j a k o o b j a w z a r o z u m i a ł o ś c i . To:

»otośmy  opuścili  wszystko«!  Jakby  rzeczywiście  opu*
ścił  tak  wiele!  Słysząc  te  słowa,  można  by  sądzić,  że
opuścił  wielki  majątek  i  królestwo!  Nie  można  się
obronić  przed  zarzutem  śmieszności,  gdy  swemu  mas
łemu poświęceniu nadaje się takie znaczenie.

J a k o i n t e r e s o w n e . Czyż to nie zdradza 2y*

da w całej pełni? Robi ofiarę, ale chce wiedzieć, co na

tym zyska... Jest hojny, ale ma na myśli korzyści...

Umysł praktyczny... interesowny!

J a k o b a r d z o z i e m s k i e . Zarzuca się mu zu#

pełny brak idealizmu. Czy mierzy się straty i zyski,

jeśli się jest naprawdę wspaniałomyślnym? Oddaje się

bez zastrzeżeń spełnieniu obowiązków, nie bacząc na

zyski! Nie myśli się nawet o nich... Takiego pytania,

jak Piotra, wstydziłoby się każde serce wielkoduszne!

Pan Jezus osądził to pytanie inaczej.

A przecież nikt tak, jak Chrystus nie mógł uczyć

0 najszczytniejszym idealizmie, ani o bezwzględnym

1 bezinteresownym poświęceniu, posuniętym aż do he»

roizmu.

Pan Jezus uznał to pytanie za normalne.

Zażądał ofiary; obiecał nagrodę; wie, że chociaż da*

no mało, od chwili kiedy dano wszystko, czyn jest

wzniosły. Uznaje to za rzecz normalną, że ktoś troska
się o wynik. Znaczy to być rozsądnym, nie przestając
być wspaniałomyślnym.

I dlatego Pan Jezus, który w innych okoliczno#

ściach łajał i gromił Apostoła, wyrzucając mu jego nie#

stosowne odezwanie się, tym razem dał mu odpowiedź.
I to jaką! Niech będzie Piotr błogosławiony za to, że

ją wywołał! Zawsze powinniśmy mu za to dziękować...

Przedstawiając obraz Sądu ostatecznego, gdy Chry#

stus  przyjdzie  sądzić  żywych  i  umarłych,  mówi  Pan
Jezus,  że  ci,  którzy  poszli  za  nim,  zasiędą  na  tronach,
aby  sądzić  i  królować...  i  że  stokrotnie  wynagrodzeni

osiągną królestwo niebieskie.

Są tutaj trzy zapewnienia: pierwsze o wyniku (trud

nie poszedł na marne) — drugie o wyniku wspania#
łym (sto za jeden) — trzecie o wyniku ostatecznym

(życie wieczne). Tak, jakby powiedział: »za jedno

ziarnko zasiane, otrzymacie kłos; za zasadzoną winną
latorośl, zyskacie winobranie; za wyrzeczenie się jed#

nej  przyjemności,  otrzymacie  szczęście;  za  wszystko  co
znikome,  będzie  waszym  udziałem  to,  co  trwa  wiecz#
nie;  za  opuszczenie  tego  co  ludzkie,  posiądziecie  na
wieki Bogaa.

Słowa wielkiej obietnicy! Kto ją usłyszał, może od#

tąd pracować, cierpieć, umierać. Wie, dlaczego to czy#
ni, wie, że nie darmo się trudził.

To samo pytanie w naszym życiu,

I. CZY NALEŻY JE ZADAWAĆ?

To znaczy, czy w wypełnieniu obowiązków, w dą*

t żeniu do dobrego, w walce ze złem, w podejmowaniu
j

ofiar, których cnota wymaga, w poświęceniu życia ko*

muś lub jakiejś sprawie, należy interesować się wyni*

| kiem, czy też działać, nie troszcząc się zupełnie o to,
i

czy przedsięwzięcie przyniesie korzyść, czy nie?

[

Ewangelia zachęca do zadawania tego pytania.

Czym jest bowiem Ewangelia jak nie zbiorem na*

kazów i obietnic? Czyż w kazaniu o ośmiu Błogosła*

i wieństwach, owym programie nowego królestwa, nie

jest powiedziane najpierw, co należy czynić, a potem,

jaka nastąpi nagroda i zapłata? Zdania te należy brać

w  ich  dosłownym  brzmieniu;  w  pierwszej  części:  »Bło*
gosławieni,  k t ó r z y . w   drugiej:  »Albowiem...«.  Jest  to
ze  strony  Chrystusa  Pana  żywą  zachętą  dla  każdego,

do oglądania się na nagrodę za swą pracę i do stawie*
nia tego samego pytania, co Piotr, apostoł...

Jezus, Boski wzór, kierował się również tym

py=

taniem w swoim życiu.

Zył, działał, trudził się, cierpiał. Umarł na krzyżu

dla zyskania chwały Bożej i zbawienia dusz ludzkich.

To było jego celem. Miał go wciąż przed oczyma, dą*
żył do niego ustawicznie z miłością, wytężył wszystkie

f siły, aby go osiągnąć. Nie powiedział sobie: »Mniej*

( sza z tym, co się staniem. Nie pracował dla samej pra*

cy, nie cierpiał dla samego cierpienia.

Równocześnie wiedział, co osiągnie dla siebie,

i spełniał to dzieło jako wolę Bożą, i włożył w nie całą

moc swego Serca. »Trzeba, powiedział, aby Chrystus

I cierpiał, i tak wszedł do swej chwały...« Z cierpienia

wypływa chwała. Z obumarłego ziarna rozkwita kłos.

W tym, jak we wszystkim innym, Chrystus jest dla

nas doskonałym wzorem. Czy możemy lepiej działać

od Niego? Czy jest uczeń nad Mistrza? Jeżeli Boski

Mistrz miał nagrodę na względzie za swoje usiłowania,

dlaczego  my  byśmy  mieć  jej  nie  mogli?  Idąc  więc  za
przykładem  i  wskazaniami  Jezusa  Chrystusa,  możemy
myśleć  o  chwale,  jaka  nas  czeka  za  nasze  cierpienia

i trudy.

Sumienie również domaga się tego.

Czy podjąłby się ktoś pracy i złączonych z nią tru*

dów, gdyby cel, jaki przez to ma osiągnąć, był nie za*
bezpieczony i niepewny? Któżby robił zasiewy, gdyby

nie  spodziewał  się  plonów?  Czy  byłoby  rozsądnie
uczyć  się,  gdy  się  wie,  że  się  nie  zdobędzie  wiedzy?
Gdyby  poświęcenie  dla  drugich  i  dla  samego  siebie
miało  być  daremne,  po  co  robiłby  ktoś  ze  siebie  ofiarę?

Podobna szlachetność byłaby prostym nierozsądkiem.

Sumienie na pewno ma prawo rozstrzygać i podtrzy*

mywać swoje rozkazy za i przeciw wszystkiemu; w ten

sposób  chroni  ludzi  od  ustawicznych  błędów...  Azre*
sztą,  można  się  do  tego  przyznawać  lub  nie,  doświad*
czenie  pokazuje,  że  wszyscy—skrycie  przynajmniej  —

myślą o wyniku, jaki jest możliwy, i którego się spo*

dziewają.  Tak  postępując  czynią  dobrze.  Maszeruje  się,
aby  dojść  do  celu;  je  się,  aby  żyć,  uczy  się,  aby  zdo*
być  wiedzę.  Co  w  tym  złego?  Czyż  myśl  o  przyszłej
nagrodzie  nie  opromienia  człowiekowi  jego  codzien*
nych  czynności,  podobnie  jak  słońce  rozjaśnia  swym
blaskiem smutek dni jesiennych.

Chodzi tu o chwałę, o mądrość i sprawiedliwość

Bożą.

Bóg wydaje rozkazy. Jest On pierwszą przyczyną

wszystkich obowiązków, powinien również być najwyż*

szą ich sankcją. Byłoby niemądrym przypuszczać, że

Pan Bóg nie interesuje się wynikiem swoich rozkazów;

przypisywać zaś Bogu obojętność na dobro i zło, by#
łoby upoważniać nas do tego samego. Czyż wszystko

w  przyrodzie  nie  dąży  do  jakiegoś  celu  według  praw
ustanowionych  przez  Boga?  Istnienie  nieba  i  piekła
jest  dowodem,  że  Pan  Bóg  nie  tylko  nie  jest  obojętny
na  każdy  czyn  ludzki,  ale  że  owszem  interesuje  się
nimi  wspaniałomyślnie  lub  straszliwie,  nagradza  nie#
bem  lub  karze  piekłem.  Oto  dwie  ostateczności,  dwa
różne  skutki  ludzkich  czynów!  Gdyby  u  kresu  życia
ludzkiego  cośkolwiek  świadczyło,  że  Pan  Bóg  nie

zwraca  uwagi  na  dobro  i  zło,  byłoby  to  oczywistym
dowodem,  że  ostatecznie  dobro  i  zło  mają  tę  samą  war#
tość.  Tak  myśleć,  to  nie  uznawać  Boga.  Któżby  się  na
to odważył!...

II. W JAKI SPOSÓB I DLACZEGO ZADAJE SIĘ TO

PYTANIE W ŻYCIU CHRZEŚCIJAŃSKIM?

Niektórzy chrześcijanie nie zastanawiają się nad

nim wcale, albo zaledwie trochę.

Dzieje się to wtedy, gdy ich życie jest powierzchow#

ne,  bez  wysiłków  i  obowiązków,  bez  przyjęcia  ofiar
i  poświęceń;  czysto  światowe;  życie,  w  którym  godzi
się  sprzeczności  i  nie  odmawia  się  sobie  żadnej  przy#
jemności;  służy  się  kolejno  Bogu  i  mamonie.  Po  cóż
zadawać  sobie  to  pytanie,  gdy  się  stale  folguje  swoim
złym  skłonnościom  i  tylko  kapryśnie  zachowuje  się
niektóre  praktyki  religijne?  Do  czego  by  to  doprowa#

dziło? Czy wyrzekło się czego dla Chrystusa? Nicze#
go... Ludzi tak żyjących jest bardzo wielu. Wielkie za*

gadnienia, odnoszące się do celu ostatecznego, ich nie

interesują. Odpowiedź można dać z góry: »Tacy,

powiedziałby Pan Jezus, odebrali swą nagrodę. Nie

mówmy o nich więcej«.

Odpowiedzi Chrystusa

W życiu chrześcijanina pytanie to jest konie*

czne.

Wymagania tyczące się życia prawdziwego

chrześcijanina.

P r a w d z i w y c h r z e ś c i j a n i n j e s t p r a *

c o w n i k i e m n a n i w i e B o ż e j . Życie jego jest

jakby  pracą  na  roli.  Praca  to  ciężka,  o  ile  spełnia  się
ją  z  zapałem,  pod  kierunkiem  Boskiego  Mistrza,  dążąc
do  sumiennego  wykonania  obowiązków.  Zaintereso*

wani wiedzą o tym.

P r a w d z i w y c h r z e ś c i j a n i n j e s t z a p a *

ś n i k i e m   d u c h o w y m .   Życie  jego  jest  nieustanną
walką  z  szatanem,  ze  światem,  z  sobą  samym,  z  cia*
łem  i  jego  licznymi  żądzami.  Walka  na  każdy  dzień,
nigdy  nie  kończąca  się  zupełnym  zwycięstwem,  pełna

tragicznych momentów podczas burz wewnętrznych
i gwałtownych ataków namiętności, które nigdy nie

ustają.

P r a w d z i w y c h r z e ś c i j a n i n j e s t s ł u g ą .

Życie  jego  jest  służbą,  poświęconą  dla  Mistrza,  dla
ideału,  dla  celu.  Obowiązki  jego  są  określone  do*
kładnie  przykazaniami.  Nie  działa  nigdy  na  swój  spo*

sób, ani dla siebie, a służba Boża bywa niekiedy słód*

ka, a niekiedy bardzo twarda.

P r a w d z i w y c h r z e ś c i j a n i n j e s t o f i a r ą .

Życie  jego  jest  ustawicznym  zaparciem  się  siebie,  wy*
rzeczeniem  się  niedozwolonych  i  niebezpiecznych
przyjemności  i  przeróżnych  okazyj,  po  ludzku  sądząc,
korzystnych,  ale  dla  duszy  złych.  Na  ileż  rzeczy  po*
zwala  sobie  człowiek  światowy,  które  prawdziwemu
chrześcijaninowi  nie  przystoją.  Ofiary  z  pieniędzy  wy*

maga  miłosierdzie;  ofiary  z  bogactwa,  sprawiedliwość;
ofiary  z  zabaw,  umartwienie.  Ofiary  z  miłości,  ze  spój*
rżenia,  z  pragnienia  i  wielu  innych  rzeczy.  Świat  wie
dobrze o tym, na tym bowiem opiera swój wielki za*

rzut  przeciwko  życiu  chrześcijańskiemu  i  w  tym  jest
owa  tajemna  przyczyna  odwrócenia  się  od  chrzęści*
jańskiego  życia...  Chrześcijanin,  który  niekiedy  ma
serce i oczy łez pełne, wie również o tym dobrze!

A więc pytanie: »Jaki tego wszystkiego będzie

koniec«, trzeba sobie zadawać!

Ale kiedy?

— Chyba zawsze!
Przede wszystkim jednak w chwilach mimowol*

nych  lęków,  zniechęceń  i  ogólnego  przygnębienia.
Wtedy  gdy  obowiązek  większej  wymaga  ofiary,  po*
poświęcenie  staje  się  bardziej  dotkliwe,  a  ciągłe  zawody
i  rozczarowania  nawet  w  najgorliwszych  budzą  przy*
puszczenie:  »że  mogli  się  omylić  i  że  mądrzej  byłoby
nie  wysilać  się,  skoro  jak  sądzą,  cały  trud  i  tak
do niczego nie prowadzi«.

Komu zadaje się to pytanie?

B o g u , któremu się mówi: »Ciebie, Boże, słucham,

dla Ciebie żyję i cierpię! Czy wiesz o tym i czy nie
zapomnisz? Czy będziesz jednak wierny w ich speł*

nieniu? Bo nieraz patrząc na bieg rzeczy odnosi się

wrażenie, jakbyś ich zostawił własnemu losowi...
Ostatecznie, co z tego wyniknie«?

C h r y s t u s o w i , który jest Bogiem w ludzkiej

postaci.  Mówi  się  Mu:  »Ufny  Twoim  słowom,  posłu*
szny  Twemu  wezwaniu,  idę  za  Tobą...  staram  się  na*
śladować  Ciebie  i  niosę  mój  krzyż.  Gdzie  mnie  zapro*
wadzisz?  Ludzie  szydzą  ze  mnie  tak,  jak  szydzili
z  Ciebie.  Co  za  to  zyskam?  Czy  po  Wielkim  Piątku
nastanie  także  dla  mnie  poranek  Zmartwychwstania?
Czy  pokorze  i  posłuszeństwu  na  drodze,  którą  teraz

kroczę, będzie odpowiadać wysokość chwały, którą zy*

skam w niebie«.

To pytanie zadaje się r ó w n i e ż i n n y m 1 u *

d  z  i  o  m,  którzy  są  chrześcijaninami  tylko  z  imienia.
Kroczą  drogą  szerszą,  wygodniejszą,  przyjemniejszą,
usianą  kwiatami.  Nie  wyrzekają  się  niczego,  czerpią
rozkosze  przez  cale  życie,  nie  troszcząc  się  o  inne  war*

tości. Bez wyrzutów za swoje winy, z niewzruszonym
spokojem, robią wrażenie, po ludzku biorąc, jakby
oni mieli rację, a nie ja!

Zadaje się je również s o b i e s a m e m u... Serce

zapytuje sumienia: »Prowadzisz mnie drogą twardą...

Dokąd? Zamęczasz mnie czasem... Jakim prawem?
Stwarzasz dla mnie bolesne zagadnienia... W jakim

celu? Zapewniasz mnie, że jest to obowiązkiem, god*

nością moralną, treścią życia... Czy to pewne? O! su*

mienie, sumienie, jaki będzie wynik tego wszystkiego?

Cierpliwie znoszą cierpienia; święci umierają tak sa«

mo, jak grzesznicy... burza niszczy również moje po*
la jak bezbożnych... Kochając Boga tracę także dzieci

jak  ci,  którzy  Go  nie  kochają...  Pod  krzyżami  chrzęści*
jańskimi  i  w  urnach  pogańskich,  śpią  tym  samym  snem
umarli.  O!  sumienie,  sumienie,  co  z  tego  wszystkiego

wyniknie!«

Kto stawia to pytanie?

M ł o d e , n i e w i n n e d z i e w c z ę , w chwilach

ciężkich walk wewnętrznych, gdy serce krwawi od
ran, zadanych przez życie.

P o b o ż n a m a t k a , która z biegiem lat coraz bar*

dziej upada pod ciężarem swego krzyża i nawałem
zawsze jednakich obowiązków, i tylu podjętych ofiar.

C z l o w i e k w i e r z ą c y , który stracił niesłusznie

dobre  imię,  któremu  za  jego  wierną  miłość  nie  odwza*
jemniono  podobnym  uczuciem,  który  za  sumienne  speł*
nienie  obowiązków  nie  ma  takiego  uznania  i  nie  robi
takiej kariery, jak ludzie nieuczciwi.

A p o s t o ł C h r y s t u s o w y u kresu swoich prac

i niepowodzeń, gdy go martwi brak wdzięczności,

a oszczerstwa szarpią sławę, i gdy taką małą zyskał
nagrodę za te skarby, które opuścił...

W s z y s c y c n o t l i w i w chwilach ciężkich za*

dają  to  pytanie  ofiary  u  stopni  swoich  ołtarzy  poświę*
cenią,  czy  to  w  Kolosseum,  gdy  rozlegały  się  straszne
ryki  zwierząt,  czy  to  w  więzieniach,  oczekując  na  swój
męczeński  koniec,  zadaje  je  ginący  misjonarz  w  odle*
głej  krainie,  jak  również  samotna,  młoda  zakonnica,
łkająca przed Wizerunkiem Ukrzyżowanego.

Stawiać w ten sposób pytania nie jest ani wstydem,

ani  czymś  ubliżającym,  nie  jest  ani  kupczeniem,  ani
brakiem  miłości  lub  też  dowodem  słabnącej  odwagi,
jest  tylko  prawem,  a  nawet  obowiązkiem.  Prawem,  któ*

re posiada każda istota, świadoma celu i pragnąca mieć

pewność, że się nie myli i ma nadzieję, że dojdzie do
tego celu, do którego dąży z takim mozołem.

Różne odpowiedzi na to zasadnicze pytanie.

I. ODPOWIEDŹ ŻYCIA.

Ogólnie, można i powinno się powiedzieć, że ona

jest nie wystarczająca i zwodnicza; nie rozwiązuje ni*

czego; nie zapewnia żadnego sprawiedliwego stosunku

między  trudem  i  zapłatą,  między  rzeczywistą  zasługą,
a  bezpośrednim  wynagrodzeniem.  Aby  utrzymywać
przeciwnie,  trzeba  być  ślepym,  nie  znać  życia,  nie

chcieć  patrzeć  odważnie  na  rzeczywistość.  Stwierdzenie
tego  nie  jest  oczywiście  rzeczą  przyjemną!  Jeśli  tak  się
sprawy  przedstawiają,  po  co  udawać,  że  się  je  widzi
inaczej?  Nie,  żeby  wszyscy  sprawiedliwi  byli  nieszczę*
śliwi,  a  wszyscy  źli  szczęśliwi.  Różnie  bywa,  ale
właśnie  ta  różnorodność  zbija  z  tropu,  i  zamiast  roz*

wiązywać zagadnienie, gmatwa je i pozostawia nadal

nierozwiązane.

Biorąc pod uwagę poszczególne fakty, należy zau*

ważyć, że np. cnota, niewinność, najwyższe bohater*

stwo C h r y s t u s a P a n a , Sędziego najwyższego, nie

zapewniły  Mu  ani  uznania,  ani  uwielbienia,  ani  miłości
wszystkich.  Miał  wielu  nieprzyjaciół,  których  niena#
wiść  i  oszczerstwa  zaprowadziły  go  drogą  niewymow#
nych  cierpień,  na  krzyż:  »Boże,  mój  Boże!  Czemuś

mnie opuścił ?«

Co się tyczy Ś w i ę t y c h , to ich współbracia nie

okazywali im takiego uszanowania, jakie się im nale#
żało — ich wysiłki nie były uwieńczone pomyślnym

skutkiem — więcej cierpieli niż grzeszyli. — Neron ich

oskarżał; byli męczennikami, których skazywano na
śmierć.

Jeśli chodzi o n a j l e p s z y c h c h r z e ś c i j a n ,

o ten kwiat cnoty i duchowości rodzaju ludzkiego, to
czyż wartościowanie ich zasług jest takie u Boga, jak

u ludzi? Czyż położenie ich socjalne jest odpowiednie
do ich wielkich cnót? Czy cieszą się takim powodze#

niem doczesnym, jak na to zasługują przez swoją szła#
chetność i wzniosłe postępowanie wobec drugich?

Co się tyczy w a s s a m y c h , czy okresy gorliwości

są  okresami  najmniejszego  trudu?  Czy  jesteście  naj#
bardziej  szanowani  wtedy,  gdy  zasługujecie  na  to  naj?
więcej?  Gdy  jesteście  w  łasce  Bożej,  czy  kłaniają  wam

się  niżej,  gdy  zaś  popełnicie  grzech  śmiertelny,  czy  fala
życia  przepływa  koło  was  z  większym  chłodem?  Czy
domy  naznaczone  krzyżem,  łatwiej  omija  anioł  śmier#
ci?  Czy  przy  odejściu  waszym  do  wieczności,  żało#
śniej  was  będą  żegnać  dzwony,  dlatego  żeście  w  ca#
łym życiu najwierniej służyli Bogu?

Nie! Życie wzięte samo w sobie nie daje odpowiedzi

na to pytanie. Na jakie zresztą pytanie daje ono sta#

nowczą  odpowiedź?  Raczej  samo  zadaje  niezliczoną
ilość  pytań,  nie  rozwiązuje  zaś  żadnego...  Mówi  się
słusznie:  »Czym  jest  życie,  jeżeli  tylko  ono  istnieje?*
Dodajmy: »jaka jest odpowiedź na zagadnienie życia,

jeśli nie ma innych odpowiedzi jak tylko te, które

z samego życia wypływają ?«

Bezbożni również wykorzystują to, aby szydzić.

Wyszydzanie, stare jak świat, było zawsze okrut*

nym  cierpieniem  dla  sprawiedliwych  i  stało  się  wkrót*
ce  groźną  pokusą.  »Widzicie,  mówią  niewierzący  i  sce*
ptycy,  do  czego  prowadzi  wasza  osławiona  służba  Bo*

gu! Co czyni dla was Bóg, o ile istnieje? Czy zna wa*

sze  poświęcenie?  Pozwala  wam  zraszać  życie  wasze
potem  i  łzami,  zanosić  modły,  a  nie  ociera  wam  potu
i  nie  wysłuchuje  próśb  waszych!  Kto  zyskał  sławę,
pomniki,  miejsce  w  historii,  pamięć  u  ludzi?  Czy  ci,
których  uważacie  za  najlepszych,  za  najgorliwszych,
za  najbardziej  czystych  i  pobożnych?  Popatrzcie!

Nauka jest dość wymowna. Mylicie się. Oszukano
was«.

Chrześcijanin słucha, cierpi, niepokoi się. Ze wzro*

kiem błagalnym zwraca się do Mistrza o wyjaśnienie
zagadki życia, która go nęka, i szuka u Niego odpo*
wiedzi, która przynosi ukojenie...

II. ODPOWIEDZ CHRYSTUSA.

Odpowiedź ta zapewniając o nagrodzie, podnosi

wartość przedsięwzięcia.

Przewyższa ona wszystkie, beznadziejnie nie

wy*

starczające próby rozwiązania, jakie przynosi życie.

Ani sława ludzka, ani dobrobyt materialny, ani

szczęście  doczesne,  ani  jakakolwiek  inna  nagroda  na
ziemi  nie  jest  dostateczną  pobudką  do  wysiłków,  ani
też  odpowiednią  zapłatą.  U  tych  wszystkich,  którzy
już  tu  na  ziemi  rozdzielają  palmy  zwycięstwa,  jest  du*
żo  fantazji,  a  sporo  niekompetencji  i  stronniczości

u tych, którzy sądzą. Interes nimi kieruje, namiętności
ich oślepiają; ich wzgarda niczego więcej nie dowodzi
jak i ich pochwała. Tak często przez nich stają się

ostatnimi ci, którzy powinni być pierwszymi, a pierw*
szymi ci, którzy powinni być ostatnimi!

Odpowiedź Chrystusa nadaje wartość jedynej,

słusznej odpowiedzi.

Każdy, kto wyrzekł się czegoś dla Chrystusa, ja*

kiejś osoby lub samego siebie, nie trudził się na marne;

owocem tego wyrzeczenia jest nie tylko radość ze speł*
nionego uczynku, ale także spokój wewnętrzny i na*

groda wieczna.

Owocem tym, tu na ziemi, jest wzrost wartości

duchowych, odpowiednio do odwagi z jaką się działa,

cnót, które się nabywa i ofiar, które się spełnia. To nie

jest  nic  —  to  dużo.  W  pewnym  słowa  znaczeniu,  nawet
wszystko.  Wartości  duchowe  bowiem  pozostają  nie*
śmiertelne  jak  dusza,  która  właśnie  dzięki  temu  udo*
skonaliła  się  i  przeistoczyła.  Inne  wartości  bez  wyjąt*

ku tracą wraz z życiem swe znaczenie. Dobra docze*
sne pozostają tu na ziemi, gdzie, jak mówi Pismo św.

»rdza  i  mól  psuje,  i  gdzie  złodzieje  wykopują  je  i  kra*
dną«.  Dusza  nie  zabiera  nic  innego  na  drogę  wieczno*
ści  jak  tylko  swoje  zasługi.  Nie  majątek  ani  powo*
dzenie  i  sławę,  które  zdobyła,  tylko  to,  czym  się  stała
przez  swój  wzrost  duchowy.  Ziemskiego  stanowiska
nie  bierze  się  również  tam  pod  uwagę,  tylko  wartość

wewnętrzną, czyli własne ja duszy, uszlachetnione
cnotą, uświęcone miłością, ozdobione zasługą.

Nagrodą tu na ziemi jest również szczęście wewnę

trzne, które przewyższa wszelkie dobra.

Trzeba to zawsze podkreślać! Pomimo trosk i nie*

powodzeń, pomimo złości ludzkiej i wszystkich niespra*
wiedliwości życia, słudzy Chrystusowi są szczęśliwi. To

szczęście, które płynie ze spokoju sumienia, ze spełnie*
nia obowiązku, ze zdania się na wolę Bożą, ze zjedno*
czenia z Chrystusem, z posiadania łaski poświęcającej,

szczęście, w które wierzymy i którego się spodziewamy,

nie  jest  czymś  złudnym,  a  tym  bardziej  nie  jest  złud*
nym  szczęściem.  Odmienne  szczęście  daje  świat
i  grzech;  szczęście  to  zawodzi,  niepokoi,  zostawia  pu*

stkę.

ile częściej spotyka się prawdziwą radość

u  sprawiedliwych,  którzy  płaczą,  niż  u  grzeszników,
którzy  się  śmieją!  Grzesznicy  niekiedy  chcieliby  się
zamienić  z  tamtymi!  Mają  do  tego  bardzo  dużo  słu*
sznych  powodów.  Święci,  nie!  1  dlatego  »Błogosła*
wieństwa*  nie  są  tylko  czczą  obietnicą.  Szczęście
w  nich  obiecane  otrzymuje  każdy,  kto  za  nie  zapłaci
wysiłkiem.  Nawet  boleść  przemieniona  w  miłość  przy*
czynią się do tego.

Nagrodą w przyszłości będzie życie wieczne.

Zapewne, gdy Chrystus mówił te słowa:

Posiądzie

żywot wieczny,

oczy Jego kierowały się ku tajemnicy

Królestwa  niebieskiego...  Zycie  w  Bogu,  przez  Boga,
z  Bogiem  —  na  miejsce  śmierci  i  życia  na  ziemi!...  Zycie
to  nazywa  Chrystus,  Królestwem  niebieskim,  domem
Ojca,  salą  godową,  ucztą  weselną...  Zycie  myśli  w  peł*
nym  poznaniu,  życie  serca  w  doskonałej  miłości;  życie
duszy, zatopionej zupełnie w Bogu...

Wieczność! Poza czasem; wolna od zawodów i zni*

komości życia doczesnego. Wieczność w zupełnym bez*
pieczeństwie, bez znużenia, w całkowitym spoczynku,

którego nic nie zmąci i co ziemskie nie dotknie.

Dla tej nagrody warto słuchać Chrystusa, iść za

Nim i pracować dla Niego.

1 żeby nie mówiono: »To jest zbyt piękne, aby mo*

gło być rzeczywistością*, żeby udowodnić, że to jest

możliwe,  wystarczy  dowieść,  że  Bóg  jest  wieczny,  a  du*
sza  ludzka  nieśmiertelna,  i  że  dusza  nieśmiertelna  łą*
czy  się  z  wiecznym  Bogiem  w  nieskończonej  miłości.

Tak było, jest i będzie.

Wniosek.

Na najbardziej piekące pytanie ludzkości, doty*

czące końca tych, którzy dobrze żyli, odpowiada

Chrystus wznosząc ramiona ku górze: »2ycie wiecz*
ne«. Życie doczesne wobec tamtego jest tylko przemi*

jającą marnością. Słowa Chrystusa, poparte dowodami,
są o wiele bardziej oczywiste, niż istnienie słońca
w piękne dni wiosenne.

Chrześcijanin słucha i rozważa te słowa. Co go ob*

chodzi od tej chwili marność wszystkiego? Nie potrze*
buje już innych odpowiedzi na swoje pytanie. Istnieje

»życie wieczne«. To wystarczy.

Wstępować w związki małżeńskie

czy nie?

1 rzeki:

»Dlatego opuści człowiek ojca i ma t-

kq, i złączy się z żoną swoją: i będą dwoje

w jed

nym ciele... A łak już nie są dwoje, ale jedno

ciało. Co tedy Bóg złączył, człowiek niechaj nie

rozłącza... A powiadam

wam, iż ktobykolwiek

opuścił żonę swoją, a inną by pojął, cudzołoży,

a kto by opuszczoną pojął, cudzołoży

«.

Rzekli mu uczniowie jego: Jeśli tak jest spra

wa człomeka z żoną, niepożyteczno się żenić.

Który im rzekł: „Nie wszyscy pojmują słowa

tego, ale którym jest dano",

(św. Mat. XIX,

5-12).

Wstęp.

Najpierw określa Chrystus zasadnicze obowiąz*

ki małżeństwa.

Pogląd chrześcijański w całej swej dokładności

i surowości. (Opuścić rodziców — połączyć się
ze swym oblubieńcem lub oblubienicą — jeden tylko

z jedną — związek nierozerwalny, którego nikt nie ma

prawa rozwiązać — stanowcze potępienie rozwodu

i ponownego małżeństwa.)

Wobec tych danych zdziwienie i przestrach Apo=

stołów.

Podobnie jak po ogłoszeniu obietnicy ustanowienia

Najświętszego Sakramentu rzesze mówiły: »Twarda
jest ta mowa, i któż jej słuchać może?« — tak i tu
ogłoszenie podstaw moralnych małżeństwa chrześcijań*

skicgo wywołało u uczjiiów uwagę: »Jeśłi tak jest
sprawa człowieka z żoną, niepożyteczno jest się że#
nić«.

Odpowiedź Pana Jezusa zawiera dwa twier

dzenia:

Nie ma racji nie żenić się, gdyż małżeństwo jest

prawem  natury  i  instynktem  życia  —  ci  jednak,  któ#
rym  dane  jest  zrozumieć,  że  są  rzeczy  wyższe  jak  mał#
żeństwo,  powinni  iść  za  tym  głosem,  pozostać  w  bez#
żeństwie, aby spełnić to, czego Bóg od nich żąda.

Niepokojące zagadnienie.

Pytanie to nasuwa się stale. Sformułowane czy nie,

określone czy też nie określone, nurtuje ustawicznie

ducha ludzkiego, odkąd bez żadnego złudzenia, w całej
jasności, ogłoszono zasady etyki chrześcijańskiej, ty#
czące się małżeństwa.

Rozważmy trzy punkty tego zagadnienia w świetle

słów Chrystusowych.

Najpierw przypatrzmy się tej sprawie w świetle

rozumu.

Jedność małżeńska: jeden z jedną. — Nierozerwal#

ność małżeństwa aż do śmierci jednego z małżon#
ków. — Rozwód i powtórne małżeństwo jednego z mał#

żonków za życia drugiego uznane przez Kościół za cu#
dzołóstwo, które prawo cywilne zatwierdza i nie uwa#
ża za złe.

Jako przeciwstawienie tych surowych zasad: sła#

bóść ludzka, potrzeba zmiany, potężny instynkt dą<
żący tam, gdzie w danej chwili można znaleźć przy#

jemność.

Przeciwstawiając więc sobie te dwa poglądy tak bar#

dza różne, niektórzy dochodzą do wniosku: Zawrzeć
związek małżeński! Nigdy! W każdym razie nie
w tych warunkach.

Po wtóre zwróćmy uwagę na to, co nam przynosi

własna obserwacja życia:

Niedotrzymanie przyrzeczeń. Komedia uczuć. Mał*

żeństwa z tysiąca powodów nieszczęśliwe. Zdrady.

Niewierności.  Głęboki  smutek  z  powodu  osamotnię*
nia.  Chłód  niektórych  ognisk  domowych.  Pozorne
zbliżenie  się,  a  wewnętrzny  zupełny  rozdział  małżon*
ków...  Ile  rzeczy  można  się  domyślać!  Ileż  rzeczy  wie
się ze zwierzeń itd.

Wniosek:

Więc to jest prawdziwe małżeństwo!

Takie bez obsłonek i złudzeń! A więc, nie! Wymarzy*
łem (łam) je sobie tak pięknie, a widzę, że jest smutne
i wstrętne! Nie chcę małżeństwa...

Po trzecie: Zwierzenia mężów i żon:

Gdybyśmy byli wiedzieli, że małżeństwo jest tak

ciężkie! Tak zwodnicze! Tak skomplikowane! Gdyby
to można było zacząć na nowo... Upadek ideału...

Obserwowane z daleka może być godne podziwu...

żyć w nim jest zbyt boleśnie...

Wniosek: Stało się, nie mówmy więcej o tym. Nie

można  nic  poradzić.  Trzeba  cierpliwie  znosić  to,  czego
się  nie  da  już  naprawić...  Ale  wy,  którzy  jesteście
wolni,  wierzcie  mi,  nie  wstępujcie  w  związki  małżeń*
skie!  Zostańcie  tak,  będzie  wam  lepiej...  Kto  się  żeni,
nie wie, co czyni. Szczęśliwe zakonnice i stare panny!

Odpowiedź chrześcijańska.

Gdy pytanie to stawia się w sposób wyżej po

dany, oczywistym jest, że w związki małżeńskie mogą

wstąpić tylko:

Albo b o h a t e r o w i e , którzy pragną poświęceń

i których trudności nie tylko nie zrażają, ale pod*
niecają;

Albo n i e ś w i a d o m i , którzy wiążą się na ślepo,

bez żadnego zastanowienia, co ich broni przed refleks

Sj41

Albo n a i w n i , marzyciele, niepoprawni idealiści,

żyjący w złudzeniach;

Albo ś m i a ł k o w i e , mówiący: »Nic nie szko*

dzi, zobaczymy«;

Albo n i e u c z c i w i , którzy zawierają małżeń*

stwo i przyjmują jego zobowiązania z tą jednak my*
ślą, aby wyswobodzić się przy pierwszej sposobności.

Atoli zagadnienie to tak postawione, jest posta=

wionę

fałszywie!

Postawiono je z tego punktu widzenia, jakby bez*

pośrednie  szczęście  ziemskie  było  najwyższym  celem
życia  —  jego  bezwzględnym  prawem  —  zasadą,  we*
dług  której  należy  uważać,  że  każdą  rzecz,  która  przy*
nosi  szczęście,  powinno  się  przyjąć  i  dopóki  szczęście

trwa, zatrzymać; skoro jednak minie, odejść i szukać
innej.

Co należy czynić w tych warunkach? Jaka zasada

życia jest możliwa do urzeczywistnienia?

Najpierw nie chce się wstąpić w związek małżeń*

ski z powodu trudności, ciężarów, zawodów, obowiąz*
ków złączonych z małżeństwem.

Nie ma się również ochoty zostać starą panną

czy  kawalerem,  gdyż  i  tu,  podobnie  jak  przeciw  mał*
żeństwu,  można  postawić  swoje  zarzuty.  Można  po*
wiedzieć:  »Zostać  panną!...  Starym  kawalerem!...  Zyć
samotnie,  bez  miłości,  mieć  serce  puste  i  dom  pusty.
W  walce  z  życiem  nie  mieć  żadnej  podpory,  żadnej

opieki. Nie zaspokoić nigdy instynktu macierzyń*

skiego lub ojcowskiego, który się odzywa ?« I przy*
chodzi się do wniosku: Zostać starą panną, starym

kawalerem... nigdy!... I tak mężatki i żonaci, rozwa*
żając strony ujemne małżeństwa i korzyści celibatu,
zazdroszczą niekiedy starym pannom i kawalerom, ci

zaś, rozważając korzyści małżeństwa i ujemne strony
celibatu, zazdroszczą mężatkom i żonatym... A więc?

Zupełnie tak samo rozumując, wyklucza się wstą*

pienie do klasztoru:

»Zakonnica! Zakonnik! Życie

zamknięte! Drobiazgowe posłuszeństwo! Pozbawienie
wolności, miłości ludzkiej, przyjemności!... Raz tu,

drugi  raz  tam,  według  upodobania  przełożonych!  Czy*
nić  to,  na  co  się  nie  ma  ochoty,  nie  czynić  nigdy  tego,
co  budzi  zainteresowanie,  co  się  lubi,  na  co  ma  się
ochotę!...«  Wniosek:  Zostać  zakonnicą,  zakonnikiem,

nigdy!

A więc w ogóle nie można żyć! Gdyż to wszystko,

co się mówi przeciw małżeństwu, celibatowi i klaszto*

rowi,  można  dosłownie  zastosować  do  samego  życia.
Można  więc  powiedzieć:  »2yć,  —  to  pracować,  cier*
pięć,  płakać!  Wlec  swoją  nędzę  i  walczyć  z  nieusta*

jącymi  trudnościami!  Życie  —  to  nieziszczone  nas
dzieje,  rozwiane  marzenia,  ciągłe  rozczarowania...  Nie,
lepiej  nie  żyć!«...  Cóż  więc?  Umrzeć?  Ale  zaraz
rozsądek  zaczyna:  »Umrzeć!  Odejść!  Wszystko  zo*
stawić! Skończyć! Cmentarz! Nie! nie umierać«...

Cóż więc wreszcie uczynić? Trudności są wszędzie

i we wszystkim. Gdzie się udać, aby ich nie było?

Nie pozostaje nic innego, logicznie biorąc, w imię

szczęścia szukanego za Wszelką cenę, jak tylko przy*
jąć plan niżej podany, o ile się da wykonać.

Spróbować małżeństwa, aby się przekonać... Na*

stępnie  po  zdobytym  doświadczeniu  porzucić  je
i  spróbować  celibatu...  ale  na  celibat  nie  ma  się  ocho*
ty.  Cóż  przeszkadza  także  spróbować  życia  zakon*
nego,  aby  nie  być  samą,  samym,  i  nie  żyć  z  mężem,
żoną.  Potem  można  by  powtórzyć  znowu  całą  serię...

Postępując w ten sposób zyskałoby się korzyści

, wszystkich stanów, a uniknęłoby ich trudności...

Co myślicie o tym? Nie śmiejcie się! To jest lo*

giczne. Prawo do szczęścia byłoby przewodnikiem

w tym systemie kolejno po lobie następujących do*

świadczeń, gdyby się dało w praktyce wykonać!...

Niestety!

To jednak wskazuje, sądząc z następstw, że rasa*

da była fałszywa.

W jakiż więc sposób należy ostatecznie posła

wić i jak rozumieć to pytanie?

Idźmy po kolei.

C e l i b a t .

Nie należy mówić: »Jeśli takim ciężarem jest ce*

libat, to lepiej w nim nie pozostawać. A zatem porzuć*
my go!«... Ani: »Czy osiągnę w celibacie najwyższe

szczęście, a najmniej niezadowolenia?« Mówić tak,

znaczy złą obierać drogę i nigdy dlatego nie dojść do

celu.

Należy mówić:
a) Celibat, podobnie jak małżeństwo i życie za*

konne ma swoje dobre i złe strony; raz jedne prze*
ważają, drugi raz drugie.

b) W celibacie jednak z jego brakami i trudnoś*

ciami można być również pożytecznym, wypełnić

swoje przeznaczenie i zapewnić sobie zbawienie.

c) Celibat może być środkiem do wypełnienia

w rodzinie pewnych zadań świętych i szlachetnych,
na które małżeństwo nie pozwala.

d) A więc, z wyboru, czy z konieczności, przyj*

muję go. Z wyboru, jeśli skłania mnie do tego moje
wewnętrzne usposobienie. Z konieczności, jeśli mimo

pragnienia  wyjścia  za  mąż,  nie  osiągnęło  się  tego  celu.
Nic  nie  jest  stracone,  jestem  wolna,  wolny;  moje  ży*
cie  nie  minęło  się  z  celem,  nie  więcej  zresztą,  niżby

się to stało w nieszczęśliwym małżeństwie.

K a p ł a ń s t w o . — K l a s z t o r .
Nie należy mówić: Czy w stanie kapłańskim lub

w klasztorze, w zupełnej ciszy i spokoju będzie się
najszczęśliwszym i najmniej zazna się nudy? Podob*

ne założenie rozumowania miałoby fatalne następstwa.

Należy powiedzieć:

a) Życie zakonne ma swoje ciężary, swój przymus,

swoje próby. Dobrze.

b) A jednak jest piękne, dobre, pożyteczne; moż*

na się poświęcić, pomóc bliźniemu; więcej i lepiej

pracować dla chwały Bożej.

c) Z drugiej strony wierzę, że Bóg mnie powołuje.
d)

Pomimo zatem wszystkich trudności i dzięki

powołaniu, wstępuję do seminarium lub do klasztoru.

M a ł ż e ń s t w o .

Należy z pewnością zadać pytanie: »Czy dobrze

jest wyjść za mąż? Czy jest lepiej, czy gorzej? Czy
jest to prawem, czy obowiązkiem, czy też niedorzecz*
nością?«

Nie trzeba jednak mówić: »Czy małżeństwo jest

bardziej zabawne, jak nudne? Czy jego więzy są lżej*

sze  od  wolności  niezamężnych!  Czy  ono  jest  typową
formą  większego  szczęścia  ludzkiego?*  (Nie  istnieje
bowiem  żadna  typowa  forma  większego  szczęścia

ludzkiego, chyba tylko przez miłość Bożą...)

Należy postawić szereg pytań zasadniczych:

Czy małżeństwo w zrozumieniu chrześcijańskim,

w swojej istocie, w swoich następstwach i w swojej
roli jest czymś wielkim? Odpowiedź: tak.

Czy małżeństwo przedstawia normalne prawo ży*

cia ludzkiego, tak że z wyjątkiem życia zakonnego
i celibatu, jest tym, do czego kieruje się instynktownie

młodość ze swymi pragnieniami i sercem? Odpowiedź:

tak.

"Mpowiedzi Chryattm

Czy małżeństwo jest jedną z dróg, prowadzących

do zbawienia, jedną z ziemskich form przeznaczenia
wiecznego, i czy z tego powodu zgadza się z wolą

Bożą? Odpowiedź: tak.

Czy małżeństwo odpowiada opatrznościowo, głę*

bokim instynktom natury ludzkiej, w miarę jak ona
dochodzi do pełnego rozwoju swego istnienia? Od*
powiedź: tak.

Z tych wszystkich powodów, odsunąwszy na bok

inne  powołanie  lub  niemożność  zrealizowania  go,  na*
turalną  jest  rzeczą  wejść  w  związek  małżeński,  dobrze
jest  myśleć  o  nim,  chcieć  tego  i  działać  dla  osiągnię*
cia tego celu.

Dalsze pytania.

Czy małżeństwo normalne i pożądane ma swoje

radości? Na pewno tak. Życie rodzinne nie jest dra*
matem ani rozpaczą dwojga w czterech ścianach.

Czy małżeństwo ma swoje troski? Na pewno tak.

W małżeństwie, podobnie jak gdzie indziej, mniej lub
więcej się cierpi i plącze.

Czy małżeństwo ma swoje rozczarowania, albo

czy dotrzymuje swych obietnic? Ma swoje rozczaro*
wania, podobnie jak całe życic, bez względu na to,

gdzie się je przepędza. Spełnia nadzieje, przynajmniej
na tyle, aby nie powiedziano, że jest czczym złudzę*
niem.

Czy życie rodzinne ma swoje obowiązki ciężkie

i surowe? Ma!

Wniosek na podstawie tych danych:

Jeśli w małżeństwie znajdują się radości pomie*

szane z troskami, przyjmuję je, licząc, że pierwsze
pomogą mi do zniesienia drugich.

Jeśli w małżeństwie są obowiązki, przyjmę je rów*

nież, podobnie jakbym musiał przyjąć obowiązki każ*

dego innego stanu, z nadzieją, że przy pomocy łaski

Bożej wypełnię je odważnie.

Jeśli w małżeństwie spełnia się jedno z podstawo*

wych praw życia, jeśli ono jest podstawowym warun*

kiem utrzymania ciągłości rasy ludzkiej i trwania

pokoleń, prawu temu się poddaję.

Dobre i złe strony istnieją wszędzie; jedne nie po*

winny zasłaniać drugich.

Wnioski zasadnicze.

Odnośnie do małżeństwa, byłoby naiwnością chcieć,

aby małżeństwo było nieomylną formą bezwzględne*
go i pewnego szczęścia.

Małżeństwo jest mądrością, odpowiadającą głębo*

kim instynktom ludzkim, w swojej zaś rzeczywistości
jest zbiorem radości, trosk i obowiązków.

Małżeństwo jest aktem odwagi, którą należy pod*

trzymać, aby móc spełnić jego wymogi, ofiary i obo*
wiązki.

Co się tyczy całego życia, to wszystko w życiu po*

dobnie się przedstawia, o ile chce się żyć dobrze, po*
żytecznie, szlachetnie.

Poświęcenie należy przewidzieć wszędzie; odwaga

również jest potrzebna we wszystkim, tak w celibacie,
aby żyć samotnie, w życiu zakonnym, aby wypełnić

śluby, w małżeństwie, aby dochować wierności przy*

Sięgi.

Ostatecznie więc najważniejsze pytanie brzmi na*

stępująco:

Czy mamy tu na ziemi prawo być szczęśliwymi,

czy  też  najpierw  powinniśmy  być  dobrymi?  Jeżeli
ktoś  przyjmuje  pierwszą  możliwość,  tj.  prawo  do  szczę*
ścia,  pytającemu  się:  »Czy  należy  wstępować  w  zwią*
zek małżeński?« należy odpowiedzieć: »Tak, nie, mo*

że, nie wiadomo, ponieważ egoistów zawsze czeka za*

wód«.  W  drugim  zaś  wypadku,  jeśli  się  przyjmie,  że
przede  wszystkim  mamy  być  w  życiu  dobrymi,  na  py*
tanie:  »Czy  należy  się  żenić  (wyjść  za  mąż),  trzeba

odpowiedzieć stosownie do wielkiej myśli Chrystusa:
»Tak, z wyjątkiem tych, którzy nie mogą lub którym

nie  pozwala  specjalne  powołanie...  Tak,  gdyż  w  tej  wiel*
kiej  sprawie  Boskiej  i  ludzkiej,  jaką  jest  małżeństwo,
spełniacie  waszą  powinność,  zyskujecie  zasługi,  żyje*
cie  w  miłości  i  pracujecie  równocześnie  dla  Ojczyzny

ziemskiej dając jej obywateli, i dla Ojczyzny niebie*
skiej przysparzając jej dzieci wybranych...«

Skarga Chrystusa w ustach

biedaków.

Powiedzą Mu: *Panie, kiedyżeśmy Cię wU

dzieli łaknącym albo pragnącym, albo nagim

i nie nakarmiliśmy Cię, nie daliśmy Ci pić, nie

przyodzialiśmy Cię?* 1 odpowiadając rzecze

im:

»Zaprawdę powiadam wam: Pókiście nie

uczynili jednemu z łych najmniejszych, aniście

mnie uczynili... Idźcie precz ode mniel*

Jak głębokie słowa! Jakiż oddźwięk budzą w du»

szy, która się nad nimi zastanawiał Jakąż dają spo*
sobność do robienia spostrzeżeń i do jak ważnych
prowadzą wniosków...

Jak bardzo niepokojące słowa! Takie stawiają za*

gadnienia! Takie obiecują rozwiązanie! Jak ciężką od*
powiedzialnością obarczają tych, którzy nie pójdą za
ich wezwaniem...

Słowa zapoznane... Tylu chrześcijan nie rozumie

ich znaczenia; nie zastanawia się nad nimi; nie ma od*

wagi iść za tym, co one głoszą; stara się je rozumieć
w sensie złagodzonym, tak że zmieniają się nie do
poznania.

Słowa płomienne dla tych, którzy im wierzą, czy*

nią je regułą swego życia, znajdują w nich nieustan*
ną zachętę dla swojej gorliwości i jedyne światło, dzię*

ki któremu wyjaśnia się, mimo pozornej błahości

wielu rzeczy, prawdziwa wartość stworzenia.

Wszystko jest sprawą zapatrywania.

Wszystko zależy od naświetlenia, w jakim się rze*

czy ogląda.

Sąd o jakimś krajobrazie będzie różny, zależnie

od tego, jak się go ogląda, czy w nocy, czy we mgle,

czy też w pełnym blasku słonecznym.

Tak samo w muzeach, obraz przedstawia się lepiej

lub  gorzej  albo  w  całej  swej  piękności,  zależnie  od
tego,  gdzie  jest  umieszczony,  czy  w  kącie  w  cieniu,
czy  też  w  pełnym  świetle.  Artyści,  jak  również  konserw
watorzy muzeów wiedzą o tym dobrze.

Wszystko zależy od tego, w jakim nastawieniu na

daną rzecz się patrzy.

Zależnie od tego, czy się kocha, czy się nienawi*

dzi, patrzy się różnie na ludzi. Stąd tyle niesprawie*
dliwej pogardy, nierozumnych podziwów, tyle stron*

niczości w ocenie drugich.

Zależnie od tego, czy się jest człowiekiem zmysło*

wym czy duchowym, widzi się u drugich albo pięk*
ność cielesną, albo piękność duchową: »Człowiek zwie*
rzęcy, mówi św. Paweł, nie dostrzega spraw Bożych«.

Zależnie od tego, czy się jest egoistą, czy altruistą,

spostrzega się u ludzi albo to, z czego można dla sie*

bie wyciągnąć korzyści, albo widzi się ich własne po*
trzeby, a to pobudza do niesienia im pomocy.

Zależnie od tego, kim się jest, ma się różny po*

gląd na świat. Na ten sam ocean patrzy inaczej ar*

tysta,  rybak,  niewiasta,  poeta.  Każdy  widzi  w  nim  to,
czego  szuka  lub  czego  się  boi.  I  każdy  z  nich  zapy*
tany:  »Co  to  jest  ocean?«  da  inną  odpowiedź.  Pierw*
szy  powie:  »Jest  to  gra  kolorów«.  Drugi:  »To  jest
mój  warsztat  pracy«.  Trzecia:  »Jest  to  potężny  głos
burz«.  Czwarty:  »jest  to  grób  marynarzy...«  Sprawa
zapatrywania.

Podobnie ma się rzecz z ubogimi i łatwo zrozu*

mieć, jakie to ma rozliczne następstwa.

Jest wielkie mnóstwo nędzarzy!

Ludzie, którzy nie jedzą, choć są głodni, którzy

mieszkają  w  norach,  pozbawionych  światła,  powietrza
i  opału  w  zimie,  którym  brak  wszystkiego,  którzy
nie  mogą  się  leczyć  w  chorobie,  ani  zapracować  na
kawałek  chłeba.  Ludzie  opuszczeni,  pozostawieni  sa*
mi  sobie,  niewolnicy  własnej  nędzy.  Ludzie  dorośli,
dzieci  i  starcy,  skazani  na  łaskę  miłosierdzia,  które

wie o nich lub nie wie, wspomaga lub nie wspomaga.

Biedacy, nieszczęśliwi, pokrzywdzeni przez los, wy*

rzutki społeczeństwa, o których się mówi, że mści się
na nich nędza, która ich okryła hańbą.

Trzeba to wiedzieć i zastanowić się nad tym.

W pewnych bowiem warunkach życia można o tym

nie wiedzieć. Wystarczy zamknąć oczy i starać się
0 tym nic myśleć; mieszkać w innej dzielnicy niż oni

1  nie  być  nigdy  tam,  gdzie  oni  mieszkają.  Gdy  się  nę*
dzy  unika  przez  bojaźń,  wstręt  lub  instynkt  własnego
bezpieczeństwa,  można  nie  znać  jej  właściwego  obli*
cza  i  prawdziwego  wyglądu.  Można  przede  wszystkim,
wiedząc  teoretycznie,  że  istnieje,  robić  tak,  jakby  nie
istniała.  Są  tacy  ludzie,  którzy  swymi  opowiadaniami
na  temat  nędzy,  starają  się  zniechęcić  innych  do  lito*
wania  się  nad  nią.  O  ile  taka  próba  się  uda,  zagad*
nienie  umiejętnie  odsunięte  nie  wchodzi  więcej  w  ra*
chubę.

Chrześcijaninowi nie wolno pozwolić sobie na ta*

ką niewiedzę, na takie zapomnienie. Rodzice bogaci

nie powinni wychowywać dzieci swych w ten sposób,
jakby nieszczęściem dla szczęśliwych było pamiętać
o tym, że istnieją nieszczęśliwi.

Są jednak różne zapatrywania na sprawę nędzarzy.

Różne zapatrywania fałszywe, niezgodne z prawdą!

P o w i e r z c h o w n e wglądnięcie niektórych lu*

dzi nie daje im poznać całej doniosłości ubóstwa. Nie
rozumieją go, nie starają się z nim zetknąć i nie myślą

0 nim wcale.

Zapatrywanie ludzi p o d e j r z l i w y c h , którzy

uważają,'że biedni mają to, na co zasłużyli przez brak

pracowitości i obrotności, i samowolnie popadli w nę*

dzę.

Zapatrywanie ludzi d u m n y c h , którzy patrząc

na te nory, na te łachmany, na to życie w ucisku,
przechodzą obok nędzarzy z najwyższą pogardą.

Zapatrywanie e g o i s t ó w a równocześnie tchó*

rzów. Dla tych nędzarze wskutek swych ustawicz*
nych żądań stają się kłopotliwi, a jednocześnie przeje

muje ich paniczny strach, gdy wiedzą, jak ubodzy są
usposobieni dla bogatych, gdy widzą masy nędzarzy
1 wielkość ich nędzy.

Ci ludzie patrząc w ten sposób, nie widzą nic.

O nich mówi Pismo św., że nie rozumieją i nie mogą
zrozumieć, kim jest człowiek ubogi.

Prawdziwe, jasne i głębokie zapatrywanie na spra

wę ubogich.

Gdy się myśli o nich często, zastanawia się głę*

boko, co znaczy słowo »ubogi«, i stara się zrozumieć,

czym może być w praktyce ubóstwo dla tych, którzy
żyją w nim w sposób przykry i nieubłagany.

Gdy się patrzy na nich z największą troską, chcąc

zbadać  stronę  moralną  i  społeczną  tego  zagadnienia,
zbadać  odpowiedzialność  indywidualną  i  zbiorową,  ja*
ka  tutaj  w  grę  wchodzi,  dojść,  kto  właściwie  jest  wi*
nowajcą.

Gdy się patrzy na nich z miłością, to znaczy z ser*

deczną dobrocią, z instynktowną litością, z gotowością

spieszenia im z pomocą. Serce jest prawdziwym świa«
tłem! Tyle ciemności nas ogarnia i światło jego jest
nieraz jedynym rzeczywiście odkrywcą!

Gdy się patrzy na nich z duchowego punktu wi*

dzenia, szukając w ubogim jego duszy, którą na pew*

no posiada. Co się w niej dzieje? Jakie wątpliwości ją
nawiedzają? Jakie dramaty nią wstrząsają? Nędza

-materialna nadaje przecież ich duszy szczególny wy*

raz.

Gdy się patrzy na nich o c z y m a w i a r y , jak

ktoś, kto chcąc wydać sąd o życiu, o istotach, o wszyst*
kim co się tyczy ich i ich życia, użytkuje do tego

swoje Credo, swój katechizm i swoją Ewangelię, a nie
zimne nakazy rozumu i czysto techniczne dane nau*
kowe.

Gdy się wreszcie patrzy o c z y m a C h r y s t u*

sa.  Pan  Jezus  miał  swój  własny  sposób  patrzenia,  są*
dzenia  i  wnioskowania.  Miał  swoje  światło,  które  pły*
nęło  z  ustawicznego  wejrzenia  na  Boga,  z  niezgłębio*
nej  miłości  Jego  serca,  z  Jego  sumienia,  które  nie  zno*

siło niesprawiedliwości i które pod żadnym pozorem
nie skłaniało się do złego.

Gdy się patrzy na nędzę ludzką

tym oświetlę

niu i

takimi oczyma:

Widzi się w ubogim, aż do dna jego nędzy, i s t o *

t ę l u d z k ą ,   posiadającą  również  swoje  prawa  równo*
ległe  do  swoich  obowiązków,  swoją  godność,  swoją
wartość  wieczną  i  wspólne  wszystkim  ludziom  do  roz*
wiązania zagadnienie przeznaczenia wiecznego.

Widzi się w ubogim s t w o r z e n i e B o s k i e ,

równie wartościowe jak bogaty. Chociaż ulica, przy

której ubogi mieszka, jest brudna, dom jego mały

i  ciasny,  ubranie  znoszone  i  łatane,  chociaż  brak  mu
—  o  ile  brak  —  nauki  i  ogłady,  choć  ręce  nie  myte
wonnościami,  jak  ręce  Piłata,  nie  przeszkadza  to,  że
człowiek  ubogi,  składający  się  podobnie  jak  my  z  cia?
ła  i  z  duszy,  jest  stworzeniem  również  przez  Boga  do
życia  powołanym.  Dlatego  musi  mieć  także  swoje

przywileje i swoją wysoką wartość.

Widzi się w ubogim d z i e c k o O j c a , który je

bardzo  kocha,  dziecko  w  imię  tej  miłości  odkupione
przez  Syna  w  Jego  bolesnej  męce.  Czyż  Chrystus
wyraźnie  tego  nie  powiedział?  Czyż  posłannictwo  Je?

go nie było przede wszystkim do ubogich? Czyż nie

przebywał  głównie  z  nimi?  Czy  nie  odnosił  się  do  nich
z  tym  samym  szacunkiem,  jak  do  ówczesnych  boga?
czy?  Czy  nie  poświęcał  dla  nich  swego  czasu  i  serca?
Czyż  nie  współczuł  z  ich  niedolą?  Czy  robił  taką  róż?
nicę  między  ubogimi  a  bogatymi,  żeby  ubodzy  czuli
się upokorzeni i pogardzeni?

Widzi się w ubogim żywy o b r a z C h r y s t u s a ,

który  był  im  podobny,  i  był  jednym  z  nich.  Cho?
dził  odziany  tak  jak  oni,  jadł  również  podobnie.  Jego
mały  domek  rodzinny,  przyparty  do  skały,  w  którym
zamieszkiwał  przez  lat  trzydzieści,  był  podobny  do

ich  domów.  Nie  miał  żadnej  posiadłości  ziemskiej,  uro?
dził  się  w  ubóstwie  i  odszedł  z  ziemi  nie  pozostawia?
jąc  żadnego  majątku  prócz  tuniki  i  płaszcza,  o  który
pod krzyżem żołnierze rzucali los.

Widzi się w ubogim członka m i s t y c z n e g o

c i a ł a ,   którego  Chrystus  jest  głową.  Oni  są  członka?
mi  Jego.  »Członkami  cierpiącymi«  jak  się  słusznie
mówi.  Ojcowie  Kościoła  zastanawiając  się  jakimi
członkami  w  ciele  Chrystusowym,  tzn.  w  odkupionej

ludzkości, są ubodzy, zauważyli, że są nogami, na
których wspiera się całość, czyli tym, co jest mało cc?
nione, a jednak bardzo użyteczne; tym, co dźwiga

największy  trud;  zbiera  proch  i  bioto  życia...  Czyż
tak  nie  jest?...  Członki  Chrystusowe,  okryte  może
pogardą  i  często  upokorzone,  w  każdym  razie  człon;
ki  Jego  Ciała.  O  nich  właśnie  myśląc  wypowiedział

Pan Jezus te wspaniałe, a tak bardzo niepokojące sio;

wa: »Coście uczynili jednemu z tych najmniejszych,
mnieście uczynili. A czegoście nie uczynili jednemu
z tych najmniejszych, mnieście nie uczynili«.

Oto jak niezaprzeczalnie i niewątpliwie należy

myśleć o ubogich, gdy się na nich patrzy w świetle
nauki Chrystusowej i oczyma Chrystusa, które wszyst;
ko do głębi rozjaśniają i nadają mu inne znaczenie.

Jak się odnoszą do biednych prawdziwi chrześci

janie?

I - PRZEDE WSZYSTKIM ROZUMIEJĄ UBOGIEGO

I JEGO STAN WEWNĘTRZNY.

Rozumieją jego ukryte marzenia.

Dlaczego ubogi, tak często samotny, nie miałby

być  w  życiu  wielkim  marzycielem?  Życie  jest  tajemni;
cą  dla  wszystkich;  przedstawia  się  jako  zagadka,  jako
problem  nierozwiązalny.  Oblicze  życia  jest  tak  cie;
kawę  i  tajemnicze!  Trudno  je  w  ogóle  zrozumieć.  Ubo;
gim  jeszcze  trudniej,  niż  komu  innemu.  Nie  jest  to  je;
dnak  tym  razem  poeta,  który  marzy,  patrząc  na  mo;

rze, ani malarz, gdy spogląda na piękny krajobraz,
ani filozof wobec wszechświata, ani właściciel, ogląda;

jący swoje majętności, ani młodzieniec, marzący

o  przyszłości,  lecz  jest  to  człowiek,  dla  którego  życie
jest  twarde  i  trudne,  który  marzy  o  życiu,  podobnie
jak  głodni  przed  piekarnią  lub  małe  dzieci  tęsknią  za
miłością  wobec  matki,  która  ich  nie  kocha...  Marzenie

to przez małe, czarne okienko, którym ubogi spogląda
na życie, jest różne od marzenia przez okna pięknego
pałacu.

Rozumieją codzienne troski ubogiego.

Ubogi nie ma zapewnionego bytu, nie ma żadnych

dochodów,  rent  lub  kapitału.  Dzień  jutrzejszy  przed*
stawia  mu  groźbę  bezrobocia,  choroby,  które  staną
się  dla  niego  klęską.  Czy  wystarczy  mu  na  rzeczy  naj*

niezbędniejsze? Czy będzie mógł dać je swoim dzie*

ciom?

Niepewność

bolesna,

nieustanna,

bardziej

przejmująca z nadejściem zimy, w okresach mrozów,

w  razie  powodzi  lub  epidemii.  Ach,  ten  znak  zapyta*
nia!  Zobaczymy,  że  staje  się  łatwo  znakiem  oskarżę*
nia.  Wystarczy  zastanowić  się  na  chwilę,  w  jak  głę*
bokim  niepokoju  żyje  ubogi  przez  długi  szereg  lat,

jednako zawsze smutnych, z których żadne nie przy*
nosi mu zmiany na lepsze.

Rozumieją gorycze ubóstwa.

Czy jest co w tym dziwnego, że dręczą ubogiego

różne gorycze, podobnie jak kwasy żołądkowe, dzięki

strawie,  której  dostarcza  mu  życie?  Gorycze  powstałe
przez  urazy,  z  trudnością  ukrywane,  przeciw  wszyst*
kiemu,  przeciw  ludziom  i  rzeczom,  przeciw  jednostce
i  państwu,  którzy  zdają  się  mu  być  odpowiedzialnymi
za  ten  smutny  stan  rzeczy.  Nie  można  żądać  od  lu*
dzi,  aby  jednako  smakowało  im  wino  czy  ocet,  miód
czy  żółć,  cukier  czy  pieprzl  I  gdy  na  twarzy,  w  swo*

im  milczeniu  i  w  przykrych  refleksjach  objawia  ubo*
gi  swoją  boleść,  trzeba  być  naiwnym,  aby  temu  się
dziwić,  i  bardzo  obłudnym,  aby  się  tym  gorszyć.  Du*
sza  ubogiego  przeżywa  wszystkie  gorycze  i  staje  się,
podobnie jak życie, pełna goryczy.

Rozumieją zazdrość ubogiego.

Ubogi czyni porównania. Czy może powstrzymać

się od tego? Niedola zmusza go do tego. Przechodzi
mimo życia, życie płynie mimo niego. Choćby nie

chciał,  musi  patrzeć  na  nie,  musi  je  widzieć.  Ono
bowiem  pokazuje  mu  się  w  całym  swym  bezwstydzie,
który  jest  równocześnie  nierozsądny  i  niebezpieczny.
Różnice  są  tak  wielkie!  Bulwary  i  uliczki;  pałace  i  nos

ry;  zbytek  i  nędza;  wykwintne  ciasta  i  chleb  suchy;
naszyjniki  z  pereł  i  jarzmo  niewoli;  uczty  bogacza
i  biedny  Łazarz,  leżący  u  bram  pałacu;  wygodne  pulls
many  i  twarde  ławki  w  pociągach  mieszanych;  żes
bracy  i  miliarderzy;  syci  i  wygłodzeni...  Nie  może  tes
go  nie  widzieć  i  nie  słyszeć.  Wszędzie  się  to  rzuca
w  oczy;  zewsząd  woła  do  niego!  Bezwstydne  i  równos
cześnie  nierozumne  bogactwo,  przechodząc  mimo,  obs
rzuca  biedotę  błotem,  a  wtedy  biedak  odrzucony  i  pos
zostawiony  samemu  sobie  czyni  bez  litości  porównania.
Porównania  te  czynią  go  zazdrosnym.  Mówi  myśląc
o  tamtych:  »Dlaczego  nie  ja?«  Myśląc  o  sobie:  »Dlas

czego nie oni?« Na jego miejscu, co by myśleli ci,
którzy się oburzają? Co by mówili? O to właśnie
chodzi.

Rozumieją bunty nędzarzy.

To znaczy niepogodzenie się z faktycznym sta>

nem  rzeczy,  uważanym  przez  niektórych  za  nieszczęss
ny,  lecz  nietykalny  i  święty.  Z  jakiego  powodu  miałs
by  być  takim?  To  wszystko,  co  płynie  z  egoizmu,
z

niesprawiedliwości,

niesumienności,

wreszcie

z  grzechu,  czyż  może  być  nazwane  opatrznościowym
w  znaczeniu  woli  Bożej?  Nierówność  warunków,
w  istocie  opatrznościowa,  nieunikniona  i  konieczna,
czy  musi  być  zawsze  na  ogół  biorąc  powodem  usta*

wicznego  rozdziału  pomiędzy  klasami  i  ludźmi,  i  czy
na  drodze  ludzkości  nie  da  się  nigdy  na  przestrzeni
wieków  wyrównać  wzniesień  i  zapełnić  przepaści?  Ko«

ściół sądzi o tym inaczej. Ubogi, któremu nędza prze«

szkadza, aby był zawsze rozumny, podniecony przez
nią, czuje w sobie rodzący się bunt... Biedacy wzniecają

niepokój,  grożą,  często  może  nawet  przesadzają,  nie*
raz  zdaje  się,  że  skłonni  są  raczej  zamienić  wszystko
w  ruinę,  niż  budować  ład  ogólny.  Wszystko  to  jest
możliwe.  Ale  nie  powinniśmy  się  temu  dziwić!  Czy
protest,  jaki  podnoszą,  nie  jest  w  istocie  swej  głosem

sprawiedliwości  w  pracy  dla  osiągnięcia  lepszej  przy*
szlości?  Jest  to  również  bezwiedne  wyczucie  dążenia
chrystianizmu,  że  powinno  być  inaczej,  a  zmiana  obec*
nego  stanu  rzeczy  na  lepsze  stałaby  się  właśnie  kró*
lestwem Bożym na ziemi.

Rozumieją wątpliwości biedaka.

Nie mówiąc o nędzy i jej licznych trudnościach,

ubogi  narażony  jest  na  pokusę,  aby  zwątpić  o  wszyst*
kim  —  o  c  e  1  u  ż  y  c  i  a,  o  ile  musi  żyć  w  takich  wa*
runkach,  w  których  życie  jest  tylko  przeciwnością,  bez
radosnej  nadziei  lepszego  jutra  —  o  p i ę k n i e   ż y *
c  i  a,  które  dla  niego  bywa  tak  r z a d k o   p i ę k n e ,
a  tak  często  budzi  wstręt  swym  ponurym  i  odraża*
jącym  obliczem,  i  o  w a r t o ś c i   s p o ł e c z e ń s t w a
l u d z k i e g o ,   w  ten  sposób  zorganizowanego,  że
jedni  mogą  się  bawić  według  swego  upodobania,  pod*
czas  gdy  inni  muszą  męczyć  się  wbrew  woli  i  to  z  po*
kolenia  na  pokolenie,  bez  zmiany,  społeczeństwa,  w  któ*

rym już bogaci mogą się jeszcze więcej wzbogacić,

a  nędzarze  muszą  popadać  w  większą  nędzę  —  o  z  n  a*
c z e n i u   p r a w a   m o r a l n e g o ,   ponieważ  to  pra*
wo  tak  nierównomiernie  ciąży  na  barkach  ludzkich,
a  każdy  kto  poddaje  mu  się  bez  zastrzeżeń,  przyczy*

nia się tym samym do przedłużenia zła i pozwala mu

na dalsze, spokojne trwanie — o d o b r o c i B o ż e j ,

która  dla  ubogiego,  jak  mu  się  wydaje,  tak  skąpą  się
okazuje,  a  nie  żałuje  dóbr  materialnych  dla  innych,
wcale  nie  więcej  wartościowszych  od  niego,  która  za*
pominą o ubogim w jego utrapieniach, pozwala bo*

rykać  się  z  trudnościami  bez  wyjścia  i  zgina  jego
grzbiet  pod  jarzmo  bolesne...  Tak  to  dręczy  go  poku*
sa  zwątpienia  o  wszystkim  i  o  wszystkich,  o  radach
i  obietnicach,  o  pięknych  słowach,  które  chwilowo
brzmią  nadzieją,  a  potem  wtrącają  w  zwykłą  jedno*
stajność ciężkiego życia.

Rozumieją drażliwość biedaka.

Ciało, serce, sumienie człowieka ubogiego staje się

coraz  bardziej  drażliwe.  Bywa,  że  czasem  pod  razami
losu  twardnieje  i  wskutek  znużenia  obojętnieje  na
wszystko.  Nie  dzieje  się  to  jednak  zawsze.  Ubogi
nie  jest  kamieniem  ani  matołem  pogrążonym  w  zu*
pełnej  obojętności  dla  spraw  i  ludzi.  Pozostaje  czło*
wiekiem,  i  to  człowiekiem  odczuwającym  cierpienie.

Dlatego ulega rozstrojowi, umie protestować; obrażli*

wy i podejrzliwy obawia się usług, które mu oddają,

podejrzywa  egoizm  w  miłosierdziu,  które  mu  świad*
czą,  i  w  aż  do  pogardy  bitych  mu  ukłonach.  Nie
ufa  nikomu.  Jego  wrodzone  zaufanie  do  ludzi  już

dawno  zawiodło.  Zajmuje  więc  stanowisko  obronne,
jak  wobec  nieprzyjaciela,  którego,  jak  mu  się  zdaje,
odkrywa  wszędzie.  Któż  może  dziwić  się  takiej  draż*
liwości?  Czyż  nie  jest  ona  w  nim  dziełem  jego  cięż*
kiego życia?

Rozumieją rozpacz biedaka.

Rozpacz istnienia, na które z jakiejkolwiek się stro*

ny  patrzy,  nie  widać  żadnego  wyjścia,  w  którym  nie
świta  zapowiedź  na  tle  stosunków  ludzkich  nadejścia
dnia  przepowiedzianego  przez  tylu  proroków  i  ocze*

kiwanego przez tylu nieszczęśliwych, odmiany na lep*

sze...  Ubogi  widzi  się  osaczonym,  uważa  się  za  ściga*
nego  jak  przez  psy  gończe,  przez  owe  mnóstwo  praw,
przepisów,  zakazów,  nadzorów  policyjnych  wokół  nie*

go, aby mu przeszkadzać w swobodnym oddechu...

Ani na jutro, ani na później, ani na lata końcowe
biedak nie spodziewa się niczego. Mury są za wyso* '
kie, aby mógł spojrzeć ponad nimi. Jeśli zaś wydrapie

się do góry, aby mimo wszystko patrzeć, czy zobaczy

na drodze kogoś, przybywającego do niego z rękoma i

pełnymi dobroci? »Człowieku, który czuwasz, kto

przybywa wśród nocy? — Nikt do ciebie!« Wielu
ludzi ubogich nie wypowiada swej rozpaczy głośno —

bo i po co? — ale jęczą głucho, długo i boleśnie.

Rozumieją natręctwo biedaka.

Biedny prosi często, prosi zawsze, bezustannie wy*

ciąga  rękę  i  puka  do  drzwi.  To  jednak  nie  przeszka*
dza  mu  być  biednym,  cierpieć  głód  i  zimno  wraz  ze
swymi  najbliższymi!  Gdyby  odziedziczył  niespodzie*
wanie  znaczną  sumę,  na  pewno  zaprzestałby  pukać
o  wsparcie  do  serc  litościwych  i  upominać  się  o  kawa*
łek  chleba.  Gdy  jednak  powraca  bez  ustanku,  uważa
się  go  za  wymagającego,  niedelikatnego  natręta.  Mówi
się,  że  przeszkadza;  co  innego,  żeby  raz  poprosił,  ale
dziesięć  razy,  sto!...  Ależ  on  musi  jeść  codziennie,  jego

nędza  jest  nieustanna  i  codzienna.  Wierzcie,  że  wolał*
by  nie  potrzebować  nikogo,  nie  być  na  łasce  wszyst*
kich,  nie  prosić,  aby  nie  narażać  się  na  odmowę.  Aby
zrozumieć  natręctwo  biedaka,  trzeba  poznać  twardość

jego nędzy. Nędza tłumaczy to natręctwo. Kto nie

uzna tego za słuszne, nie jest szczery.

Rozumieją słabość biedaka wobec pokusy.

Nędza jest złym doradcą. Głód również. Etyka

katolicka mówi, że ukraść z głodu, w wielu wypad*
kach nie jest kradzieżą, lecz tylko wykonaniem za*
sadniczego prawa życia. Gdy brak pieniędzy, a po* ■

trzeba ich koniecznie dla siebie i rodziny, czy potrą*

ficie się dziwić, że wtedy można się ważyć i na czyn

nieszczęsny? Nieraz z nędzy młoda dziewczyna sprze*

daje swoje ciało, aby zdobyć kawałek chleba. Na pew*
nym stopniu ubóstwa, czy możliwa jest jeszcze mo*

ralność, jak również i życie duchowe? Sw. Tomasz

z  Akwinu  odpowiedziałby,  że  nie.  Na  kogo  zatem
spada  wstyd  największy?  Na  kogo  należy  rzucić  ka*
mienie  potępienia,  które  faryzeusze  zbierali  na  jawno*
grzesznicę?  Czy  na  tego,  który  ukradł,  czy  na  tę,
która  oddała  się  prostytucji?  Czy  też  raczej  na  spo*

łeczeństwo, a z nim również i na jednostki, że nie
potrafi zabezpieczyć swych członków przed nędzą?

Rozumieją tajemny wstyd biedaka, świadomego

swego poniżenia.

Czyż można o tym wątpić? Tyle spojrzeń przy*

pominą mu o nimi Tyle znaczących gestów nie po*

zwala  mu  o  nim  zapomnieć!  Musi  sobie  zdawać  z  tego
sprawę!  Gdyby  nogi  miały  oczy,  czy  nie  widziałyby,
że  są  bardziej  od  twarzy  skurzone,  zbłocone,  zwalane,
zmęczone  wskutek  drogi?  Należy  pamiętać  o  tym,  że
wielu  z  tych,  których  uważa  się  za  godnych  pogardy,
nie  są  nimi  przez  to,  że  byli  pogardzani...  Istnieje
pewien  rodzaj  nadczłowieczeństwa,  stworzonego  przez
ludzi  szczęśliwych,  którym  wszystko  wiedzie  się  w  ży*

ciu,  którzy  zdobywają  majątek,  sławę,  dostatni  zaś
wygląd  zewnętrzny  dodaje  im  okazałości.  Istnieje  ro*
dzaj  człowieczeństwa  niższy,  złożony  z  ludzi  nieszczę*
śliwych,  biednych,  żebraków,  dla  których  życie  nie
skąpi  upokorzenia.  Oni  zaś  wiedząc  o  tym,  że  są
czymś  niższym  i  gorszym,  przystosowują  się  do  tego
stanu.  Łatwo  odgadnąć  następstwa.  Nie  uważają  się

za tych, którymi są i którymi mogą być w swej wiel*
kości, lecz za tych, za jakich ich uważają. Wstyd sa*

mego siebie, który widzi się nieraz na czole ubogiego,

Odpowiedzi Cbrjretnea

oto jego tajemnica. Jest to zrozumiałe dla człowieka,
który ma serce.

Biedak, o ile brak mu silnej wiary i nadziei osią#

gnięcia wieczności, o ile nie posiada miłości Bożej
i duszy prawdziwie chrześcijańskiej, która by przez

te  wewnętrzne  skarby  umiała  uzupełnić  jego  rzeczy#
wistą  niedolę,  czyż  może  być  innym?  Czy  chrzęści#
janin  może  naprawdę  nie  rozumieć,  że  biedny  w  taki
właśnie  sposób  myśli,  cierpi,  dąsa  się,  mruczy,  oburza
się  lub  milczy?  »Szczęśliwy,  który  rozumie  biedaka«,
mówi Pismo św. Biada temu, kto tego nie pojmie!

A wszystko to tak bardzo jest smutne, gdy się

zważy,  że  ubogi  jest  przecież  także  człowiekiem,  stwo#
rżeniem  Bożym,  dzieckiem  Bożym,  członkiem  misty#
cznego  Ciała  Chrystusa,  i  że  pod  jego  łachmanami
żyje  tak  samo  dusza  nieśmiertelna,  przeznaczona  do
szczęścia wiecznego...

II. - WNIOSKI WYPŁYWAJĄCE ZE ZROZUMIENIA

POŁOŻENIA BIEDAKA.

Obowiązek wielkiej pobłażliwości dla ubogich.

Oni nie są bez grzechu... Ale któż jest bez grzechu?
Mają swoje winy, mogą mieć występki: ale któż ich

nie ma? 1 tyle rzeczy ich uniewinnia! Jeżeli bezlitosna
surowość w sądach jest niesprawiedliwa i nieznośna,

to właśnie w odniesieniu do biednych. Czyż nie nale#

ży,  o  ile  możności,  uniewinniać  ich  skarg,  ich  gnie#
wów,  ich  zazdrości,  podobnie  jak  uniewinnia  się
zły  humor  chorego,  uderzenie  pięścią  czyniącego
obławę, gorycze serca bardziej pustego niż żołądek?

Obowiązek braterskiej litości.

Nie takiej, która

by była na pół lekceważeniem i pogardą. Tej, wiel#

ki Boże, oby im oszczędzono! Ale litość, która jest
równocześnie współczuciem i sposobem uczynienia
ich niedoli swoją; litość, która powstaje z połączenia

troski,  dobroci  i  miłości.  Podobnie  jak  Chrystus,  gdy
patrzył  na  rzesze,  »żal  Mu  było  tego  ludu«.  Dlatego
nie  należy  unikać  spojrzenia  na  nich;  przeciwnie,  na*
leży  patrzeć  na  nich  długo,  aby  ich  przejrzeć  głęboko;
myśleć  o  nich;  zachować  ich  w  pamięci,  gdy  się  ich
nie  widzi.  Wiedzieć  o  tym,  że  istnieją,  wiedzieć  w  swo*
im  sumieniu,  które  jest  wskaźnikiem  sprawiedliwości,
i w swoim sercu, które jest siedliskiem miłości.

Obowiązek odpowiedzialności.

Ciąży on na każ*

dym, zależnie od środków osobistych. Byłoby bez*
wstydnym sofizmatem powoływać się na słowa Chry*

stusa  o  ubogich,  aby  utrzymać  ich  i  hodować,  jakby
jakąś  ozdobę  rodzaju  ludzkiego.  Jak  prędko  ubóstwo
przeradza  się  w  nędzę!  I  ani  dla  piękności  życia,  ani
dla  jego  moralności,  ani  dla  postępu  królestwa  Bo*
żego  na  ziemi  nie  przynosi  żadnego  pożytku  rozsze*
rzanie  się  strefy  niedoli.  Każdy  powinien  podjąć  pracę

w celu zwalczania nędzy; trzeba w ciele Chrystusa

mistycznym i społecznym karmić głodnych, podawać
wodę spragnionym, opatrywać rany chorych; trzeba dla

nędzy ludzkiej czynić to, co czynił Samarytanin dla

rannego na drodze i to, co z braku ludzi, uczyniły

psy dla Łazarza, leżącego u bram pałacu bogacza.

Obowiązek uważania, aby własna fortuna nie

stała się zbyt bijącą w oczy.

Trzeba być bardzo oględ*

nym w przeciwstawieniu swego bogactwa nędzy dru*

gich.  Nie  należy  ich  prowokować,  nie  trzeba  deptać
im  po  nogach,  gdy  się  przechodzi  mimo,  i  razić  ich
oczy  swym  dostatkiem.  Takie  przeciwieństwo  upokarza

i boli biedaka. Oni są zgorszeni, wedle wyrażenia Ewan*

gelii, to znaczy mają jeszcze jeden więcej powód zło*
rzeczyć życiu, oskarżać je, buntować się przeciw nie*

mu i tym, którzy robią wrażenie, jakby chcieli rzucić

im w twarz garść błota. Nie trzeba, aby bogactwo

chowało się, jakby ze wstydu i obawy przed sobą sa*

mym. Po prostu, jeśli się jest chrześcijaninem a równo*

cześnie bogatym, należy unikać, aby bogactwo to było

wyzywające, nie tyle dla własnego bezpieczeństwa, ile
przez poczucie miłości.

Obowiązek spieszenia z pomocą ubogim.

W mia*

rę możności, z żalem, że się więcej uczynić nie może,

i  pełną  uczciwością  w  ocenie  własnej  możności.  Są  lu*
dzie,  którzy  nigdy  nic  nie  czynią  dla  bliźnich,  mimo
swego  bogactwa;  są  inni,  którzy  zawsze  coś  czynią,

chociaż nie są bogaci. Szukacie wytłumaczenia?

Serce! Każdy prawdziwy chrześcijanin w stosunku do
ubogiego musi mieć serce, aby dopiero potem spełnić

uczynek. Co stałoby się bez serca z wielkim przykaza*
niem miłości bliźniego? Co ze słowami Chrystusa,

który  utożsamia  się  z  ubogimi  i  oświadcza,  że  to  Je*
mu  odmawia  się  tego,  czego  odmawia  się  ubogim.
Pieniądze  ukryte  śmierć  zabiera...  Pieniądze  rozdane,
śmierć  powraca...  Każde  przedsięwzięcie,  podjęte  w  ce*
lu  niesienia  pomocy  ubogim,  zasługuje  na  czynne  po*
parcie  chrześcijan.  W  tym  względzie  żaden  wybieg
nie  pomoże,  żaden  sofizmat  nic  nie  znaczy.  Posiada

się majątek równocześnie dla siebie i dla drugich,
a przede wszystkim dla ubogich.

I nie należy uważać tego obowiązku za nieznośne

jarzmo nałożone na bogatych ani jako nieprawne

ograniczenie ich niezależności. Na ziemi nie to jest

złym, że każdy wedle możności powinien wspomagać

ubogich, lecz to, że biednych jest tylu i takich! Zanim

się poskarżymy na obowiązek czynienia dobrze bliź*

nim, wpierw zastanówmy się, że o wiele przykrzej jest
prosić o pomoc i że wielu ludzi, którzy z powodu swej

nędzy potrzebują pomocy drugich, oczekują z uprag*

nieniem dnia, w którym nie będą potrzebowali nikogo.

Chrystus sądzi nas według naszego odnoszenia się

do ubogich. Oświadczył to uroczyście! To, co się czy*

ni dla ubogich, czyni się dla Niego; to zaś, co się dla

nich  nie  uczyni,  nie  uczyni  się  dla  Niego!  Te  jego
słowa  mają  dla  nas  głębokie  znaczenie!  Są  formą  osta*
tecznego  wyroku!  Mówią,  że  gdy  ubodzy  cierpią  głód,

to Chrystusowi brakuje chleba; gdy oni trzęsą się

z zimna, to Chrystus odczuwa zimno; przez usta ubos

gich, Chrystus się skarży; gdy ubogi wyciąga rękę, to

Chrystus żebrze; przez ich upokorzenie, Chrystus się

wstydzi; gdy się ich odtrąca, Chrystus odchodzi; gdy

oni płaczą, łzy Chrystusa płyną, z ich oczu; przez ich
cichą wdzięczność, Chrystus dziękuje, »Cokolwiek

uczyniliście jednemu z tych najmniejszych, mnieście
uczynili«!

O niewieście cudzołożnej

I przywiedli Mu niewiastę, którą złapano

na cudzołóstwie. I rzekli Mu: Nauczycielu, tę

niewiastę teraz złapano na cudzołóstwie. A w za

konie rozkazał nam Mojżesz takie kamienować.

Ty tedy co mówisz? A to mówili, kusząc Go,

aby Go oskarżyć mogli.

(Sw. Jan VIII 3—7).

Dlaczego zadaje się pytania.

Można pytać się s z c z e r z e , pragnąc nauczyć się

i  lepiej  zrozumieć,  a  potem  dzięki  pouczaniu  żyć  po*
prawniej.  W  takim  często  celu  uczniowie  i  rzesza  za*
pytywali  Pana  Jezusa.  Intencja  ich  była  szczera  i  pro*

sta, bez żadnej myśli ubocznej. Fan Jezus odpowiadał

im zawsze z dobrocią. Wiedział bowiem, co myśli ser*

ce, gdy usta mówią.

Można pytać się również o b ł u d n i e , bez chęci

nauczenia  się  czegoś,  jedynie  z  myślą  ukrytą,  aby  ko*
goś  podejść,  nabawić  kłopotu,  upokorzyć,  zmusić  do
odpowiedzi,  która  by  posłużyła  jako  oskarżenie  prze*
ciw  Chrystusowi.  Na  tego  rodzaju  pytania  Chrystus
niekiedy  odpowiada  milczeniem  (Herodowi,  Piłatowi);
kiedy  indziej  znowu  odpowiada  nieoczekiwanymi  sło*
wami, które przynoszą wstyd tym, którzy je zadali.

Oto jedno z tych pytań podstępnie przez faryze*

uszów zadanych: »Mówili to, kusząc Go, aby oskar*
żyć Go mogli«. Pan Jezus odgadł ich myśli, ponie*
waż nic nie mogło ukryć się przed Nim.

Scena z Ewangelii.

W jednej z dzielnic Jerozolimy schwytano kobietę

na gorącym uczynku cudzołóstwa: oto grzesznica.

Mojżesz kazał kamienować tego rodzaju niewiar

sty: oto prawo.

Faryzeusze ciągną tę niewiastę przez ulice miasta

i przywodzą ją na miejsce, gdzie przebywa Jezus: oto
oskarżyciele.

Jezus, faryzeusze, niewiasta: oto trybunał...
Faryzeusze oskarżają, pytają. Jezus najpierw mil-*

czy, potem odpowiada: oto posiedzenie.

Jezus mówi; oskarżyciele odchodzą; oskarżona jest

wolna: oto wyrok.

A więc: nędza niewiasty w walce ze złością fary*

zeuszów i miłosierdziem Chrystusa. Widok żałosny,
lecz wspaniały. Przerażająca, lecz dodająca otuchy
nauka.

Jezus i Jego odpowiedź faryzeuszom.

Zaczyna od odrzucenia pytania obłudnie posła*

wionego.

Nie dlatego, żeby nie uznawał niezaprzeczalnej po*

wagi  prawa,  jak  również  słusznego  pod  względem  rc*
ligijnym  wyroku  i  jego  sankcji  nadanej  przez  Moj*
żesza.  Jezus  wic,  że  Mojżesz  jest  natchnionym  przez
Boga  prawodawcą;  wie  od  kogo  pochodzi  prawo  i  zna
jego  świętość.  Całe  życie  zachował  we  wszystkim  peł*
ne  uszanowania  posłuszeństwo  wobec  prawa  Mojże*
szowego.

Nie dlatego, żeby cudzołóstwa nie uznawał za

grzech wielki i ciężki, a niewiasty za winną. Wystar*
czy czytać Ewangelię, aby wiedzieć jak Chrystus po*

tępią niedozwoloną rozkosz ciała i jej pragnienie. Nie
trzeba uczyć Chrystusa, co jest złe, wie o tym najle*

piej. Nikt tak jak On nienawidzi grzechu. Ale

grzesznik i grzech — to dwie różne rzeczy. I z tego

rozróżnienia wypływają w praktyce ważne następstwa.
On zna wnętrze tej biednej duszy.

Tylko Chrystus nie przyznaje tym osobnikom, lu*

dziom  prywatnym,  prawa  do  występowania  w  charak*
terze  sędziów.  Tym  bardziej  odmawia  im  prawa  po*
sługiwania  się  tą  zapalczywą  złością,  tą  nienawiścią
i  bezlitosną  zaciekłością.  Wreszcie  wskazując  im
brzydkość  ich  intencji,  odmawia  im  prawa  stawiania
sobie  pytań  podobnych  do  tych,  jakie  zadaje  się  oskarż
żonemu.

A ostatecznie sobie samemu przyznaje prawo nie

ulegania ich intrygom i prawo upokorzenia ich publi*
cznie, stając się ich oskarżycielem.

Jezus spuszcza oczy i pisze palcem na piasku.

To spuszczenie oczu może oznaczać:

Albo, że się wstydzi za nich, z powodu sromoty

ich postępowania; karze w ten sposób, nawet nie
chcąc patrzeć na wstrętne widowisko ich złości. Po*
gardliwa wstydliwość! Protest!

Albo też lituje się nad nieszczęśliwą: »Syn Boży,

wiedząc, że omdlała więcej ze wstydu niż z obawy,

nie patrzy na nią, gdyż są godziny w życiu istot ludz*
kich, w których największym dobrodziejstwem jest nie

patrzeć na nich. Cała miłość Chrystusowa objawia się
w tym odwróceniu oczu«. (Mauriac: Życie Jezusa).

Albo jedno i drugie. Gdyż zarówno z powodu fa*

ryzeuszów, jak i z powodu niewiasty spuścił oczy.

Ten sposób pisania na piasku pozostał tajemnicą.

Co  pisał?  Nie  wiadomo.  I  wszystko,  co  się  na  ten
temat  mówi,  jest  tylko  przypuszczeniem.  Może  to  była
po  prostu  chęć  nadania  sobie  pozoru  obojętności  i  roz*
targnienia,  jakby  chciał  im  powiedzieć:  »Możecie  mó*
wić! Mnie to nie obchodzi!«...

Wreszcie Jezus daje odpowiedź:

Nie odpowiada jednak wprost na pytanie. Zwraca

się do sumienia ponurych oskarżycieli. To zaś ozna*
cza:

»Sądzić o wielkości winy tej niewiasty nie jest wa*

szą  sprawą.  Chcieć  poznać  mój  sąd  o  tym,  co  Mojżesz
nakazuje  lub  zakazuje,  nie  jest  waszym  prawem.  Zaj*
mijcie  się  lepiej  sobą.  Aby  sądzić,  czy  zgrzeszyła,  czy
nie,  czy  zasługuje  na  ukamienowanie,  czy  nie,  trzeba
wiedzieć,  jakimi  wy  jesteście,  czy  jesteście  lepsi  od
niej,  i  czy  nie  zrobilibyście  lepiej,  gdybyście  zanim  ją
potępicie,  potępili  samych  siebie...  Czy  jesteście  sami
tak  czyści,  że  przysługuje  wam  prawo  oskarżania  in*

nych  o  nieczystość?...  A  więc,  wypowiedzcie  swoje
zdanie!  Zajmijcie  jakieś  stanowiskom.  Stąd  te  straszne
słowa:  »Kto  z  was  bez  grzechu  jest,  niech  na  nią
pierwszy  rzuci  kamień!«  Stawiając  to  pytanie,  nie
przewidzieli takiej odpowiedzi. Lecz zasłużyli na nią.

Wynik.

I oto sprawa ta została przeniesiona przed trybu*

nał sumienia każdego z nich. Groźny trybunał, gdy
się stoi wobec Jezusa Chrystusa, który pyta, sądzi

i czeka!

Chętnie podjęliby wyzwanie. Nie śmią! Pan Je*

zus nie spuszcza już teraz oczu. Przeciwnie — patrzy.

I to wzrokiem bezlitosnym, który nie dopuszcza kłam*

stwa!

Odchodzą. Ani jeden z nich nie podniósł kamienia,

aby go rzucić na niewiastę. Było to przyznanie się
wbrew woli, że żaden nie czuje się bez grzechu. Jak
wiele znaczące odkrycie o ich życiu tajemnym!

Odchodzą, na początku najstarsi!... Patrzcie! Pa*

trzcie! Najstarsi odchodzą pierwsi... To mówi wiele...

Zapewne okazali się najbardziej zapamiętali. —

(Wiek nadaje swoje prawa, nieprawdaż? I człowieka

starego  uważa  się  za  powściągliwego  i  poważnego!...
Przypatrzcie  się  temu!)  Teraz  okazali  się  najbardziej
zepsuci.  Im  więcej  winni,  tym  więcej  surowi.  Tak  było
za  czasów  Pana  Jezusa!  I  prawie  nic  się  do  dziś  dnia

nie zmieniło.

Wokoło zebrał się tłum ciekawych. Nie chcieli po*

zbawić się tak niezwykłego widoku. Ludzie ci widzą,
jak faryzeusze znikają jeden za drugim... najpierw

starzy.  Nie  trzeba  na  to  wielkiego  geniuszu,  aby  wy*
ciągnąć  wniosek...  Wypatrują  tych,  którzy  jeszcze
zostają  i  patrzą  za  tymi  starymi,  którzy  wstydli*
wie  znikają  w  sąsiednich  uliczkach...  Chcieli  odpo*

wiedzi. Otrzymali ją. Pan Jezus dobrze im się przy*
służył.

Jezus i niewiasta cudzołożna.

Na placu został teraz: pośrodku Jezus i niewia*

sta cudzołożna; wokoło tłum ciekawych. Ostatni fa*

ryzeusze (najmłodsi) także już odeszli.

Jezus patrzy na niewiastę i mówi do niej.

Przez długi czas, podobnie jak na faryzeuszów,

nie patrzył na nią i nic nie mówił. Obecnie podnosi
na nią oczy i mówi.

Budzi w jej duszy niepokój: »2aden cię nie po*

tępił,  niewiasto?«  Ona  rzecze:  »2aden,  Paniek  W  od*
powiedzi  jej  jednak  brzmi  trwoga.  Faryzeusze  nie  po*
tępili  jej,  gdyż  nie  byli  bez  grzechu,  ale  On,  który  jest

bez  grzechu,  ma  prawo  być  bardziej  surowy.  Co  On
jej  powie?  Niewiasta  drży.  Zetknięcie  się  z  Chrystu*
sem,  uosobieniem  czystości  i  niewinności,  sprawia  jej

ból. »Mniejsza o tamtych podobnie ułomnych, jak ja.
Ale Ten!«

Pan Jezus nie potępia niewiasty.

Lecz On nie potępia jej również. W przeciwień*

stwie  do  faryzeuszy  jest  bez  grzechu,  ale  pełen  do*
broci.  Jest  równie  dobry,  jak  czysty.  Całkowicie!  On
i  ona  naprzeciwko  siebie.  Miłosierdzie  i  nędza.  Zna
błąd  popełniony;  mierzy  jego  głębokość;  widzi  wstyd
i  żal  na  tej  twarzy  rumieniącej  się  i  zmienionej:  »I  ja
cię  nie  potępię!«  Czy  uśmiechnęła  się  z  radości?  Czy
zaczęła  płakać?  W  każdym  razie  nabrała  otuchy.  Ten,
który  jest  bez  grzechu,  który  samym  jest  miłosier*

dziem, nie potępił jej.

A jednak daje jej poznać jej winę.

Wzywa, aby więcej nie grzeszyła, mówi jej tym

samym,  że  zgrzeszyła.  Musiał  tak  uczynić.  W  prze*
ciwnym  razie  byłoby  to  niewiastę  wprowadziło  w  błąd
i  uczyniło  jej  sumienie  fałszywym,  gdyby  myślała,
że  cudzołóstwo  nie  jest  grzechem.  Zgrzeszyła.  Powin*
na  o  tym  wiedzieć,  aby  upokorzyć  się  i  żałować.  Chry*
stus  uznaje  przez  to  prawo  Mojżeszowe  w  jego  za*
kazach.  Potwierdza  znaczenie  prawdziwej  moralności.
Cudzołóstwo  jest  zawsze  cudzołóstwem.  »Niewiasto,

tyś zgrzeszyła«.

Pan Jezus przebacza jej i odprawia.

Słowa te: »Nie grzesz więcej«, które mówią, że

zgrzeszyła, mówią również, że grzech jej został od*
puszczony i że odtąd powinna czuwać, aby go znowu

nie  popełnić.  Jezus  Chrystus  sprawuje  wobec  tej  ko*
biety  swoją  boską  władzę  odpuszczania  grzechów,  jak
ją  sprawował  w  zajściu  z  faryzeuszami  i  w  wielu  in*
nych  okolicznościach...  A  więc  kobieta  ta  żałowała.

Jak? Czy okazała to w jakiś sposób? Ewangelia nic
o tym nie wspomina. Nie widać, żeby płakała jak
jawnogrzesznica, ani biła się w piersi, jak celnik. Nie

było to konieczne. Jedno spojrzenie, jedno poruszę*
nie serca, pokorne milczenie może oznaczać doskonałą

skruchę w oczach tego, który wszystko przenika.

A nieszczęśliwa niewiasta ostrzeżona, uwolniona,

rozgrzeszona, z odzyskaną czcią, odchodzi.

Nauka powtarzająca się nieustannie.

A. - PRZEZ SWOJE MILCZENIE I SPUSZCZENIE

OCZU POKAZUJE PAN JEZUS:

Ze prawo sądzenia należy zostawić temu, kto

jest do tego upoważniony.

Istnieje prawo cywilne i religijne; ma swoich przed*

stawicieli uprzywilejowanych i umocowanych; do nich
należy rozstrzyganie w poszczególnych wypadkach.

Istnieje prawne i moralne stwierdzenie winy, przez

sprawiedliwość urzędową, która zwykle stara się ją
ustalić.

Inni ludzie, osoby prywatne, nie mają prawa za*

łatwiania tych spraw. Powinni wstrzymać się od tej
nieprzyjemnej roli, do której nic ich nie zmusza.

Ze potępia to wystawianie nędzy i hańby na

widok publiczny, to ujawnienie gorszącego prowadzę

nia się, tę specjalność, jaką sobie czynią niektórzy

z wyzyskiwania hańby ludzkiej.

1. Świat nadaje wielki rozgłos cudzołóstwu i wszys*

tkim występkom z nim związanym. (Gazety, książki,
teatr itp...) To, co uczynili faryzeusze, czyni bezwsty*

dnie,  z  dziwną  niegodziwą  przyjemnością  prasa  co*
dzienna,  zwłaszcza  pewien  jej  odłam.  Ona  również
wyciąga  te  sprawy  na  ulice  i  place.  Wszystkie  szcze*
goły podaje do wiadomości publicznej.

2. Chrystus potępił faryzeuszów za ich podłe po*

stępowanie. Napawało go ono wstrętem. Podobne po*
stępowanie powinno i u nas wywołać tę samą odrazę.

Przez litość dla samych winowajców nie powinno

się powiększać ich hańby ani wyciągać na światło
dzienne ich upadków, jak towaru na sprzedaż.

Winę ponoszą tutaj oskarżyciele i donosiciele, któ*

rzy powinni wstrzymać się od wyciągania cudzych
grzechów przez szacunek dla siebie samych i dla in*
nych ludzi.

W imieniu publiczności. Za kogo ma się tych lu*

dzi, których karmi się opowiadaniem o skandalach?

Za uliczników? Nie przynosi im to zupełnie zaszczyt

tu i nie powinno ich się bardziej znieprawiać. Za lu*

dzi prawych? I dlatego obdarza się ich przysługą wy*

jawiania cudzych brudów. Oni nie mają ochoty na

to! Nie trzeba ludzi przyzwyczajać do takiego po*
karmu!...

Chrystus wyjawia obłudę postępowania i kłam*

liwe wybiegi, mające ją usprawiedliwić.

Mówi się: » Wyciąga się brudy cudze na widok pu*

bliczny nie w celu szerzenia zepsucia!* A więc po co?

Mówią: ^Dlatego, żeby pomścić honor znieważo*

ny!« Komedia! Przez co honor jest pomszczony?

Mówi się: »Czyni się to w celu umoralnienia sze*

rokich  warstw,  dając  im  sposobność  do  nabrania
wstrętu«...  Niestety!  Sposobność  do  nabrania  wstrę*
tu?  Może  być.  Ale  nie  zawsze.  Może  raczej  sposob*
ność czegoś innego? Tak, przede wszystkim!

Mówi się: "Czyni się to, aby uświadomić ludzi

0 wszystkim*... Bez potrzeby. Lepiej o tym nie wie*

dzieć.

Wyniki takiego postępowania znane są dobrze i po*

tępiają je aż nadto wyraźnie! Brzydkie strony życia
należy ukrywać. Pozostawcie brud w milczeniu

1 ukryciu, może znajdzie w ten sposób tajemnicę żalu

i możność naprawienia czci. Przypowieści o "Dobrym

Pasterzu«, o »Synu mamotrawnym«, o »Betanii«, za*

miast wyciągać grzech na światło dzienne, usuwają

je w cień i zostawiają w spokoju. Oszczędzają przez
to nieszczęśliwych i więcej przyczyniają się do upięk*
szenia życia, niż wszystkie gorszące opisy.

B. - PRZEZ SŁOWA SWE SKIEROWANE

DO FARYZEUSZÓW...

Chrystus każe zastanowić się każdemu nad samym

sobą i zadać sobie pytanie:

Czy jestem bez grzechu, ja, który oskarżam i po*

tępiam drugich? Czy nie popełniłem grzechów, zwa*

nych  pożądliwością  ciała  i  oczu,  i  pychą  żywota?  My*
ślą,  mową  i  uczynkiem?  Istnieją  inne  grzechy,  nie
tylko  cudzołóstwo,  równie  brzydkie,  a  może  nawet
wstrętniejsze  niż  ono.  Jeżeli  nie  popełniłem  tych,  które
potępiam  u  drugich,  czyż  nie  popełniłem  innych,  któ*
re  drugi  może  równym  prawem  potępić  u  mnie?
Istnieje  dziesięcioro  przykazań  i  siedem  grzechów

głównych. Powinienem zadać sobie pytanie co do każ*
dego z nich. Odpowiedź okaże mi, jak bardzo jestem
obłudny, oskarżając bliźniego.

Czy jestem bezgrzeszny ja, który oskarżam dru*

gich?  Będąc  tego  ranka  nad  brzegiem  przepaści,  czy
do  wieczora  nie  mogę  znaleźć  się  na  jej  dnie?  Któż
mi  zaręczy,  czy  wina  drugich  nie  stanie  się  także
wkrótce  moją?  Czy  przeszłość  jest  zawsze  pewną  po*

ręką przyszłości? Wiem, kim byłem; nie wiem jednak,

kim będę. Dzisiaj stoję na miejscu sędziego i świad*

ka oskarżenia, a jutro czyż moje miejsce nie będzie na

ławie oskarżonych?

Ja, który potępiam drugich, co uczyniłbym, gdy*

bym znalazł się w ciężkiej pokusie lub w bez*
pośredniej okazji do grzechu, a miał temperament,
namiętności i dziedziczne obciążenia tych, któ*

rymi  pogardzam.  To  jest  właśnie  pytanie!  Łatwo
jest  mówić,  gdy  się  jest  bogatym,  o  natręctwie  ubo?
gich.  Ale  na  ich  miejscu,  czyż  nie  krzyczałoby  się  trzy
razy  głośniej?  Winni  są  często  ofiarami.  Różni  wy?
chwalani  bohaterowie  bywają  tylko  wojownikami
z  czasu  pokoju  a  nie  wojny.  Gdyby  moje  ofiary  były
tym,  czym  jestem,  byłyby  może  lepsze  ode  mnie.  Gdy*

bym  był  tym,  czym  oni  są,  to  byłbym  może  gorszym
od  nich.  Razem  wziąwszy  nic  nie  wiadomo.  I  to  jest
właśnie  powód,  aby  nie  grać  roli  faryzeuszów  wobec
niewiasty cudzołożnej.

C. - PRZEZ SŁOWA SWE SKIEROWANE

DO NIESZCZĘŚLIWEJ.

Pan Jezus wskazuje:
2e cudzołóstwo jest grzechem i że nie wolno go

nigdy popełniać.

2e dla cudzołóstwa, podobnie jak dla innych grze*

chów, przebaczenie wraz z przywróceniem czci jest
możliwe.

2e zanim się pomyśli o kamienowaniu winnych,

należy wpierw pamiętać o uświadomieniu ich, o pod
niesieniu ich z upadku i odrodzeniu ich duchowym.

2e dobroć działa skuteczniej dla podniesienia pięk?

na moralnego świata, niż rzucanie kamieniem potępię?
nia. Tutaj wprowadza Pan Jezus w czyn to, co uczą

Jego przypowieści o miłosierdziu.

Gdy rana ropieje, nie należy, pod pozorem wzbu?

dzenia  wstrętu  u  ludzi,  pokazywać  jej  wszystkim,  na?
leży  ułożyć  na  nią  co  prędzej  opatrunek.  Faryzeusze
stosują  pierwszą  metodę.  Pan  Jezus  stosuje  i  naucza
drugiej.  Któż  ośmieli  się  powiedzieć,  że  Jezus  Chry?

stus nie ma słuszności?...

Człowiek i jego grzech.

Przejście ze śmierci do życia.

A Jezus rzekł powietrzem ruszonemu: »Synu.

odpuszczają się tobie grzechy twoje, idi w po-

koju*. A byli tam niektórzy z doktorów, siedząc

i myśląc w sercach swoich: »Czemu ten tak

mówi? Bluini. Któż grzechy odpuścić może,

jedno sam Bóg?* Co wnet poznawszy Jezus du

chem swym, iż tak w sobie myśleli, rzeki im:

•»Cóż łatwiej jest rzec powietrzem ruszonemu:

»Odpuszczają się tobie grzechy*, czyli rzec:

» W stań, weźmij łóżko twoje i chodź?* A iż-

byście wiedzieli, iż Syn człowieczy ma moc od

puszczać grzechy na ziemi, (rzeki do ruszonego

powietrzem): To mówię: *Wstań, weźmij łóż

ko twe i idź do domu twego*. A on natych

miast wstał, a wziąwszy łóżko wyszedł przed

wszystkimi, tak iż się wszyscy zdziwili i chwa

lili Boga, mówiąc: »lżeśmy nigdy tak nie wi

dzieli*. (Sw. Marek II 5—12).

Rozbiór zdarzenia opisanego w Ewangelii.

Zanim Jezus Chrystus okazał swoją władzę.

Człowiek p o w i e t r z e m r u s z o n y , czyli ktoś,

kto nie może o własnych siłach się poruszyć, z powo*
du porażenia niektórych członków lub całego ciała.

Człowiek p o r a ż o n y , leżący w stanie zupełnego

osłabienia i bezwładu, w pozycji jaką mają chorzy,
śpiący, umarli...

L e ż ą c y n a ł ó ż k u , które jest łożem jego nie*

mocy, boleści i niedoli.

W o k o ł o n i e g o l u d z i e , usiłujący mu pomóc,

przynoszą  go  do  lekarza,  który  jednak  nie  może  go
uzdrowić.  Od  czasu  jego  choroby  wszystkie  usiłowa*
nia,  aby  przynieść  mu  ulgę,  były  zupełnie  bezskute*
czne.

Po wszechmocnej ingerencji Pana Jezusa.

Paralityk odzyskał władzę w swych członkach.

Grzechy zostały mu odpuszczone.

Ten, którego przyniesiono, idzie teraz o własnych

siłach, bez niczyjej pomocy.

Jego łoże boleści, które niesie na plecach, jest jak*

by świadkiem niedawnej przeszłości i dowodem cudo*
twórczej mocy Jezusa Chrystusa.

Wmieszanie się Pana Jezusa w tę sprawę:

Jest dziełem Jego l i t o ś c i . Bez niej nie byłby

uzdrowił chorego z jego długotrwałej choroby. Pod*
wojna litość: nad duszą obciążoną grzechem, i nad
ciałem, pogrążonym w cierpieniu i bezwładzie.

Jest dziełem Jego w s z e c h m o c y . Bez niej cóż

pomogłaby  litość?  Litość  próżna,  która  mimo  współ*
czucia  nie  może  zaradzić  złemu...  Chrystus  okazuje
podwójną  moc:  władzę  odpuszczania  grzechów  duszy,

która zawiniła, i moc przywrócenia zdrowia ciału, któ*
re choruje. Tę władzę i tę moc posiada Jezus Chry*

stus.

Dwojakie zapatrywanie na to zdarzenie.

Prawe i szlachetne sądy ludzkie:

Ci, którzy przynieśli chorego — patrzą ze wzruszę*

niem na tę scenę — ufają Panu Jezusowi — nie wąt*
pią w Jego słowa, mocą których odpuszcza grzechy

i przekonują się, że nie są w błędzie, gdy te same sło*

wa dokonują cudownego uzdrowienia. Wreszcie obja*
wiają swoją radość i wiarę przez głośne oświadczenie,

że nigdy nic podobnego nie widzieli... Są to dusze pro*

Odpowiedzi Chrystusa

ste, pokorne, szczere, sposobne do przyjęcia działania

Bożego i dające się oświecić...

Zapatrywania ludzi skrytych, wiarołomnych,

gor

szących

się w sposób faryzejski:

Ci nie pomagali choremu. Zadowalniali się patrzę*

niem na niego. Jest to wygodniejsze. Patrzeć i kryty*
kować. Słowa Pana Jezusa wywołują u nich zgorszę*

nie:

»On śmie odpuszczać grzechy? W imieniu

czyim?  Jakim  prawem?  Na  mocy  jakiej  władzy?«
Gdy  zaś  Pan  Jezus  wspaniałym  cudem  potwierdza
swoje  prawo,  swoją  moc  i  władzę,  pozostają  niewzru*
szeni,  szemrzą,  zasklepiając  się  coraz  bardziej  w  swym
uporze.  Jak  surowi  i  twardzi  dla  ludzi,  tak  niedostępni
dla  prawdy,  niczego  się  nie  nauczyli...  Milczą,  gdy
tamci  wykrzykują.  Wieczorem  tego  wielkiego  dnia  są
gorsi,  niż  byli  dnia  poprzedniego.  Odrzucenie  łaski

Bożej pogrąża ich w większej jeszcze ciemności

i grzechu.

Zastosowanie zawsze aktualne.

J e z u s.

Jezus jest tym

który zna dobrze człowieka.

Nie potrzebuje się pytać ani słuchać jakichś zwie*

rżeń. Wie wszystko. Żeby nie wiem jaki wygląd przy*
brać, milczenie zachować, starać się ukryć swą tajem*
nicę. On wie, On widzi.

Tak samo tego dnia widzi u paralityka, oprócz

cierpienia  ciała,  zło  wewnętrzne,  tkwiące  w  nim,  po*
dobnie  jak  w  innych  ludziach.  Dlatego  zanim  go
uzdrowi  —  na  co  chory  jedynie  czeka  —  odpuszcza
mu  grzechy.  Człowiek  ten  powinien  dziwić  się.  że  jest

odgadnięty. Tak samo zna Pan Jezus złe myśli uczo*
nych w Piśmie. Chociaż milczą. W tym milczeniu jed*
nak ileż słów nie wymówionych! Jezus je słyszy. I po*

mimo, że nie rzekli ani słowa, odkrywa je obecnym:
»Dlaczego to myślicie w sercach waszych«?

Tak jest zawsze i zawsze tak będzie. Dla wszyst*

kich! Kto ujdzie przed okiem Boga wszystko widzące*

go?  Kto  ukryje  przed  Nim  jakąś  tajemnicę?  Jeśli  sam
przenikał  mury,  aby  ukazać  się  Swoim  po  Zmartwych*
wstaniu,  to  czyż  nic  przeniknie  do  głębi  duszy  ludz*
kiej,  aby  odkryć  kłamstwo  i  obłudę?...  Po  co  łudzić
się  daremnie?  On  wie,  kim  jesteśmy;  jaka  jest  nasza
wartość  wewnętrzna;  kogo  i  jak  kochamy;  jakie  są  na*
sze  zasługi  i  winy:  On  to  zna  wszystko!  Cała  nasza
historia  zapisana  jest  w  Jego  pamięci;  cała  księga  na*
szego żywota otwarta jest przed Jego oczyma.

Jezus

jest

tym, który

zawsze

troszczy się o zba*

wienie duszy.

Patrzcie! Oto przynoszą Mu paralityka, aby go

uzdrowił. A Jezus, zamiast go od razu uzdrowić, za*
czyna od rozgrzeszenia. Najpierw troszczy się o duszę,

a potem dopiero o ciało; myśli przede wszystkim o du*
szy, która to ciało ożywia. Podwójna choroba: duszy

i  ciała.  Pan  Jezus  sądzi,  że  choroby  moralne  i  ducho*
we  gorsze  są  od  cielesnych.  Podwójny  paraliż:  ciele*
sny  i  duchowy.  Jezus  uważa,  że  gorszy  jest  paraliż  su*
mienia,  które  przestaje  działać,  pozbawione  nadprzy*
rodzonego  życia  łaski.  Podwójne  uzdrowienie.  Jezus
sądzi,  że  uzdrowienie  duszy  jest  ważniejsze,  gdyż
śmierć  duszy  jest  naprawdę  śmiercią  wieczną.  Całe
opowiadanie  Ewangelii  myśl  tę  wciąż  podkreśla.  Jest

to  zrozumiałe.  Stanowi  ona  zasadniczą  treść  dzieła
Odkupienia.  Jezus  Chrystus  jest  przede  wszystkim
Zbawicielem  duchowym;  celem  Jego  jest  naprawienie
zła duchowego.

Jezus jest tym, który ma moc odpuszczenia

grze*

chów.

Zapewne, tylko sam Bóg, którego obrażano, może

skutecznie  odpuszczać  winy.  Bóg  sam,  który  jest  ży*
ciem,  może  dać  je  temu,  który  go  nie  posiada,  zwró*
cić  je  temu,  który  je  utracił.  Pan  Jezus  wie  o  tym  do*

skonale,  wie  jednak  i  to,  że  sam  jest  Bogiem  i  jako
taki  posiada  wszechmoc  Bożą...  Zapowiedział  to,  a  na
dowód  prawdziwości  tego  oświadczenia  czynił  cuda.
Skoro  słowa  jego  nie  kłamią,  gdy  każe  powstać  para*
litykowi  —  wszyscy  ludzie  mogli  to  sprawdzić  —  dla*

czego miałyby kłamać, gdy mówi: ^Odpuszczają się
tobie grzechy twoje«? Ten sam Chrystus mówi jed*

no i drugie, pierwsze zaś przez swój skutek widzialny
świadczy o niewidzialnym skutku drugiego.

Ta władza trwa. Chrystus na wieki mówi prawdę.

Władzę tę przekazał swemu Kościołowi: »Daję ci
klucze królestwa niebieskiego. Których grzechy odpu*

ścisz,  będą  im  odpuszczone,  których  grzechy  zatrzy*
masz,  będą  im  zatrzymane^.  Gdy  Kościół  odpuszcza
grzechy  i  odpuszczenie  to  jest  skuteczne,  czyni  to
w  imieniu  Chrystusa,  który  jest  Bogiem.  Jezus  mówi:

»Idź  w  pokoju«.  Kapłan  mówi:  »Idź  w  pokoju«.  Te
same  słowa.  Taki  Co  więcej,  ten  sam  Chrystus  wyma*
wia  je  albo  sam,  albo  przez  usta  swego  upoważnio*
nego zastępcy.

Dziś również, po dwu tysiącach lat, ten sam du*

chowy paraliż grzeszników może być uzdrowiony tymi
samymi słowami, które tak cieleśnie jak duchowo
uzdrowiły niegdyś powietrzem ruszonego.

G r z e s z n i k .

Kim jest każdy człowiek, cała ludzkość? Grzeszni*

kiem. Bez żadnego wyjątku. Kto może powiedzieć:

»Jestem bez grzechu ?« Jeśli mówi, nie wierząc temu,
kłamie. Jeśli mówi z wiarą, myli się.

Kim

jest

grzesznik?

Ewangelia

powiedziałaby:

»Jest  to  człowiek  trędowaty«.  Tak  jest  w  rzeczywisto*
ści.  Ewangelia  mówi:  »To  umarły  duchowo«.  Tak  jest
istotnie.  Ewangelia  nazywa  go  »Synem  marnotraw*

nym, obdartym, nieszczęśliwym, będącym z dala od

domu rodzinnego**. Czyż tak nie jest?

Ewangelia mówi również: »To człowiek sparaliżo*

wany, leżący na łożu swoim«. Trzymajmy się tego
określenia.

Grzesznik to człowiek sparaliżowany.

Pod względem moralnym i duchowym »uległ ata*

kowi«. Centra nerwowe jego duszy są porażone. Przez

przyzwolenie dane na grzech, zło zamieszkało w jego

duszy, trzyma go w swej mocy i czyni niezdolnym do
dalszego działania. Jego myśli, pragnienia, wyobraź*

nia, pamięć, wola, serce straciły życie nadnaturalne,
które pozwalało mu działać, zbierać zasługi, dążyć do

Boga, osiągać cel nadprzyrodzony.

Grzesznik to człowiek upadły.

Upadł i do chwili uzdrowienia go przez Pana Bo*

ga leży bezwładnie. Nazwanie grzechu »upadkiem«
jest słuszne. Ulegając pokusie, oderwał się od zjedno*

czenia z Bogiem, podobnie jak gałązka odrywa się od

gałęzi;  energia  jego  osłabła,  jak  nogi,  które  nie  mogą
utrzymać  ciężaru  człowieka.  Upadł  na  ziemię.  Nie  mo*
że  ustać.  Na  wielkim  pobojowisku  życia  wewnętrzne*
go  jest  teraz  podobny  do  rannego,  leżącego  w  tra*
wie.  Przedtem  chodził,  trzymał  się  prosto!  A  te*
raz  co?  Udawanie,  że  właściwie  przez  grzech  pod*
niósł  się  wyżej,  że  przez  nieposłuszeństwo  zaznaczył
swą osobistą niezależność, nie jest niczym innym, jak

tylko  okłamywaniem  samego  siebie.  Odczuwa  się  to
dobrze,  w  chwilach  bolesnej  pewności,  gdy  odrzuciw*
szy  całą  próżność,  nazywa  się  siebie  właściwym  imię*
niem  grzesznika:  upadłego,  zbłąkanego,  bezwładnego,
jak paralityk.

Grzesznik leży na łożu.
Łoże

jego, to nędzne łoże boleści. Łoże bowiem,

na które grzech powala duszę, choćby było słodkie,

nie  jest  nigdy  zaszczytne.  W  świetle  czystości  Boga,
grzesznik  podobny  jest  do  tych  wielkich  nędzarzy,
którzy  żyją  w  norach  i  śpią  w  najgorszym  brudzie.
Cóż  znaczą  pozory  przeciwne?  Piękne  toalety?  Zew*
nętrzny  przepych  luksusowego  mieszkania?  Czyż  Je*
zus  nie  mówił  o  grobach  pobielanych,  pełnych  robac*
twa  i  zgnilizny?  Można  z  tych  powodów  mówić  o  łożu
boleści,  na  którym  dusza  przepędzać  będzie  swe  dnie
i  noce,  do  chwili  otrzymania  rozgrzeszenia.  Żeby  to
jednak  zrozumieć,  trzeba  szczególnego  światła,  które
by  należycie  oświetliło  rzeczywistość.  Pycha,  łakom*
stwo,  nieczystość,  zazdrość  są  takimi  łożami  boleści.

I czy chory zasypia na nich, czy gorączka go pali, czy

też sparaliżowany leży nieruchomo, zawsze jest to bo*
leść i nędza.

Grzesznik sparaliżowany, leżący nieruchomo, przy

■

kuty do łoża boleści, nie może o własnych siłach

ozdrowieć ani być uzdrowiony przez innych.

Jego wybawienie musi przyjść skądinąd. Od Boga,

którego  opuścił  i  obraził.  Jest  ofiarą  zdaną  na  łaskę  lo*
su.  Nie  pozostaje  mu  nic  innego,  jak  spodziewać  się,
czekać,  żebrać  o  pomoc.  Człowiek  wystarcza  sobie  sam,
gdy  chce  zgrzeszyć,  ale  bez  pomocy  łaski  powstać

z grzechu nie może. Czyż można rozgrzeszyć się z win
samemu? Czyż przez zaprzeczenie swego długu, moż*
na go umorzyć? Czyż człowiek sam może wymazać

nieszczęsną  kartę  swego  życia?  Jeżeli  obrażony  nie
przebaczy,  gdzie  zyskać  pewność,  że  się  jest  od  winy
uwolnionym?  Podobnie  jak  w  chwili  grzechu  wystę*
powały  dwie  osoby,  Bóg  i  człowiek,  tak  do  uzdrowię*

nia  potrzebne  są  również  dwie:  człowiek  i  Bóg.  Czło*
wiek  chory  i  Bóg  Uzdrowiciel;  człowiek  upadły  i  Bóg
Zbawca.  Gdyby  Pan  Jezus  nie  był  ujął  za  rękę  syna
wdowy,  nie  byłby  go  wskrzesił  z  martwych.  Gdyby

Bóg nie powiedział do paralityka: »Wstań i idź!«, pa*

ralityk leżałby dalej nieruchomy... Na szczęście, nie*
skończone miłosierdzie Boże zawsze jest gotowe i sko*
re do przebaczenia grzesznikowi.

U z d r o w i e n i e .

"Chrystus dotyka chorego. Łaska jego działa; życie

przenika do wnętrza organizmu duchowego. Choro*
ba ustępuje. Dokonuje się w duszy chorego to, co się
działo z ewangelicznym paralitykiem.

Leżał: oto powstał.

Stoi o własnej, odzyskanej mocy, jak chory lub ran*

ny, który leżał długo i którego wola Boża postawiła
na nogi. Głos rzekł: »Chcę! Wstań«!

Stoi napełniony wielką radością, że jest zupełnie

zdrowy, podobnie jak cudownie uzdrowieni w Lour*

des prostują się, aby z radością śpiewać

»Magnificat«.

Stoi pełen pokornej dumy. Czuje się odmłodzony,

odrodzony, jego więzy opadły; łachmany nędzarza

i całun śmierci leżą u jego stóp.

Nie mógł się ruszać: oto chodzi.

Odzyskał bowiem od tej chwili życie nadprzyro*

dzone duszy; stary grzesznik, który nie mógł czynić

żadnych postępów na drodze Bożej, może teraz ruszać

się, dążyć naprzód, zbierać zasługi, wypełniać nakazy

ewangeliczne. I jakimże niekiedy krokiem 1 Czyż nie

widzi  się  grzeszników,  którzy  po  uzyskaniu  zbawcze*
go  rozgrzeszenia,  szybkim  krokiem  wstępują  na  drogę
doskonałości?  Spiesznie  starają  się  nadrobić  czas  stras

eony.  Chcieliby  obecną  swą  gorliwością  naprawić  dłu*
gie  chwile  bezczynności  nadprzyrodzonej,  gdy  życie
ich  żadnych  nie  przynosiło  korzyści  i  było  bezpłod*

nym snem w bezwładzie.

Przedtem noszono go na łożu, a teraz on sam je

nosi.

Już nie spoczywa na łożu boleści; niesie je, jak

płaszcz,  zarzucony  na  ramię.  Niesie  je  jako  dowód
czasów,  które  minęły,  jako  wspomnienie,  od  którgo
chce  się  uwolnić,  bo  przypomina  mu  własną  słabość
i  nieograniczone  miłosierdzie  Boże...  Podobnie  jak
uzdrowieni  w  Lourdes  noszą  kule,  które  ich  wpierw
nosiły...

Wobec takich twierdzeń i takiej rzeczywistości,

jedni pytają: W jaki sposób się to dzieje? Jaki dowód

ma się na to?

Są to ci, którzy nie wierzą w Sakrament Pokuty,

ani  w  jego  dobrodziejstwo  i  skuteczność,  jak  również
w  istnienie  kapłańskiej  władzy  rozgrzeszania.  Tym
należy  tylko  odpowiedzieć,  że  Chrystus  posiadał  tę
władzę;  udzielił  jej  swemu  Kościołowi;  zaręczył  mu
sprawowanie  jej,  to  zaś  wystarczy  w  zupełności  wie*

rżącym, aby do Kościoła się uciekali, korzystali
z udzielonej mu władzy i cieszyli się odtąd pełnym
spokojem duszy.

Drudzy mówią: » Chwała Bogu! Jeszcześmy nigdy

nic podobnego nie oglądałi«.

Są to ci, którzy zrozumieli, gdyż głęboko zasta*

nawiali się nad tym i poznali, że jest to cudowna,

jedna z najpiękniejszych rzeczy w życiul... Na pew*

nol Cudowna, po ludzku biorąc niemożliwa. Trudniej?

sza  do  urzeczywistnienia  niż  uzdrowienie  ciała  lub
wskrzeszenie  umarłych.  Umarli  bowiem  i  ciała  nie  ma?
ją  wolności  stawiania  oporu  rozkazom  potężnego  gło?

su Boga... Gdy tymczasem dusze! Dlatego dzieło

Chrystusowe objawia lepiej zwycięstwo Boże przez

ocalenie od zguby wiecznej człowieka moralnie spa?
raliżowanego. Kto chce rozumieć, rozumie. I dziękuje

Panu Bogu z całego serca...

Bolesna wielkość matek.

, A ujrzawszy Go, rzekła do Niego Matka

Jego: »Synu, cóżeś nam uczynił? Oto oj

ciec Twój i ja żałośnie szukaliśmy Cię". I rzekł

do nich: „Cóż jest, żeście mnie szukali? Nie

wiedzieliście, iż w tych rzeczach, które są Ojca

mego, potrzeba żebym był?"

(Sw. Łukasz II.

48—50).

Wielkość, ale bolesna.

Chrześcijaństwo postawiło najwyżej kult macie

rzyństwa.

Matki bowiem są rodzicielkami istoty ludzkiej,

małej i kruchej cieleśnie, w której mieszka dusza nie#

śmiertelna,  i  dzięki  tej  duszy  człowiek  jest  najpiękniej#
szą  rzeczywistością  na  świecie.  Wielkość  człowieka,
w  którą  chrześcijanin  nie  może  wątpić,  pociąga  za  so#
bą  wielkość  macierzyństwa.  ^Sądźcie  o  drzewie  z  owo#
ców jego«, powiedział Chrystus.

Matki po wydaniu dziecka na świat, prowadzą

rozpoczęte  dzieło  Boże  dalej  i  wychowują  dzieci.  Wy#
chować  człowieka,  przygotować  go  do  życia,  dać  mu
możność  urzeczywistnienia  jego  przeznaczenia,  żywić
jego  duszę  i  ciało,  to  wszystko  nie  będąc  niczym  in*

nym jak macierzyństwem w czynie, jest wielkim ce#
lem i zadaniem.

Mając wielkie pojęcie o człowieku, nie może chrze#

ścijaństwo inaczej myśleć o wielkości matek.

Przyznaje jednak często tej wielkości bolesny cha*

rakter.

Pod względem fizycznym, zawsze. Matka rodzi

dziecię swe w boleściach. Słychać żałosną skargę, bo*

leśny krzyk tych, które rodzą. »Niewiasta, powiedział
Jezus, gdy rodzi, cierpi«.

W sercu również często!

Jeśli są prawdziwymi chrześcijankami, czyż mo>

ralnie nie rodzą tyle razy w wielkich boleściach. Ileż

cierpień ukrytych, trosk, niepokojów, ciężkich zmar*
twień w ich duszy!

Zawsze i wszędzie dzieje się podobnie jak

Pa*

lestynie,

czasach ewangelicznych.

. Matki, o których jest mowa, w ten, czy w inny

sposób cierpią!

Niewiasty betlejemskie, którym Herod kazał po*

mordować dzieci do lat dwóch, — matka młodzieńca

z Naim, odprowadzająca zwłoki swego syna na

cmentarz, — niewiasta chananejska, której córka cho*

ruje, — niewiasty jerozolimskie, idące za Chrystusem

na górę Kalwarii, mające w niedalekiej przyszłości
znieść wielkie boleści.

A Matka Jezusa Chrystusa cierpi najboleśniej.
Przez słowa nasze nie mamy zamiaru odbierać z gó*

ry  odwagi  tym,  które  mają  zostać  matkami,  ani  po*
ruszać  w  sercach  starszych  matek  miecza  bolesnych
wspomnień,  ale  pragniemy  pouczyć  jedne  i  drugie,  na
czym  polega  ich  wielkość,  pomóc  im  lepiej  ją  zrozu*
mieć,  a  tym  samym  ułatwić  im  znoszenie  cierpienia

i osiągnięcie tej wielkości.

Bolesna wielkość Najświętszej Maryi Panny.

Wielkość!

Na pewno. Po Bogu i Jezusie nie ma

nikogo większego na ziemi i w niebie.

Czy wielkość szczęśliwa?

Jeszcze jak! Noc betle*

jemska z Aniołami, jasnością, śpiewami, pastuszkami;

Betlejem z hołdem Trzech Króli... Nazaret ze swoim
cichym życiem w ukryciu. Dni pełne chwały za cza*

sów  spełniania  przez  Pana  Jezusa  urzędu  nauczyciel*
skiego,  którego  blask  spływał  również  na  Nią.  Tak,
to  było  szczęście!  Stara  liturgia  obchodziła  święto  Sie*

dmiu Radości Najśw. Maryi Panny. Ewangelista

opiewa  to  szczęście:  »Szczęśliwaś«,  mówi  św.  Elżbieta
do  Maryi...  ^Szczęśliwa  ta,  która  Cię  porodziła«,  po*
wiedziała  niewiasta  do  Pana  Jezusa,  mówiąc  o  Jego

Matce! Ona sama śpiewa o sobie: »Szczęśliwą zwać

mnie będą wszystkie narody!«

A jednak wielkość przede wszystkim bolesna.

Boleść ta, jest boleścią ogromną, nie dającą się

określić, przepowiedzianą przez proroka Symeona,

która jak cień i groźba milcząca snuła się ustawicznie

za Nią. Boleść matki, która wie o skazaniu na mękę

swego Syna, i z trwogą i niepokojem oczekuje chwili,
kiedy i jak się to stanie.

Na Jej boleść składają się różne zdarzenia, z któ*

rych każde jest ciosem zadanym w Jej serce.
Ucieczka do Egiptu w nocy, połączona z trwogą przed

wygnaniem  i  obawą  przed  nieznanym  dla  młodej  ma*
tki,  karmiącej  swe  maleństwo.  Ofiarowanie  w  świąty*
ni  z  bolesną  przepowiednią  miecza,  który  duszę  Jej
przeniknie.  Pielgrzymka  do  Jerozolimy,  podczas  któ*
rej  zgubiła  Jezusa  i  trzy  dni  szukała  Go  na  próżno

płacząc  gorzkimi  łzami.  Zawód  nauczycielski  Chry*
stusa,  pozbawiający  Matkę  przebywania  z  Synem.  Nie*
pokój  Jej  serca  w  miarę  jak  wzrastała  nienawiść  prze*
ci  w  Jezusowi.  Trwoga,  bezdenny  smutek,  najwyższa

agonia serca, trwająca przez całą Mękę, od pojmania
w Pretorium aż do śmierci na Golgocie! Trzy godziny
pod krzyżem w Wielki Piątek...

Syn nazywa się: »Mężem boleści«, matka zaś:

^Bolesną — Matką Siedmiu Boleści!« I jakże nie

uznać, że miano to, ze wszystkich Jej imion jest naj*
bardziej właściwe?

Macierzyński charakter tej boleści.

Maryja cierpiała jako matka, gdyż cierpiała z powo*

du  Syna  i  przez  Syna.  Słowa  wypowiedziane  do  Nie*
go  w  świątyni  jerozolimskiej  z  powodu  trzydniowej
nieobecności,  mogła  powtórzyć  również  odnośnie  do
całego Jego życia: »Synu, dlaczegoś mi to uczynił?«

Cierpi, ponieważ Go Jej zabierają. Najwyższą ra*

dością dla matek byłoby zachować dzieci swe dla

siebie, tylko dla siebie... Ich największą boleścią jest

to, że je im odbierają, że je tracąl Zostają osamotnione.

Mają  puste  ramiona.  Serce  ich  płacze...  Gdzie  jest
jej  dziecko?  Co  się  z  nim  dzieje?  Ściśle  i  wyłącznic
jest  to  boleść  Maryi.  Swe  Dziecię  jedyne,  które  do

Niej należy, już w dzieciństwie Bogu i ludzkości ofia*

rowane, ma w przyszłości utracić.

W Betlejem Herod stara się Maryi Chrystusa ode*

brać,  aby  Go  zabić,  —  w  świątyni  Ojciec  niebieski
przyjmuje  Go,  jako  ofiarę  ku  swej  chwale,  —  w  Na*
zarecie  zabiera  Go  Jej  Jego  powołanie  nauczycielskie.

Przez trzy lata pracy apostolskiej, chorzy, ciekawi,

rzesza zabierają Go i zatrzymują dla swej korzyści.

W  czasie  Męki  porywają  Go  słudzy  kapłańscy,  aby
związać,  kaci  w  Pretorium,  aby  ubiczować,  żołnierze
na  Golgocie,  aby  przybić  do  krzyża.  O  dziewiątej  go*
dżinie  zabiera  Go  śmierć,  a  niedługo  potem  grób  ciem*
ny.  W  chwili  wreszcie  Wniebowstąpienia  zabiera  Go
Jej  chwała  wiekuista,  aż  do  chwili  znanej  tylko  Bogu,
ostatecznego połączenia się z Nim na wieki...

Odbierają Go Jej wszyscy: cały świat rości sobie

do Niego prawo. Delikatnie lub brutalnie, Bóg, ludzie,

życie, rozwarli Jej ramiona, którymi tuliła do piersi
swe Dziecię, wyrwali Je, unieśli, pozostawiając Ją

w boleści i smutku, jak każdą matkę, która traci

dziecię.

Bolesna wielkość matek.

Prawdziwa boleść macierzyńska wszystkich matek,

podobnie jak boleść Najświętszej Dziewicy polega na

bolesnej  utracie  dziecięcia.  Cierpią,  że  nie  mogą  go
dłużej  zachować  przy  sobie,  bo  nie  mają  ochoty  ani
siły,  aby  pozwolić  mu  odejść,  że  muszą  zrzec  się  dro#
giego  im  skarbu  na  korzyść  drugich,  nie  wiedząc  czy

go  kiedy  i  w  jakim  stanie  znowu  odzyskają.  Cierpią
wydając  dziecię  na  świat  i  to  jest  już  pierwsze  roz#
stanie.  Dalsze  nastąpią  później...  przez  cały  ciąg  ży#

cia...  Posiadają  je  tylko  naprawdę  dla  siebie  i  z  sobą
wtedy,  gdy  noszą  je  w  swym  łonie.  Potem  dzieci  nie
czynią  nic  innego  tylko  —  odchodzą,  aby  znów  po#
wrócić,  lub  nie  powrócić  wcale,  aż  wreszcie  przez
śmierć odchodzą bezpowrotnie.

I. — BOLEŚĆ MATEK, GDY TRACĄ SWE DZIECI

WSKUTEK MAŁŻEŃSTWA.

Małżeństwo dzieci jest często dla matek zupełną

stratą bez cienia radości i pociechy. Gdy jest to mał#
żeństwo lekkomyślne, nierozsądne, bez zapewnienia

przyszłości i powagi w dotrzymaniu obietnic, jakże

matki nie mają cierpieć niezmiernie?... Tracą swe

dziecko, jak zresztą w każdym małżeństwie. Dzieje się
to jednak w takich warunkach, że są niepocieszone.

Chciały je oddać w małżeństwo, ale nie w ten sposobi
Nie dla takiej miłości!

Nawet w razie doskonałego małżeństwa, matki

cierpią skrycie.

Na pewno jest to radość i to radość wielka. Cze#

kały na to małżeństwo, spodziewały się go, przygo*
towywały może nawet. Wiedziały od dawna, że życie

idzie ich dzieciom naprzeciw. Tylko wielkie egoistki,
zazdrosne i despotyczne mogą nie chcieć, aby ich dzie*

ci  wstąpiły  kiedyś  w  związki  małżeńskie.  O  takich
matkach  nie  mówimy.  Wyrzekają  się  swej  prawdziwej
wielkości  i  popełniają  zdradę  wobec  swych  obowiąz*

ków opatrznościowych.

Ale gdy godzina nadchodzi, nawet matki podzi*

wu godne i święte czują w sercu, jakby traciły swą

cząstkę. Dziecko ich kocha, do czego ma zresztą pra*
wo. Założy nowe ognisko, które nie będzie już jej

ogniskiem. Mężczyzna, który będzie mężem ich córki,

kobieta, która będzie żoną ich syna, zabierze dla sie*
bie to serce — ma do tego prawo — które tak długo

do niej jedynie należało. Kwiat opada z drzewa,

a drzewo patrząc na to, mimo nadziei, że zakwitnie

z wiosną znowu, nie może się powstrzymać od mimo*

wolnego dreszczu.

Któżby robił z tego matkom zarzuty? Na pewno

nie dzieci, które kiedyś w przyszłości również prze*
żyją tę samą ukrytą boleść. Matki tym bardziej nie

mogą wymawiać swym dzieciom tego odejścia do

nowego gniazda, gdyż i one niegdyś odbyły po*
dobną podróż. Nie były wtedy matkami swych dzieci,

ale córkami swych matek. A matki ich w owym dniu
uśmiechały się przez łzy i płakały z uśmiechem.

W ten sposób z pokolenia na pokolenie z macie*

rzyńskiej wiernej miłości wykwita nowa, młoda miłość.

Bolesna wielkość matek! Wychowują córkę swą dla

przyszłego męża, syna dla przyszłej żony. Jest to bez*
interesowność; trzeba zatem mówić o wielkości. Po*

nieważ jest to spełniona nadzieja, można mówić także
i o radości. Myśląc jednak o cichej ofierze, która się
z tym łączy, trzeba mówić i o boleści...

II. - BOLEŚĆ MATEK, GDY TRACĄ SWE DZIECI

WSKUTEK POWOŁANIA.

Niekiedy tak bardzo zbolałe, że nie mogą znieść

tej boleści i mówią »n i e« Panu, który powołuje ich

dzieci. Matki, które wzbraniają bezlitośnie synom

wstąpić do stanu kapłańskiego lub zakonnego; przed

córkami  zaś  zamykają  drzwi,  aby  nic  poszły  do  kia*
sztoru...  Marzyły  o  czym  innym.  Czego  innego  spo*
dziewały  się  dla  swych  dzieci.  Pozycji  socjalnej,  pięk*
nej  fortuny,  tytułu,  przystojnego  młodzieńca  dla  cors
ki,  czarującej  panny  dla  syna...  Nie  chcą  dopuścić  do

tego, żeby musiały zawodzić Treny Jeremiasza i spęs

dzać życie smutno na ruinach rozbitego marzenia. Jest
to cierpienie, które jest wprawdzie zrozumiałe, ale nic

usprawiedliwia oporu ze strony matki, oporu, który
nie jest tytułem do chwały i wielkości.

Tajemnica powołania! Niezgłębiona tajemnica wy*

brania Bożego. Przychodzi nieraz tam, gdzie się go

zupełnie nie spodziewają, nie przychodzi zaś tam,

gdzie go oczekują... Przybycie powołania nawet tam,

gdzie jest oczekiwane i nie budzi niespodzianek, przy*
czynią wiele boleści matkom. Boleść ta łączy

się z radością i dumą, o ile są prawdziwymi chrzęści*

jankami, mimo wszystko jest jednak nieunikniona.

Prowadzą swe dzieci za rękę, przez lata, do tych wiel*
kich wrót, nieco ponurych, przez które wchodzi się

do domu Bożego...

Czy można sobie wyobrazić, aby ci i te, którzy

żyją  w  klasztorach,  w  seminariach,  za  klauzurami,
w  nowicjatach,  na  misjach,  poszli  bez  wielkiej  boleści
i  łez  swych  matek,  za  Chrystusem,  który  ich  powołał?

Te same łzy, tak samo gorzkie i palące, jakie wylała

Najświętsza Maryja Panna w chwili odejścia Pana
Jezusa z Nazaretu, można zauważyć na ich twarzy,

usłyszeć w cichym łkaniu, jak cierpią w chwili przy*

jęcia przez ich dzieci habitu, profesji lub odjazdu na
zawsze w dalekie kraje...

Błogosławione i uświęcające cierpienie, pełne po*

ciechy Bożej! Tym razem jest to boleść, która posiada
swą wielkość. Szlachetność dzieci świadczy o wielko*

ści duszy ich matki. Nie byłyby może tym, czym są,

gdyby ich matki były inne. A ta ofiara, która jest mę*

czeństwem serca matek, jest już ich nagrodą... Nie

trzeba wypominać tej boleści, w której jest tyle mę*

stwa  i  miłości  tym,  które  płaczą  pod  swymi  welonami;
nie  trzeba  jednak  żałować  ofiary  matek;  należy  im
raczej  serdecznie  podziękować,  gdy  się  jest  ich  dziec*

kiem i zazdrościć, jeśli się jest tą matką, od której nie

zażądano ofiary, albo tą, która tę ofiarę odrzuciła.

III. - BOLEŚĆ MATEK Z POWODU UTRATY DZIECI

PRZEZ ICH ZYCIE GRZESZNE.

Życie jest często zbrodniczym złodziejem dzieci.

Myślę o wszystkich dzieciach marnotrawnych,

które świat, namiętność, zło, uwiedzenie wyrwały

z  kochających  ramion  matek,  aby  uprowadzić  je  da*
leko,  tak  daleko,  że  matki  nie  mogą  podążyć  za  nimi,
ponieważ  są  na  to  za  prawe,  ani  patrzeć  na  nie,  bo  są

na to za czyste.

W ten sposób życie zabiera im serce, sumienie

i  całą  duszę  ich  dzieci.  I  w  jakim  to  celu?  Kto  są  ci
złodzieje  i  złodziejki?  Z  niczym  nie  da  się  porównać
tej  straty;  żadna  nie  sprawia  w  sercu  matki  takiego
rozdarcia  i  nie  stwarza  takiej  przepaści  pomiędzy  nią
a nimi.

Kobieta światowa może nie odczuwać tej boleści.

Popełnienie grzechu może być drobnostką dla matki,
pozbawionej wiary. Ale chrześcijanka, która to dobrze

rozumie, wie, dokąd prowadzi ta droga, i drży na

myśl o wieczności. Zna historię syna marnotrawnego

Odpowiedzi Chrystusa

i  myśli  o  tym  bankrucie  moralnym,  który  wśród  swych
występków,  umiera  z  głodu.  Zna  historię  Judasza
i  widzi  go  w  ciemnościach  nocy,  wiszącego  na  drze*
wic z rozpaczy.

Boleść ta jest niezmierzona.

W innych cierpieniach mogą mieć pociechę.

A jakąż znaleźć mogą w tej boleści? W innych cier*
pieniach mogą odczuwać trochę dumy, radości rów*

noważącej:  dzieci  oddały  się  w  służbę  Bogu,  szlachet*
nej  miłości,  pięknej  przyszłości,  pracy  dla  zbawienia...
Ale  tu!...  Jest  tylko  wstyd  i  trwoga.  Dzieci  uległy
pokusie  i  poszły  za  użyciem,  które  zniesławia,  hańbi
i zabija.

O ile nawet hulaka zachowa jeszcze serce dla

matki, to jednak ona, jako chrześcijanka, musi z tro*
ską myśleć o jego duszy, straconej dla Boga. Nawet

wierne  pieszczoty  nie  pocieszą  jej  na  widok  grzechów,
ustawicznie  się  powtarzających.  W  sensie  bardziej  tra*
gicznym  niż  Rachela,  opuszczona  w  swym  domu,  pła*
cze  i  nie  da  się  pocieszyć  od  chwili,  gdy  dziecko  jej
oddaliło  się  od  Boga  i  umarło,  choć  żyje,  wielką

śmiercią nadprzyrodzoną dusz grzesznych.

W największej boleści największa wielkość.

Jest to chwila, w której macierzyństwo chrzęścijań*

skie na szczycie swej Golgoty może odkryć całą wznios
słość swej miłości. W milczeniu matki, która się

wstydzi,  w  swoim  osamotnieniu  i  opuszczeniu,  kobieta
będąca  teraz  więcej  matką  niż  kiedykolwiek,  rozpos
czyna  w  boleściach  duszy  poród,  który  niegdyś  w  bo*

leściach ciała dokonała. Przez modlitwę i ofiarę stara

się  ocalić  to,  co  zginęło,  przywrócić  do  życia  to,  co
umarło.  Monika  wydaje  powtórnie  na  świat  Augu*
styna.  »Ufaj,  rzekł  jej  raz  biskup,  syn  tylu  łez  nie
może  zginąć  na  wieki«.Wspaniałe  słowa!  Należy  je

umieścić na pierwszej stronie tej księgi boleści, którą

biedne, strapione matki przeżywają z powodu grze*
chów swych dzieci.

»Matka będzie zbawiona przez dzieci, które po*

wola do życia«.Raczej należałoby powiedzieć, że dzieci

zbawione będą przez swe matki. Niegdyś, gdy były
maleńkie, bawiły się na ich kolanach, a teraz, gdy do*

rosły, ranią ich serca... A to większą sprawia boleść.

W obydwóch wypadkach są ofiarą swego macierzyń*

stwa. W pierwszym pomagały do wzrostu ciała,

w drugim do zmartwychwstania duszy.

Boleść matek po stracie dzieci wskutek śmierci.

Podobnym złodziejem dzieci jak życie, tylko

okrutniejszym jeszcze od niego, jest śmierć. Porywa
je swymi wychudłymi palcami, unosi w nocy pod zie*

mię. Tam układa je na spoczynek, strzeże i nikt nie

jest  w  stanie  odebrać  ich  złowrogiej  złodziejce.  Razem
z  nimi  zabiera  przeszłość  i  jej  radości,  teraźniejszość
i  jej  słodycze,  przyszłość  i  jej  nadzieje.  Zabiera  wszy*

stkol Na zawsze! Zabiera w tę odległą krainę milczę*
nia i rozłąki, gdzie umarli odchodzą od żywych.

b) Żałoba macierzyńska jest prawie bez wyjątku

największą żałobą na świecie. Śmierć dzieci sprawia
matkom ból do głębi serca, do żywego ciała.

I jakiej nagrody mają się spodziewać? Nie zmie*

nią swego życia. Boleść matki, która straciła dziecko,

jest  po  ludzku  biorąc,  nieraz  większa  od  boleści  ko*
biety,  która  owdowiała.  Wojna  i  czasy  powojenne
dały  tego  dowody.  Od  dawna  życie  nauczyło  tego
każdego, kto umie patrzeć.

A więc dla matki samotnej, często zestarzałej, nie

pozostaje  nic  innego,  jak  patrzeć  na  fotografię  dzie*
cięcia,  dotykać  się  jego  rzeczy  jak  relikwii,  chodzić
na  grób,  klęczeć  i  modlić  się  za  jego  duszę,  i  dodawać
sobie otuchy nadzieją spotkania się z nim w niebie.

I tak dzieci z łona swych matek padają im w ra*

100

miona, z ramion na kolana, z kolan na ziemię,
a z ziemi pod ziemię.

Chcąc dać wiemy obraz matki i wyrazić istotę

macierzyństwa,  nie  należy  przedstawiać  jej,  jako  pro*
mieniejącej  radością  młodej  matki,  która  spodziewa  się
dziecięcia;  radość  ta  przechodzi  bowiem  prędko...  Ani
karmiącej  swe  dzieci  i  czule  kołyszącej  je  w  ramio*

nach, bo i słodycz ta także mija prędko... Przede wszy*
stkim należy ją przedstawić z wyciągniętymi ramionami.
Ruch ten podwójne ma znaczenie: raz, że czeka na po*

wrót  marnotrawnych  swych  dzieci  i  obiecuje  im  prze*
baczenie,  to  znowu,  oddaje  je  miłości  innej  kobiety,
czy  innego  mężczyzny,  życiu,  żądaniu  Boga  lub  wez*
waniu  śmierci.  I  ta  właśnie  postawa  jest  najbardziej
macierzyńska,  odtwarza  bowiem  najlepiej  znaczenie
bolesnej  wielkości  tych,  które  przeznaczone  są  do  pra*
cy  dla  innych  i  do  wydawania  na  świat  istot,  które
prędzej czy później muszą utracić...

Wniosek.

MILOSC MACIERZYŃSKA POSIADA SZCZEGÓLNE

CECHY.

Jest to niewątpliwie na ziemi pierwsza i naj

większa miłość ludzka.

Jest to miłość najwierniejsza, często jedyna, trwa*

jąca zawsze pomimo zapomnienia, obojętności, opu*
szczenią i niewdzięczności.

Jest to miłość przepełniona litością, która swymi

nie wyczerpanymi zasobami pobłażania i uniewinnień

niestrudzenie przebacza.

Jest to miłość najbardziej bezinteresowna i najeży*

stsza, która na pewno daje najwięcej; często otrzymuje
najmniej i wtedy nawet, gdy otrzymuje dużo, nie
otrzymuje nigdy tyle, ile sama ofiarowała.

101

Jest to miłość najbardziej ofiarna, ponieważ uwa*

zając ją za rzecz naturalną, żąda się od niej wszystkie*

go w sposób okrutny, nie myśląc, ile to nieraz kosz*
tuje. I wywołuje zdziwienie nie wtedy, gdy jest he*
roiczna, tylko wtedy, gdy nią nie jest.

Jest to miłość najodważniejsza, której znużenie,

choroba, brak snu, nadmiar pracy nie odstrasza od
kroczenia drogą szlachetnej wspaniałomyślności aż do
końca.

Jest to miłość najboleśniejsza, ponieważ do wszyst*

kiego dorzuca jeszcze delikatność, szczerość, głębokość,
a szczerość, głębokość i delikatność w miłości są za*
wsze powodem szczególniejszych cierpień.

Jest to miłość, która najlepiej wypełnia to, co Chry*

stus powiedział o najwyższej miłości: »Nie ma więk*
szej miłości, jak życie oddać za tych, których się ko*
cha«.

Wynika stąd wobec matek i macierzyństwa tak

pojętego:

Pełna podziwu wdzięczność ze strony ich dzieci.

Wdzięczność za taką dobroć! Podziw za takie piękno
duchowe.

Poważne zastanowienie się u młodych dziewcząt,

które  marzą,  aby  zostać  matkami  —  a  jest  to  ma*
rżenie  wielkie!  —  i  które  pamiętać  powinny  dobrze
o  tym  wszystkim,  czego  wymagać  będzie  spełnienie  te*
go  marzenia,  jeśli  nie  chcą  popełnić  zdrady  wobec
tego, co jest najświętsze.

Troska poważnego przygotowania się do wzięcia od*

powiedzialności,  jeśli  daje  życie  dziecku,  i  do  przy*
jęcia  z  góry  wszystkich  ofiar,  związanych  z  dobro*
wolnym  powołaniem  do  życia  nieśmiertelnego  małej
istoty ludzkiej.

Pan Jezus rzekł z krzyża do św. Jana:

Oto Matka

Twoja,

a do Matki Najświętszej:

Oto syn Twój.

Niech

102

będzie wolno powtórzyć te dostojne słowa. »Matki,

oto dzieci wasze!« Przez nie znosicie może naj*
większe cierpienia; w nich jednak zyskujecie was

szą  najpewniejszą  wielkość...  »Dzieci,  oto  matki  wa*
sze!«  Patrzcie  na  nie  z  żalem,  jeśli  z  waszego  powodu
dużo  łez  wylały,  z  szacunkiem,  gdy  poznajecie  w  nich

owo  macierzyństwo  chrześcijańskie  w  jego  wzniosłej
szlachetności,  z  miłością,  gdy  zmierzycie  ogrom  ich
tkliwości...  Jeśli  zaś  musicie  wznieść  oczy  w  górę
i  szukać  ich  w  owej  tajemniczej  krainie  Bożej,  do
której  już  odeszły,  szukajcie  ich  tam  sercem,  aby  na*
uczyć  się  od  nich  iść  drogą  obowiązku  i  żywota  wlecz*

nego...

Pytania bez odpowiedzi.

■ »Pytali Go... A

nie odpowiadał

«.

Jezus Chrystus pozostawił wiele pytań

bez odpowiedzi.

Człowiek i jego żądza wiedzy.

Człowiek w czasach ewangelicznych, jak również

we wszystkich innych czasach pragnął zawsze wiedzy.

Łączy się to z jego

nieznajomością

wielu rzeczy,

zwłaszcza gdy boleśnie odczuwa wokoło siebie coraz
większe mroki.

Łączy się to ze zrozumiałym

niepokojem,

powsta*

jącym pośród tylu tajemnic, tyczących się życia i sa*
mego siebie.

Łączy się to z pożyteczną zresztą

ciekawością,

skoro pobudza ona go do szukania i pomaga do od*
kryć, które stanowią także rozumową podstawę dla
większości istot ludzkich.

Łączy się to z

lękiem

duszy wobec nieznanego ju*

tra, co powoduje nieraz prawdziwą udrękę serca.

Łączy się to z

odczuwaniem trudności,

na które

nie należy zważać, wobec pewnych

korzyści,

które

można osiągnąć.

Dlatego człowiek zwraca się często do kogokol*

wiek bądź z pytaniem i przyjmuje z dziwnym po*
śpiechem, zaufaniem i nieroztropnością jakąkolwiek
bądź odpowiedź.

104

Pan Jezus nie zawsze zadośćuczynił temu pra*

gnieniu.

A przecież przyszedł na ziemię nauczać, oświecać,

objaśniać tych, którzy byli pogrążeni w niewiedzy.
Przez cały czas pełnienia urzędu nauczycielskiego nie

czynił nic innego: objawiał tajemnice Boże; nauczał
wielkich praw życia; poprawiał liczne błędy. Był rze*

czy wiście Nauczycielem i Objawicielem. Dzięki Nie*
mu najważniejsze zagadnienia ludzkości otrzymały
na zawsze swą prawdziwą odpowiedź.

Ale z powodów, o których powiemy później, nieraz

na  pewne  pytania  Chrystus  nie  dał  odpowiedzi.  Opu*
ścił  na  te  sprawy  ciężką  i  tajemniczą  zasłonę  milczę*
nia.  Nie  dlatego,  żeby  nie  wiedział,  ale  dlatego,  że
nie  chciał  mówić.  Milczał  najczęściej  w  tych  wypad*
kach,  gdy  miłość  Jego  dla  nas  nie  skłaniała  Go  do  mó*
wienia,  wielka  zaś  mądrość  radziła  Mu  zachować  mil*

czenie.

Wszyscy, którzy pytają, nie mają tego samego

usposobienia; nie wszystkie też pytania zasługują jed*

nakowo na odpowiedź.

Jezus milczał. Ludzie czuli się zdziwieni, dotknięci.

Mimo to Chrystus milczał dalej.

Milczenie, spowodowane usposobieniem osoby

pytającej.

Pan Jezus odmawiał nieraz czynienia cudów dla

niektórych  ludzi.  Znał  ich  dusze  i  wiedział,  że  cuda
na  nic  się  nie  przydadzą,  tylko  uczynią  ich  jeszcze
bardziej  zatwardziałymi.  Byłoby  to  prawdziwym  mar*
notrawstwem  Jego  mocy.  Z  tych  samych  powodów  za*
chowywał nieraz dobrowolne i rozmyślne milczenie.

Milczenie

Pana

Jezusa

pytanie

Kajfasza

(św. Mat. 26, 62).

koniec przyszli dwaj fałszywi świadkowie.

105

A wstawszy najwyższy kapłan, rzekł mu: *Nic nie od

■

powiadasz na to, co ci przeciwko Tobie świadczą?*

Lecz Jezus milczał.

Pan Jezus gardzi odpowiedzią, ponieważ uważa za

rzecz śmieszną i bezużyteczną wdać się w rozmowę
z najwyższymi kapłanami, równie fałszywymi jak
świadkowie,

których

przekupili.

Ludziom,

którzy

świadomie kłamią i których pytania są nowym kłam*
stwem, nie ma nic do powiedzenia.

Milczenie Pana Jezusa na pytanie Heroda.

(Sw.

Łuk. 23, 9).

»Herod pytał Go wielu mowami. A on mu nic nie

odpowiadał«.

Herod bawi się. Nie ma zupełnie zamiaru nauczę;

nia się czegoś. Należy go zostawić w spokoju z jego
ciekawością i pytaniami.

Milczenie Pana Jezusa wobec oskarżeń kapłanów

i starszych,

(św. Mat. 27, 12).

»A gdy Nań skarżyli kapłani i starsi, nic nie od

powiadah.

Milczenie Pana Jezusa na pytania Piłata.

(Sw. Mat. 27, 13.)

»Wtedy Mu rzekł Piłat: »Nie

słyszysz, jako wiele przeciw Tobie świadectw przywo=

dzą?« I nie odpowiedział mu na żadne słowo, tak iż

się bardzo dziwował starosta«.

(Sw. Jan 18, 9.)

I wszedł znowu do ratusza, i rzekł

do Jezusa: »Skądeś Ty jest?« Lecz mu Jezus nie dał

odpowiedzi. Rzekł Mu tedy Piłat: »Nie mówisz ze

mną?*

Swoim sceptycyzmem w obliczu prawdy zniechęcił

Pana Jezusa Piłat z góry do dania odpowiedzi. Wszy;
stko jedno czy odpowie to, czy tamto, lub w ogóle nie

odpowie nikczemnikowi o chwiejnym charakterze,

106

który w przeciągu dwóch minut ogłasza niewinność
Pana Jezusa i skazuje Go na śmierć. Lepiej milczeć;

i Jezus milczy.

Wszyscy ci ludzie, którzy pytają się w ten spo*

sób, są złej wiary. Są również obojętni dla prawdy.

Mieli tysiąc okazyj dowiedzenia się prawdy i nie skos

rzystali  z  tego.  Zresztą  nawet  teraz,  jeśli  chcą  się  dos
wiedzieć,  mogą  zapytać  kogokolwiek.  Każdy  potrafi
dać  im  odpowiedź.  Pan  Jezus  mówił  o  tym  głośno,
długo  i  jasno.  Odpowiadać  w  tym  wypadku,  byłoby
rzucać  groch  o  ścianę,  łowić  w  próżni,  ofiarować  pers

ły wieprzom. Jezus n*ie odpowiada wcale.

Tamci obrażeni w swej dumie, zawiedzeni w swej

ciekawości, zdemaskowani w swej obłudzie, są wście*
kii. Chrystus nie reaguje na to.

Gdy się zważy, jaki użytek zrobili ze słów Pana

Jezusa, gdy im odpowiedział, można zrozumieć dlas
czego słusznie postąpił, nie odpowiadając wcale.

Milczenie, spowodowane treścią pytania.

I. - CHĘC DOWIEDZENIA SIĘ, KIEDY BĘDZIE

KONIEC ŚWIATA.

a) Podobnie jak wielu ludzi, Apostołowie także

zastanawiali się nad tym i pytali Pana Jezusa: »Mi=
strzu, kiedy będzie koniec tego wszystkiego ?«

Jak długo trwać będzie świat? Ile jeszcze pokoleń?

Czy żyjemy na początku? W środku? Czy przy

końcu świata?

b) Pan Jezus nie chciał nic powiedzieć. Powiedział

tylko, że nikt nie wie, ani Aniołowie, ani nawet Syn

Człowieczy, aby to oznajmić ludziom. Jest to bowiem
Tajemnica Ojca, który ją sobie zachował. Koniec świa*

ta nastąpi pewnego dnia, bez poprzedniego ostrzeże*

107

nia,  gdy  nikt  nie  będzie  o  nim  myślał;  podobnie  jak
to  było,  gdy  rozpoczął  się  potop  lub  gdy  deszcz  ogni*
sty  zniszczył  Sodomę.  Przyjdzie  jak  błyskawica  z  ja*

snego nieba, której się nikt nie spodziewa.

c) Nie wiemy zatem, jak i kiedy to nastąpi. Może

stać  się  w  sposób  naturalny  i  ostateczny,  gdy  stop*
niowe  ochładzanie  się  planety  uczyni  życie  na  ziemi
niemożliwe...  Może  stać  się  przypadkowo  i  cudownie

przez zboczenie gwiazdy z swej drogi lub przez po*
żar, który w ułamku sekundy zniszczy całą ziemię,
i wszystko, co się na niej znajduje.

d) Pan Jezus nic nie powiedział, ponieważ niepo*

trzebna  nam  ta  wiadomość;  jest  to  tylko  czysta  cieką*
wość;  wiadomość  ta  nie  rzuciłaby  żadnego  światła  na
cel  naszego  życia,  nie  pobudziłaby  nas  do  prędszego

uświęcenia  się.  Nie  koniec  świata  ważny  jest  dla  każ*
dego,  ale  jego  własny  koniec...  Zresztą!...  Skoro  raz
ktoś  z  nas  umrze,  czy  świat  będzie  trwać  dalej,  czy
nie,  przeznaczenie  jego  jednakowo  utrwalone  będzie

dla wieczności.

II. — KIEDY KA2DY Z NAS UMRZE.

a) To pytanie nie wydaje się pochodzić tylko z pró*

żnej ciekawości. Przeciwnie, ważne jest i w najwyż*
szym stopniu pożyteczne.

b) Tymczasem Pan Jezus postąpił podobnie jak

z  poprzednim  pytaniem.  Nic  nie  powiedział,  nie  chciał
nic  powiedzieć.  A  raczej  powiedział,  że  nikt  nie  może
wiedzieć  ani  dnia,  ani  godziny,  i  dlatego  należy  czu*
wać,  być  zawsze  gotowym,  aby  nie  być  zaskoczonym.

Koniec nadejdzie jak złodziej wśród nocy; daleki mo*
że, gdy się go spodziewamy rychło; blisko może wtedy,

gdy go uważamy za daleki.

108

Po co ta tajemnica? Ponieważ nieświadomość,

kiedy nastąpi koniec, bardziej pobudza do dobrego

życia, niż świadomość. Gdybyśmy wiedzieli, że koniec
nasz jest już bliski, nikt by nie zaczynał żadnej pracy,

wiedząc, że jej nie ukończy. Jeśliby się wiedziało, że

jest  daleki,  czyż  nie  byłoby  to  pokusą  do  wszelkiego
rodzaju  swobodnego  użycia,  aby  dopiero,  gdy  godzina
wiadoma  nadejdzie,  nawrócić  się  w  ostatniej  chwili?
Gdy  tymczasem  niepewność,  czy  koniec  bliski  jest,
czy  daleki,  nadaje  życiu  naszemu  charakter  bardziej

poważny. Według zaleceń wielu świętych, powinno się
zawsze żyć tak, jakby się miało umrzeć jeszcze tego
wieczora.

III. - PYTANIE, WIELU BĘDZIE ZBAWIONYCH,

A ILU POTĘPIONYCH - CZY WIĘCEJ JEDNYCH,

CZY DRUGICH.

Jak powstaje to pytanie.

Bierze się pod uwagę ludzkość dzisiejszą na całej

kuli  ziemskiej:  półtora  miliarda  dusz  przeznaczonych
do  życia  wiecznego!...  —  Myśli  się  o  tych  miliardach
istot,  żyjących  w  mrokach  i  odmętach  przeszłości,  prze*
znaczonych  do  wieczności,  które  żyły,  pracowały,
cierpiały,  grzeszyły,  zbierały  zasługi,  których  ciała  roz*
padły  się  w  proch,  a  dusze  przeszły  do  wieczności...
A  więc  mimo  woli  nasuwa  się  pytanie:  ile  dusz  z  tego
niezmierzonego mnóstwa jest zbawionych?

Dlaczego stawia się to pytanie?

Z e w z g l ę d u n a P a n a B o g a , gdyż czujemy,

że  tak  dobroć  Jego  jak  i  sprawiedliwość  równomiernie
biorą  udział  w  rozwiązaniu  tego,  tak  olbrzymiego  za*
gadnienia.  Ludzie  krótkowzroczni,  biedni,  mali  od*
krywcy  w  świecie  tajemnic,  jakimi  jesteśmy,  czynimy
z potępienia sprawę czystej sprawiedliwości; ze zba*

109

wienia sprawę czystej dobroci. Mówimy: »Jeśli jest
więcej zbawionych, triumfuje Dobroć, co się jednak

dzieje ze Sprawiedliwością?... Jeśli jest więcej potę*

pionych, triumfuje Sprawiedliwość; co się jednak dzie*
je z Dobrocią?«... Błędnie przypuszczamy, że Spra*
wiedliwość i Dobroć działają oddzielnie.

Ze w z g l ę d u n a C h r y s t u s a , gdyż dzieło

Odkupienia,  przez  Niego  dokonane,  zdaje  się  być  bez*
owocne.  Każdy  potępiony,  czyż  nie  jest  porażką  Chry*
stusa?  Trochę  Krwi  Jego  wylanej  na  darmo?  Jak  du*
żo  zatem  idzie  na  marne  tej  Krwi  zbawczej?  A  jeśli

potępionych jest dużo, czy warto, że Bóg umarł dla
człowieka i że w ogóle stał się człowiekiem?

Ze w z g l ę d u n a b l i ź n i c h . Wyobrażamy so*

bie  za  ponuro  tę  wielką  masę  potępionych,  zwłaszcza
gdy  chodzi  o  zobaczenie  wśród  nich  tych,  których  się
kocha.  Wyobrażamy  sobie  ją  daleko  pogodniej,  jeśli

znowu  chodzi  o  zobaczenie  tam  tych,  których  się  nie*
cierpi.  I  przenosząc  wzrok  z  tego  świata  na  tamten,
chciałoby  się  wiedzieć,  ilu  pielgrzymów  tego  życia  pój*
dzie na zbawienie, a ilu na potępienie.

Ze w z l ę d u n a s i e b i e . Rozumując w ten spo*

sób,  dochodzimy  do  następujących  wniosków:  jeśli  jest
więcej  wybranych,  mam  większe  szanse  zbawienia;  je*
śli  więcej  potępionych,  mam  większe  szanse  potępię*
nia.  W  pierwszym  wypadku  ufność  bierze  górę  nad
obawą;  w  drugim  dzieje  się  odwrotnie...  Och!  gdyby
wiedzieć...

Odpowiedź milczenia.

Apostołowie następujące pytanie zadali P. Jezusowi:

»1 rzekł Mu niektóry w drodze do Jerozolimy:

Panie, czyliż mało tych, co mają być zbawieni?«

(św.

Łuk. 13, 23). Pytanie nie mogło być bardziej wyraźne.

A co odpowiedział Pan Jezus? Daje odpowiedź wy*

110

mijającą, to znaczy taką, jakby nie odpowiedział wca*
le. »

Usiłujcie, abyście weszli przez ciasną furtkę«.

Oto

wszystko.  Równa  się  odmowie  odpowiedzi.  Ogranicza
wszystko  do  rady  praktycznej,  pozostawiając  w  z  u*
pełnym  mroku  zagadnienie  teoretyczne.  »Pytacie  mnie,
ilu  będzie  zbawionych,  mało  czy  dużo?  Mówię  wam:

niezależnie od tego czy mało, czy dużo, starajcie się
być wśród nich«. I oto... nie dowiedzieli się Apostołom
wie niczego więcej, niż wiedzieli przedtem.

I my nie wiemy więcej od nich.

Ewangelia nie wy*

jaśnia nam tej sprawy. Gdy się słyszy niektóre słowa,
wzbiera trwoga, że liczba wybranych będzie bardzo
nieduża:

»Wchodź przez ciasną bramę: Albowiem

szeroka brama i przestronna jest droga, która wiedzie

na zatracenie: a wiele ich jest, którzy przez nią weber

dzą... Jakoż ciasna brama i wąska jest droga, która

wiedzie do żywota; a mało ich jest, którzy ją znajdu*

ją«

(św. Mat. 7, 13—14). Słowa te mogą się jednak od*

nosić tylko do Żydów. Kiedy indziej jednak ci sami Zy*
dzi, przedstawieni są jako cisnący się gromadą, aby zdo*

być  Królestwo  szturmem  (św.  Mat.  11,  12).  W  przy*
powieści  o  dziesięciu  pannach,  pięć  zostało  przyjętych
przez  Oblubieńca.  W  przypowieści  o  godach  wesel*
nych,  gości,  którzy  odmówili  zaproszeniu,  zastąpiono
przez  innych  i  sala  się  zapełniła.  Pan  Jezus  przed*

stawia  nam  pogan,  nadbiegających  z  czterech  stron
świata,  aby  zasiąść  u  stołu  Ojca  niebieskiego.  W  przy*
powieści  o  przeniewierczych  oraczach,  niewierny  na*

ród zastąpiony jest przez nowych oraczy, którzy obfi*
ty owoc przyniosą (św. Mat. 21, 41).

Nie wiemy! Skąd możemy wiedzieć, skoro Jezus

nie powiedział tego jasno, gdy Go zaś pytano, odpo*
wiedział wymijająco? Samo życie bez Objawienia

Chrystusowego nie pozwala nam o tym wnioskować...

111

Jakie mamy podstawy, aby o tym rozstrzygać? Bóg
sam raczy sądzić.

Kościół również nie wie nic więcej.

W jednej ze

swych  modlitw  wyznaje  publicznie  swoją  niewiado*
mość:  »0  Boże,  mówi,  który  Sam  tylko  znasz  liczbę
tych,  którzy  mają  posiąść  Twoją  Chwałę«.  Nie  znać

liczby zbawionych, znaczy nie znać liczby potępio*
nych, jak również stosunku jednych do drugich.

W ten sposób ci, którzy, chcąc niepokoić dusze,

mówią może wymownie o »małej liczbie zbawionych«,

(Massillon) mówią więcej niż sami wiedzą. Ci zaś, kto*

rzy dla uspokojenia sumienia i dodania odwagi mówią
o wielkiej liczbie zbawionych, podobnie jak tamci mó*
wią o tym, czego nie wiedzą...

Nie wiemy. A ta niewiadomość, większa niż wszy*

stko inne, wywiera wrażenie i może budzić najpięk*
niejsze nadzieje i powodować największą obawę.

Jaki jest powód tego milczenia.

Celem tego milczenia jest utrzymanie nas w po*

ważnym  i  czujnym  oczekiwaniu  wobec  nieznanych
obietnic  i  pogróżek.  Skoro  nie  znamy  liczby  zbawio*
nych,  nie  pozostaje  nam  nic  innego,  jak  tylko  dążyć,

aby  nimi  zostać.  Skoro  nie  znamy  liczby  potępionych,
musimy  wszelkimi  sposobami  starać  się,  aby  do  ich
liczby  kiedyś  nie  należeć.  Co  obchodzi  każdego  z  nas,

ilu  jest  zbawionych,  a  ilu  potępionych?  Co  zależy  po*
jedynczej  owieczce  na  wiadomości,  ile  jest  owiec  w  każ*
dej  trzodzie?  Choćby  była  mała  liczba  zbawionych,
chodzi  o  to,  abyśmy  się  znaleźli  wśród  nich.  Choćby

zaś była mała liczba potępionych, a my byliśmy wśród
nich, wszystko byłoby dla nas stracone. Oto jedynie
właściwe postawienie sprawy.

Niewiadomość ta pomimo tego, że pragnęlibyśmy

wiedzieć, pozostanie zakryta dla nas, aż do dnia wie*

112

czności. Z niewiadomości tej wynika ten sens moralny,
że choć nie znamy liczby zbawionych, powinniśmy ro*

bić wszystko, aby do nich należeć. I dlatego Pan Je*
zus zapytany: »Ilu będzie zbawionych ?« daje krótką

odpowiedź:  »Starajcie  się  być  wśród  nich«.  Od*
powiedź  ta  nie  dorzuca  nic  do  naszych  wiadomości
teoretycznych,  ale  normuje  nasze  życie  według  praw
Bożych.  Jest  to  najważniejsze  i  w  tym  wypadku  jedy*
nie  pożyteczne.  Nie  trzeba  liczyć  ani  na  wielką  liczbę,
aby  nabrać  otuchy,  ani  na  małą  liczbę,  aby  się  trwo*

żyć, lecz na swoją niewiadomość, aby się przygoto*

wać... Niewiadomość łączy się z niepokojem, bo
potępienie jest możliwe, lecz równocześnie z nadzieją,

gdyż miłosierdzie Boże jest nieprzebrane i zawsze sko*
re do przebaczenia.

IV. - PYTANIE »KTO MOZĘ BYC ZBAWIONY?...

KTO BĘDZIE ZBAWIONY?... CZY JA BĘDĘ

ZBAWIONY.«

Pytanie Apostołów i odpowiedź Pana Jezusa.

»Jczus mówi uczniom swoim:

^Zaprawdę powia*

dam  wam,  iż  bogaty  trudno  wnijdzie  do  Królestwa
nicbieskicgo!«  A  usłyszawszy  to  uczniowie,  dziwowali
się  bardzo,  mówiąc:  »Któż  tedy  może  być  zbawiony?«
A  Jezus  pojrzawszy,  rzekł  im:  »U  ludzi  to  niepodobne
jest,  ale  u  Boga  wszystko  jest  podobne«  (św.  Mat.

19, 24-26).

Jest to znów odpowiedź wymijająca. Pan Jezus nie

chciał dać odpowiedzi takiej, jakiej czekano, ale po*
wiedział coś bardziej pożytecznego.

Nasze pytanie.

Gdy się zadaje pytanie: »Kto może być zbawio*

ny?« myśli się przede wszystkim o sobie. Chociaż zaj*
muje nas, co się stanie z innymi, to jednak nasza
sprawa jest daleko ważniejsza. Chodzi o nasze prze*

113

znaczenie,  o  nasz.}  duszę,  o  której  Pan  Jezus  powie*
dział:  »Co  pomoże  człowiekowi,  choćby  cały  świat  po*
siadł,  a  na  duszy  swojej  szkodę  poniósł«...  Chcieliby*
śmy  zatem  wiedzieć,  koniecznie,  czyż  można  się  temu
dziwić?

Gdy tedy weźmiemy pod uwagę trudności zbawię*

nia, zliczymy wymagane według Ewangelii warunki

do jego osiągnięcia i rozważymy jedne po drugich

słowa Chrystusa Pana o życiu wiecznym, ogarnia nas
trwoga Apostołów: W tych warunkach któż może być
zbawiony?

Gdy następnie pomyślimy o naszych braciach, ta

sama budzi się obawa: Kto z tych wszystkich ludzi,
zwłaszcza z tych, których kochamy, może za taką cenę
być zbawiony?

Odpowiedź.

Z tych trzech pytań, dwa ostatnie nie otrzymały

żadnej odpowiedzi. Nie wiemy w ogóle, kto będzie zba*
wiony, czy my, czy inni. Co się tyczy pierwszego py*

tania, odpowiedź dana przez Chrystusa jest uroczy*
stym potwierdzeniem zasady, która rzuca wielkie świa*
tło, ale nie rozwiązuje postawionego zagadnienia.

Tak chciał Jezus Chrystus. Miał swoje powody.

Powinniśmy je uszanować i pogodzić się z myślą nie*

wiadomości tego, czego nam nic powiedział, skorzy*
stania zaś z tego, co mówi, a co sięga bardzo daleko.

Niezaprzeczalnie: albo będziemy zbawieni, albo po*

tępieni. Istnieje tylko ta podwójna możliwość. Darem*
nie szukać trzeciej. »Ci pójdą do żywota wiecznego,
a tamci na wieczne potępienie«.

O ile bolesnym jest nie wiedzieć, czy będę zbawio*

ny, czy potępiony, o tyle bardzo niebezpieczną byłaby
wiadomość o tym.

Gdyby odpowiedź była twierdząca, cóż za groźna

pokusa, wzmocniona taką pewnością, aby stać się

Odpowiedzi Chrystusa

114

opieszałym  w  dążeniu  do  doskonałości,  aby  nadużywać
życia, grzeszyć więcej z tą myślą w sercu ukrytą:
I  tak  będę  zbawiony!  Pewność  ta  stałaby  się  przy*
czyną  upadku,  a  nie  zachętą  do  świętości.  Czego  czło*

wiek  jest  najzupełniej  pewny  i  czego  nie  lęka  się
utracić,  na  to  również  nie  stara  się  zasłużyć.  Zupeł*
na  pewność  dziedzictwa  ojcowskiego  zachęca  dzieci
marnotrawne  do  postępowania  dalej  drogą  występku...
Gdyby  odpowiedź  była  przecząca,  cóż  za  nieszczęsna
pokusa  do  rozpaczy,  której  naturalnym  następstwem
byłaby  nieograniczona  chęć  użycia!  »Niech  przy*

najmniej  przed  tym  nieszczęściem  użyję  wszelkich  roz*
koszy  ziemskich!«  A  skutkiem  tego,  z  powodu  więk*
szej  liczby  grzechów,  byłoby  tylko  obostrzenie  kary
potępienia.  Tak  bowiem  w  mieszkaniu  szatana,  jak

i w domu Ojca jest wiele mieszkań, wiele stopni chwa*
ły i męki, zależnych od licznych stopni winy wzglę*
dnie cnoty.

Absolutna pewność wiecznej przyszłości, napawa*

jąca nas nadzieją lub pogrążająca w rozpaczy, mogłaby
zatrzymać wszelki bieg życia, zanim upłynie czas prze*

znaczony na próbę. Człowiek, mający przed sobą dwie

możliwości, musi żyć pomiędzy nadzieją i obawą. Na*

dzieją, ponieważ istnieje łaska i obietnice; obawą, gdyż
istnieje grzech i groźby. Tak obawa, jak nadzieja, każ*

da na swój sposób są dobroczynne i pomagają do lep*

szego życia. Nadzieja pobudza, obawa wstrzymuje.

Ze  względu  na  zło,  dobrze  jest,  że  obawa  wstrzy*
mu  je;  ze  względu  na  dobro,  że  nadzieja  pobudza.  Ich
podwójny  wpływ  na  życie  wydaje  przy  końcu  wspa*
niałe  owoce.  W  każdym  razie  lepsze,  niżbv  wynikły

z przedwczesnej pewności, z zachętą do próżniaczego
bezpieczeństwa lub rozpaczliwego szaleństwa.

Oto dlaczego Pan Jezus nic nie odpowiedział na

te pytania! Jego umyślne milczenie, zawierające nieza*

115

wodnie  głęboką  naukę,  nie  powinno  podniecać  nasze*
go  pragnienia  wiadomości  rzeczy  zakrytych.  Powinno
raczej  uczynić  z  naszego  życia  nieustanny  komentarz
do  psalmu  50  »Zmiłuj  się  nade  mną,  Panie,  wedle
wielkiego  miłosierdzia  Twego*,  tego  psalmu  pokornej

obawy  i  do  psalmu  30  i  70  »W  Tobie  Panie  zaufałem«,
pełnego  pokornej  nadziei,  nad  którym,  w  przeddzień
swego  stracenia  rozmyślał  w  więzieniu  Savonarola.
Brak  wiadomości,  a  wskutek  tego  nadzieja  i  obawa,
nadzieja,  która  przyświeca  obawie,  obawa  zaś  czyniąca
nadzieję  mądrą.  Oto  dwa  bieguny  życia,  skoro  na  py*
tanie,  tyczące  się  pewności  zbawienia  lub  potępienia,
nie dał Chrystus żadnej odpowiedzi.

A przecież Pan Jezus odpowiedział,

i choć ta odpo*

wiedź Jego nie zaspokaja naszej ciekawości, to je*

dnak  zapala  wśród  nocy  na  niebie  duszy  naszej  gwiaz*
dę  żywą...  »Zbawić  się,  rzekł,  u  ludzi  jest  niepodobne,
ale  u  Boga  wszystko  jest  podobne*.  My  nie  możemy;
Bóg  może.  Skoro  »nie  możemy«,  wydaje  się,  że  nie
pozostaje  nam  nic  innego,  jak  poddać  się  rozpaczy  lub
zacząć  życie  hulaszcze.  Skoro  jednak  »Bóg  może«,  —
wszystko  się  zmienia.  Nasza  niemoc  przestaje  być
tak  opłakana,  skoro  Pan  Bóg  może  jej  zaradzić.  Jako

ludzie  nie  możemy  sami  sobie  dać  Boga,  jako  grzesz*
nicy  nie  możemy  sami  zdobyć  przebaczenia,  jako
umarli  nie  możemy  sami  zmartwychwstać.  Bóg  jed*
nak  sam  może  nam  się  oddać,  przebaczyć  i  wskrzesić.

Z ziemi nie możemy dosięgnąć szczytów nieskończo*
nych, Bóg jednak może nas na szczyty, bo aż do Sie*

bie  pociągnąć.  Skoro  nie  możemy  niczego  sami,  musi*
my  liczyć  na  Boga;  skoro  Bóg  może,  powinniśmy  spo*
dziewać  się,  że  to  uczyni.  Na  skutek  modlitwy,  wszech*
moc  Boża  spływa  pod  postacią  łaski,  na  naszą  niemoc
ludzką,  która  odtąd  przestaje  być  nieszczęsną  niemocą.

I gdy zastanowimy się, że Wszechmoc ta jest na usłu*

8 *

116

gach Jego miłości, przychodzimy do wniosku, że lepiej
w sprawach zbawienia zależeć od Boga, niż od siebie
samych.

Wniosek.

Kiedy będzie koniec świata? Nie wiadomo. Kiedy

umrzemy? Nie wiadomo. Czy będzie dużo zbawio*

nych? Nie wiadomo. Czy będziemy zbawieni? Nie

, wiadomo... »To dlatego, aby bić głową o mur«, po*

wiedzą  jedni...  Nie.  »A  więc  dlaczegóż  tego  nie  wie*
my?«  Dlatego  ponieważ  wiadomość  o  tym  nie  jest
nam  ani  bezwzględnie  konieczna,  ani  pożyteczna,  To,

co wiemy, wystarcza. W tym, co wiemy, niezależnie od

tego, czego nie wiemy, zawiera się wszystko, co po*

trzebne  jest  do  życia;  zebranie  bowiem  w  całość  tego,
co  się  wie,  i  tego,  czego  się  nie  wie,  uczy  nas  być  w  po*
gotowiu,  bać  się  lub  spodziewać  i  jest  prawdziwym
światłem,  rozjaśniającym  drogę  zbawienia  wiecznego.
Wiadomości  te  wystarczają,  aby  gdy  ktoś  się  zbawi,
podziękować  Panu  Bogu,  a  jeśli  się  potępi,  oskarżyć

samego siebie.

Prawdziwa religijność i religia

prawdziwa.

1. I pytali Go faryzeuszowie i doktorowie:

»Czemu uczniowie Twoi nie chodzą według po-

dania starszych, ale jedzą chleb pospolitymi rę-

koma?« A On odpowiedziawszy, rzeki im:

»Do

brze Izajasz o was obłudnikach prorokował, ja

ko jest napisane: »Lud ten wargami mię czci,

ale serce ich daleko jest ode mniel Lecz próżno

mię chwalą, ucząc nauk i przykazań ludzkich.

Albowiem opuściwszy przykazania Boże, trzy

macie się ustawy ludzkiej, umywania dzbanków

i kubków: i wiele innych rzeczy tym podobnych

czynicie«

(Sw. Mar. 7, 5—8).

2. Rzekła Mu Samarytanka: »Ojcowie nasi

chwalili Boga na górze Garizim, a wy, Żydzi,

powiadacie, że w Jeruzalem jest miejsce, gdzie

potrzeba chwalić. A Ty co mówisz

?« Rzekł jej

Jezus:

»Niewiasto, wierz mi, iż przyjdzie godzi

na, gdy ani na górze tej, ani w Jeruzalem, bę

dziecie chwalić Ojca. Wy chwalicie, co nie wie

cie, my chwalimy, co wiemy, bo zbawienie

z Żydów jest. Ale przychodzi godzina i teraz

jest, gdy prawdziwi chwalcy będą chwalić Ojca

u’ duchu i w prawdzie. Bo i Ojciec takowych

szuka, którzy by Go chwalili. Duch jest Bóg:

a ci, którzy Go chwalą, potrzeba, aby Go chwa

lili w duchu i w prawdzie* (Sw. Jan, 4, 20—24).

Wstęp.

Religia jest zbiorem prawd, modlitw, praktyk

zewnętrznych i wewnętrznych, przez które człowiek

118

łączy się z Bogiem i które określają jego stosunek do
Boga.

2. Celem religii jest zawsze Pan Bóg (przynaj*

mniej w intencji), ponieważ religia dąży do Boga i sta*
ra się z Nim zjednoczyć.

3. Religia może być z pochodzenia ludzka lub

Boska.

Ludzka, gdy (idee, obrządki, praktyki) jest dzie*

lem jednego człowieka lub zbiorowości, powstałym
w umyśle ludzkim, zorganizowanym według jego wy*
myślonych lub instynktownych przekonań.

Boska, gdy pochodzi od Boga, który objawił praw*

dy, nadał przykazania, określił zasady kultu albo

wprost przez siebie, albo przez ludzi i upoważnione
instytucje, którym zlecił to zadanie, poręczając przed*

sięwzięcie i nadając jego postanowieniom sankcję.

4. Prawdziwa religijność i religia prawdziwa.

Rozróżnienie to nie jest dowolne. Podobnie jak

rozróżnienie między człowiekiem dużym, a wielkim

człowiekiem. Człowiek duży, to jest człowiek wyso*

kiego wzrostu, bez względu na swoją wartość wewnętrz*

ną. Wielki człowiek, jest to człowiek odznaczający się

zaletami intelektualnymi, moralnymi, artystycznymi,
niezależnie od wielkości cielesnej.

Mówimy: r e l i g i a p r a w d z i w a , przeciwsta*

wiając  ją  tym,  które  są  fałszywe,  ponieważ  nie  pocho*
dzą  od  Boga,  nauczają  błędnej  wiary,  nieczystej  lub
mieszanej  moralności,  a  kult  ich  jest  niedostateczny
i  zasługujący  na  naganę.  W  tym  znaczeniu  stwierdza*

my,  że  katolicyzm  jest  religią  prawdziwą  w  przeci*
wieństwie  do  buddyzmu,  bałwochwalstwa  itd...,  które
są  religiami  fałszywymi,  pomimo  osobistej  szczerości
swych uczniów.

Słowa: p r a w d z i w a r e l i g i j n o ś ć używamy

zaś w znaczeniu religijności głębokiej, wewnętrznej,

119

przenikającej  duszę,  w  przeciwstawieniu  do  religii
czysto  zewnętrznej,  mechanicznej,  polegającej  na  sa*
mych  gestach,  przyzwyczajeniu,  pozbawionej  udziału
serca.  1  tak,  gdy  się  mówi  pobożnie  »Ojeze  nasz«,

z  całym  zrozumieniem,  jest  to  pacierz  prawdziwy;  gdy
się  zaś  mówi,  mamrocząc  słowa,  nie  myśląc  o  Ojcu  nie*
bieskim,  do  którego  się  zwraca,  nie  jest  to  prawdziwa
modlitwa.

Widać wielką różnicę! Niektórzy ludzie żyją

w  religii  fałszywej,  a  mimo  to  są  prawdziwie  religijni,
ponieważ  wkładają  w  nią  całą  swą  duszę;  takim
może  być  żarliwy  poganin.  Inni  żyją  w  religii  praw*
dziwej,  a  mimo  to  nie  są  prawdziwie  religijni,  ponie*
waż  nie  czynią  tego  całą  duszą:  takim  jest  katolik

zmechanizowany i rutynista...

Ideałem jest być człowiekiem prawdziwie religij*

nym, żyjąc w religii prawdziwej.

Sprawa faryzeuszów za czasów Pana Jezusa.

I. — PAN JEZUS POTWIERDZA. ZE RELIGIA ICH

JEST PRAWDZIWA.

A. Religia żydowska jest religią objawioną przez

Pana Boga.

Pan Bóg, według nauki Jezusa Chrystusa, mó*

wił rzeczywiście przez Mojżesza i Proroków.

Prawo żydowskie jest prawem nadanym przez

Boga. Naród żydowski jest narodem wybranym.

Całe życie Pana Jezusa, Jego nauka, zachowanie

się, potwierdza to przekonanie.

Mówi to wyraźnie Samarytance: *>My, Żydzi, wie*

my, co czynimy«. My jedynie posiadamy prawdę.

Dlatego Jezus Chrystus chodził do świątyni, świę*

cił święta, brał udział w ofiarach, uznawał Mojżesza,
przytaczał słowa Proroków. Cały świat pogański był

120

dla Niego dobrowolnie lub mimo woli w błędzie, a On

Syn Boży przyszedł na ziemię nie po to, by znieść

prawo, ale je wypełnić, nie przeczyć Proroctwom, ale
je urzeczywistnić.

B. Faryzeusze, do których Pan Jezus się zwraca,

posiadają religię prawdziwą.

Wyznają w istocie tę samą religię, co Chrystus.
Pan Jezus oświadcza, że choć nie należy naślado*

wać ich uczynków, to jednak należy ich słuchać, gdy

‘ głoszą naukę Mojżeszową, ponieważ to, co mówią, po*

chodzi od Pana Boga.

Mają słuszność, że praktykują religię Mojżeszową;

uczyniliby źle, gdyby ją zaniedbywali. Nie mogą ro*

bić nic innego ani lepszego.

Pan Jezus nie wypomina im nigdy, że są w fałszy*

wej  religii.  Owszem  są  w  prawdziwej  i  pozostaną
w  niej.  Wypomina  im  jednak,  że  praktykują  ją  źle,
że  ją  oszpecają  i  bezczeszczą.  I  dlatego  po  stwierdzę*
niu, że są w wierze prawdziwej:

II. - OSKARŻA ICH PAN JEZUS, ZE NIE MAJA

PRAWDZIWEJ RELIGIJNOŚCI.

A. — Na czym polega prawdziwa religijność:

Na szczerości uczynków. Na pokorze serca. Na

zgodności życia z wiarą. Na rzeczywistej miłości Boga

i ludzi. Na wysiłku unikania grzechów. Na uświęca*
jącym zachowywaniu przykazań.

—

Religijność faryzeuszów jest zaprzeczeniem

tego wszystkiego.

Jest to religijność powierzchowna, oparta na sło*

wach, a nie na uczynkach.

Jest to religijność formalistyczna... zwracająca uwa*

gę jedynie na poprawne wykonywanie drobiazgów,

a nie na wewnętrzną istotę i ducha, z jakim się coś

czyni.

121

Jest to religijność martwej litery, która zabija

swoim mechanizmem, zamiast być religią ducha, który
ożywia.

Jest to religijność obłudna; pod pięknymi pozo*

rami kryją się w niej czyny brzydkie, podobnie jak
w grobach pobielanych, gdzie pełno jest trupów i zgni*
lizny.

Jest to religijność pełna pychy, oparta na próżno*

ści i popisywaniu się postami, ofiarami i wiernością
w modlitwie. Starają się tym imponować. Chcą przede

wszystkim być widziani, podziwiani i tak poniżyć
innych swą wyższością.

Jest to religijność interesowna, w której szukają

korzyści czysto ludzkich: dobrych urzędów, zaufania
i uwielbienia ludu, oszukiwanego tym udawaniem.

Jest to religijność pozbawiona miłości. Nie ma

w niej serca. Pozostawia ich twardymi, pogardzają*
cymi, bez pobłażania i bez litości. Nie kochają ani

Boga, ani ludzi.

Czymże więc jest taka religijność, choćby należała

do religii prawdziwej i rościła sobie prawo do jej wyko*

nywania?

I dlatego to z jednej strony oskarżają Apostołów,

że  nie  myją  rąk  przed  spożyciem  posiłku,  a  z  drugiej
strony  popełniają  bezwstydnie  i  w  imieniu  Boga  zbrod*
nię,  przeciw  Synowi  Bożemu.  W  ten  sposób  w  religii
prawdziwej  z  braku  prawdziwej  religijności  dochodzą
do coraz gorszych grzechów i występków.

III. — PAN JEZUS PRZYTACZA PRZYKŁAD

PRAWDZIWEJ RELIGIJNOŚCI.

Wdowa w świątyni, pokorna, szczera, skromna

i wspaniałomyślna. Służy Panu Bogu tak, jak służyć
należy! Oto prawdziwa Izraelitka w prawdziwej reli*
gii!

122

Pan Jezus mógłby przytoczyć Starca Symeona, Pros

rokinię Annę.

Mógłby przytoczyć starego Tobiasza, praktykującej

go miłość Boga i miłość bliźniego.

Wszyscy ci i wielu innych ^uwielbiali, modlili się,

praktykowali* w duchu i w prawdzie.

Zawsze i wszędzie bywa podobnie.

Tylko rzymscy katolicy żyją w

eligii prawdzi•

wej.

Nie ma tu miejsca na udowodnienie tego, jak się

należy. Ale istotę rzeczy trzeba przedstawić.

Dowód.

Jezus Chrystus jest Bogiem. (Jego własne twiers

dzenie,  poręczone  świętością,  cudami,  spełnieniem  pros
roctw,  zmartwychwstaniem).  Założył  swój  Kościół,
złożony  z  pasterzy  i  owiec  na  opoce,  którą  jest  Piotr.
Dał  mu  moc  odpuszczania  grzechów,  obietnicę  nieś
omylności,  zapewnienie  obecności  Ducha  Sw.  Co
Kościół  naucza,  nakazuje,  potępia,  to  samo  Chrystus
naucza,  nakazuje,  potępia.  Słuchając  Kościoła,  słucha
się Jezusa Chrystusa.

Wniosek.

Religia żydowska, która uległa przedawnieniu

i skończyła swą rolę przygotowania, nie jest już relis
gią prawdziwą.

Moralność katolicka, wzięta sama w sobie, jest mos

ralnością życia i świętości.

Dogmat katolicki jest jedynym, pewnym i zupełs

nym kodeksem tego, w co należy wierzyć, jako w objas
wienie Boże.

Kult katolicki jest tym, którego Pan Bóg oczekuje,

wymaga i uznaje za kult prawdziwy i doskonały.

123

Uwagi.

W innych religiach można i to często, spotkać lu#

dzi,  co  wierzą  ze  szczerego  przekonania.  Szczerość  ta
jednak  nie  wyklucza  błędu  i  nie  sprawia,  aby  religia
w  ten  sposób  praktykowana,  była  prawdziwa.  Szcze*

rość  przekonania  tłumaczy  tego,  kto  jest  w  błędzie.
Niemniej  jednak  pozostawia  go  w  błędzie.  Podobnie
jak  myli  się  ten,  kto  w  dobrej  wierze  uważa  się  za
właściciela  jakiegoś  przedmiotu,  który  w  rzeczywisto#
ści jest cudzą własnością.

Wielu jednak rzymskim katolikom, żyjącym

w wierze prawdziwej, brak jest prawdziwej religijno

ści!

Do nich, niestety, stosuje się ściśle to, co Pan Je#

zus powiedział o faryzeuszach.

Ludzie, którzy udają!

»Działają, aby byli widziani przez ludzi«. Cere#

monie, które wykonują, miejsca, które zajmują, po#
stawa, jaką przybierają, wszystko to ma na celu zwró#

cenie na siebie uwagi, przedstawienie się za »ludzi
zacnych«.

Ludzie powierzchowni.

Kora na drzewie jest nieuszkodzona, ale trzon jego

nie posiada soków. Religijność polegająca na zewnętrz*
nych oznakach, na surowej, a nawet drobiazgowej

wierności dla praktyk nakazanych, bez zastanowienia

się nad tym, co się czyni, bez udziału duszy i serca.

Ludzie przyzwyczajenia.

Naśladują swych rodziców. Dla tradycji zachowu#

ją praktyki religijne. Skoro zaczęli, więc robią dalej.

»Zawsze tak czynili«, to jest dla nich głównym powo#
dem, aby nie czynić inaczej. Zapewne, zwyczaj dla

124

zwyczaju; są godni pochwały, że zachowują tę religię,
a nie inną. Jeżeli jednak ich religijność jest taka i ma

tylko takie pobudki, jakże ją nazwać prawdziwą?!

Ludzie drobiazgowi.

Przywiązują się dziko do drugorzędnych szczegół

łów,  a  rzeczy  najważniejsze  pojmują  bardzo  dla  siebie
wygodnie,  tak,  jak  faryzeusze,  którzy  w  święto  szabatu
nie  chcieli  za  nic  w  świecie  ruszyć  źdźbła  słomy,  a  go*
towi  byli  tego  samego  dnia  popełnić  bez  wahania  naj*
gorszą  niesprawiedliwość.  Jest  rzeczą  dobrą  zwracać
uwagę  na  szczegóły;  wierność  w  drobiazgach  prowadzi
do  wierności  w  rzeczach  ważnych...,  pod  warunkiem
jednak,  że  troska  o  rzeczy  zasadnicze  pozostanie  zaw*
sze na pierwszym miejscu.

Dewoci.

Dla nich niczym ani Bóg, ani Pan Jezus, ani Ewan*

gelia.  Istnieje  tylko  i  pochłania  całą  duszę  figurka  ja*
kiegoś  świętego,  rzeczywistego  lub  urojonego  ze  swoją
specjalnością  lekarską.  Tym  gorzej  zatem  dla  rzeczy*
wistej  obecności  Pana  Jezusa  w  Najświętszym  Sakra*
mencie;  dla  wielkiej  czci  Pana  Boga.  Przechodzi  się
obok  Tabernakulum,  nie  zwracając  nań  uwagi,  jakby
było  puste  lub  jakby  Pan  Bóg  nie  istniał...  Nie  chcę
przez  to  potępiać  pobożności,  która  jest  kwiatem  wia*

ry.  Zrozumiana  jednak  przez  niektórych  w  ten  sposób
i  tak  praktykowana,  nie  jest  już  prawdziwą  religijno*
ścią.  Co  się  dzieje  w  tym  wypadku  z  oddawaniem  Pa*
nu  Bogu  czci  w  duchu  i  w  prawdzie,  o  którym  wspo*
minął Pan Jezus?

Ludzie niekonsekwentni.

Im wystarczy, że odmówią

Wierzę w Boga

i wy*

pełnią zewnętrzne praktyki religijne, aby życiu zosta*

125

wić zupełną swobodę! Ubierają się w swoją religijność,

jak  w  płaszcz  przed  pójściem  do  kościoła.  Po  powro*
cie  zrzucają  go  z  siebie.  I  od  tej  chwili  aż  do  następ*
nej  niedzieli,  nie  ma  o  niej  więcej  mowy.  W  sprawach
życiowych,  w  miłości,  przyjemnościach,  w  życiu  pry*
watnym,  religijność  nie  gra  u  nich  żadnej  roli.  Nie

przeszkadza  im  w  popełnieniu  każdego  grzechu,  nie
pomaga  do  żadnej  cnoty,  nie  zapewnia  uczciwościi  ani
nie  sprzeciwia  się  wyrządzaniu  krzywd.  Prawdopodo*
bnie  poganie,  niewierzący,  obojętni,  mobliby  żyć  tak
samo, ani lepiej, ani gorzej... Jaką jest ich religijność!

Egoiści, pozbawieni wszelkiej miłości.

Choć praktykują i wierzą, brak im jednak serca.

Są  twardzi  i  zamknięci.  Nieszczęścia  i  cierpienia  dru*
gich  nie  istnieją  dla  nich.  Wszystko  im  obojętne  z  wy*
jątkiem  ich  zdrowia,  szczęścia,  powodzenia  i  przyjem*
ności.  Czy  są  religijni?  Tak...  Ale  fałszywie!  A  do*
brzy?  Bynajmniej.  Po  chrześcijańsku,  —  i  aby  temu
zaprzeczyć,  trzeba  zaprzeczyć  całej  Ewangelii  od  po*
czątku  do  końca  i  odrzucić  posłannictwo  Chrystu*
sa  —  gdzie  nie  ma  miłości  bliźniego,  nie  ma  również
prawdziwej  religijności.  Unikać  grzechu,  kochać  Boga
i  bliźniego:  to  całe  prawo.  Postęp  religijności  mierzy
się  postępem  miłości.  Poza  tym  wszystko  jest  złudzę*
niem.  Po  dwu  tysiącach  lat  nie  czci  się  Boga  w  praw*
dzie,  jak  to  głosił  Pan  Jezus  i  jak  Ojciec  niebieski  wy*
maga... Trzeba o tym pamiętać!

Obłudnicy.

Grają komedię. Oszukują. Nie Boga, lecz ludzi.

Ich religijność jest wyuczonym i umiejętnym udawa*
niem. A co nim pokrywają, oni sami mogliby to powie*

dzieć. Przynosi im uznanie, na które nie zasługują;
zaufanie, które kradną; szacunek, którego zupełnie nie

126

są  godni.  Jest  to  wstrętny  faryzeizm,  tak  bardzo  szko*
dliwy  przez  zgorszenie,  które  wywołuje,  gdy  obłuda
wyjdzie  na  jaw  i  gdy  oburzone  sumienia  ludzkie  mie*
szając  religijność  prawdziwą  z  jej  obrzydliwym  naśla*
dowaniem, niesłusznie potępiają samą religię.

Razem wziąwszy brak inteligencji, uczciwości, głębi

i serca przeszkadza w religii prawdziwej być prawdzi*

wie religijnym. Następstwa tego mogą być poważne

dla tych, których to dotyczy.

Mogą być również i są niebezpieczne dla samej

religii, którą czyni się odpowiedzialną za takie skutki
i od której odwraca się jak od »historii« niepotrzeb*
nej i szkodliwej.

Wniosek.

Wniosek, którego nie należy wyciągać.

błędzie byłby ten, kto by tak rozumował: »Sko*

ro  ludzie  religijni  są  fałszywi,  religia  ta  nie  jest  praw*
dziwa«.  Religia  katolicka  jest  prawdziwa,  jak  była  nią
religia  żydowska,  mimo  obłudy  wielu  spośród  tych,
którzy ją wyznawali.

Wniosek słuszny.

Sposób, w jaki praktykuje się swoją religię,

może być dowodem za nią lub zarzutem przeciwko
niej. Fakty to potwierdzają. Stąd płynie wielka odpo*

wiedzialność katolików praktykujących, którzy odwa*
żają się dawać zgorszenie i odwracać przez to od Ko*
ścioła dusze zrażone, słabe i zobojętniałe.

Wybór, którego nie należy czynić.

Często stawia się pytanie:

»Czy lepiej jest być

szczerym, żyjąc w religii fałszywej, czy też obłudnym,

żyjąc  w  religii  prawdziwej?«  Nie  chodzi  jednak  o  wy*
bór  między  tymi  dwoma  ostatecznościami.  W  pierw*
szym  wypadku  religia  jest  fałszywa,  a  człowiek  jest
prawy;  w  drugim  odwrotnie.  Dlaczego  wybierać  po*

Marnotrawstwo drogiego olejku.

' A gdy Jezus był w Betanii w domu Szymona

Trędowatego i siedział u stołu, przyszła niewia

sta mając alabaster olejku szpikanardowego, dro

giego; a stłukłszy alabaster wylała na głowę Je

zusa, i napełnił się dom wonnością olejku.

A byli niektórzy, co się gniewali sami

w so

fcie (św. Marek). A widząc uczniowie zagniewali

się (św. Mateusz) i mówili przeciw tej niewie

ście. Rozgniewał się Judasz (św. Jan). Mówili

(Judasz mówił):

»Ńa cóż ta utrata olejku?

Czemu nie sprzedano go za trzysta groszy, a nie

dano ubogim«. (A to mówił, nie iżby miał pie

czę o ubogich, ale iż był złodziejem i mieszek

mając, co wkładano, nosił (św. Jan). A widząc

Jezus, co mówili, rzekł im:

*>Przecz się uprzy

krzacie tej niewieście? bo dobry uczynek wzglę

dem mnie uczyniła. Zaprawdę mówię wam:

gdziekolwiek będzie przepowiadana Ewangelia

po wszystkim świecie i co ta uczyniła, będzie

powiadane na jej pamiątkę

«. (Sw. Mat. 26,

6-12; św. Mar. 14, 3—10; św. Jan 12, 2—9).

Opis zdarzenia.

1. Scena namaszczenia opisana przez Ewangeli*

stów. Miłość i religijność tej niewiasty.

Szemranie uczniów, ich oburzenie i protest.

3. Ich wywody: Jest to marnotrawstwo olejku. Le*

piej byłoby go sprzedać i dać pieniądze ubogim, za*
miast wylać Chrystusowi na nogi.

4. Wspaniała odpowiedź Jezusa Chrystusa zawie*

ra pięć różnych myśli:

129

Nie mają słuszności, uprzykrzając się tej niewie*

ście.

Uczynek, który spełniła, jest doskonały sam w so*

bie.

Przyniesie jej to chwałę po wszystkiej ziemi.

Nie przeszkadza to zresztą wspomagać ubogich.

Ubodzy zasługują na to, aby ich wspierać pieniądzmi.

Pan Jezus również zasługuje na to, aby Go uczcić przez

namaszczenie.

Ich uwaga, zwłaszcza Judasza, jest równocześnie

niezręczna  i  obłudna.  Ta  troska  bowiem  o  ubogich,
na  którą  się  powoływał,  jest  tylko  zwodniczym  pozo*
rem.  Pan  Jezus  na  pewno  większą  pieczą  otaczał  ubo»

gich, aniżeli przewrotny i złodziejski Judasz.

Fakt ciekawy i stale się powtarzający.

Nauki dawane Chrystusowi przez niektórych

ludzi.

Faryzeusze raz

po raz robią Panu Jezusowi uwagi,

tyczące się religii i obyczajów, w sprawie święcenia
szabatu, obcowania Jego z grzesznikami itp...

Szatan

poucza Pana Jezusa, jak się zachowywać

w razie głodu, i kiedy należy czynić cuda.

Szymon

uczy Pana Jezusa roztropności i godności

z powodu grzesznicy, która przyszła wieczorem, w cza*
sie uczty.

.W.

Piotr

daje Panu Jezusowi lekcję zdrowego roz*

sądku i praktycznego rozumu, gdy Chrystus wskazuje,
gdzie Go w Jerozolimie zabiją nieprzyjaciele.

Judasz

w chwili namaszczenia uczy Pana Jezusa

miłosierdzia dla ubogich.

Jest to równocześnie wstrętne, śmieszne i pełne py*

chy.

Są one

zapowiedzią tych wszystkich, którzy z bie

giem lat będą chcieli dawać nauki Kościołowi.

Odpowiedzi Chrystusa

130

Lekcje s u r o w o ś c i m o r a l n e j , ponieważ jest

zanadto pobłażliwy, i odwrotnie l e k c j e p o b ł a ż a *
n i a, gdyż jest za surowy.

Lekcje p r a w d z i w e j r e l i g i j n o ś c i . Kościół

jest  zanadto  zmaterializowany.  Czyż  na  miejscu  swego
kultu  zewnętrznego,  nie  powinien  nauczać  i  spełniać
kult  czysto  duchowy,  bez  zewnętrznych  oznak,  for*
muł i ceremonii?

Lekcje m i ł o s i e r d z i a . Zamiast tracić pienią*

dze dla przyozdabiania swoich świątyń, lepiej by zajął

się ubogimi.

Cel ukryły udzielających łych nauk.

Wobec Pana Jezusa.

N a p o z ó r zdają się troszczyć o Pana Boga, o ubo*

gich, o prawdę, o szczęście ludzkie, a nawet o korzyść

Chrystusa Pana... Jak pobożny jest szatan! Jak święty*

mi ludźmi są faryzeusze! Jak oddany jest św. Piotr!
Jakim wzorem czystości jest Szymon!

W r z e c z y w i s t o ś c i : U jednych (Faryzeusze,

Szatan, Szymon, Judasz) jest to komedia. U drugich

(św. Piotr) jest to nietakt!... Mogli milczeć; nikt by na

tym nie stracił: ani Pan Bóg, ani ubodzy, ani mo*
ralność publiczna.

b) Wobec

Kościoła.

Widzimy prawie zupełnie to samo; popisywanie się

wielkim miłosierdziem; wzruszająca troskliwość, aby

ocalić świat, który Kościół gubi, i postawić go na wyż*
szym poziomie moralności,

skoro Kościół sam zrobić

te*

go nie potrafi...

Występują jako przyjaciele ludu, jako

zapaleńcy Boży, jako reformatorzy opatrznościowi...
Zresztą, przypatrzcie się im z bliska; zbadajcie dusze,

co się w nich znajduje? Jeśli są szczerzy, św. Piotr jest
wzorem ich niezręczności. Jeśli zaś nie, to wzorami ich
obłudy są szatan, faryzeusze, Judasz. Do wyboru.

131

Rozrzutność, która nie jest marnotrawstwem.

Wnioski płynące ze zdarzenia ewangelicznego.

Niewiasta okazała względem Osoby Chrystusa Pa*

na rozrzutność czasu, pieniędzy, olejku, miłości i hołdu.

Świadkowie przyjęli to z niezrozumieniem, być mo*

że z zazdrością; wystąpili przeciw temu i oświadczyli
z oburzeniem, że należało inaczej postąpić.

Pan Jezus przyzwolił na dokonanie tego czynu,

pochwalił niewiastę, w milczeniu okazał jej wdzięcz*
ność za ten objaw miłości i za to wspaniałe świadec*
two.

Ten sam spór, powstaje w życiu na skutek po*

dobnych świadczeń, oddawanych Chrystusowi, i wy*

wołuje z tych samych powodów te same protesty, i tę

samą stanowczą odpowiedź.

Weźmy kogoś o usposobieniu Judasza, faryzeu*

szów,  Szymona  lub  uczniów,  kto  jeszcze  nie  rozu*
mie  tej  prawdy.  Patrzy  na  nasze  kościoły;  bie*
rze  udział  w  obrzędach,  widzi  ludzi,  którzy  przycho*
dzą  tam  i  pozostają.  Człowiek  ten  znajdzie  wiele  spo*
sobności  do  powiedzenia:  »Po  cóż  to  marnotraw*
stwo?«

Na co

to marnotrawstwo czasu?

Czy nie byłoby

pożyteczniej,  gdyby  wszyscy  ci  ludzie,  którzy  spę*
dzają  w  kościele  godziny,  czy  to  w  niedzielę,  czy
w  inne  dni  tygodnia,  zajęli  się  pracą,  zarobkiem,  roz*
rywką, przechadzką, czytaniem?

Pan

Jezus

odpowiada:

»Dajcie im spokój. To, co

czynią, jest dobre. Dlaczego mają szukać czego in*

nego?  Czas,  który  spędza  się  na  modlitwie,  nie  jest
stracony.  Człowiek  nie  samym  chlebem  żyje,  ale  sło*
wem,  które  pochodzi  z  ust  Bożych.  Bóg,  do  którego
powinno  należeć  całe  życie,  ma  prawo,  aby  Mu  po*

132

święcono  parę  godzin.  Dusza  ma  także  swoje  pra?
wa,  trzeba  się  nią  również  zajmować.  Modlitwa  do*
daje  mocy,  siły,  pociechy.  Inne  chwile  przeznaczone
są  na  pracę,  a  inne  na  modlitwę;  jedne  nie  przeszka?
dzają  drugim,  a  często  przeciwnie,  dodają  otuchy,
gdy  zajdzie  potrzeba...  Wypoczynek  w  ciszy  świątyni,
czyż  nie  wart  tyle,  ile  odpoczynek  na  ławce  w  parku,

nad rzeką?... Gdy zaś nadejdzie ostatnia chwila życia,
czy będą w obliczu Pana Boga żałować tego czasu?

Na co to marnotrawstwo talentów?

Wszyscy ci

artyści,  którzy  malują  obrazy,  tworzą  witraże,  budu*
ją  katedry,  czy  nie  lepiej  zrobiliby,  ozdabiając  teatry,
muzea,  pałace?...  Wszystkie  te  hafty  obrusów  i  alb,
czy  nie  praktyczniej  użyć  ich  do  upiększania  stroju  dam
i  podniesienia  ich  wdzięków?...  Ta  muzyka  organo?
wa  i  te  głosy  śpiewaków  do  czego  służą  w  smutnym
mroku  kościołów?  Czyż  nie  lepiej  zużytkować  je  dla

przyjemności ludzi, jako przygrywkę do tańca, w szpi?
talach dla uprzyjemnienia nudnego czasu choroby?...

To kaznodziejstwo religijne, jest zupełnie zbyteczne

dla tych dobrych kobiet, drzemiących w kościele, i dla
starszych jegomościów, którzy tylko zakatarzają się
w wilgoci...

A Jezus odpowiada:

Pozwólcie im działać. Mają

słuszność.  Talent  nie  ulega  zmarnowaniu,  gdy  jego
arcydzieła  swoją  pięknością  ułatwiają  ludziom  modli?
twę!  Wymowa  uszlachetnia  się,  głosząc  i  rozpow?
szechniając  szlachetne  idee!  Maluczcy,  starcy  i  dobre

kobiety należą także do rodzaju ludzkiego, który ma
także swoje prawa, jak i publiczność, słuchająca kon?

certów  w  kawiarniach.  Czy  raczej  wobec  tej  kawiar?
nanej  ma  się  spełnić  historia  o  perle,  rzuconej  między
wieprze...  Muzyka,  która  chwali  Stwórcę,  uszlachet?

nia się przez to samo. Wynagradza chwalebnie za

133

swoje brudne kiedy indziej piosenki, pod wpływem
których budzą się namiętności.

Na co to marnotrawstwo kwiatów?

Co robią na oł*

tarzach przed statuami, na ołtarzach w święto Bożego

Ciała, te masy kwiecia, które nikogo nie upajają swo*

ją  wonią  i  które  usychają  smutno  w  kącie  opustosza*
łej  kaplicy?  Gdyby  je  pozostawić  w  ogrodach  ku  ra*
dości  ich  właścicieli!  Lepiej  by  posłużyły  kochankom,
jako  podarunki  imieninowe!  Niech  ozdabiają  salony

i sale jadalne! Ale tu w kościele... Marnotrawstwo!
Profanacja ich piękności! Marnotrawstwo ich cudnej
woni...

A Jezus odpowiada:

One są skromnym dowodem

miłości; symbolem obecności duszy. Mówią to samo

Panu Bogu, co gdzie indziej mówią ludziom. Dlacze*

gożby nie? Pan Bóg rozumie, co one mają oznaczać.

Ich barwy i ich wonie nie giną w domu Bożym, po*
dobnie jak nie giną w domach ludzkich. Jeśli wolno

jest  kochać  Boga,  wolno  również  czynić  Mu  wyzna*
nia,  ofiarując  kwiaty.  Pan  Bóg  zapamięta  to  dłużej
niż  podróżni,  turyści  lub  światowe  damy,  dla  których

więdną kwiaty w hotelach, salonach i buduarach!...
Pozwólcie kwiatom więdnąć wobec Boga. Dla nich,
jak również dla ludzi, najlepiej jest tak umierać...

Na co

to marnotrawstwo poświęcenia?

Wszyscy ci

ludzie, zajęci apostolstwem, pochłonięci troską nau*
czania bliźnich; wszystkie te istoty poświęcone pracy

duchownej, które nie przyczyniają się niczym do

upiększenia miast, do zapewnienia dobrobytu, do ulep*
szenia wynalazków, czymże jest to wszystko? Mamo*

trawstwem!  Kościół  odbiera  ich  światu...  Czyż  nie
lepiej  byłoby  zająć  ich  budową  fabryk,  wyrobem  dział,
przyspieszeniem  szybkości  motorów?  W  ten  sposób

134

służyliby przynajmniej jakiejś pożytecznej sprawie...

Rozum, serce i ramię należy poświęcić dla postępu

nauki, literatury, polityki. A tak, czyste marnotraw;
stwo.

A Jezus odpowiada:

Dajcie im spokój. Nie łajcie

ich.  To,  co  czynią,  jest  konieczne...  O  wiele  pożytecz*
niej  jest  uczyć  ludzi  »Ojcze  nasz«  niż  geometrii...
Pracować  nad  umoralnieniem  człowieka,  nad  zbliżę;

niem go do Boga, wyjaśnianiem mu głównych zagad;
nień życia i uświęceniem jego duszy, jest rzeczą daleko

ważniejszą niż wszystko inne. Praca ta przewyższa inne.

Jest  pracą  dla  wieczności!  Ludzie  ci  są  zrodzeni,  aby
w  to  wierzyć  i  oddać  się  temu.  Gdy  chodziłem  w  Pa;
lestynie  od  wioski  do  wioski,  nie  traciłem  mego  życia
na  marne,  głosząc  Ewangelię  ubogim  i  oświecając  ciem;
notę  tej  pracowitej  rzeszy.  Byłem  większym  przyjadę;
lem  tego  ludu  niż  Cezar,  który  budował  dla  nich
drogi,  przysyłał  legiony,  a  potem  w  podarunku  pod;
pałał  ich  miasta,  po  wymordowaniu  ich  samych.  Siew;
cy  prawdy,  łowcy  dusz  ludzkich,  krzewiciele  światła
nie  tracą  swych  sił  na  marne.  A  Kościół,  który  ich  do
tego używa, nie popełnia również marnotrawstwa...

Na co to marnotrawstwo piękna i miłości?

robią  te  wszystkie  młode  istoty  w  klasztorach?  Co  zna;
czy  to  pogrzebanie  się  żywcem  stworzeń,  które  mogły
służyć  radości  i  czarowi  życia.  Te  młode  piękności,

kryjące się pod welonami i za murami wysokimi, czyż

miejsce  ich  nie  jest  na  świecie,  aby  na  nie  patrzono
w  salonach,  podziwiano,  wreszcie  w  życiu,  aby  widok
ich  upajał  oczy  i  nasycał  pragnienia?  Piękno  zmar;

nowane!...  Gdyby  te  młode  serca,  mogące  uczucia  roz;
dawać  i  odbierać,  żyły  na  świecie,  byłyby  kochane,
czyniłyby  innych  ludzi  szczęśliwymi...  lub  nieszczę;
śliwymi, zrozpaczonymi lub pełnymi nadziei, w każ;

135

dym razie zabawiłoby to trochę jednych, uprzyjemniło

wolne chwile tym, którzy się nudzą. Serca straco*

nel... Z tych piękności nie ma żadnych korzyści; z tych
serc również. Marnotrawstwo! Serce bowiem i pięk*
ność stworzone są, aby służyć...

A Jezus odpowiada:

Milczcie. Zostawcie je w spo*

koju!  Ich  piękność  należy  w  pierwszym  rzędzie  do
nich,  a  nie  do  was;  ich  serce  jest  również  ich  własno*
ścią  i  nie  potrzebują  oddawać  go  światu.  Piękność  po*

winna służyć. Jeśli jednak ma służyć występkowi
profanatorów, zuchwalstwom kusicieli, okrucieństwu
zazdrośników,

znieważeniu

bezwstydników,

lepiej

niech  nie  służy!  Serce  powinno  służyć.  Ono  służy  je*
dnak,  gdy  kocha.  A  te  młode  serca  kochają.  Miłość
Boża  wypełnia  ch  serca.  Dobrze  używają  swej  uro*
dy  ofiarując  ją  Bogu.  Ukryć  się  przed  świa*
tern,  aby  być  widzianym  tylko  przez  Boga;  usunąć
się  od  ludzi,  aby  należeć  tylko  do  Boga,  jest  to  prawo
święte,  a  nie  marnotrawstwo.  Marnotrawstwo  jest

gdzie  indziej,  w  krainie  użycia,  wśród  cudzołożnic
i  kochanek.  Jeśli  dla  przywrócenia  sercu  jego  godności
zbeszczeszczonej  przez  innych  i  dla  kochania  bardzo
czystą  miłością,  wynagradzającą  za  tyle  brudnych
uczuć,  młode  istoty  czynią  ze  swej  miłości  i  urody
ofiarę  Najwyższemu,  nie  jest  to  marnotrawstwo,  tyl*
ko  największa  korzyść.  Wielu  ludzi  kocha  wszystko,
z  wyjątkiem  Mnie,  niech  te  młode  istoty  za  innych
kochają  tylko  Mnie!  Jedyne  wonności,  których  grze*
sznica  nie  zmarnowała,  są  właśnie  te,  które  wylała
wraz ze łzami na moje nogi.

Pozwólcie im czynić! zdaje się mówić Pan Je*

zus.  Nie  gańcie!  Zrozumiejcie!...  Zasługuję  w  zu*
pełności  na  poświęcenie  mi  tego  czasu,  tych  kwiatów,
tych  talentów,  tego  oddania  się,  tej  piękności  i  tej  mi*
łości.  Nikt  nie  zasługuje  bardziej  na  to  ode  Mnie

136

i  nikt  nie  czyni  z  tego  tak  wspaniałego  użytku.  Inni,
którzy  na  to  nie  zasługują,  starają  się  o  to  i  otrzy*
mują.  Dlaczego  istotom,  które  to  zrozumiały,  wyma*
wiać,  że  myślą  o  Mnie,  że  Mnie  kochają  i  że  chcą
żyć i wszystko poświęcić dla Mnie?

Korzystam ja. Przede wszystkim jednak

korzy

stają one.

Schną w świecie marnie na stołach kwiaty;

ginie  bez  pożytku  poświęcenie  się  sprawom  świata;
marnuje  się  czas  spędzony  na  przyjemnościach  świa*
towych;  zużywa  się  mamie  uroda,  służąca  występ*
kom  świata;  wyczerpuje  się  na  marne  serce  oddane
namiętnościom  świata.  Oto  prawdziwe  marnotraw*
stwo!  Grzeszne  i  nie  dające  się  niczym  usprawiedli*
wić.  Czy  ja  mogę  teraz  zapytać:  »Na  co  to  wszystko?
Należałoby  inaczej  postąpić  i  lepszy  z  tego  użytek
uczynić«.

I świat także z tego korzysta.

Dzięki temu, co świat

nazywa  stratą  czasu,  piękności,  talentów  i  miłości,  wi*
dok  jego  staje  się  znośniejszym  do  oglądania;  przy*
sparza  mniej  wstydu  słońcu  w  dzień,  a  gwiazdom
w  nocy!  Znieście  tych  dzielnych  marnotrawców  i  te
bohaterskie  mamotrawczynie,  to  błogosławione  marno*
trawstwo,  cóż  stanie  się  wtedy

ziemią? Cały czas

ludzki zostanie poświęcony innym sprawom, niż sprawy

Boże.  Wszystkie  kwiaty  kwitnąć  będą  na  innych  ołta*
rzach,  a  nie  na  ołtarzach  Bożych.  Wszystkie  poświę*
cenią  skierują  się  w  inną  stronę,  niż  służba  Boża.

Wszystkie piękności zestarzeją się dla innych oczu,
niż oczy Boże. Wszystkie serca spalą się inną mi*
łością, niż miłość Boża.

A potem? — powiedzą niektórzy. Potem?... Wy*

starczy wiedzieć, jak to było przed przyjściem Chry*
stusa Pana; jak jest, gdzie Go nie ma; jak się dzieje
tam, skąd odejdzie, aby wiedzieć, jak to będzie potem!

137

Nie będzie ani tak dobrze, ani tak pięknie, aby móc
szydzić, mówiąc: »A potem?«

Przynajmniej, nalega Judasz, byłoby dobrodziej*

stwem dla biednych, gdyby to marnotrawstwo spłynę*

ło na nich, a nie na głowę i nogi Chrystusa Pana.

Ma to zapewne oznaczać, że Kościół, gdyby mniej

zajmował  się  Bogiem,  zająłby  się  więcej  ubogimi;  gdy*
by  mniej  pieniędzy  poświęcał  dla  Niego,  miałby  wię*
cej  pieniędzy  dla  nich...  Kto  są  ci,  którzy  w  ten  sposób
mówią?  Za  czasów  Fana  Jezusa  nazywali  się  Judasz
i  faryzeusze.  Czy  dzisiaj  inaczej  się  nazywają?  W  koń*
cu  można  zawsze  ich  zapytać:  »A  wy  co  robicie  wiel*
kiego  dla  ubogich?  Wyłączywszy  pieniądze  państwo*

we, które wydaje się lekko, ponieważ pochodzą z cudzej

kieszeni, jak dużo pieniędzy wydajecie dla nieszczęś*

liwych? Tysiące, dziesiątki tysięcy, a nawet setki ty*

sięcy  istot  daje  Kościół  i  Chrystus  w  nim  żyjący,  ubo*
gim,  starcom,  chorym,  nieuleczalnym  —  istot  —  które
są  im  wyłącznie  poświęcone.  Miliony,  składane  ofiarnie
przez wiernych, pomagają temu poświęceniu.

Skoro o tym mówicie, powinniście poświęcić ubo*

gim  czas,  życie,  miłość  i  piękność.  A  wy  co,  gdzie  są
wasze  siostry  miłosierdzia?  Wasze  Szarytki?  Wasze
Albertynki?  Gdzie  są  u  was  młode  dziewczęta,  które
by,  dzięki  wam,  opuszczały  wszystko  dla  nieszczę*
śliwych?  Najbardziej  elementarna  przyzwoitość  po*
winna  nakazać  wam  milczenie.  Gdy  się  posiada  ręce
tak  próżne,  czyż  można  wymawiać  Kościołowi,  że  ma
je  dość  pełne?  Nie  wymawia  się  Chrystusowi  olejku,
spływającego  na  Jego  stopy,  gdy  się  pamięta  o  kwia*
tach  przebaczenia,  litości  i  dobroci,  które  dzięki  Chry*
stusowi  za  pośrednictwem  tylu  istot,  Jemu  oddanych,
spływają na nędzę ludzką.

Pamiętajcie, że Kościół tego, co daje Bogu, nie

kradnie ubogim. Dzień, w którym by w sercu Kościoła

138

zabrakło czegoś dla Pana Boga, byłby dniem, w kto*
rym nie byłoby również nic dla ubogich. Wszystko

łączy  się  w  tej  podwójnej  i  jedynej  miłości  Boga
i  ubogich.  Jedno  żyje  drugim,  śmierć  jednego  byłaby
śmiercią  drugiego!  W  wazie  alabastrowej,  w  której
Kościół  utrzymuje  swe  wonności,  aby  je  wylać  na  Je*
zusa  Chrystusa,  czuwa  również  jego  serce  dla  ubogich,

gotowe zawsze do czynu. Na tym, żeby Kościół czynił
mniej dla Pana Boga, Pan Bóg zaś mniej zabierał

czasu, poświęcenia i miłości, ubodzy nie tylko nic nie
zyskają, ale mogą wszystko stracić.

Judasz zdaje się myśleć inaczej. I mówi to. A św.

Jan robi uwagę, że nie powiedział tego, iżby kochał
ubogich, ale dlatego, że kochał pieniądze i pragnął

ich dla siebie.

Bardzo prawdopodobnie i dzisiaj w ustach tych,

którzy szydzą, słowa: »Po co to marnotrawstwo?«
mają to samo znaczenie, jakie miały w ustach Judasza,

i odsłaniają tę samą myśl ukrytą. Dlatego tak do Ju*
dasza, jak i do nich stosują się słowa: Lepiej by zro»
bili, gdyby milczeli.

Duch nieczysty.

Uczniowie Pana Jezusa pytali Go: »Czem

nie mogliśmy wyrzucić tego ducha?* 1 rzeki

im:

»Ten rodzaj żadnym sposobem wynijść nie

może, jedno przez modlitwę i post«.

(Sw. Mar.

IX, 14-28.)

Za czasów Pana Jezusa wielu było opętanych przez

złego ducha, tak jak dziś zdarza się to niekiedy w kra*

jach  pogańskich.  Pan  Jezus  udzielił  Apostołom  mocy
wypędzania  szatanów.  Używali  jej  dla  dobra  ludzko*
ści.  Na  ich  wezwanie  złe  duchy  opuszczały  swą  ofiarę.

Ale razu pewnego nie udało im się uwolnić opętanego

od  ducha  nieczystego.  Zdziwieni,  upokorzeni,  zasmu*
ceni,  powiedzieli  o  swoim  zawodzie  Panu  Jezusowi
i  przy  tej  sposobności  zapytali  Go:  »Dlaczego  wypę*

dzając  inne  duchy,  nie  mogliśmy  wypędzić  tego?«
»Dlatego,  rzekł  im  Jezus,  gdyż  ten  rodzaj  wypędza  się
tylko  postem  i  modlitwą«.  Odpowiedź  głęboka,  zasłu*
gująca na poważne zastanowienie się.

Charakterystyka tego zdarzenia ewangelicznego.

Charakterystyka ducha nieczystego.

Czyni opętanego niemym i głuchym.
Rzuca go do wody i do ognia.

Tłucze nim i targa, tocząc z ust pianę.

Potem zostawia go w stanie zupełnego osłabienia.

Pan Jezus oświadcza, że do wypędzenia tego dw

cha są trzy rzeczy konieczne.

140

Wiara. ^Wszystko jest możliwe wierzącemu*.
Modlitwa. »Ten rodzaj ducha wypędza się tylko

modlitwą*.

Post. »I postem«.

Wszytkie te szczegóły dziwnie odnoszą się do spra* ‘

wy nieczystości we właściwym znaczeniu, skoro zaś zły
duch nazwany jest nieczystym, wolno zbadać w szcze*

golach to określenie.

- Duch nieczystości w życiu tego, którym zawładnie.

Czym jest nieczystość, której ten duch jest

symbolem?

W znaczeniu ogólnym, nieczystością nazywa się

wszystko,  co  jest  pomieszane  z  czym  innym,  przez
przeciwieństwo  do  tego,  czym  być  powinno,  będąc  wy*
łącznie  sobą.  I  tak  mówi  się  o  czystym  winie  (nie  ma

w nim wody), o czystej wodzie (nie ma w niej brudu),
o czystym niebie (nie ma na nim chmur), o czystym

złocie  (bez  domieszki  srebra  lub  innego  metalu),
o  czystym  rozumie  (nie  połączonym  z  ciałem:  anioł
w  przeciwieństwie  do  duszy  ludzkiej),  o  życiu  czy*
stym (wolnym od grzechu).

W sensie bardziej ścisłym, słowo

czysty

oznacza

brak grzesznej zmysłowości, winy cielesnej, wszetecz*
ności. Nieczysty oznacza coś przeciwnego.

W wyrażeniach używanych: myśli nieczyste, sło*

wa nieczyste, pragnienia nieczyste, serce nieczyste,
miłość nieczysta, nałogi nieczyste, rozkosze nieczyste
itp... słowo to ma znaczenie ostatnie.

Charakterystyka tego ducha albo oznaki i

na*

stępstwa nieczystości.

Skutki drugorzędne, często nieścisłe.

Wzgląd na z d r o w i e f i z y c z n e . Mówi się nieś

raz, że nieczystość niszczy siły, rujnuje zdrowie, wy*
wołuje choroby. Z pewnością, tak się zdarza. Często

141

jednak  choroba  jest  tylko  wynikiem  nadużycia  i  nieś
roztropności.  Jeśli  chodzi  o  myśli,  pragnienia  itp.,
z  nich  żadne  niebezpieczeństwo  dla  zdrowia  nie  wynis

ka. Są jednostki nieczyste a zdrowe.

Wzgląd na p i ę k n o ś ć

z e w n ę t r z n ą . Było

modne  w  czasach  romantyzmu  podkreślanie  twarzy
zniszczonych,  oczu  podkrążonych,  wyglądu  ziemistego,
jako  skutku  nieczystości.  Może  i  tak  być.  Ale  nie  zaws
sze.  Doświadczenie  życiowe  wykazuje  to  dostatecznie.

Istnieją istoty piękne, które są występne. Nieczystość
i piękność ciała nie wykluczają się wzajemnie.

Zresztą moralność chrześcijańska w odniesieniu

do  tego  grzechu,  jak  i  wszystkich  innych,  obowiązuje
bez  względu  na  zdrowie  i  piękność.  Zło  tkwi  w  głębis
nach  życia  moralnego  i  duchowego;  tam  przede  wszyss
tkim  należy  zbadać  jego  spustoszenia  i  zobaczyć  jego
dzieło, aby móc wydawać sądy.

Zapatrywania prawdziwe w świetle Ewangelii.

Słowa święte są w najdrobniejszych szczegółach

niezwykle jasne.

Jest to duch, który napada człowieka.

Symbol jego potęgi tyrańskiej.

Każdy grzech jest początkiem niewoli, każda na*

miętność prowadzi do nieograniczonej tyranii. Ci, co
najmniej grzeszą, są największymi panami siebie sa*

mych.  Ale  ten  grzech,  ta  namiętność  kończy  się  zupeł*
ną  niewolą  człowieka.  W  tym  wypadku  więcej  niż
kiedykolwiek  należy  mówić  o  »więzach  nałogu«  wo*
kół  serca,  zmysłów,  woli;  dochodzi  się  nareszcie  do
tego  stanu,  że  człowiek  mówi  zawsze  »tak«  swojej  żą*
dzy,  i  ponieważ  przyzwolił  wczoraj,  jest  kuszony

z góry, aby przyzwolił także jutro.

Jest to duch, który rzuca człowieka na ziemię.

Symbol osłabienia moralnego.

Wskutek przyzwolenia siła moralna człowieka ugię*

142

ła  się.  W  miarę  powtarzania  się  słabnie  wola  i  staje
się  skłonna  do  złego.  Człowiek  coraz  niżej  upada,  aż
w  końcu  leży  bezwładnie,  podobnie  jak  pijak,  który
leży  w  rowie,  lub  ciężko  ranny  na  polu  bitwy.  Wola

opuściła go zupełnie, pokonana jego niemocą, podda*
jąc się jakby czemuś nieuniknionemu.

Jest to duch, który wyniszcza człowieka.

Symbol egoizmu i obojętności.
Skoro nieczystość stała się panią czyjegoś życia,

pochłania  powoli  wszystko,  co  jest  najdelikatniejszego
w  uczuciach,  najgorętszego  i  najbardziej  promienie*
jącego  w  tkliwości.  Istota  taka  zajmuje  się  tylko  sobą

i swoją zabawą; o ile interesuje się drugimi, to przede

wszystkim  z  powodu  przyjemności,  jakich  od  nich
oczekuje.  I  ten  występek,  który  śmie  się  nazywać  mi*
łością,  jest  śmiercią.  Wyuzdany  egoizm,  ponura  obo*
jętność  na  troski  bliźniego,  a  nawet  na  jego  przywią*
zanie, to nieczystość w życiu codziennym.

Jest to duch, który toczy pianę.

Symbol gniewu i ataków namiętnych.
Ponieważ nieczysty nie zawsze czuje się zaspoko*

jony,  gniewa  się  na  niedostatek  materialny,  który  ogra*
nicza  swobodę  jego  użycia;  na  przeszkody  moralne,
na  odmowy,  które  go  równocześnie  upokarzają  i  obu*
rzają.  Trafiają  się  złości  gwałtowne,  podobne  do  burz
na  jeziorze  Tyberiadzkim.  Różne  urazy,  zazdrości,  go*
rączki,  burze  wewnętrzne  wznieca  ciało  u  tych,  któ*
rych omota swymi groźnymi wymaganiami.

Jest to duch, który ubezwładnia.

Symbol śmierci duchowej; cała moc życia wyczer*

pana, zupełny bezwład duchowy.

Dusza człowieka nieczystego staje się bezwładna,

jak kawałek drzewa. Życie duchowne uległo zniszczę*
niu, zupełna nieczułość owładnęła organizmem. Stra*

cił całą moc swoją. Można powiedzieć, że ogień namięt*

143

ności  pozwolił  jej  się  ulotnić,  podobnie  jak  woda,  gdy
pada  na  rozpalone  żelazo.  I  gdy  na  zewnątrz  wydaje
się,  że  człowiek  zmysłowy  żyje  życiem  bardzo  natężo*
nym,  wewnątrz  dusza  jego  bezwładna,  jest  tą  martwą

i twardą gałązką, o której mówił Pan Jezus.

Jest to duch, który czyni niemym.

Symbol męki i wstydu, który często utrudnia wy*

znanie winy.

Człowiek nieczysty wstydzi się. Najpierw przed

sobą  samym.  W  swoim  grzechu  nie  znajdzie  nic,  co
by  dodało  mu  wewnętrznej  odwagi.  Czuje  się  pokos
nany.  Trudno  mu  zrobić  wyznanie,  nawet  w  godzinie

sakramentalnej  spowiedzi,  które  by  przyniosło  mu
przebaczenie.  Stąd  te  usta  zamknięte,  to  milczenie,
trwające  lata  całe.  Nieczysty  milczy.  Jego  zły  duch

zamknął mu usta.

Jest to duch, który czyni głuchym.

Symbol zatwardziałości wobec łask.

Nieczysty, świadomy swej hańby, ale silnie z nią

złączony,  znający  swoje  zło,  ale  przywiązany  do  nieś
go,  opiera  się  tajemnym  wezwaniom  łaski  i  zewnętrz*
nym  wezwaniom  słowa  Bożego.  Zatyka  sobie  uszy.
Jeśli  słyszy,  to  wbrew  woli.  W  każdym  razie  nie  chce
słuchać.  Łaski  i  wezwania  spływają  po  nim  jak  wo*

da  po  marmurze.  Jest  podobny  do  statuy  z  kamienia,
do  bloku  granitu,  któremu  można  powiedzieć  wszel*
kie  głupstwa,  jakie  się  chce,  i  który  nie  oddziaływa
na nie, bo nic nie słyszy.

Jest to duch, który wychodzi z człowieka, aby

znowu wet

powrócić.

Symbol ustawicznie powracającej pokusy.

Od czasu do czasu wśród burz nastaje cisza. Duch

nieczysty  opuszcza  chwilowo  swoją  ofiarę  i  pozwala
jej  odetchnąć.  Czy  z  litości?  Nie!  Ale  żeby  uniknąć
przesytu  i  po  przerwie  wzbudzić  jeszcze  większe  po*

144

żądanie. I kusiciel powraca z bardziej natarczywą po*
kusą, wzniecając pragnienia chwilowo uśpione. Kie*
dyż odejdzie na dobre? Kiedy nie powróci już nigdy?

Jest to duch, który rzuca w wodę i w ogień,

aby zgubić.

Symbol kolejnych zmian w wewnętrznym stanie

nieczystego.

Raz, jest to ogień palący; drugi raz, woda lodo*

wata.  Doświadczenie  uczy,  w  jakie  przeciwieństwa
wpadają  ludzie  zmysłowi.  Ogień  w  godzinach  namięt*
ności,  zimna  woda  w  chwilach  zobojętnienia.  Współ*
nicy  winy,  gdy  zachodzi  taki  wypadek,  wiedzą  o  tym
dobrze,  że  raz  natrafiają  na  lodowatą  odmowę,  drugi
raz porwani są w otchłań pełną żaru.

10.

Jest to duch, który trzyma mocno. Żadnym

ludzkim sposobem wypędzić go nie można.

Symbol oporności tego grzechu.
Apostołowie nie potrafili go wypędzić. Stawia opór.

Jest  u  siebie.  Broni  swego  dobra.  Dobrze  jest  uzbro*
jony  i  trudno  go  wypędzić  z  duszy.  Opanował  krew,
myśli,  serce,  pragnienia,  wolę.  Wtargnął  wszędzie.

Oswobodzenie ogromnie trudne.

11.

Duch ten wobec zbliżenia się Pana Jezusa rzu

swą

ofiarą i miota

nią

gwałtownie.

Wyswobodzenie nadchodzi. Jezus Chrystus się

zbliża.  Człowiek  zmysłowy  powinien  czuć  się  szczę*
śliwym,  uspokojonym.  Przeciwnie,  trzęsie  się,  ogarnięty
trwogą.  Boi  się  ocalenia.  Jest  przywiązany  do  złego,
z którego chcą go wyrwać.

Jest to duch, który rzuca swą ofiarę na ziemię.

Ogarnia go zwątpienie. Pada na ziemię. Dlaczego

chcecie mnie ocalić? Nie potraficie tego dokonać; ja
również nie potrafię. Dajcie mi spać; pozwólcie mi
umrzeć, tutaj w mojej nędzy.

145

Jest to duch, który sprawia, że jego ofiara rzuca

się, tocząc pianę.

Chwyta go trwoga na myśl utraty swego podłego

skarbu. Protestuje, gniewa się, nienawidzi swego

Zbawcy. Podobnie jak chory, który by wołał na chi*
rurga: »Pan mi sprawia ból... wielki ból«.

Jest to duch, który każe krzyczeć swej ofierze.

Prosi o łaskę: Czego chcesz ode mnie Jezusie Na=

zareński? Jest na mękach. Wydaje ostatni krzyk tuż
przed zdaniem się na wolę Bożą, której nareszcie się
poddaje.

12.

tych wszystkich powodów interwencja Chry

stusa, działająca skutecznie przeciwko temu duchowi

kończy się:

a) W y z w o l e n i e m : zły duch odchodzi.
Lekarstwo odpowiada chorobie. Była to niewola;

to  słowo  mówi  wszystko.  Potrzeba  zatem  było  wyzwo*
lenia;  nieprzyjaciel  został  wypędzony.  Słowami:  »Ja
tobie  rozkazuję,  wynijdź  z  niego«,  dokonuje  Chry*
stus swego dzieła.

U z d r o w i e n i e m : opętany leżał, a teraz

wstaje; stoi prosto.

W swej godności człowieka, który wydobywszy się

ze zmysłowości, rozpoczyna życie moralne i duchowne.

W swej dumie człowieka, który leżąc tak długo

na ziemi, stoi teraz o własnych siłach.

W swej zdolności powrotu do normalnego życia

ludzkiego. Odtąd bowiem te ciężary ołowiane, te kule

u nóg nie przeszkodzą mu więcej postępować na dro»
dze życia doskonałego!...

Wielkie środki wypędzenia tego ducha.

Trzeba go bowiem wypędzić koniecznie, pod gro*

źbą ostatecznej śmierci moralnej i duchowej.

Ale jest to zadanie równie trudne, jak konieczne.

Odpowiedzi Chrystusa

146

Dlatego Pan Jezus podaje trzy środki, bez któ*

rych wyzwolenie jest niemożliwe.

Najpierw wiara.

Pan Jezus żąda jej, podobnie jak często żądał jej

przed  dokonaniem  cudu.  Tutaj  jednak  czynił  to  ze
szczególnym  naciskiem,  oświadczając,  że  wszystko  jest
podobne  wierzącemu;  co  równocześnie  oznacza,  że  bez
wiary niczego nie można dokonać!

W i e r z y ć , ż e t r z e b a . Czuć się obowiązanym

do tego; poznać, że ocalenie się zbliża i że nie można

bez wielkiego niebezpieczeństwa pozostawać nadal j

w tym stanie. Konieczność przywraca odwagę. Prze*
konanie o obowiązku jest w wielu wypadkach jedy*
nym powodem powzięcia decyzji.

W i e r z y ć , ż e m o ż n a . Zwątpienie o wyniku,

prawie  pewność,  że  nie  można  podnieść  się  z  tego
upadku,  przeszkadza  z  góry  leczeniu.  »Po  cóż  zaczy*
nać,  jeśli  się  nie  ma  nadziei  dojść  do  końca?  Czy  się
będzie  mieć  potrzebny  zapał?  Czy  uda  się  rozwinąć
konieczną  energię?  Czy  wobec  tego  lepiej  nie  pró*

bować  w  ogóle?«  —  Takie  rozumowanie  byłoby  słu*
szne,  gdyby  rzeczywiście  nie  można  się  było  dźwignąć  |
z  tego  stanu.  Ale  można!  Samemu?  Nie!  Na  szczę*  :
ście nie jest się samym!

Byle tylko

wierzyć w wartość pomocy.

Pomocą tą

jest Pan Bóg; jest to moc Boża, udzielana w postaci
łaski. Bóg kocha; Bóg pomaga. Jest silniejszy, niż

wszystkie  przeszkody.  Kto  oprze  się  Bogu?  Bóg
działa  cuda;  sprawia  nawrócenia.  Szczęśliwy,  kto  mi*
mo  największej  nędzy,  jaką  jest  nieczystość,  wierzy
w skuteczność pomocy Bożej!

Następnie modlitwa.

Szeroko pojęta, we wszelkich formach, które in* )

stynkt chrześcijański poddaje, a Kościół zaleca. Mo*

dlitwa oznacza: wołanie o łaskę; wyciągniętą rękę I

147 *

w  stronę  miłosiernej  dobroci;  oczy  wzniesione  z  pro*
śbą  o  litość.  Modlitwa  jest  szukaniem  Boga.  Komunia
św.,  spowiedź  są  również  modlitwami.  Przez  nie  za*
cieśnia  się  nasz  stosunek  z  Bogiem;  otrzymujemy  po*

moc; dodatkowe siły pokrzepiają naszą słabą wolę;

pokusy się uciszają w chwili, gdy wzrasta zwycięska
siła oporu. Modlitwa gorąca, niestrudzona!

W końcu post.

A pod tą nazwą należy rozumieć wszelkie umar*

twienia, wszystkie ofiary, które nadają życiu chara*
kter

surowości.

Unikanie

okazji

jest

postem!

Odwracanie  oczu  od  niebezpiecznego  uroku;  zatyka*
nie  uszów  na  wołanie  rozkoszy:  jest  postem...  Nakaza*
nie  sobie  tego,  co  dużo  kosztuje,  odmówienie  sobie  te*
go,  na  co  się  ma  ochotę:  także  jest  postem...  Bez  ta*
kiego  »postu«,  jak  można  spodziewać  się  zbawienia?

Jeśli  przez  nieroztropność  i  podłość  człowiek  w  dalszym
ciągu  naraża  się  na  pokusy  i  szuka  okazji,  po  co  ma
starać  się  o  wyzwolenie,  które  dla  niego  staje  się  nie*
możliwe?  Czy  szczere  są  pragnienia  tych,  którzy
^chcieliby  być  czystymi  i  zostać  nimi«,  a  tymczasem
w całej pełni oddają się nieczystości?

O tym poście uczuciowym i zmysłowym, przez po*

zbawienie  się  drogich  przyjemności  i  unikanie  okazji,
uczył  Pan  Jezus  wyraźnie  w  kazaniu  na  Górze:  »Jeśli
tedy  prawe  oko  twoje  gorszy  cię,  wyrwij  je;  jeśli  ręka
twoja  cię  gorszy,  odetnij  ją.  Albowiem  pożyteczniej
jest  tobie,  aby  zginął  jeden  z  członków  twoich,  niżby
miało  wszystkie  ciało  twe  iść  do  piekłam  (św.  Mat.
V, 29-30).

Cała namiętność, podsycana w miarę swych prag*

nień,  wzmacnia  się  tylko  i  powiększa  swe  wymagania.
Zadośćuczynienie  im  daje  uspokojenie,  ale  jedynie
chwilowe,  sztuczny  odpoczynek,  któremu  towarzyszą

sny najokropniejsze.

148

Oto znowu życie pozwala mu jeszcze raz ocenić

nieomylną  mądrość  Boskiego  Mistrza!  Ludzie  są  nie;
czystymi,  pozostają  nimi  i  upadają  coraz  bardziej,  naj;
pierw  przez  brak  wiary.  Widzimy  to  u  nie  posiadają;
cych  zaufania  do  siebie  samych,  do  swojej  zdolno;
ści  oporu,  a  przede  wszystkim  ufności  w  pomoc  Bożą.
Albo  przez  brak  modlitwy,  gdyż  nie  proszą  o  pomoc,
nie  przystępują  do  Komunii  św.  i  starają  się  ze  swoją

nieudolnością  sami  sobie  wystarczyć.  —  Albo  wreszcie
przez  brak  postu,  gdyż  nie  chcą  sobie  odmawiać  ni;
czego,  korzystają  z  wszystkiego,  narażają  się  na  śmier;

telne niebezpieczeństwo i robią wrażenie, jakby chcieli
leczyć swoją chęć użycia przez narażanie się na różne
okazje do złego!

Tego demona, tego złego i opornego ducha, tego

nieustępliwego  tyrana  nie  można  wypędzić  inaczej,  jak
tylko  przez  wiarę,  post  i  modlitwę.  Jesteśmy  o  tym
nieomylnie  zapewnieni.  Nie  ma  innego  wyjścia,  jak
albo  przyjąć  ten  program  Chrystusa,  albo  poddać  się
naszemu upokarzającemu niewolnictwu...

Z Kariothu do Haceldama.

Jezus rzekł im: ^Zaprawdę powiadam wam,

że jeden z

was mnie wyda*. A Judasz zapytał

Go:

»Czy to ja jestem, Mistrzu?« Jezus odrzekł:

■ »Tyś powiedział

« (św. Mateusz 26, 25).

Od pierwszego wezwania do ostatecznej rozpaczy.

I. — ŚWIETLANY POCZĄTEK POWOŁANIA

I OKROPNY JEGO KONIEC.

Początek.

Małe miasteczko w Judei, Karioth. Mieszka w nim

robotnik czy wieśniak, imieniem Judasz.

Pan Jezus przechodzi przez miasteczko. Tak jak

przechodził nad jeziorem rybaków galilejskich i obok
kantoru celnika Mateusza.

I oto pada wezwanie, takie samo jak do Szymona,

Andrzeja,  Jana  i  innych.  Wezwanie,  aby  wszystko
opuścić  (ojca,  matkę,  pole,  dom,  rzemiosło),  pójść  i  to*
warzyszyć  Synowi  człowieczemu  na  drodze,  którą
wskaże, i tam dokąd zaprowadzi.

Judasz odpowiedział wezwaniu i zrozumiał swe

duchowe  powołanie.  Porzuciwszy  wszystko,  poszedł
z  Panem  Jezusem  po  drogach  Palestyny...  Nie  znamy
stanu  duszy  jego  z  tych  czasów.  Wybór  Pana  Jezusa
wskazuje,  że  musiało  w  nim  być  coś  dobrego,  co  mo*
gło  uczynić  go  wielkim.  Judasz  nie  był  tym  zbrodnia;

rzem, jakim się stał później.

150

Koniec.

Trzy lata później w polu u wyjścia potoku Ce*

dron, w okolicy, gdzie rozpoczyna się Gehenna. Nad*
chodzi świt. Drzewo. A na tym drzewie człowiek, po*

wieszony na sznurze, umiera... Chwilę później trup
spada na ziemię... Judasz... Odebrał sobie życie z roz*
paczy.

A jego dusza gdzie się znajduje?... »Lepiej, żeby

się był nie narodził ten człowiek«, powiedział Pan Je*
zus.

II. - POMIĘDZY ŚWIETLANYM POCZĄTKIEM,

A PONURYM KOŃCEM, POWOLNE ZSUWANIE

SIĘ W PRZEPAŚĆ.

Starajmy się odbyć tę podróż z Kariothu do Hacel*

dama, do owego kresu ponurego.

Różnorodne pobudki usłuchania wezwania.

Bez wątpienia ufał Panu Jezusowi. Poddał się Jego.

tajemnemu  urokowi.  Czego  jednak  przede  wszystkim
oczekiwał  od  Mistrza?  Odbudowania  państwa  Izrael*
skiego  i  wysokiego,  w  tym  odnowionym  królestwie,

urzędu dla siebie.... Oddał się, ale liczył, że odbierze

z procentem. Świadomie czy nieświadomie kierowała
nim może chęć korzyści silniejsza niż miłość... Kto
wie? Może już wyrachowanie kupieckie?

Wzrastające rozczarowanie

miarę odsłaniania

się prawdy.

Trzeba bowiem było poddać się rzeczywistości. Idąc

za  Chrystusem  nie  można  było  zdobyć  majątku  ani
mieć  pięknego  stanowiska  na  widoku.  Mistrz  był  ubo*
gi  i  pozostał  nim  nadal.  Mówił  więcej  o  poświęceniu
niż  o  sławie.  Królestwo  stawało  się  coraz  bardziej  nie*
uchwytne. Dlaczego Jezus tak mało korzystał ze swej

151

popularności?  Na  co  ta  chęć  upokarzania  się,  gdy  po*
wodzenie  szło  naprzeciw  w  całej  pełni?  Stąd  to  roz*
czarowanie  u  Judasza,  nieokreślone,  lecz  istotne;  stąd
budzący  się  żal...  Lęk,  czy  nie  omylił  się,  czy  nie  dał
się  głupio  oszukać...  Złe  ziarno  zasiane  w  nim,  spokoj*
nie kiełkowało.

Stopniowe odrywanie się

serca.

Podobnie jak liście, które jeden po drugim aż do

ostatniego  spadają  z  drzewa,  tak  złudzenia  Judasza,
jego  ludzkie  nadzieje  rozwiewają  się  dzień  po  dniu.
Dusza  traci  zaufanie  i  miłość...  Jak  łódka  nie  przywią*
zana  liną,  którą  ruch  wody  i  wiatr  oddala  niespostrze*
żenie  od  brzegu...,  tak  i  Judasz  oddalał  się  wskutek
zmiany  uczuć,  które  nim  miotają...  Jest  obecny  ciałem,
ale  nie  duszą...  Jest  świadkiem  wszystkich  cudów,  słu*
chaczem  wszystkich  rozmów,  powiernikiem  nauk,  któ*
re  Pan  Jezus  udziela  Dwunastu...  Ale  albo  nie  rozu*
mie  ich  wcale,  obcy  światu  myśli  wzniosłych  i  boha*
terstwa  moralnego,  albo  rozumie  za  wiele...  Zrywają
się  nici  jedna  po  drugiej  z  tego  sznura  tajemniczego,
który  łączył  jego  duszę  z  duszą  Chrystusową...  Za*
myka  się  w  sobie  z  ogarniającym  go  smutkiem,  połą*

czonym już z rozżaleniem.

Zazdrość względem swych towarzyszów.

Obserwuje ich uważnie; życie jego płynie wspólnie

z ich życiem od rana do wieczora i od wieczora do ra*

na..., śledzi ich uczucia; widzi ich uniesienia, ich ra*
dość i odgaduje ich szlachetną szczerość. Słyszy ich

uwagi.  Spostrzega,  że  Pan  Jezus  jest  szczególnie  dobry
dla  tego  lub  tamtego.  Niezaprzeczalnie  kochają  swe*
go  Mistrza  coraz  bardziej;  dzielą  się  z  Nim  swym  ubo*
gim  mieniem,  dzielą  Jego  ubóstwo  i  troski...  Nie  żywią,
jest to widoczne, tego podejrzenia i tego niezadowo*

152

lenia,  które  dręczy  jego,  Judasza.  Nie  żałują  niczego,
co  uczynili;  nie  myślą  o  powrocie  do  swego  jeziora
i  do  pól,  które  ich  wołają...  Judasz  zazdrości  im  ich

szczęścia,  ich  wierności.  Bez  wątpienia  uważa  ich  za
naiwnych,  którzy  w  końcu  będą  oszukani;  to  jednak
nie  przeszkadza  mu  zazdrościć  im.  Samotny  pośród
nich,  jak  również  samotny  obok  Chrystusa,  coraz
mniej  należy  do  ich  rodziny  duchowej.  Nie  może  im

tego przebaczyć...

Wzmagająca się miłość innych rzeczy.

Serce jego, które odłącza się od Chrystusa, przy*

wiązuje  się  gdzie  indziej:  »Nie  możecie  dwom  panom
służyć...  Nie  możecie  służyć  Bogu  i  mamonie«.  Nie
przyznając  się  wobec  samego  siebie,  przecież  Judasz
uczynił  wybór.  W  miarę  jak  serce  Judasza  oddalało
się  od  Chrystusa,  chęć  bogactwa  zajmowała  Jego  miej*
sce...  Judasz,  który  jako  żydowski  wieśniak,  kochał
prawdopodobnie  pieniądze,  kocha  je  coraz  bardziej.

Będąc  skarbnikiem  małej  gromadki,  kocha  pieniądze,
które  ma  w  przechowaniu,  i  cierpi,  że  je  trzeba  wydać;
kocha  pieniądz,  którego  nie  posiada,  i  pragnie  go  po*

tajemnic. Dzierży sakiewkę; dotyka pieniędzy palca*

mi.  Tak  odległe  i  nieosiągalne  jest  królestwo  niebie*
skie  1  »bogactwo,  którego  rdza  nie  psuje!«  Pieniądze,
można  dotknąć,  można  widzieć;  one  istnieją...  Żądza
wzrasta...  Mamona  zajmuje  miejsce  Chrystusa...  Co
znajduje  się  teraz  w  sercu  Judasza,  na  którym  »Chry*

stus mógłby złożyć swoją głowę«, jak na swojej wła*

sności?

Gotowość poddania się pierwszej silniejszej po‘

kusie!

Żal i wspomnienie przeszłości; uczucie, że się dał

skusić; stopniowe oderwanie się serca; wzrastające nie*

153

przystosowanie się do stanowiska duchowego, które
stworzył Pan Jezus, wszystko to wpłynęło na Judasza.

Przyzwolił na nieliczne, drobne pokusy i na kilka więk*

szych. Jest już drzewem wstrząśniętym do najgłębszych

korzeni. Czego potrzeba, aby ostatecznie upadło? Aby
drwale przywiązali linę do grubego konaru i ciągnęli!

Drzewo ustąpi... Judasz jest gotów na wszystko. Od

tej  chwili  dostępny  jest  i  ofiarny  dla  nieprzyjaciół.
Wrogowie  mają  już  zapewniony  jego  współudział...
Kiedy  nadejdzie  ta  nieszczęsna  sposobność,  ta  ostate*

czna pokusa?

g) Gra

koniecznej obłudy.

Dramat ten jest tajemnicą Judasza. Nie mówi

0  nim  nikomu.  Ukrywa  go  przed  wszystkimi...  Czy
może  mieć  złudzenie,  że  ukryje  go  przed  Panem  Je*
zusem?  Przecież  wie,  gdyż  sprawdził  to  wiele  razy,
że Pan Jezus czyta w sercach ludzkich na odległość
1  przenika  do  głębi  duszy...  A  więc?  Ale  inni  nic
nie  wiedzą.  Trzeba,  aby  nic  nie  wiedzieli.  Judasz  za*
chowuje  pozory;  przybiera  należną  postawę;  ze*
wnętrznie  czyni  wszystko,  jak  należy,  aby  go  zosta*
wiono  w  spokoju,  nie  czyniono  uwag  lub  nie  chciano
nawracać.  Udaje  mu  się  to  tak  dalece,  że  do  ostatniej
chwili  żaden  z  Jedenastu  niczego  się  nie  domyśla.

Nawet  św.  Jan,  któremu  przeczucie  serca  nic  powie*
działo  nic  o  sercu  Judasza.  Dobrze  odegrał  Judasz
swoją  rolę...  Ale  za  cenę  jakich  tortur?  Człowiek  ten
bowiem,  który  zdolny  był  potem  do  odczuwania  wy*
rzutów  sumienia,  zapewne  zdolny  był  również  przed*
tern do odczuwania silnego niepokoju...

Znaczące odkrycie prawdziwego obrazu jego

duszy.

A jednak niechcący zdradził się Judasz. W dniu

namaszczenia, gdy pobożna niewiasta wylała cenny

154

olejek na nogi Pana Jezusa, uwaga niezadowolonego
Judasza daje poznać wyraźnie: »Na co to mamo*

trawstwo?  Czyż  nie  lepiej  byłoby  sprzedać  ten  ole*
jek  i  dać  pieniądze  ubogim?«  Cóż  za  odkrycie  dla
tego,  kto  umie  patrzeć!  A  dla  Pana  Jezusa,  który  to
widział,  cóż  za  cios  w  Jego  Boskie  Serce!  Później  do*

piero,  wobec  ponurej  jasności  Haceldama,  uczniowie
zrozumieli.  Teraz  jednak  nie.  Judasz  dobrze  odgry*
wał  swą  rolę.  Udawał  troskę  o  ubogich.  Ubodzy  zaś
byli  mu  zupełnie  obojętni...  Ale  te  pieniądze,  które
z  tym  olejkiem  spłynęły  na  marne!  To  wprawiało  go
w  złość.  O  tyle  mniej  wejdzie  do  sakiewki,  jego  sa*
kiewki...  Zysk  byłby  duży...  Serce  Judasza  prawie
całe wypełnione było chciwością...

Nieszczęsna próba.

Nadeszła godzina tajemnicza i nieszczęsna. Pan

Jezus oznajmił o swej śmierci... Tym razem była to,

po ludzku biorąc, klęska. Judasz zrozumiał, że nie
może już niczego oczekiwać na tym świecie od tego
Mesjasza, który ma umrzeć.

I przyszła mu nagle straszliwa myśl, aby z tego

całego  zdarzenia  wyciągnąć  dla  siebie  ostatnią  ko*
rzyść.  W  ten  sposób  nie  wszystko  byłoby  ostatecz*
nie  stracone.  Pozostałoby  mu  przynajmniej  trochę

grosza... Jezus, mamona... Sprzedać Jezusa, zyskać

mamonę... Jak już tyle razy przedtem, Judasz wybrał

i teraz mamonę... Było to po raz ostatni!...

Koniec.

Ponura seria strasznych zbrodni.

« Układ z Sanhedrynem — dobicie targu — trzy*

dzieści srebrników podjętych przez sprzedawcę —

znak umówiony — tajemnicze słowa Pana Jezusa pod*
czas uczty — kąsek umaczany w misie — odejście

155

zdrajcy — pocałunek w Getsemani — rozpacz —
odniesione i porzucone pieniądze — ucieczka nieszczę*

śliwego w nocy — drzewo, sznur, ciało wiszące na
drzewie — Haceldama.

Jedenastu jego towarzyszy, w przeciągu trzech lat,

miało  również  swoje  pokusy  i  słabości,  wady  i  grze*
chy.  Zwątpili,  pouciekali,  jeden  się  zaparł.  Byli  jed*
nak  szczerymi,  w  ich  ułomnym  ciele  mieszkał  duch,

skory do dobrego. Opłakali swoje błędy; wyrzuty su*
mienia zrodziły żal, który zbawia...

A on! »Judasz, zdrajca«... Ze szczytu zsunął się

aż na samo dno przepaści. I

na wieki...

Podobna historia wielu żywotów ludzkich!

1. ILUŻ TO LUDZI SPADŁO ZE SZCZYTU

WIELKOŚCI DUCHOWEJ W NIZINY NĘDZY.

Pod względem religijnym zeszli ze szczytów wiary

jasnej, spokojnej, mocnej, w otchłań zwątpienia lub

niewiary.

Pod względem moralnym ze szczytów życia pra*

wego, czystego, gdzie włada sumienie, do przepaści
haniebnej rozpusty lub lekceważącego zaniku su*
mienia.

Inni znowu ze szczytów miłości bez zarzutu, po*

święcenia, oddania się, spadli w otchłań egoizmu,
grzesznej miłości, obojętności względem Boga i ludzi.

Jeszcze inni ze szczytów wzniosłej nadziei, ufności

w  istnienie  rzeczy  wiecznych,  optymizmu,  opartego
na  obietnicach  Chrystusowych,  zjednoczenia  z  Bo*
giem  przez  łaskę,  popadli  w  otchłań  grzechu,  darem*
nych wyrzutów i ponurej rozpaczy.

Zastosowania szczegółowe można by tutaj robić do

mężczyzn, kobiet, młodzieży obojga płci. Jednym
i drugim można by przed oczy stawić, czym są obe*

156

cnie, a czym byli dawniej, ich dzisiaj i ich wczoraj...
Byłoby to przeciwstawienie światła i ciemności; dumy

i wstydu; radości i smutku; szlachetności i hańby;
życia i śmierci...

II. - W JAKI SPOSÓB Z TAKIEJ WYSOKOŚCI

ZESZLI TAK NISKO?

1. Jaka droga wiodła ich z Kariothu do Hacel*

dama?

Czasem bywa to upadek nagły, gwałtowny.

Burza zerwała się gwałtowna, jak to często działo

się  na  jeziorze  Genezaret...  Wstrząsnęła  łódką  jak
szalona;  zaskoczyła  rybaka...  Nastąpiło  rozbicie.  Przy*
pływ  wieczorny  wyrzuca  na  piasek  szczątki  łodzi  i  tru*

pa... Tak samo w życiu, wskutek nagłych burz, giną

dusze...  Albo  też  brutalnie  złą  ręką  strącone,  spadają
ze  szczytu  skały  do  przepaści...  Nie  jest  to  codzienny
wypadek.  Wyjątkowo  jednak  możliwy...  Zło  może  na*

wet w krótkim czasie zabić życie duszy.

Najczęściej jest to obsuwanie się powolne, aż

do ostatecznego upadku.

Przypomina to dzień, który łagodnie minuta za

minutą,  chyli  się  ku  zachodowi,  od  swego  południa
poprzez  mrok,  aż  do  ciemnej  nocy.  Czy  jest  to  jeszcze
jasność,  która  prześlizguje  się  wśród  ciemności?  Czy  są

to  już  ciemności,  które  kładą  się  na  jasnej  poświacie,
jak  całun  na  umarłym?  Przypomina  to  staw,  który  się
opróżnia.  Zwolna  wypływa  woda  przez  wyłom;  łago*

dnie poruszają się na jej powierzchni opadłe liście,
które woda unosi z sobą. Potem ruch staje się szyb*
szy, woda i liście odpływają w zawrotnym wirze.

Upadek przychodzi powoli:

Przez częste zaniedbywanie obowiązków moral

nych i religijnych,

tłumi się je w sobie, opuszcza, pod*

daje kaprysowi i lenistwu; życie wewnętrzne ubożeje

157

i słabnie... Odporność maleje... Zjawi się nagle cięż*
ka pokusa, która wymaga dużych sił żywotnych, ale
ich już nie ma! Jest to klęska.

Przez stałą

nieroztropność:

W spojrzeniach, lektu*

rach,  spotkaniach,  używaniu  i  szukaniu  przyjemno*
ści,  podejrzanych  zażyłościach.  Nabiera  się  coraz
więcej  śmiałości,  ochoty  do  ryzyka,  myśląc,  że  przez
przyzwyczajanie  się  do  niebezpieczeństwa  stanie  się
niezwyciężonym...  Lekceważy  się  wewnętrzny  niepo*

kój... Wtedy przychodzi groźna pokusa i ostatnia zu*
chwałość pogrąża duszę w śmierci.

Przez stopniowe poddawanie się niewoli...

Kto da*

je,  będzie  dawał.  Kto  zobowiązuje  się  do  czegoś,  pod*
daje  się  temu...  Kto  często  przyzwala,  przydłuża  łań*
cuch.  Szatan  staje  się  władcą;  namiętności,  rozwy*

drzone ciągłymi ustępstwami, stają się tyranami czło*

wieka. Coraz więcej przez nie ujarzmiony, dochodzi
do tego, że sama myśl oswobodzenia wydaje mu się

zuchwałą. Nie ma siły. Za często przyzwalał, aby móc

powiedzieć teraz »nie«... I jedno jeszcze, już ostatnie

ogniwo kajdan słabości zakuwa więźnia w zupełną nie*
wolę.

III. - JAK NISKO MOGĄ LUDZIE UPASC?

Trudno jest to powiedzieć! Tak w kierunku szczy*

tów, jak i w kierunku przepaści nie ma dla możli*
wości ludzkich określonych granic. Obie drogi roz*

chodzą  się,  jedna  w  stronę  nieskończonej  rzeczywisto*
ści,  jaką  jest  P.  Bóg,  druga  w  stronę  tego  rodzaju  nie*
skończoności,  jaką  jest  śmierć  wieczna.  Jak  wysoko
można  wspiąć  się  do  góry,  pokazują  święci.  Jak  nisko
można  upaść  —  pokazuje  Judasz.  I  inni  wraz  z  nim...

Upadek za życia zawsze jest możliwy. Nikt nie może

być pewnym do ostatniego tchnienia.

Można dojść do nie dających się uśmierzyć wy

rzutów sumienia i wielkiej rozpaczy.

158

Podobnie jak Judasz w Haceldama. Równocześnie

wyrzuty i rozpacz. Wyrzuty, które narażają nieszczę*
śliwego na wstyd i gryzą jak robak. Rozpacz, która

wyklucza  wszelką  nadzieję  wyzwolenia  i  dźwignięcia
się.  Człowiek  zatem  mówi:  »Za  dużo  nagrzeszyłem.
Nie  ma  dla  mnie  przebaczenia.  Wszystko  skończone...
Upadłem  za  nisko,  droga  do  powrotu  jest  za  stro*
ma;  już  zawsze  będę  leżał...«  Wyrzuty,  które  gro*

mią, gryzą lub krzyczą; rozpacz, która się ucisza...

Raz jedno, drugi raz drugie. Jedno za drugim lub

obydwa naraz... Podobne upadki trafiają się. W takim
stanie rozbicia i rozpaczy nieszczęśni albo oczekują
śmierci, albo ją przyspieszają...

Można dojść aż do stanu, w którym dusza godzi

się z rezygnacją na ostateczną przegraną.

»To moja

wina.  Chciałem  tego.  W  stanie  tym  już  pozostanę.
Dlaczego  nie?  Do  czego  zresztą  prowadziły  próby
obrony,  po  co  robić  hałas  swymi  kajdanami?  To,  co
się  stało,  nie  może  się  już  odstać;  tak  już  zawsze  bę*

dzie...« Żołnierz umierający na polu bitwy w nocy,
nie oczekuje już niczyjej pomocy... A choćby ktoś
nadszedł, po co? Już za późno... Umrę tak, jak jestem.

W zwątpieniu można dojść do cynizmu.

Przybiera

się zatem postawę zwycięzcy. Pozuje się dla widzów.

Człowiek zgnębiony świadomością swego poniżenia

stara  się  wzbudzić  przekonanie,  że  zupełnie  nie  cier*
pi.  Mówi  więc:  »Wszystko  to  jest  niczym!«  Zbrod*
niarz,  który  wobec  sędziego  udaje  zuchwałego,  pozo*

stawszy  wreszcie  sam  w  celi  więziennej  wybucha  szło*
chem...  Pycha  człowieka  wymyśliła  ten  sposób  po*
stępowania,  aby  nie  przyznać  się  do  swej  najgorszej
nędzy  wobec  innych  i  starać  się  przekonać  samego
siebie,  że  się  ma  jeszcze  prawo  do  szacunku...  Za*
miast szlachetnego i pokornego wyznania, które by

159

przywróciło cześć, pozbawiona wszelkiego piękna fan*
faronada, ostateczny stopień upadku moralnego...

Można wreszcie dojść do zupełnego uspokojenia.

Człowiek  upadły  jest  spokojny.  Powziął  decyzję.
Przeciwstawiając  się  wyrzutom  sumienia,  zabił  je
i  stłumił.  Więcej  niczego  nie  odczuwa.  Gryzący  ro*

bak zasnął snem wiecznym. Sumienie martwe milczy

również... Jest to wielki spoczynek, zupełna cisza

cmentarzy i wielkich pobojowisk wojennych, gdzie

pod małymi kurhanami śpią umarli. Upadek, który
przeczy sobie i nie zna siebie. W każdym razie upa*

dek.  I  to  najgorszy.  W  jaki  sposób  przyjdzie  po*
wstanie  z  niego?  Po  co  wołać  o  ratunek?  Tak  dobrze
jest  tutaj...  Taki  błogi  spokój  w  tym  całkowitym  spo*
czynku!... Niestety!...

Uwagi.

Niektórzy powiedzą:

»Ależ to, co wy nazywacie

upadkiem,  runięciem  w  przepaść,  czyż  nie  jest  po  pro*
stu  wspólnym  prawem  natury  odnośnie  do  życia  ludz*
kiego?...  Kwiaty  rodzą  się,  rosną,  kwitną,  więdną,  gni*

ją...  Liście  są  z  początku  zielone,  potem  żółte,  a  wresz*
cie  opadają  w  błoto...  Tą  samą  drogą  zdążają  ludzie
do  tego  samego  celu:  rodzą  się,  rosną,  żyją,  umiera*
ją...  To  ich  przeznaczenie.  Jak  można  się  temu  sprze*

ciwiać? Gdzie tu jest zbrodnia śmierci?«

Jestl Polega ona na tym, że dusza może żyć wiecz*

nie,  zawsze  wstępować  do  góry,  a  nie  upadać,  i  dla*
tego  przyzwolenia  na  grzech  nie  można  uważać  za
konieczność  życiową.  Śmierć  nie  jest  hańbą  ani  dla
kwiatów,  ani  dla  innych  stworzeń,  ani  dla  człowieka.
Tylko  dobrowolny  upadek  jest  hańbą  dla  człowieka,
jedynie  powołanego  do  doskonalenia  się.  Moralnie  nie
może  człowiek  być  zabitym;  on  zabija  się  sam,  ponie*
waż dobrowolne zezwolenie czyni go grzesznikiem...

160

Chociaż Judasz użył sznura do zbrodni, to jednak
piętno hańby nie spada na sznur, ale na Judasza...

Cóż więc należy czynić?

To, czego Judasz nie uczynił, a co powinien był

uczynić, i do czego najwyższa dobroć Pana Jezusa go

zachęcała.  Choćby  człowiek  upadł  najniżej,  jakakol?
wiek  byłaby  droga  jego  upadku,  skoro  już  upadł,  ani
rozpacz,  ani  hardość,  ani  zupełna  cisza  nie  mogą  być
lekarstwem  na  jego  nieszczęście  i  wybawieniem  z  jego
tragicznego  położenia...  Istnieje  inne  lekarstwo.  Po?
nad  przepaścią  wyciąga  się  ręka;  spod  drzew  oliw?
nych  w  Getsemani  biegnie  wzdłuż  potoku  głos  przeba?
czenia,  aż  do  drzewa  w  Haceldama.  W  miejsce  roz?
paczy  nadzieja,  przez  Chrystusa  Pana;  zamiast  nie?
potrzebnych  i  dręczących  wyrzutów,  pokorny  i  pełen
ufności  żal;  zamiast  hardości,  wyznanie  swej  wielkiej
nędzy;  zamiast  zupełnej  ciszy,  święty  niepokój  sumie?
nia,  który  jest  początkiem  nawrócenia  i  wraz  z  łaską

Bożą skutecznym środkiem wytrwania ostatecznego...

Królestwo Chrystusowe.

»Rzekł Mu tedy Piłat: »Toś Ty jest krół?«

Odpowiedział Jezus:

»7V mówisz, że ja jestem

królem

«. (Sw. Jan 18, 37).

Wstęp.

1. Gdy kilka godzin przedtem zapytał Arcykapłan

Pana Jezusa o Jego Bóstwo, ton jego był bardzo uro*

czysty i zaklinający:

»Poprzysięgam Cię przez Boga

żywego, abyś nam powiedział, jeśliś Ty jest Chrystus,

Syn Boży?«

Kajfasz znał Pana Jezusa, Jego cuda,

jego wpływ; obawiał się Pana Jezusa jako groźnego

konkurenta.  Stąd  pytanie  jego  było  poważne,  pełne
trwogi  i  oburzenia...  Gdy  Piłat  pyta  Pana  Jezusa  o  kró*
lcstwo,  to  całkiem  co  innego.  Piłat  prawdopodobnie
nie  wie  nic  o  Panu  Jezusie;  nie  obawia  Go  się  wcale.
W  stanie,  w  jakim  Pan  Jezus  się  znajduje,  nie  wydaje

się  Piłatowi  niebezpieczny:  człowiek  związany  powro*
zami,  w  odzieży  podartej,  o  twarzy  posiniaczonej  od
zadanych  uderzeń.  A  Piłat  to  sceptyk.  »Co  to  jest
prawda?«  dla  niego.  Dlatego  w  jego  pytaniu  ta  dum*
na ironia: »Ty, tak wyglądający, jesteśże królem ?«

2. Na uroczyste pytanie nieprzyjaznego Kajfasza,

na  ironiczne  pytanie  sceptyka  Piłata,  Pan  Jezus  daje
odpowiedź  pełną  majestatu  Bożego.  Nie  ironizuje,  nie
pozuje,  nie  wątpi.  Wie,  kim  jest.  Jest  zupełnie  świado*
my  swej  wielkości.  Poważnie  i  wspaniale,  z  oczyma
utkwionymi w Piłata, potwierdza:

»Ty mówisz, rzeczy*

Odpowiedzi Chrystusa

162

wiście jestem królem!«

Mówi to tym samym tonem

stanowczym, jak mówit:

»Zanim Abraham stał się,

Jam jest...«

i do Samarytanki: »

Mesjaszem

Jam jest,

który z tobą mówię«.

A do wszystkich:

»Ja i Ojciec

jedno jesteśmy«...

Ten sam ton rozkazujący, stanów*

czy, jaki przybierał, gdy uzdrawiał chorych, wskrześ
szał umarłych, wypędzał złe duchy.

Pan Jezus jest królem! Wie o tym! Potwierdza

to. Aby jednak nikogo w błąd nie wprowadzać, doda*
je te świetlane słowa, których Piłat, myśląc o czym
innym, nie mógł zrozumieć:

»Królestwo moje nie

jest z tego świata, wżdyby się bili słudzy moi, że*

bym nie był

wydany

Żydom... Lecz teraz Królestwo

moje nie jest stąd... jestem królem i Ja się na to naro*

dziłem, i na to przyszedłem na świat, abym świadec*

two dał prawdzie«.

(w. 36—38.) Przeciwstawia w ten

sposób  —  podobnie  jak  to  Żydzi  uczynią  gdzie  in*
dziej  —  swoją  godność  królewską  królestwom  ziem*
skiin,  szczególnie  królestwu  cezara.  Godność  królew*
ska  cezara,  jako  pochodząca  z  tego  świata,  jest  zew*
nętrzna,  czasowa,  ograniczona.  Godność  królewska
Pana  Jezusa,  pochodząca  z  tamtego  świata,  jest  wew*
nętrzna,  powszechna,  wieczna...  Są  dwa  rodzaje  kró*
lestwa,  znikome  i  wieczne.  Pan  Jezus  jest  królem  wie*
cznym.  Źe  tak  jest,  sam  to  ogłasza.  Możemy  w  to  wie*
rzyć  i  znaleźć  w  tej  pewności  wspaniałą  naukę.  Try*

umfator z Niedzieli Palmowej, siedzący na osiołku

i odbywający uroczysty wjazd do swego miasta;
Oskarżony w Pretorium, który wobec przedstawicieli

Cesarstwa  rzymskiego  potwierdza  swoją  władzę  nie*
ograniczoną;  Ukrzyżowany  z  Golgoty,  któremu  nad
głową  na  szczycie  szubienicy  wypisano  Jego  godność
królewską  po  łacinie,  po  grecku  i  po  hebrajsku,  to  Je*
zus  Chrystus,  ten,  którego  św.  Paweł  nazywa

»niewi*

dzialnym i nieśmiertelnym Królem wieków«.

163

Indywidualne królestwo Chrystusowe.

Chrystus,

Król myśli ludzkiej, żąda

rozumu

wiary, dla prawd głoszonych przez siebie.

Godność królewska jest władzą, wpływem, posła*

daniem. Materialnym i zewnętrznym, jeśli chodzi
0 królestwa tego świata, duchowym zaś i wewnętrz*
nym, jeśli chodzi o królestwo Chrystusa.

Znać prawdę, posiąść ją, być nią na wskroś prze*

jętym,  głosić  ją  i  uczynić  dla  niej  umysły  innych  ule*
głe  i  oddane,  oto  królowanie  intelektualne.  W  tym
znaczeniu  można  nazwać  »królami  myśli«  niektórych
mędrców, którzy posiadają niezaprzeczalne znaczenie

1 wpływ na licznych swych uczniów. Jest to rzecz wiel*

ka. Filozofowie, uczeni marzą o takiej władzy. Gdy
ją posiędą, widzą w niej najlepszą nagrodę za swoją
pracę, najpewniejsze uznanie dla swego geniuszu.

Głosząc wiarę dla Swego słowa, nazywając się

Prawdą,  zapewniając,  że  jest  Światłością  i  że  kto
idzie  za  Nim  nie  chodzi  w  ciemnościach,  powtarzając
wciąż,  że  kto  wierzy  weń,  będzie  zbawiony,  kto  zaś  nie
uwierzy,  będzie  potępiony,  —  Chrystus  Pan  chce  kró*
lować  nad  myślami  ludzkimi.  Żądanie  niezwykłe!
Człowiek  bowiem,  zwłaszcza  wielki,  dumny  jest  ze
swej  myśli;  uważa  ją  za  swój  przywilej  wśród  ludzi,
dzierży  ją  jak  skarb,  broni  zazdrośnie  jej  niezawisło*
ści.  A  przecież  wielkość  myśli  nie  polega  na  błąkaniu
się  po  swoich  drogach  dla  przyjemności,  tylko  na  szu*
kaniu  i  znalezieniu  prawdy;  gdy  się  znajdzie  prawdę,
należy  pochylić  przed  nią  czoło.  Bogactwo  myśli,  jej
wielkość  i  wolność  powinna  raczej  polegać  na  oddaniu
się  prawdzie  i  przywiązaniu  się  do  niej,  aniżeli  na  od*
suwaniu  jej  od  siebie  pod  pretekstem  niezawisłości
umysłowej. W porządku bowiem myśli niezawi*

11*

164

słość zupełna, ma dokładnie to samo znaczenie, co zu*
pełna niewiedza.

Nad wszystkimi wiernymi Chrystus sprawuje swą

władzę  królewską.  Przyznaje  sobie  sam  to  pra*
wo;  wierni  zaś  mają  obowiązek  uznawania  tej  władzy.
Słuchając  Jego  słów,  które  są  duchem  i  żywotem,

przyswajają  je  sobie  i  przyjmują  je  jako  najwyższą
pewność.  Ich  uległość  składa  hołd  Jego  władzy.  Matę*
matyk  ma  swoje  pewniki,  których  nie  roztrząsa  z  po*
wodu  ich  pewności.  Chrześcijanin  posiada  swoje,  któ*
rych  nie  roztrząsa  dla  najwyższej  wartości  powagi
Chrystusa,  który  je  głosi.  Wszyscy  ci  maluczcy,  wszy*

scy  mędrcy,  doktorzy,  geniusze,  którzy  od  wieków  są
zaufanymi  uczniami  Mistrza  i  którzy  przejmują  się
Jego  myślą,  jako  jedyną,  która  najlepiej  ożywić  może
ich  własne  myśli;  oto  w  praktyce  intelektualnej  króle*
stwo Jezusa Chrystusa.

»Nadużycie z Jego strony«, powiedzą jedni. j»Nie*

wola  ze  strony  wierzących«,  dodadzą  drudzy.  »  Zaprze*
czenic  myśli  samoistnej«,  ogłoszą  wspólnie.  Jeśli  jed*
nak  Pan  Jezus  posiada  prawdę  i  daje  tego  dowody,  nie
ma  nadużycia  z  Jego  strony,  gdy  ją  głosi  i  gdy  żąda
przyjęcia  jej...  Jeśli  wierzący  mają  tę  pewność  —  a  mo*
gą  ją  mieć  —  że  Chrystus  Pan  nie  myli  się,  ani  ich
w  błąd  nie  wprowadza,  nie  może  być  mowy  o  potwor*
nej  niewoli,  tylko  uzasadnione  zaufanie,  okazane  przez
wieczne oddanie.

Nie jest to także zaprzeczeniem myśli, lecz tylko

jej  pracą  normalną;  praca  myśli  polega  bowiem  albo
na  osobistym  odkrywaniu  prawdy,  albo  na  przyjęciu
jej  od  kogoś  drugiego,  gdy  jego  świadectwo  jest  war*
tościowe.

Czy ci, którzy nie chcą uznać tej królewskiej wła*

dzy Chrystusa, są więcej światli, bardziej zasobni pod
względem intelektualnym i cieszą się większą wolno*

165

ścią?  Trzeba  odpowiedzieć,  że  nie,  ponieważ  rzeczywi*
stość  to  potwierdza.  Służą  innym  panom,  kroczą  inny*
mi  drogami.  Oni  także  mają  swych  władców.  Przypu*
ściwszy,  że  nie  uznają  żadnych  mistrzów  poza  sobą,

w  każdym  razie  u z n a j ą s i c b i c .   Z  tą  różnicą,  kto*
rej  trudno  zaprzeczyć,  że  ani  oni  sami,  ani  inni  nie
dają  tej  pewności,  która  by  dała  się  porównać  z  uro*
czystym  zapewnieniem,  jakie  o  swojej  władzy  królew*
skiej, dał Chrystus.

Chrystus, Król ludzkiego sumienia, żąda zgody

dla zasad życia, głoszonych przez Siebie.

Prawdy rozumowe Pana Jezusa są świadectwem,

jakie  daje  prawdzie.  Przez  nie  sprawuje  swoją  władzę
nad  myśłą  ludzką.  Zasady  moralne  Pana  Jezusa  są
świadectwem,  jakie  daje  dobru  i  złu.  Przez  nie  spra*

wuje  władzę  nad  ludzkim  sumieniem.  Przechodząc
więc  z  myśli  na  sumienie,  królewska  władza  Chrystus
sa  wnika  coraz  głębiej  w  życie  ludzkie.  Staje  się  panią

woli człowieka i dyktuje jej prawa, z których jedne są

nakazami, drugie zakazami. Staje się regułą postępo*

wania.  Przedtem  chodziło  »o  wiarę  w  to,  co  Chrystus
mówi«,  i  to  było  koniecznym  początkiem.  Teraz  chodzi
o  to,  aby  czynić  to,  co  Chrystus  każe;  jest  to  zwykłym
następstwem...  Ale  powód  pozostaje  ten  sam,  aby  trzy*
mać  się  Chrystusowych  słów  prawdy  i  wziąć  je  jako
normę  swego  życia.  Jest  to  ta  sama  ufność,  która
kształtuje  człowieka,  ta  sama  władza,  którą  się  uzna*
je...  Co  to  jest  Ewangelia?  Są  to  prawdy  podane  do
wierzenia  i  cnoty  zalecone  do  praktykowania,  jedne
zależne od drugich!

Cnota zarówno jak i prawda wyswobadza. Nauczy*

ciel  stał  się  Mistrzem  życia  wewnętrznego.  W  chwili
gdy  staje  się  jednym  i  drugim,  jest  Królem.  Zna  bo*
wiem  Boga  i  człowieka,  zna  drogę  człowieka  do  Boga.
Żąda, aby nią postępować, jako drogą jedynie pewną

166

i prostą. Inne drogi — głosi — są drogami zatracenia.

Jeśli zatem interes, kaprys, instynkt, namiętności, poryw

tłumu  ciągną  człowieka  na  te  fałszywe  drogi,  Chrystus
mówi:  »Nie!  Nie  tędy!«  A  uznanie  moralnej  władzy
Pana  Jezusa  polega  na  tym,  że  człowiek  między  sło*

wcm  Chrystusa,  który  rozkazuje,  i  wszystkim  innnym,
co  sprzeciwia  się  temu,  idzie  za  Chrystusem  prze*
ciw  tamtemu.  Człowiek  taki  nie  wymyśla  swojej  regu*
ły  życia;  nic  rości  sobie  prawa  do  rozstrzygania  o  do*
brym  i  złym;  nie  przyznaje  sobie  zupełnej  niezawisło*
ści  wobec  wszystkiego,  a  najmniej  wobec  Boga.  Czuje,

że wola jego podległa jest upadkom, myśl zaś błędom.
Jego ideał nie polega na rozkazywaniu samemu sobie

i słuchaniu tylko siebie, ale na słuchaniu kogoś lepsze*

go,  świętszego,  doskonałego  we  wszystkim,  to  znaczy
Jezusa  Chrystusa.  Wyznaje  swoją  uległość;  nie  wsty*
dzi  się  jej  bynajmniej.  Jest  z  niej  nawet  dumny.  Aby

udowodnić na mocy doświadczenia, że to jest dla nie*
go jedyna droga zbawienia, zaznacza, że idąc za Chry*

stusem,  poddając  się  Jego  władzy  moralnej,  ludzie
wstępują  do  góry,  uświęcają  się,  dosięgają  najwyższych
szczytów  heroicznej  cnoty,  i  że  tylko  oni,  wierni  Kró*
łowi,  tworzą  prawdziwy  ród  królewski...  Stwierdza,  że
przez  zrzucenie  jarzma  Chrystusowego,  przez  powie*
dzenie  podobnie  jak  Żydzi:  »Nie  chcemy  Go  na  kró*
la«,  ludzie  błąkają  się,  schodzą  na  dół,  brodzą  w  bło*
cie, okrywają się hańbą. Okrutna nauka życia.

Nauka ta może być bolesna, ale jest konieczna.

Gdyby  znalazł  się  na  świecie  człowiek,  jeden  jedyny,
o  którym  można  by  naprawdę  powiedzieć,  że  przez  za*
poznanie  w  swym  sumieniu  władzy  Chrystusa  Pana
wzrósł  moralnie,  człowiek  ten  byłby  potężnym  dowo*

dem przeciwko tej władzy. Gdzie znaleźć takiego czło*

wieka? Jak się nazywa? Jeśli przeciwnie istnieją Iu*
dzic, którzy może późno w swym życiu poznali kró*

167

lewską  władzę  Chrystusa  i  od  tego  dnia  podnieśli  się
ze  swej  nędzy,  wstąpili  na  drogę  doskonałości,  to  oni
przez  to  oddają  hołd  Panu  Jezusowi.  Czynem  swym

udowadniają, że Chrystus ma prawo być Królem su*

mienia, że domagając się tego prawa, nie nadużywa
swej władzy, i obalają zarzut, że On ujarzmia ich

i  podbija  w  niewolę.  Takich  ludzi  jest  pełno  wszędzie.
Uległość  ta,  która  skłania  ich  ku  Chrystusowi,  spro*
wadza  ich  odrodzenie.  Myślę,  że  nikt  uczciwy  nie  mo*
że temu zaprzeczyć.

- 3.

Chrystus, Król serc ludzkich, żąda od nich mi

lości i otrzymuje miłość.

Zdobywa wiarę, posłuszeństwo, miłość. Sięga coraz

głębiej i głębiej... Władza królewska stopniowo coraz
szersze zatacza kręgi, aż do władzy całkowitej.

Niektórym królom i władcom ziemskim wystarczy*

ło  zdobycie  posłuszeństwa  drogą  bojaźni.  Nic  żądali
miłości  swych  poddanych,  była  im  ona  obojętna.  Mi*
łość  kochanki  wystarczyła  im,  nic  potrzebowali  miłości
swego  ludu...  Nazwijcie  to  sami.  Nie  będziecie  mieć

z tym kłopotu...

Inni szukali miłości, pragnęli jej, niektórzy nawet

ją  znaleźli.  Byli  to  najlepsi  władcy,  ale  nie  zawsze
najszczęśliwsi.  Wielu  jednak  nic  udało  się  jej  zdobyć.
Z  mieczem  w  ręku  można  łatwo  wzbudzić  postrach,
serce  jednak  się  buntuje.  Uśmiechem  na  ustach  lub
hojną  ręką  także  niełatwo  zdobyć  miłość.  Serce  oddaje
się dobrowolnie. Jeśli chce, może stawić opór.

Co posiada jednak ten, kto serca nie zdobył? Ser*

ce tajemnicze, serce głębokie, serce, które stanowi pra*
wie całego człowieka: oto najwyższe marzenie władzy,
która chce być nieograniczona.

Taką jest władza królewska Chrystusa. Żąda serc,

jako swej należytości. Posłuchajcie Króla, głoszącego

swoje prawo:

Kto miłuje ojca, albo matkę więcej niż

168

mię, nie jest mnie godzien.

Niezwykłe słowa, godzą*

. ce na pozór w najtkliwsze uczucia serca ludzkiego.

Są one tylko prostym określeniem tego, jak być po*
winno, i co uczyniłoby już tu na ziemi Królestwo Boże.

Chrystus nie wymaga tutaj więcej, jak gdzie indziej.

Żąda  serca,  najlepszej  jego  cząstki,  w  pewnym  zaś  zna*
czeniu  całego  serca  człowieczego.  Ma  prawo  do  tego,
nie  tylko  na  mocy  tego,  kim  jest,  ale  także  dla  tego,  co
uczynił.  Nieograniczone  prawo  do  miłości,  jakie  posia*

da jako Bóg*Król, zdobył sobie jako Chrystus*Król

swą miłością. Chciał zasłużyć na dziedzictwo, które

Mu się z góry należało. O władzę, której się domaga
ze szczytu swej wieczności, upomina się również z wy*

sokości swego Krzyża... tego Krzyża, na którym wisi

Król,  przybity  do  drzewa  swoją  własną  miłością
i  w  imię  tej  miłości,  z  rękoma  wyciągniętymi  i  głową
opuszczoną  prosi,  aby  Go  kochano.  Inni  królowie  nie
ponieśli  śmierci  krzyżowej  dla  zdobycia  nieograniczo*

nej  miłości  swych  poddanych.  Niektórzy  z  nich  byli
dobrymi,  ale  żaden  z  nich  dla  zdobycia  miłości,  nie
dał  swego  życia.  Najbardziej  nawet  kochani  byli
nimi  krótko,  tylko  przez  niektórych,  a  nikt  poza  swe
życic.  Któżby  się  temu  dziwił?  Czy  nie  znana  jest

ułomność  serca  ludzkiego,  jego  niestałość,  jego  prędkie
znużenie?  Czyż  serce  nie  doznaje  szybko  zawodu?
Czyż  nie  ma  tysiąca  sposobności  i  wielu  różnych  po*  ,

wodów,  aby  cofnąć  swoje  słowo?  Nie  jestże  zatem
szalonym  marzeniem  zdobycie  czyjegoś  serca  i  zacho*
wanie  go  mimo  wszystko  dla  siebie  w  wieczystej  wier*
ności?  Czy  nic  jest  to  przede  wszystkim  oczywistym
zapoznaniem ziemskich praw miłości?

Oto patrzcie! Jeśli tak trudno jest zyskać miłość

jednej osoby na dłuższy czas, na zawsze; jeśli nieogra*
niczona władza jakiejś osoby nad sercem jest rzeczą
tak rzadką, że wprost niemożliwą; policzcie, jeśli potrą*

169

ficie,  te  liczne  serca,  których  Jezus  jest  i  pozostaje
Królem  w  ciągu  dwóch  tysięcy  lat.  I  nie  przez  ja*
kiś  tylko  czas,  ale  przez  całe  ich  życie  doczesne,  a  po*
tem  i  wieczne.  I  to  nie  tylko  serca  znużone,  które
odradzają  się  w  Jezusie  Chrystusie;  nie  tylko  serca
rozdarte,  które  szukają  u  Niego  pociechy,  ale  serca
młode,  niewinne,  pełne  świeżości,  życia  i  zapału.
Serca,  którym  nie  brak  innych  miłości;  serca,  które
są  pielęgnowane  i  psute  pochlebstwami,  które  zew#
sząd  przyzywa  głos  tak  pieszczotliwy;  serca  męż#
czyzn  i  kobiet,  które  ponad  wszystko  przenoszą  mi#
łość  dla  Pana  Jezusa  i  wszystkich  kochają  dla  Niego;
serca  młodzieńców  i  dziewic,  którzy  porzucają  wszyst#
ko  i  oddają  się  Chrystusowi,  aby  z  Nim  już  na  zawsze
pozostać.  Myśl  o  tym  budziła  zazdrość  w  sercu  Napo#
leona.  Można  to  zrozumieć.  Inni  byli  podobni  do  niego.
A  wieczysta  nienawiść  tylu  władców  przeciw  Chrystu#
sowi  nić  jest  niczym  innym,  jak  tylko  zazdrosną  za  ja#
dłością  i  gniewem,  gdy  widzą,  że  Chrystus  tak  wielką
miłość  na  zawsze  zabiera  dla  siebie,  oni  zaś  opuszczeni
i  samotni  błąkają  się  jak  rozbitki  w  bezmiarze  życio#
wego oceanu.

Widok, który pobudza do łez radości albo przeciw#

nie  nienawiść  wywołuje.  Władza  ta  bowiem  uznana,
przyjęta,  ukochana  jest  najsłodszą,  jaka  być  może;  lu#
dzie  zaś  ci,  których  serce  całkowicie  należy  do  Chrystu#
sa,  najmniej  ze  wszystkich  kochających  doznają  zawo#
du.  Dowód,  że  Chrystus  ma  prawo  żądać  miłości,  skoro
tym,  którzy  Mu  tę  miłość  okazują,  zapewnia  tyle  rado#
ści,  tyle  pokoju,  tyle  szczęścia.  Wielu  powinno  żało#
wać,  że  kochało  inną  miłością.  Sw.  Teresa  z  Lisieux,
umierając  mówiła:  »Nie!  Nie  żałuję,  że  się  oddałam
Miłości«.  Wielu  mówiło  podobnie!  Wielu  innych  mó#
wić  to  będzie  do  końca  świata.  Wszyscy  wybrani  mó#
wić to będą przez całą wieczność. Ukrytą torturą potę#

170

pionych w ich niezmiernym milczeniu jest myśl: »Za«

łuję, że nie oddałem się tej Miłości«.

Chrystus, Król życia ludzkiego, które jest Jego

darem i które powinno do Niego należeć.

Co pozostaje człowiekowi oprócz myśli, sumienia,

serca,  czym  by  Pan  Jezus  mógł  jeszcze  zawładnąć?  Pos
zostaje  jeszcze  życic,  dar  istnienia  całkowicie  wraz  ze
śmiercią  Jemu  poświęcony...  Najpierw  życie,  potem
śmierć,  która  jest  ostatnim  aktem  życia  i  kończy  ofia*
rę. Więcej nie pozostaje już nic do ofiarowania.

Inni władcy prócz Chrystusa i inne sprawy, niż Je*

go królewska sprawa, żądali śmierci i otrzymali ją.

Ciekawą jest rzeczą zapytać, czy mieli do tego prawo;

w jakim imieniu jej żądali; następnie czy odpowiedź
była dobrowolna, czy też wymuszona koniecznością,

która nie pozostawiała wyboru, jak tylko między dwos

ma rodzajami śmierci. Dotyczy to wszystkich tych,

którzy skazani są na śmierć. Ci, którzy wzbraniają
się, i tak muszą umrzeć.

Aż do dnia śmierci cieszą się ludzie swym życiem.

Czy dużo istnieje istot, które by dla królów tego świa*

ta, dobrowolnie, szlachetnie, z miłości poświęciły swe

życie?  Złożenie  ofiary  z  życia  jest  jedną  chwilą.  Ciągłe
zaś  ofiary  z  siebie  trwają  tak  długo,  jak  trwa  życie.
Odnawia  się  je  tyle  razy,  ile  jest  dni  w  życiu.  Dlatego
to  tyle  ludzi  gotowych,  jeśli trzeba, do poświęcenia ży=>
cia  od  razu,  nie  ma  odwagi  do  składania  codziennych
drobnych  ofiar.  Chcą  najpierw  żyć  dla  siebie,  zanim

umrą dla drugich.

Władza królewska Chrystusa streszcza się w dwóch

żądaniach.  Wymaga,  aby  umrzeć  dla  Niego.  Tak  pos
stępując,  nie  popełnia  nadużycia.  Pan  Jezus  zna  ostas
teczny  cel  życia  ludzkiego,  które  równocześnie  Sam

sądzi i za które wynagradza. Idzie jeszcze dalej.

Oświadcza, że życic dla Niego jest jedynym prawdzU

171

wym sposobem życia dla siebie; że oddając swe życie

Jemu, znajduje się je w końcu w Nim jako nagrodę;

że  kto  straci  życie  swe  dla  Niego,  ten  je  w  Nim  od*
najdzie.  I  to  w  ten  sposób,  że  nagroda  zależeć  będzie
od  wielkości  poświęcenia.  Czy  królowie  ziemscy  mo*
gą  to  samo  powtórzyć?  Co  mogą  dać  w  zamian  za
dary,  które  otrzymują?  Czy  odnajdzie  się  w  nich  to
co  się  dla  nich  straciło?  Dając  życie  i  śmierć,  daje  się
wszystko.  A  potem  nie  odnajduje  się  w  nich  niczego!

Zapytajcie  o  to  tych  wszystkich  z  Wielkiej  armii,  któ*
rych  śniegi  Rosji  pokryły  swym  całunem.  Zapytajcie
o  to  poległych  we  wszystkich  wojnach,  którym  wszy*
stko,  po  ludzku  biorąc,  zabrano,  nie  dając  nic  w  za*
mian.  Nie  mówię  tego  jako  oskarżenie.  Pragnę  tylko
zauważyć  i  dać  do  zrozumienia,  że  władza  królewska

Chrystusa ma przynajmniej to, czego żadna inna

nie posiada, a mianowicie, że jej wymaganiom, odpo*
wiada jej wielkość; jej panowanie jedynie słuszne, bo

nie nadużywa niczego, dając więcej niż żąda, udowad*
nia wspaniale swoje królewskie uprawnienie.

Życia poświęcone dla Chrystusa, życia stracone dla

Niego,  co  za  wspaniale,  wiekowe  uznanie  przez  ludzi
praw  królewskich  Chrystusa!  Cóż  za  komentarz,  któ*
rego  nie  domyślał  się  Piłat,  do  dziwnego  twierdzenia
jego  Oskarżonego!  Gdyby  był  wiedział!  Ale  nie  mógł
wiedzieć.  Patrzał  na  tego  biednego  człowieka  o  twa*
rzy  umęczonej,  rękach  związanych...

»Ty jesteś kr6=

lem?«

Głos przyszłości nie rozbrzmiewał jeszcze. Dla

nas jednak odpowiedź Chrystusa:

»W istocie, jestem

krółem!«

nabrała wspaniałego znaczenia; wywołała

potężny  oddźwięk,  odkąd  dwadzieścia  wieków  histo*
rii  chrześcijańskiej  mówi  nam,  ilu  ludzi  żyło  dla  te*
go  Króla,  ilu  dlań  umarło;  jak  bardzo  prawo  tego

Króla wtedy ogłoszone, było uświęcone w myśli
Bożej; jak wielką Chrystus miał słuszność, mówiąc:

172

»]estem Królem«,

a także Piłat, gdy, nie wiedząc

0 tym, kazał na szczycie prostopadłej belki krzyża, na
którym konał Jezus, umieścić tablicę z napisem

w trzech językach:

»Jezus Nazareński, Król!«

Królowanie powszechne.

A jednak Piłat miał słuszność, kładąc ten napis,

ale tylko częściowo, gdyż nie powiedział wszy*
stkiego. Napis brzmał:

»Jezus Nazareński, Król iy=

dowski«,

jakby dla zaznaczenia, że Jezus nie jest kró»

lem Rzymian, ani innych narodów w przeszłości
1 w przyszłości.

Na tym polegała jego nieświadomość i jego

omyłka.  Panowanie  bowiem  Chrystusa  nad  myślą,
sumieniem,  sercem  i  życiem  ludzkim  jest  prawem  kró»
lowania  powszechnego.  Nie  posiada  ono  —  powiem
o  tym  później  —  ani  ograniczenia  w  czasie,  ani
w  przestrzeni,  bo  Chrystus  jest  Bogiem.  Chociaż  nie

wszyscy Jego władzę uznają, ponieważ uznanie jej po«
zostawione jest ich wolnej woli, nie przeszkadza to jed»

nak, aby prawo to było powszechne. W samej zresztą
rzeczy to prawo tak się wykonuje, że ci nawet, którzy

nie  chcą  go  uznać,  będą  do  tego  w  końcu  zmuszeni;
wybrani,  głoszą  je  ku  swej  radości,  potępieni  ku  swe*
mu  wielkiemu  utrapieniu.  Kto  może  słusznie  się  usu®
nąć  spod  tego  panowania,  płynącego  z  natury  i  tak

chwalebnie  zdobytego?  Nie  ma  dziedziny,  która  by
do  niego  nie  należała.  Wszyscy  ludzie  mu  podlegli.
Czy  jako  Stwórca  nie  stworzył  ich  wszystkich?

Czy jako Zbawiciel nie odkupił ich wszystkich?

Jako  Sędzia,  czy  nie  będzie  ich  wszystkich  są=
dził?  Jako  Król,  czy  nie  jest  Królem  wszystkich?
Jakie  granice,  wykreślone  Mu  na  ziemi,  miałby

Chrystus uznawać? Gdzie znajduje się takie miej*

sce, w którym można by Chrystusowi powiedzieć:

»Tu nie jesteś u siebie!«? Pan Jezus jest u siebie wszę*

173

dzie. Wszyscy należą do Niego.

»Nie ma już ani

Gre*

ków, ani Rzymian, ani Żydów, ani barbarzyńców, ani

wolnych, ani niewolników«,

jak pisał św. Paweł. Ist*

nieją  tylko  w  odniesieniu  do  Pana  Jezusa  i  Jego  wła*
dzy  królewskiej  ludzie.  I  gdy  jednego  dnia  przybędą
na  Sąd  ze  Wschodu  i  Zachodu,  Południa  i  Północy,
z  pustyni  i  wysp,  potwierdzą  każdy  na  swój  sposób
prawdy,  których  Chrystus  uczy,  przykazania,  które
daje,  i  prawa,  które  narzuca.  Podniosą  Jego  panowanie.
Świat  posiada  swe  wymiary.  Czy  gdzie  indziej  poza

ziemią żyją ludzie, czy nie, o to nie chodzi. Zagadnie*
nie jest następujące: »Czy istnieje dla władzy Chry*

stusa Pana naturalnej i nabytej nad całą ludzkością

i nad każdym człowiekiem z osobna, granica, która
by pozwoliła powiedzieć niektórym:

»Nie chcemy

Go  na  króla...  Nie  będziemy  Mu  służyć...  Jego  słowa
nie  odpowiadają  naszym  myślom,  sumieniom  i  ser*
com!?«  Na  to  pytanie  jest  stanowcza  odpowiedź:
»Nie!«  Chrystus  jest  Zbawicielem  wszystkich,  Od*
kupicielem  wszystkich,  Prawodawcą  wszystkich,  Sę*
dzią wszystkich, Królem wszystkich.

Królowanie wieczne.

Zaczyna się na tym świccie, ale nie kończy się na

nim...  Wszystkie  inne  panowania  trwają  i  kończą  się
tam,  gdzie  jest  ich  początek.  Panowanie  człowieka
kończy  się  z  jego  życiem  na  ziemi.  Trzeba  nawet  do*
dać,  widząc  tylu  królów  zdetronizowanych,  że  nie  za*
wsze  trwa  tak  długo,  jak  życie.  Królestwo  Chrystusa
nie  jest  z  tego  świata.  W  przeciwieństwie  do  tego,  co
się  dzieje  zwykle,  śmierć  Chrystusa  była  prawdziwie

początkiem Jego triumfu, uroczystym rozpoczęciem

Jego  ostatecznego  panowania...  Nieśmiertelny  Król
wieków!...  Na  zawsze,  na  wieki  panować  będzie  Chry*
stus  nad  potępionymi,  jako  Król  sprawiedliwości,

a jako Król miłości nad zbawionymi. »A królestwu

174

Jego  nie  będzie  końca«,  śpiewamy  w  Credo.  Potęga
śmierci  bezsilna  wobec  życia  Pana  Jezusa,  jest  rów*
nież  bezsilna  wobec  Jego  królowania.  Wszyscy  ludzie,
jedni  w  rozpaczy  pod  Jego  stopami;  drudzy  w  uwici*

bieniu na kolanach; jedni pod ciężarem Jego ramienia;

drudzy  na  Jego  sercu,  które  kocha;  wszyscy  od  po*
czątku  swego  istnienia  i  na  wieczność  całą,  będą  pod*
danymi  Jezusa  Nazareńskiego,  Króla!  Napis  na  krzy*
żu  wypełni  cały  widnokrąg  przyszłego  świata.  Piłat,
który  go  umieścił,  faryzeusze,  którzy  chcieli  go  zdjąć,
dobry  łotr,  który  zaufał  Mu,  kaci,  którzy  go  za*

wiesili  na  krzyżu,  setnik,  który  nad  nim  roz*
myślał,  wszyscy  bez  wyjątku  zobaczą  go,  a  po  nich
wszyscy  inni  ludzie  ze  wszystkich  pokoleń.  Po*

znają,  że  był  prawdziwy.  Promieniejące  uśmiechy  jed*
nych,  zgrzytanie  zębów  drugich,  przyznają  mu  toż*
samość.  W  swoim  królowaniu,  podobnie  jak  we  wszy*
stkim  innym,  Chrystus  jest  ten  sam  wczoraj,  dzisiaj,
jutro,  na  wieki  wieków.  Władcy  ziemscy  nie  od*
najdą  już  swoich  biednych  poddanych  na  tamtym
świecie,  aby  ich  nagradzać  lub  karać.  Staną  się  sami

pokornymi  i  posłusznymi  sługami  Tego,  którego  może
za  życia  prześladowali.  Chrystus  jednak  odnajdzie
swoich  i  swoi  Go  odnajdą.  Szczęśliwi  ci,  którzy  na
ziemi  poddali  się  Jego  królowaniu!  Niech  będzie  bło*
gosławione  to  wspaniałe  królowanie,  przez  wielu  od*_

rzucone, ponieważ nie jest z tego świata, a w którym
właśnie dlatego prawdziwi chrześcijanie pokładają
swą ufność.

Indywidualne królowanie Chrystusa przez swoje

głębokie zakorzenienie się w życiu ludzkim, staje się

zwykle r o d z i n n y m , s p o ł e c z n y m , ś w i a t o *

w y m . R o d z i n n y m , gdyż rodzina, jako naturalne

przedłużenie jednostki, uwydatnia także w swych pod*
stawowych zasadach prawdy, które Chrystus objawia,

175

i  prawa  moralne,  które  głosi.  S p o ł e c z n y m ,   gdyż
naturalne  łączenie  się  ludzi  w  społeczeństwo  ma  na
celu  ułatwienie  im  życia.  Społeczeństwo  powinno  rów*
nież  uwzględniać  przeznaczenie  jednostek;  a  nie  orga*
nizować  się  pod  niszczycielską  złośliwością,  na  posta*
wach  błędu  i  grzechu.  Prawda  Chrystusowa,  prawo
Chrystusowe,  Duch  Chrystusowy,  formy  Jego  królo*
wania  nad  człowiekiem,  narzucają  się  społeczeństwu,
rodzinie  i  człowiekowi,  ponieważ  w  głębi  wszystkiego
tkwi  człowiek  i  jeszcze  raz  człowiek.  Są  to  jednak
zagadnienia  bardzo  rozległe.  Czym  byłaby  rodzina,
gdyby  Chrystus  królował  w  niej  w  czynie  i  w  prawie;
czym  byłoby  w  tych  warunkach  społeczeństwo!  War*
to by zastanowić się nad tym!

Królestwu Chrystusowemu przeciwstawia się czę*

sto  królewska  władza  cezara.  Cezar  bywa  albo  kró*
lem  dziedzicznym,  albo  cesarzem,  albo  dyktatorem,
arystokracją  umysłową  lub  finansową,  demokracją,
albo  tym  i  tamtym;  zawsze  jednak  ze  swymi  prawami,
potęgą,  policją,  trybunałami,  armią,  orderami  i  więzie*
niami, posiada tylko władzę czasową.

Władza królewska Chrystusa, duchowa, morał*

na, żywotna, obejmująca uczucia, duszę, powszech*

na, wieczna, sięga do ostatnich głębin życia i zdo*
bywa je na zawsze. Władza królewska każdego cezara

jest  w  porównaniu  z  władzą  Chrystusa  czymś  po*
wierzchownym,  cielesnym,  kruchym  i  ograniczonym.
Wyzwala  się  człowiek  przez  śmierć  od  niej.  A  nawet
już  w  tym  życiu  można  się  usunąć  spod  jej  fantazji
i  nadużyć,  przez  słuszny  opór  sumienia  albo  odmowę
serca...

Jest rzeczą możliwą, żeby te dwie władze żyły z so*

bą w zgodzie, jak dusza i ciało w człowieku. Zgoda

ta jest bardzo pożądana, nie zawsze jednak możliwa

do osiągnięcia! Wybuchają więc od czasu do czasu

176

w  tym  lub  innym  kraju  zatargi,  które  przemieniają  się
w  wojnę  religijną,  prześladowanie,  pożogę,  krew.  Od
czasów  cezarów  rzymskich  do  czasu  cezarów  dzisiej*

szych  znajdował  ogień  prawie  zawsze  odpowiedni  ma*
teriał  palny,  cezar  prawie  zawsze  drżał  przed  Jezu*
sem.  Uważał  Go  za  konkurenta,  za  nieprzyjaciela
i  wrogo  odnosił  się  do  Niego.  Wtedy  nawet,  gdy  dla
zawarcia  przymierza  wyciągał  do  Pana  Jezusa  rękę,
zamiar  jego  nie  bardzo  był  szczery.  Chodziło  mu  nie
tyle  o  współpracę,  ale  raczej  o  wyzyskanie  i  osiągnię*
cie jak największych korzyści dla siebie.

Która z tych obu władz bardziej ciąży na barkach

ludzkich, odpowiedzieli 2ydzi w Palestynie w pierw*
szym wieku naszej ery. Groźnym krzykiem oznajmili

swój wybór; całe miasto nim rozbrzmiewało. Pierwszy

krzyk:

»Nie mamy innego króla, jak cezaral«

...Dru*

gi:

»Nie chcemy, aby Jezus władał namil«...

Zo*

stali  wysłuchani.  Dostali  się  pod  władzę  wybra*
nego  króla.  W  roku  30  Król  Jezus,  siedząc  na
osiołku,  wśród  śpiewów  i  palm,  odbył  swój  skromny

i  uroczysty  wjazd  do  swej  stolicy,  Jerozolimy.  Przy*
szedł  cichy  i  sprawiedliwy,  niosąc  całą  jasność
swej  myśli  i  całą  miłość  swego  serca...  Ale  oni
Go  odrzucili.  Chcieli  na  Jego  miejsce  cezara.  Cezar
wezwany  przez  nich  urządził  również  wjazd  do  ich
miasta.  Było  to  czterdzieści  lat  później  w  roku  70  po

Chr.  Tym  razem  nie  przybywał  król  siedzący  na
osiołku,  wśród  śpiewów  i  palm,  nie  niósł  miłości  1
Przyszedł  w  szczęku  oręża,  w  towarzystwie  legionów
rzymskich,  w  ponurym  blasku  pożarów,  wśród  krzy*
ków,  rzężenia,  strachu,  przez  ulice  miasta  pełne  tru*
pów.  Wjazd  Pana  Jezusa  w  Niedzielę  palmową...
wjazd  Cezara  w  dniu  podboju...  Jakiż  kontrastl  Ja*

kież objawieniel Jak oślepiające światło najedną i dru*
gą władzę królewską.

177

Dziś nic tutaj nie uległo zmianie. Co traci w każ*

dym  kraju  na  ziemi  panowanie  Chrystusa,  to  zyskuje
panowanie  cezara.  Skoro  tylko  cezar  przybywa,  zdaje
się  zawsze,  że  słychać  już  z  dala  pomruk  śmierci  i  że
trzeba,  aby  ludzkość  zabrała  się  do  kopania  wspóh
nych  wielkich  grobów  na  najbliższe  wieczory.  Powin*
niśmy  sobie  życzyć,  aby  te  wjazdy  cezara  do  Jero*
zolimy  nie  powtarzały  się  zbyt  często.  Gdy  się  jednak
wie,  co  one  oznaczają,  ogarnia  lęk,  kiedy  podwójny

krzyk rozbrzmiewa:

»Nie chcemy, aby Chrystus nami

władał!«... »Nie mamy innego króla, jak cezara!« Ce*

zar czeka tylko tego wezwania, aby przyjść. A gdy

przybywa,  kobiety  niech  gotują  się  do  płaczu,  męż«
czyźni  zaś  na  śmierć.  Karabin  w  ręce  nie  ma  tego
samego  znaczenia,  co  gałązka  palmowa.  Gałązka  pal*
mowa  oznacza  panowanie  Chrystusa;  karabin  panowa*
nie cezara.

Odpowiedzi Cfcryatusa

Jakoż może nam dać Ciało swe

ku jedzeniu?

Rzeki im Jezus: »Jam jest chleb żywy, któ-

nieba zstąpił. Jeśliby kto pożywał tego

chłeba, żyć będzie na wieki. A chleb, który ja

dam, jest ciało moje za żywot świata«. Spierali

się tedy żydzi między sobą, mówiąc: »Jakoż

nam ten może dać ciało swe ku jedzeniu

?«

Rzekł im tedy Jezus:

»Zaprawdę, zaprawdę

wam powiadam: Jeślibyście nie jedli ciała Sy

na Człowieczego i nie pili Krwi Jego, nie bę

dziecie mieć żywota w sobie... Albowiem ciało

moje prawdziwie jest pokarm, a krew moja

prawdziwie jest napój....« Wielu ich tedy

ucz

niów jego słuchając, mówiło: »Twarda jest ta

mowa i któż jej słuchać

może?«... Rzekł im:

«Slowa, którem ja mówił, duchem i żywotem

są«. 1 odtąd wielu uczniów opuściło go. Rzekł

tedy Jezus do dwunastu: »Zali i wy oaejść chce

cie?« Odpowiedział mu tedy Szymon Piotr:

i>Panie, do kogoż pójdziemy? Ty masz słowa

żywota wiecznego

«. (Sw. Jan VI, 51—68).

Istnieją w życiu Pana Jezusa odnośnie do Eucha*

rystii  dwa  wielkie  momenty:  pierwszy,  gdy  daje  obiet*
nicę  ustanowienia  Najśw.  Sakramentu;  drugi,  gdy  tę
obietnicę  spełnia.  Obietnicę  ustanowienia  Najświęt*

szego  Sakramentu  dał  Pan  Jezus  w  Kafarnaum,  wo«
bec  Żydów  w  synagodze,  spełnienie  zaś  jej  dokonało
się  wobec  uczniów  w  Wieczerniku.  Ci,  którzy  wierzyli

Panu Jezusowi, gdy ją dawał, bez trudności uwierzyli

179

Mu, gdy ją spełniał. W chwili jednak, gdy ją dawał,
wielu z nich, owszem większość, nie chciało uwierzyć.

Wydawała im się zanadto twarda, niemożliwa do przy*
jęcia. A zatem, a było to logiczne, opuścili Pana Je*

zusa, przestali być Jego uczniami i zerwali z Nim

wszelką łączność.

Pięć momentów Wielkiej Tajemnicy: Twierdzenie

eucharystyczne Pana Jezusa — zarzuty ludzkie —
odpowiedź Mistrza — ucieczka wielu — wierność

kilku.

Zarzuty ludzkie wobec twierdzenia Pana Jezusa

zawierają  się  w  tych  słowach:  »Jak  (On)  może?«
Stąd  ci,  którzy  wierzą,  że  może,  pozostają  Mu  wier*
nymi;  ci,  którzy  nie  wierzą,  że  może,  opuszczają  Go...

Tak jak działo się wtedy, tak było potem, tak dzieje
się do dnia dzisiejszego.

Jak może?

— JAK MOŻE W OGÓLE MIEĆ POMYSŁ DANIA

CIAŁA SWEGO DO POŻYWANIA, A KRWI DO PICIA?

Ci ludzie nie rozumieją, że podobna myśl mogła

się zrodzić w czyjejś głowie. Wydaje im się dziwaczna

i śmieszna. Jak można pożywać czyjeś ciało? Wszy*
stko można oddać w życiu, jak jednak można dać swe
ciało jako pokarm? Trudno to pojąć...

Nie rozumieją przede wszystkim tego, że taki po=

mysł nie rodzi się bynajmniej

głowie, ale w sercu.

Głowa sama nie mogłaby natchnąć do takiego czy*

nu.  Serce  zaś  ma  swoje  tajemnicze  powody,  swoje  po*
mysły.  Serce  jest  źródłem,  z  którego  wytryska  stru*
mień  bogaty,  obfity,  toczący  wody  ożywiające.  Serce

jest źródłem bardziej jeszcze niż rozum.

Gdyby ci ludzie mieli serca głębokie i mogli

przypuszczać taką głębię Serca Jezusowego, byliby

180

zrozumieli,  że  podobny  pomysł  mógł  z  Jego  Serca  wy*
trysnąć.  Nie  byłby  ich  zdziwił,  a  nawet  czując  ser*
cem,  pomysł,  płynący  z  Serca,  musiałby  się  im  wy*

dawać zupełnie naturalny.

Serce jest miłością. Co charakteryzuje miłość? Po*

trzeba  oddania  się,  aby  dojść  do  całkowitego  z  jedno*
czenia,  —  pragnienie  pozostania,  gdy  nadchodzi  go*
dżina  rozłąki,  —  popęd  do  niesienia  pomocy,  gdy  się
czuje,  że  jest  się  niezbędnym.  Kto  kocha,  wie  o  tym,
doświadcza  tego  w  sobie  i  stara  się  pragnienia  swoje
jak  najlepiej  urzeczywistnić,  często  jednak  z  gorzkim
żalem, nie może tego uczynić.

Miłość odczuwa potrzebę poświęcenia się. —

To znaczy oderwania się od siebie samej i oddania się
komuś innemu. Każdą miłość czystą czy nieczystą,

zmysłową  czy  duchową,  dręczy  ta  istotna  potrzeba.
Gdy  się  kocha,  poświęca  się  nawet  te  rzeczy,  do  któ*
rych  jest  się  najbardziej  przywiązanym;  poświęca  się
swój  czas,  swoją  troskę,  pieniądze,  myśli,  zdrowie,  ży*
cie;  poświęca  się  samego  siebie.  A  im  większa  jest  mi*
łość,  im  bardziej  szczera,  tym  więcej  dąży  do  całko*
witego  i  ostatecznego  oddania  się.  To,  że  najdosko*
nalsza  miłość,  jaka  kiedykolwiek  biła  w  sercu  ludz*

kim  —  miłość  Jezusowa  —  odczuwała  potrzebę  bez*
względnego  oddania  się,  nie  jest  szaleństwem;  jest  rze*
czą  normalną.  Szaleństwem  jest  to,  że  kocha  tak  bar*

dzo,  gdy  się  jednak  raz  przyjmie,  że  kocha,  nie  bę*
dzie  szaleństwem,  że  chce  się  oddać  całkowicie...  Czyż
nie  mówi  się  o  matce:  »że  odejmuje  sobie  chleb  od

ust, aby go dać swym dzieciom?« Gdy się jest Chle*
bem żywym, poświęca się siebie samego i daje się
drugim do pożywania. Jest to pełnia miłości.

Miłość nie znosi rozłąki.

— Nieobecność jest wiel*

ką boleścią dla miłości; rozłąka jest dla niej najdo*
tkliwszą ofiarą. Można to zrozumieć, choćby się na*

181

wet nie bardzo kochało. A gdy się kocha bardzo, mo*

żna  rozłąkę  zapłacić  chorobą.  Dlatego  to  groźba  roz*
łąki  rzuca  smutny  cień  na  rozkosze  miłości.  Już  sama
myśl  o  śmierci,  która  jest  długą  rozłąką  i  początkiem
długiej  nieobecności,  sprowadza  zwątpienie  o  miło*
ści..  Być  zawsze  o  ile  możności  razem:  oto  marzenie
miłości.  Jechać  razem  lub  zostać  razem...  Ale  nie  zo*
stawać,  gdy  druga  osoba  odjeżdża...  Ale  nie  jechać,
gdy  druga  osoba  zostaje...  Cóż  innego  oznaczają  łzy
przy  pożegnaniu?  Co  jest  przyczyną  smutku,  malu*
jącego  się  na  twarzach  osób,  wypełniających  perony
dworców  kolejowych!  Dlaczego  wreszcie  ta  najwięk*

sza  boleść  w  dniu  pogrzebu,  gdy  jedno  odchodzi
w  trumnie,  drugie  zaś  wraca  samo  z  powrotem  do
domu?...  Gdy  się  odjeżdża,  pragnąc  zaznaczyć,  że  nie
chcemy  odjechać  ze  wszystkim,  w  zupełności,  zosta*

wiamy  pamiątki  jako  świadectwa,  jako  zastawy,  ma*
jące  nas  zastępować;  bywają  to  listy,  podarunki,  foto*
grafie  itp.,  w  każdym  razie  coś,  w  co  włożyło  się  naj*
lepszą  swą  cząstkę,  aby  druga  osoba  to  zachowała...

Ktoś kochający, kto odjeżdżał, lub patrzał na rozłą*
czających się, zrozumie!

Ban Jezus, który przewiduje wkrótce powrót swój

do  Ojca,  odczuwa  również  boleść  z  powodu  rozłąki
z  ludźmi  i  pragnienie  pozostania  nadal  wśród  ziem*
skiej  nędzy.  Czymże  będzie  Eucharystia,  jak  nie  naj*
wyższym  sposobem  pozostania  nic  tylko  przez  po*
zostawienie  jakiejś  rzeczy,  ale  przez  pozostawienie  sa*
mego  siebie,  co  jest  lepszym,  i  jedynie  odpowiada  sta*
nowczemu  pragnieniu  miłości.  »Jak  może  mieć  myśl
podobną?*  zarzucają  Żydzi.  »Ponieważ  kocham  —
odpowiedziałby  Pan  Jezus  —  i  niedługo  muszę
odejść«.  Na  tę  odpowiedź  każde  wielkie  serce  drga
żywiej  i  myśli:  »To  rzecz  naturalna...  Zrobiłbym  także

to samo, gdybym tylko mógł«.

182

Miłość pragnie nieść pomoc.

— Gdy się czuje,

że  jest  się  niepotrzebnym,  gdy  się  wie,  że  świat  nic
na  tym  nie  straci,  jeśli  się  go  opuści,  odchodzi  się
z  mniejszym  żalem;  wszystkie  więzy  są  zerwane.  2a*
den  obowiązek  już  nie  zatrzymuje.  Żaden  głos  bliski
lub  daleki  nie  prosi:  »Och!  nie  odchodź!«  Pan  Je*

zus  jednak  zna  swą  wartość  dla  świata;  wie,  jak  bar*
dzo  świat  Go  potrzebuje;  wie,  że  Jego  obecność  przy*
nosi  światu  pokój,  radość,  siłę,  życie;  Jego  zaś  nieobec*
ność  pozbawi  biedną  ludzkość  tego  wszystkiego.  Ludz*
kość  nie  chce  znać  Pana  Jezusa  i  mało  się  tym  przej*

muje; podobna jest do niemowlęcia, które nie zdaje
sobie sprawy z tego, co traci, gdy śmierć mu matkę

zabiera.  Ale  Pan  Jezus  wie  to  za  ludzi,  tak  jak  ma*
tka  za  swoje  maleństwo.  Historia  przyszłych  wieków
ze  swymi  zadaniami,  pokusami,  nędzą,  przesuwa  się
przed  oczyma  Pana  Jezusa  aż  do  ostatniej  stronicy.
Potrzeba,  aby  został.  Jedyną  wymówką,  mówi  Mu
serce,  mogłaby  być  absolutna  niemożność  pozostania,
konieczność  odejścia  zupełnego  i  na  zawsze...  Jeżeli
jednak  może  pozostać,  powinien  to  uczynić.  Matka

nie opuszcza swych dzieci. Jezus Chrystus, który

przyszedł  z  nieba  na  ziemię  dla  ludzi,  nie  opuści  ich,
gdy  powróci  do  nieba...  Powód  bardzo  ważny.  Ego*
ista  śmieje  się  z  niego.  Obojętny  dla  drugich,  nie  tro*
szczy  się,  aby  im  pomóc,  gdy  jest  z  nimi,  ani  nie  ma

zamiaru  dlatego  z  nimi  pozostać.  Ale  egoista  zupełnie
nic  nie  rozumie.  Słysząc  obietnicę  Eucharystii  mówi:
»Dlaczego  Chrystus  chce  zostać?  Skoro  ma  odejść,
niech  idzie!«  Tak,  ale  to  mówi  egoista  w  imieniu  swe*
go  egoizmu,  którym  kieruje  się  w  wydawaniu  swych
sądów,  i  w  całym  swym  życiu...  Serce  wspaniałomyśl*

ne sądzi inaczej... Ono rozumie, że chęć spieszenia
z pomocą jest pobudką pozostania i że na najwyż*

szym stopniu użyteczności, pobudka staje się obowiąz*

183

kiem, który miłość nakłada sobie dobrowolnie, i nie

przyznaje sobie nawet prawa zrzucenia tych zaszczyt*

nych więzów.

Oto dlaczego powziął taki pomysł! Kocha, a skoro

kocha, odczuwa potrzebę oddania się, pragnienie po*

zostania i obowiązek pomagania drugim. Największe

poczynania miłości zrodziły się w największym sercu,

Nie ma powodu do zgorszenia. Należy raczej podzi*
wiać.  Podziw  ten  mniej  odnosi  się  do  Eucharystii  sa*
mej,  jak  do  miłości,  która  ją  umożliwiła.  Eucharystia
jest  rzeką;  miłość  zaś  źródłem.  Gdy  źródło  wytrysnęło,
rzeka  płynie  już  sama.  Niewyczerpane  źródło  miłości,

wytryskujące z Serca Pana Jezusa jest cudem, którym
nie można się nigdy dość nazachwycać! Żydzi nie ro*

zumieli miłości, i dlatego nie mogli także zrozumieć
postępowania Chrystusa.

B. — JAK MOŻE URZECZYWISTNIĆ POMYSŁ,

KTÓRY JEST TRUDNY NAWET DO POMYŚLENIA?

Jeśli się kocha, samo pragnienie oddania się,

pozostania, pomagania, pod postacią żywego chleba,

który by był pokarmem, nie prowadziłoby do ni*

czego,  jeśliby  nie  umiało  się  tego  urzeczywistnić.
Że  Pan  Jezus  o  tym  myśli,  marzy,  że  serce  Jego  tego
pragnie,  bardzo  to  pięknie.  Trzeba  jednak  móc  to

uskutecznić. Pan Jezus obiecuje, że przemieni chleb

w swoje Ciało do pożywania, a wino w krew swą do
picia, i będzie to czynił zawsze, ażeby ludzie wszyst*

;

kich czasów mogli żywić się Nim i korzystać z Jego
obecności... Bardzo to piękne! Za piękne, aby uwie*
rzyć, że jest możliwe. Jak Pan Jezus może?

Na pierwsze pytanie odpowiedzieliśmy: »Pan Je*

zus chce, ponieważ kocha«. Na drugie pytanie od*

powiadamy: »Pan Jezus może, ponieważ chce«. A mo*

184

że wszystko, co chce, gdyż nic nie jest niepodobnego

u Boga, a Pan Jezus jest Bogiem. Jeśli cuda, bez

których nie mógłby zapowiedzi swej spełnić, wyma«

gają  nieograniczonej  potęgi,  której  w  naturze  nic
oprzeć  się  nie  może,  to  tę  potęgę  Pan  Jezus  posiada.
Sprawowanie  przez  Niego  najwyższego  urzędu  nau«
czycielskiego  wykazało  ją  w  całej  pełni.  Wystarczy,
że  zastosuje  ją  tylko  w  nowym  wypadku.  To  zatem,
co  dla  ludzi  jest  niemożliwe,  a  dla  Boga  możliwe,  stało

się rzeczywistością. Cudami, które kiedy indziej do«

konał, gwarantuje nowe cuda, które uczyni, jeśli będą
potrzebne, aby zapowiedź jego się dokonała.

Cuda Pana Jezusa dają tu znakomite świadectwo.

Uwagi i zarzuty, które czyni się nad przeistoczeniem

wina w Krew Pana Jezusa, chleba w Ciało Jego Naj*
świętsze, czyniono również nad innymi cudami, które

Pan Jezus uczynił. Jak może uzdrowić ślepych, żale?
dwie dotykając się ich oczów? Jak może uzdrowić

na  odległość  sługę  setnika  i  córkę  niewiasty  chananej«
skiej?  Jak  morze  uśmierzyć  burzę  na  morzu,  wycią*
gnięciem  tylko  ręki?  Jak  może  wskrzeszać  umarłych,
biorąc  za  rękę  młodzieńca  i  dzieweczkę  lub  wołając

Łazarza  z  ciemnego  grobu?  Jak  może  sam  zmartwych*
wstać,  spowity  w  całun  w  grobie?...  A  jednak  Pan
Jezus  mógł  to  wszystko  uczynić,  skoro  uczynił.  Trędo*
waty  powiedział  słusznie:  »Jeśli  chcesz,  możesz«.
Właśnie  to.  Pan  Jezus  wszystko  to  uczynił  i  wszystko
może  jeszcze  raz  uczynić.  Mniej  jest  potęgi  i  mocy
w  tym,  co  nazywa  się  cudem,  aniżeli  w  stworzeniu
świata  i  rozmnożeniu  życia  powszechnego  na  ziemi,
przez  przeciąg  wiekowej  historii.  Przyzwyczajenie,
mówi  św.  Augustyn,  przeszkadza  zdziwieniu.  Uważa
się  za  niemożliwe  zjawiska  mniej  zadziwiające,  jak
wzrost  ziarnka  zboża,  w  naszym  mniemaniu  za  rzecz

zupełnie naturalną.

185

Weźmy pod uwagę dwa wielkie cuda, konieczne,

aby można było pożywać Ciało Pana Jezusa i pić
Krew Jego ; pierwszy, to cud przemiany — (wina

w Krew, chleba w Ciało) — drugi, to cud rozmnożę*

nia, — (w każdym chlebie konsekrowanym i w każ*

dej jego cząsteczce jest Pan Jezus jednakowo obecny).
Czyż dwóch podobnych cudów nie uczynił wcześniej

na oczach wszystkich, jeden w Kanie, drugi na pusz*

czy?  W  Kanie  podczas  uczty  weselnej,  czy  nie  prze*
mienił  wody  w  wino?  Dlaczego  więc  nic  mógłby  prze*
mienić  wina  w  Krew  swoją  Najświętszą?  A  na  pusz*
czy,  czyż  nie  rozmnożył  dla  głodnej  rzeszy  5  bochen*
ków  chleba,  aby  móc  5  tysięcy  ludzi  nakarmić?
Dlaczego  zatem  nie  mógłby  rozmnożyć  swej  obecno*
ści  w  nieskończoność  na  wszystkie  chleby,  które  są
na  ołtarzu  i  na  wszystkie  jego  cząsteczki?  Tylko  że

w Kanie, jak również na puszczy, cud podpadał pod

zmysły  i  rzucał  się  w  oczy.  Widziano  najpierw  wodę,
a  potem  wino.  Porachowano  pięć  bochenków  chleba,
a  potem  porachowano  ich  tysiące,  w  które  się  tamte
rozmnożyły.  Oba  cuda  są  jednakowe!  Widzialny  tu*
taj,  a  tam  niewidzialny.  Widzialność  pierwszego  nie
czyni  go  bardziej  możliwym,  niż  niewidzialność  drugie*
go.  Jedna  i  ta  sama  wszechmoc  objawia  się  w  obydwóch
wypadkach.  Cuda,  których  dokonanie  można  spraw*
dzić,  ujawniając  wszechmoc  dokonującą,  poręczają
cuda  o  skutkach  ukrytych,  uczynione  przez  tego  sa«
mego  Boga—Człowieka,  przy  użyciu  tej  samej  Jego
wszechmocy Boskiej.

Kto może więcej, może również mniej. Przemienić

jakąś rzecz w drugą jest rzeczą łatwiejszą, niż zrobić
coś z niczego, a na tym polega stworzenie, dzieło

Chrystusa Boga. Przemienić jakąś formę życia w inną,

jest rzeczą łatwiejszą, niż zmienić śmierć w życie,
a tym jest zmartwychwstanie, dzieło Chrystusa Boga.

186

Przemienić duszę sprawiedliwą w duszę świętą jest

rzeczą łatwiejszą, niż zmienić grzesznika w sprawie*
dliwego, a na tym polega Odkupienie, dzieło Chry*

stusa  Boga.  Jest  rzeczą  trudniejszą  zmienić  grzeszni*
ków  w  sprawiedliwych,  gdy  ich  wolna  wola  stawia
przeszkody,  niż  przemienić  wodę  w  wino,  wino  zaś

w  Krew,  ponieważ  woda  nie  posiada  wolności,  która
by  się  opierała;  co  się  zaś  tyczy  Krwi  najświętszej,
wolą  Chrystusa  jest  właśnie,  aby  przemiana  nastą*
piła...  Gdy  objawia  się  nad  ludźmi  potęga  taka,  jak
potęga  Chrystusowa,  nieograniczona,  stanowcza,  się*

gająca do ich najtajniejszych głębi, nie wolno wątpić
o niej wtedy, kiedy to, co dokonuje, jest mniejsze od
tego, co już dokonała...

Jak może uczynić coś takiego jak Eucharystia?

Dlatego  może,  ponieważ  nic  nie  przeszkadza  woli  Sło*
wa  Wcielonego,  nieograniczonego  w  swej  wszechmocy
do  działania,  gdy  tak  chce.  Nie  zawsze  jednak  chce
uczynić,  co  może;  ale  może  zawsze  wszystko  zdziałać,

co  chce.  W  przeciwieństwie  do  nas,  którzy  nieudolni
w  naszych  pragnieniach,  ograniczeni  w  naszych  możno*
ściach,  chcemy  często  to,  czego  nam  nie  trzeba,  nie
chcemy  zaś  tego,  co  nam  jest  nieodzowne,  i  jesteśmy
tak  daleko  od  tego,  aby  móc  uskutecznić  wszystko  to,
co byśmy chcieli!

C. - JAK MOŻE CIAŁEM SWYM I KRWIĄ SWOJĄ

KARMIĆ DUSZĘ NASZĄ?

Chrystus przede wszystkim pragnie utrzymywać

w  duszy  życie  duchowe  i  wieczne.  Jaki  udział  mogą
mieć  w  tym  Ciało  i  Krew  Pańska?  Prawda  ożywia
umysł;  miłość  serce;  łaska  duszę  całą.  Duch  ożywia
duszę.  Ale  ciało  i  krew  mogą  żywić  tylko  cielesne
życie człowieka, najgorsze ze wszystkich rodzajów ży«

187

cia, najbardziej ułomne i znikome. A Pan Jezus po*
wiada:

»Kto pożywa Ciało moje, ma żywot wieczny

«.

Mówi to dlatego, aby przeciwstawić pokarm, kto*

ry  wzbogaca  życie  boskie,  pokarmowi  ziemskiemu,
który  daje  tylko  życie  doczesne.  Ciało  nie  może  przy*
nieść  żadnego  pożytku  duchowi.  Czym  jest  jednak
Ciało  i  Krew  Pana  Jezusa?  Ciało  i  Krew,  przez
chwalebne  Zmartwychwstanie  przemieniły  się,  udu*
chowiły,  wyzwoliły  na  zawsze  od  wszelkich  dawnych
przymiotów  życia  znikomego.  W  Jezusie  Chrystusie
rzeczywistym,  nieśmiertelnym  i  chwalebnym,  Ciało
i  Krew  są  nierozłączne  z  duszą,  dusza  zaś  wraz  z  Cia*
łem  jest  nieodłączna  od  Boga*Człowieka.  Kto  pożywa
Ciało  Chrystusowe,  pożywa  całego  Chrystusa.  Tak
samo  w  mowie  ludzkiej  wypowiedzianej  i  usłyszanej,
słowa  są  formą  myśli,  szatą  jej,  treść  zaś  jest  duszą

formy. Człowiek inteligentny, który słucha, przyj*

muje  uchem  nierozłącznie  słowo  i  myśl,  którą  zawiera.
Tutaj  również  ciało  na  nic  się  nie  przyda.  Kto  słu*
cha  nie  rozumiejąc,  czy  naprawdę  słyszał?  Cieleśnie
uchwycił  dźwięki,  intelektualnie  nic  nie  skorzystał.
Trzeba  słuchać  mowy  ludzkiej  równocześnie  duszą
i  uchem,  jeżeli  się  chce,  aby  pokrzepiała.  W  ten  spo*
sób  dopiero  słuchana  staje  się  rzeczywistym  pokar*
mem.

Kto przyjmuje Ciało Chrystusowe ustami i wiarą,

przyjmuje  całego  Chrystusa:  Krew,  Ciało,  Duszę,  Bó*
stwo.  Ono  bowiem  zawiera  życie  całkowite,  ducho*
we,  wieczne,  równocześnie  jest  zadatkiem  życia  nad*
naturalnego  aż  do  śmierci,  a  po  śmierci  zadatkiem
zmartwychwstania.  Pan  Jezus  obiecał  to  uroczy*
ście:

»Kto pożywa Ciało moje i pije Krew moją, ma

żywot wieczny, a ]a go wskrzeszę

dniu ostatecz=

nym«.

Słowa te, wypowiedziane przez kogo innego,

nie miałyby sensu. Powiedziane przez Pana Jezusa,

188

mają pełne znaczenie; działają to, o czym zapewniają;
dają to, co obiecują. W rzeczy samej ten, który jest
Bogiem*Człowiekiem,

»zmartwychwstaniem i życiem«,

przynosi ze sobą wszystko, co ma i czym jest. Ciałem
swym karmi duszę, ponieważ Ciało Jego, to On cały.

Jak może nakazać przyjmowanie Ciała i Krwi

swo*

jej pod groźbą śmierci?

Zapewne jest to ze strony Pana Jezusa wielkie

uroszczenie.  Prawdopodobnie  nieprawne  dla  kogoś,
kto  nie  zna  siebie  samego  i  kto  nie  zna  Pana  Jezusa.
Właściwie  jednak,  aby  móc  dobrze  osądzić  tę  sprawę,

trzeba  znać  siebie  i  znać  Pana  Jezusa.  Podobnie  zresz*
tą  chcąc  decydować  o  skuteczności  jakiegoś  pokara
mu,  trzeba  znać  pokarm,  a  także  i  tego,  który
ten  pokarm  spożywa.  Kim  jesteśmy?  Kim  jest  Jezus

Chrystus? Czym jesteśmy bez Niego? Kim jest Pan

Jezus  dla  nas?  Gdy  damy  odpowiedź  na  te  konieczne
pytania,  dochodzimy  do  wniosku,  że  uroszczenie  Pana
Jezusa  nie  jest  bezprawne,  ale  słuszne,  jeżeli  Pan  Je*
zus rzeczywiście nas kocha i dba o nasze dobro.

Kim jesteśmy sami, bez Pana Jezusa?

Zbiorowi*

skiem  brzydoty  i  piękności;  rzuconą  na  pastwę  ży*
cia  słabością,  którą  obowiązani  jesteśmy  zwalczać,  jeśli
nie  chcemy,  by  ona  nas  zwyciężyła;  podwójną  i  wręcz
przeciwną  skłonnością  do  najlepszego  i  najgorszego;
snem  o  szczytach,  popędem  ku  przepaści.  Jesteśmy
ludźmi.  To  słowo  oznacza  wszystko:  naszą  nędzę  i  na*
szą  wzniosłość;  naszą  wielkość,  która  może  każdej
chwili  upaść;  naszą  słabość,  w  której  działa  nieustan*

na  nadzieja  wielkości.  Jesteśmy  jak  królowie  ubrani
w  łachmany.  Wreszcie  rzeczą  politowania  godną:
pięknym  owocem,  który  toczy  robak.  Nasze  siły  mo*
ralne  prędko  się  wyczerpują.  Czy  mamy  siłę  potrzeb*
ną  do  wypełnienia  naszego  wysokiego  przeznaczenia?
Życie, niestety, mówi nam o tym każdego dnia. Czyż

189

nie uczy nas doświadczenie, niezależnie od długości

naszego  życia,  o  naszej  ogromnej  i  nader  smutnej  nie*
mocy  wobec  naszych  obowiązków?  Przykre  i  przej*
mujące  widowisko  naszego  wnętrza  duchowego!  Jak
można  sobie  ufać,  skoro  po  obserwacji  siebie  samych,
wie się dobrze, kim się jest.

Kim jest Pan Jezus dla nas? Kim stajemy się

przez Niego?

Pan Jezus nazwał się Światłością, Praw*

dą,  Drogą,  Pasterzem,  Życiem,  a  więc  Tym,  który
oświeca  nasze  ciemności,  poucza  naszą  niewiadomość,
wytycza  kierunek,  prowadzi  nasze  kroki,  wspomaga
naszą  słabość.  Nazwał  się  szczepem  winnym,  którego

my jesteśmy gałązkami; co oznacza, że trzeba być
z Chrystusem złączonym, aby nie być gałązką martwą.

W ten sposób ma Pan Jezus nam coś do dania,

czego  nie  posiadamy  w  sobie,  czego  jednak  potrzebu*
jemy  istotnie,  i  co  możemy  mieć  tylko  przez  Niego...
Gdy  słońce  udziela  nam  swego  światła,  czy  je  odtrą*

camy?  Czy  możemy  mu  powiedzieć:  »Po  co  świecisz?
Mogę  sobie  świecić  sam«.  Słońce  jest  nam  konieczne,
jak  wszystkiemu,  co  żyje  na  ziemi.  Nie  pozostaje  nam
nic  innego,  jak  przyjąć  jego  dobroczynne  światło  i  ży*

ciodajne ciepło. Taki jest stosunek Pana Jezusa do nas.

Pan Jezus wie o tym. Wie, czego nam potrzeba, i cze*

go nam brakuje. Posiada to i nam tego udziela. Roz*

kazując zaś przyjąć, nie czyni nic innego, tylko każe
nam żyć. Jest to u Niego więcej jak prawo; jest to

rodzaj obowiązku miłości wobec stworzeń, dla których
On sam nakreślił przeznaczenie. Zdanie zaczęte sło*
wami:

»]eśli nie będziecie pożywać Ciała Syna Czł

wieczego, nie będziecie mieć żywota

sobie«,

kończy

się w ten sposób: »Pożywajcie go zatem, ponieważ

musicie żyć«.

Czyż skutki pożywania Ciała i Krwi Pańskiej nie

potwierdzają tego pełnego miłości wymagania? Czyż

190

nie  jest  prawdą,  że  żyją  i  mogą  wieść  życie  Boże  tylko
ci,  którzy  żyją  w  Jezusie  Chrystusie?  Przez  kogo
uświęcali  się  święci?  Przez  Jezusa  Chrystusa.  Z  czego

rodzi się wielka nędza ludzka? Z braku Jezusa Chry?

stusa w duszach ludzkich. Stąd płynie wniosek: jeżeli

Chrystus jest w duszach, żyjemy życiem nadprzyro?
dzonym, jeśli Go nie ma, życie nadprzyrodzone w nas

zamiera. Każdy wybieg jest tutaj próżny. Każde twier?
dzenie przeciwne musi upaść wobec doświadczenia ży?

cia.  Nie  pomoże  nic  protestować  pod  pozorem,  że  jest
rzeczą  upokarzającą  dla  człowieka,  zawdzięczać  zba?
wienie  i  życie  innym,  niż  sobie  samemu.  Czyż  i  ży?
cia wegetatywnego również się nie zasila? Czy nie

zawdzięczamy całemu wszechświatowi, gdy na niego
patrzymy, a bliźnim, gdy ich słuchamy, całej
naszej umysłowej wartości? Czyż przede wszy*

stkim nie łasce zawdzięczamy nasze życie du?

;

chowne? Czy nie Chrystusowi Panu zawdzięczamy

| nasze Odkupienie? Rodzicom naszym częściowo na?

I sze urodzenie? Bogu zaś wszystko? Po cóż więc uda?

wać  oburzenie  sztuczne  i  czcze?  Chrystus  jest  życiem
naszym.  Eucharystia  daje  nam  Chrystusa.  Pan  Jezus
żąda,  abyśmy  Eucharystię  pożywali,  jeśli  chcemy  zy?

skać żywot wieczny. Pan Jezus ma prawo tego wy?
magać. Naszym obowiązkiem jest to wypełnić.

Jak może wreszcie Pan Jezus żądać, abyśmy

wie?

żyli w tę dziwną, prawie szaloną i gorszącą tajemnicę?

Pan Jezus może, ponieważ ma prawo żądać od nas,

abyśmy Mu we wszystkim wierzyli. Oto ostatni punkt

wielkiego zagadnienia eucharystycznego.

Eucharystia jest tajemnicą. Nie jest jedyną i naj?

i bardziej tajemniczą. Są inne. Życie jest pełne tajem?

nic; wszechświat również; Ewangelia także; Credo tak?

że; i my także. Dogmat Eucharystii jest jedną z wielu

191

tajemnic,  które  Jezus  Chrystus  objawił  ludziom  od
siebie.  Jego  Bóstwo,  czyż  nie  jest  tajemnicą,  która
zawiera  w  sobie  wszystko  i  która  gdy  raz  się  ją  przyj*
mie,  ułatwia  uznanie  wszystkich  innych.  A  przecież
Pan  Jezus  tę  tajemnicę  ogłosił,  potwierdził,  żądał
dla  niej  wiary;  błogosławił  tych,  którzy  uwierzyli;
nazwał  rozsądnymi  tych,  którzy  nie  wątpili.  Czy
łatwo  uwierzyć  w  nieograniczone  Bóstwo  tego  dziec*
ka  nowonarodzonego,  które  w  grocie  drży  z  zim*
na;  tego  młodego  rzemieślnika,  który  pracuje  przy
warsztacie;  tego  wędrowca  bez  domu  i  bez  pieniędzy;
tego  człowieka,  który  jada,  pije,  męczy  się  i  śpi  jak
każdy  inny?  Nie  wszystkie  dni  Jego  życia  były  dnia*
mi  chwalebnego  Przemienienia  na  górze  Tabor.  Przed

Zmartwychwstaniem  była  śmierć,  przed  śmiercią  ży*
cie...  Ileż  zagadnień!...  Ileż  tajemnic?  Bóstwo  tej  isto*
ty,  konającej  na  drzewie,  noc...  tego  człowieka  związa*
nego,  ciągnionego  przez  ulice...,  tego  nieszczęśliwego

z zawiązanymi oczyma, którego biją w twarz i uderza*

ją pięściami... Bóstwo tego przywiązanego do słupa, któ*

rego  całe  ciało  drży  pod  razami  biczów;  tego  skazańca,
który  pada  pod  ciężarem  krzyża;  tego  Ukrzyżowanego,
który  rzęzi,  jęczy,  nie  zstępuje  ze  swej  szubienicy,
i  który  umiera...  Bóstwo  tego  umarłego,  spoczywają*
cego  w  grobowcu,  wykutym  w  skale!...  Jego  Bóstwo!...
A  jednak  nawet  w  tych  najgorszych  klęskach,  gdy

wszystko dawało powód do przeczenia i zwątpienia,

Pan Jezus żądał, aby weń wierzono:

»Ty jesteś Chry

stus, Syn Boga żywegol«

Była to bowiem prawda; i mimo przeciwnych po*

zorów.  Bóstwo  było  jakby  ukryte  w  głębi  Pana  Je*
zusa.  Zewnętrzna  szpetota,  dla  wnikliwych  oczu  nie  za*
krywa  piękna  wewnętrznego  duszy.  Chwile  triumfu
powinny rozjaśnić chwile poniżenia. Można było wie*

192

rzyć, należało wierzyć mimo wszystko w Bóstwo Pa*
na naszego, Jezusa Chrystusa.

A dlaczego? Dowody były niezbite pośród ogrom*

nej burzy, która chciała zniszczyć drzewo żywota.

Dawne proroctwa spełniają się na Panu Jezusie;

moc  cudowna,  która  objawiała  się  w  Nim  jako  natu«
ralna,  wszechstronna,  nieograniczona;  świadectwo  Bo*
ga  Ojca  o  swym  Synu  przy  chrzcie  w  Jordanie  i  na
górze  Tabor,  nieporównana  świętość  Jego  duszy,  Jego
bezgraniczna  pokora,  Jego  nieskończone  miłosierdzie,

Jego  bohaterska  szczerość,  —  wszystko  dawało  Jego
Słowu  niezaprzeczalne  poręczenie  prawdy.  Gdy  więc
zapewniał  o  swym  Boskim  pochodzeniu,  gdy  mówił:

»]a i Ojciec jedno jesteśmy«,

gdy mówił o świecie nie*

widzialnym,  jako  o  swoim  osobistym  królestwi,  gdy
na  mocy  prawa  żądał  miłości  ogólnej  i  uwielbienia,
gdy  słowom  swoim  dał  niezniszczalną  trwałość  wśród
przemijającego  świata,  należy  spuścić  głowę,  a  otwo*

rzyć na oścież serce i wierzyć. Wątpić o Jego świadec*

twie,  znaczyłoby  wątpić  o  Nim  samym;  wątpić  o  Nim,
znaczyłoby  wątpić  o  Jego  dziełach,  które  przecież  jaś*
niały  wspaniałym  blaskiem.  I  gdy  rankiem  w  dzień
Zmartwychwstania  spełniła  się  najdziwniejsza  z  Jego
przepowiedni,  stało  się  widocznym  dla  kogo  umarł

i dla kogo zmartwychwstał; stało się jasnym, że słowa

Jego mówiły prawdę i że ci byli mądrzy, którzy wie*
rzyli weń bez zastrzeżeń...

»A wy kim Mnie być po*

wiadacie? A Szymon Piotr odpowiedział: Ty jesteś

Chrystus, Syn Boga żywego. — Błogosławionyś jest,

Szymonie, że tak mówisz!«

Dlaczego zatem wierzymy w Eucharystię? Bo

Chrystus nam to powiedział. Jest to jedno z Jego słów

ścisłych, ważnych i uroczystych. Wierzymy, jak wie*

rżymy wszystkim innym Jego słowom, dlatego że
pochodzą od Niego i że w Niego wierzymy. Pan Je*

193

zus ma prawo, aby Go słuchano, gdy mówi, a słucha*

jąc, aby Mu wierzono. Szaleństwo ustępuje; zgorszę*
nie znika; pozostaje jedynie Chrystus nieomylny,

który mówi, i wierny uczeń, który wierzy. Tak się za*
chowali wobec Pana Jezusa Apostołowie, gdy im na

puszczy  oznajmił  cudowna  tajemnicę  i  gdy  nocą
w  Wieczerniku  w  Wielki  Czwartek  ją  spełnił.  Gdyby
się  ich  zapytano,  jak  mogli  wierzyć  w  rzeczy  podobne,
i  dlaczego  mimo  wszystko  wierzyli  w  nie,  Szymon

Piotr wspaniale wyprostowany byłby odnowicdział sta*

nowczymi słowy: »Jak i dlaczego? Dlatego, że Pan

Jezus  to  mówi  i  że  jest  Synem  Boga  żywego  i  że  ma
słowa  żywota  wiecznego«.  Dla  najbardziej  wymagają*
cych  odpowiedź  ta  wystarczy.  Ona  rozstrzyga  osta*
tecznie.

* * *

»Twarda jest ta mowa!« — mruczeli niezadowoleni

żydzi,  wyprostowując  swój  kark  mniej  nieugięty  jed*
nak,  niż  serca...  Ależ  nic!  Przeciwnie,  mowa  ta
jest  słodka.  Ogłasza  cud,  żąda  wiary,  a  to  jest  tak
mało  w  porównaniu  z  tvm,  że  daje  —  Chrystusa.
Mowa  słodka,  która  nokrzeoia  i  pociesza,  która
zapewnia  nam  droga  Obecność  Pana  Jezusa,  umoż*

liwia  zjednoczenie,  obiecuje  konieczną  pomoc  nicza*
stapioncgo  Przyjaciela.  Słodka  mowa.  wypowiedziana
sercem  i  sercem  słuchana!  Tak  słodka  do  słuchania
dla  Jedynastu,  gdy  Pan  Jezus  żałosny  i  promienie*
jacy  radością  podczas  Ostatniej  Wieczerzy,  serdecznie
ją  wypowiadał...  Tak  słodka  do  słuchania  dla'  wier*
nych  uczniów,  którzy  z  pokolenia  na  pokolenie  ją
powtarzają,  aby  słyszeć  w  niej  obietnicę,  że  Pan  Jezus
pozostanie  z  nami  na  zawsze,  aż  do  skończenia

świata...

Odpowiedzi Chrystusa

Czyż nie trzeba było,

aby Chrystus cierpiał?

»Dlaczego, jeśli innych zachował, sam siebie

zachować nie może?« — -»Ponieważ trzeba było,

aby to był cierpiał Chrystus«.

Wielkie zdziwienie.

1. W oczach tych, którzy widzieli Pana Jezusa

umierającego  na  Kalwarii,  można  było  wyczytać  słowa:
»Na  co  tyle  cierpienia  w  tej  śmierci  ?«  Tak  pytali
w  głębi  swej  duszy  ci,  dla  których  ta  okrutna  agonia
stanowiła  sprawę  wiary  w  Pana  Jezusa...  »Po  co  tyle

cierpień i na co ta śmierć?« — pytali ci, którzy w głę*

bi swego sumienia protestowali przeciw wielkiej nie«
sprawiedliwości, dokonującej się na krzyżu... »Na co

tyle cierpienia i ta śmierć ?« — pytali ci, którzy w głę*
bi serca swego, w imię swej miłości, sami przechodzili
wewnętrzną mękę.

Dlaczego? Och! Dlaczego? Sam Jezus w pewnej

chwili, wśród ponurych ciemności, skarżył się: »Boże
mój! Boże mój, czemuż?«

2. To podwójne pytanie myśli i serca, wobec tej

szubienicy, na której powoli kona Chrystus, wyraził
Fra Angelico w swoim wzruszającym obrazie: Ukrzy*

żowanie. Znajdują się na nim klęczące postacie św.
Dominika i św. Franciszka, które wzrokiem pełnym

łez, wyrażają współczucie swych serc. A oczy ich toną*

195

ce we łzach, wyrażają pytanie, które miłość zadaje

Boleści... Za nimi stoi św. Tomasz z Akwinu. Nie

płacze. Patrzy z czołem zmarszczonym, twarzą stro*
skaną, uwagą napiętą. Stara się zrozumieć. A jego
wielki

niepokój

ducha,

też

pytanie,

które

myśl  ludzka  zadaje  boskiej  Boleści...  Wszyscy  trzej
oczekują  odpowiedzi.  Upatrują  jej  w  oczach  i  na
ustach  konającego.  Nie  czynią  tego  przez  prostą  cie*
kawość  ani  dla  przyjemności  pytania,  ale  dlatego  po*
nieważ  wiedzą,  że  odpowiedź  ta,  byłaby  na  resztę  ży*

cia posiadaniem tajemnicy miłości.

Trzy dni później w drodze do Emaus dał Chry*

stus  odpowiedź  dwom  zrozpaczonym  uczniom,  idą*
cym  do  swego  miasteczka,  którzy  również  nie  rozu*
mieli  tej  tajemnicy.  Szli  drogą  zmęczeni,  z  głową  spu*

szczona, przygnębieni wszystkim, co się stało. Skoń*

czyły się teraz dla nich wspaniałe marzenia. I rozma*

wiali z sobą o swym wielkim rozczarowaniu. Pan Je*
zus zmartwychwstały przybliżywszy się, szedł z nimi
A po chwili rozmowy, rzekł im te słowa:

O głupi,

leniwego serca ku wierzeniu temu wszystkiemu, co

powiedzieli Prorocy! Izali nie bvlo potrzeba, aby to

byl cierpiał Chrystus i tak wszedł do chwały swojej?«

Oto odpowiedź... I na zawsze pozostanie odpowiedzią
na pytanie myśli i serca wobec Pana Jezusa ukrzy*
żowanego...

„Wszystko to, co Pan Jezus wycierpiał".

Pan Jezus zniósł wszystkie wielkie cierpienia ludz-

kie.

Cierpienia cielesne.

Proroctwo mówiło:

»Od stopy aż do głowy nie ma

na Nim miejsca całego«.

Gdzie indziej:

Jam jest ro

bak, a nie człowiek«.

Albo:

»Widzieliśmy go, a nie

196

było na co spojrzeć..., a myśmy go poczytali jako tr

dowatego..., a jakoby zasłoniona twarz jego i wzgardzo

na; skąd aniśmy go mieli za co«.

Ręce i nogi przybite

do krzyża, wokół zaś ran rozdartych, krew zakrzepła...
Z głowy, okolonej wieńcem cierniowym, krew spływa.

Spływa również z całego ciała, okrutnym biczowaniem

poranionego;  usta  otwarte,  oczy  spuchnięte;  od  ude*
rżeń  pięścią  twarz  posiniaczona;  na  policzkach  i  na
brodzie  widać  ślady  krwi  i  plwocin.  Gorączką  Go  pali;
dręczy  pragnienie.  Przez  przeciąg  tych  180  minut,  ja*

kie zawierają trzy godziny konania, z ich nieskończoną
powolnością, bez chwili ulgi, cierpi nieznośne męki.

Cierpienia serca.
Co

tylko może wycierpieć serce ludzkie, wycier*

piał  Pan  Jezus  od  chwili  rozpoczęcia  Męki  w  Getse*
mani,  aż  do  chwili,  bliskiej  obecnie,  wejścia  przez  bra*
mę  grobu  w  krainę  pokoju...  Cierpiał  przez  obojętność
tych  wszystkich,  którzy  w  takiej  liczbie  przybyli  na
święta  Wielkanocne  do  Terozolimy,  a  których  Jego

Męka nic nie obchodziła. Cierpiał przez nienawiść i pa*

trzał  z  krzyża  na  pięści  podniesione  i  twarze  zawist*
ne;  słyszał  okrzyki,  które  jak  wzburzona  fala  morska,
wznosiły  się  przeciw  Niemu.  Cierpiał  opuszczenie
przez  uczniów,  których  kochał  i  wybrał,  a  którzy  opu*
ścili  Go  w  nocy,  uciekając  na  wszystkie  strony.  Cier*
piał  wskutek  zaparcia  się  jednego  z  Trzech  najbardziej
wtajemniczonych  i  słyszał  w  czasie  konania,  co  mówił

Piotr,  nim  kur  po  raz  pierwszy  zapiał:  »Nie  znam  te*
go  człowieka!  Przysięgam  wam,  że  Go  nie  znam!«
Cierpiał  zdradę  jednego  z  Dwunastu.  W  Jego  uszach
brzmiało  ponure  pozdrowienie  Judasza  pod  drzewami:
»Bądź  pozdrowiony,  Mistrzu!«  Cierpiał  i  cierpi  nie*
szczęsne  niezrozumienie  tych,  którzy  chcieliby  Go  po*
cieszyć, a nie mogą. Cierpiał to dziwne milczenie Ojca,

197

który w utrapieniu Syna zdaje się nie brać udziału,
pogrążony w swym wieczystym spokoju. Serce Chry;
stusa, podobnie jak Jego ciało, jest jedną raną.

Cierpienia moralne.

Przed oczyma Jego wielkiej duszy, czystej i świętej,

przewijają  się  wszystkie  grzechy  i  zbrodnie  całej  ludz;
kości.  A  orszak  ten,  wciąż  zasilany  na  nowo,  śmieje  się
szyderczo,  przechodząc  koło  Pana  Jezusa.  Ten  pochód

niesprawiedliwości, który Sanhedryci prowadzą z Get;
semani do Pretorium i który Piłat prowadzi z Preto*

rium  na  Golgotę.  Ten  pochód  obłudy,  szczególnie
wstrętnej  u  osób,  które  mimo  swego  faryzeuszostwa
potrafią  godziny  spędzać  na  modlitwie  w  świątyni.  Ten
pochód  brutalności,  bluźnierstwa,  grubiaństwa.  Ten
pochód  bezecncj  ludzkości  z  jej  postaciami  i  uczynka;
mi...  A  potem  dalej  i  dalej,  poprzez  wieki,  które  prze*
szły  i  które  przyjdą,  zewsząd  ten  nie  kończący  się  po*
chód  grzeszników  z  ich  grzechami,  pod  wodzą  szata;

na... Pycha, ustrojona w pogardliwe dostojeństwo, żą;
dza sławy ze swymi ofiarami; skąpstwo, opływające

złotem; wszeteczność i rozpusta... Pochód pokoleń, ni;

by  jakiś  taniec  posępny,  grobowy,  piekielny  i  równo;
cześnie  wesoły...  A  każdy  grzech,  jest  jakby  nowym
policzkiem,  wymierzonym  przez  sługę  w  atrium  Arcy;

kapłana... Dusza Pana Jezusa, podobnie jak Jego serce
i ciało jest jedną raną.

»Czy to jest prawda, Panie, powiedział do Chrystu;

sa św. Wincenty Ferier, czy to jest prawda, że tyle
wycierpiałeś?« — »Tak, mój synu, i jeszcze wiele wię;
cej«.

Pan Jezus wycierpiał wszystko w stopniu najwyż

szym.

Cierpiał w istocie o wiele więcej, ponieważ posiadał

198

tak wielką zdolność cierpienia, jak nikt przedtem ani
nikt potem.

Podobne cierpienia nie wszystkim cierpiącym jed*

nakowy  ból  sprawiają.  Kamień  nieczuły  i  twardy  nie
cierpi  pod  uderzeniem  młota.  Ciało  ludzkie  czułe
i  wrażliwe  wzdryga  się  i  krzyczy.  Ciało  Pana  Jezusa
w  pełni  młodości,  nieskażonej  i  dziewiczej,  odczuwa
boleść  z  największą  wrażliwością  i  doświadcza  jej
w  najwyższym  stopniu.  Jego  serce  czułe,  delikatne,  glę*
bokie,  szczere,  serce,  które  jest  samą  miłością,  odczu*

wa  każdą  najdrobniejszą  nawet  boleść;  każde  uderze*
nie  budzi  w  nim  nieskończony  oddźwięk,  podobny  do
huku  fal  w  otchłani.  Sumienie  Pana  Jezusa  wolne  od
grzechu,  dusza  Jego  świetlana,  posiadają  w  najwyż*
szym  stopniu  zdolność  odczuwania  wszelkiego  zła
i  cierpienia  nad  nim,  aż  do  najtajniejszych  swych  głę*
bin.  Zdolność  cierpienia  u  Pana  Jezusa  dorównuje  Je*

go wielkości.

Sposób znoszenia cierpienia i tragiczna zdolność

cierpienia w najwyższym stopniu, czynią z Pana Jezu*

sa  na  Krzyżu  wyjątkową  ofiarę  i  niezrównanego  mę*
czennika.  Inni  ludzie  także  cierpią,  ale  nikt  na  równi
z  tym  »Mężcm  Boleścią.  Cel,  dla  którego  przyjął  na*
turę  ludzką,  to  znaczy  ekspiacja  przez  cierpienie  za
nasze  grzechy,  sprawia,  że  cierpienia  Pana  Jezusa  są
tak  niezmierne,  że  ogromu  tego  bólu  nigdy  pojąć  nie
zdołamy.

Wszystkie te cierpienia były konieczne.

Powiedział to sam Pan Jezus. Powinniśmy Mu wie*

rzyć.

Cierpienia Chrystusa były konieczne, żeby Pro=^

roctwa się spełniły.

»Czyż Pisma, które przepowiedziały, że tak będzie,

nie powinny się spełnić?« W Ps. 21, tzw. »Psalmie

199

Opuszczonego« jest proroctwo o cierpieniach Mesjasza.

W proroctwie Izajasza jest mowa o Jego ogromnej nie*
doli. Były w odległych wiekach figury cierpiącego

Zbawiciela:  Abel  zabity  przez  Kaina,  Izaak  pod  nożem
ojcowskim,  Józef  sprzedany  przez  braci,  wąż  miedzią*
ny  na  krzyżu,  Dawid  w  ucieczce  przez  potok  Cedron.
Słowa  odnosiły  się  do  Pana  Jezusa,  a  osoby  Jego  wy*
obrażały.  A  Pan  Jezus  czuł  się  w  obowiązku  wypełnić
to  wszystko,  co  o  Nim  było  przepowiedziane.  Sta  wszy
się  kozłem  ofiarnym  za  grzechy  Izraela  i  świata  całe*

go, prawdziwym Barankiem wielkanocnym, którego

tamten  był  figurą,  poszedł  Pan  Jezus  na  Mękę;  każda
z  Jego  boleści  była  przepowiedziana  i  teraz  się  wypeł*
niła.  Pan  Jezus  mógł  powiedzieć  w  chwili  swej  śmier*
ci,  że  wszystko  wypełniło  się  na  Nim,  co  było  o  Nim
napisane.  Gdyż  Pismo  św.  przeobrażało  Pana  Jezusa,
dawało  Mu  świadectwo  i  przygotowywało  drogę.  Pan
Jezus  daje  teraz  świadectwo  Pismu:

»Oto skończy się

wszystko, co napisane jest przez Proroków o Synu

Czlowieczym«,

powiedział Pan Jezus ze smutkiem,

wstępując do Jerozolimy.

Cierpienia Chrystusa były konieczne dla złoże•

nia doskonałego zadośćuczynienia za grzechy ludzkie.

»Bez przelania krwi,

mówi św. Paweł,

nie ma od*

puszczenia«.

A pan Jezus ogłasza w Wieczerniku:

»Ta jest Krew moja, która za

was

i za wielu będzie

wylana na odpuszczenie grzechów«.

Cierpienie, przyjęte dobrowolnie na siebie przez wi*

nowajcę,  ma  wartość  pokuty.  Znoszone  przez  niewin*
nego  za  grzesznika,  ma  wartość  odkupienia.  Przy  czym
wielkość  cierpienia  wyrównuje  wielkość  grzechów.  Na
czym  polega  i  czym  mierzy  się  zbawcza  wartość  cier*

pienia? Na godności moralnej tego, który je znosi, na
wielkości miłości, która je przenika. Z tych dwóch
powodów cierpienie Chrystusa jest nieskończone. Ze

200

względu na Jego Osobę nabiera wartości nieskończo*
nej; przez miłość, jaką w nie wkłada, sięga najwyż*

szych, możliwych szczytów skuteczności Odkupienia.

Ściśle mówiąc, żadne cierpienie Chrystusa nie było

konieczne dla zbawienia ludzkości. 13óg mógł bez

tych  cierpień  przebaczyć,  gdyby  chciał.  Zęby  jednak
zadośćuczynienie  było  doskonałe  i  aby  tam,  gdzie  ob*
fitowała  nieprawość,  przeważało  miłosierdzie,  potrzeba
było  tej  boleści.  Aby  Odkupienie  było  pełne,  Chrystus

przyjął na siebie grzechy ludzkie w celu zadośćuczyń
nienia za nie, w sposób odpowiadający jakości i cięż*
kości tych grzechów.

Istnieją grzechy ciała.

Pan Jezus odpokutował je

cierpieniami  ciała.  Jego  męczarnie  odpowiadają  naszej
nieczystości;  Jego  pragnienia  naszym  grzesznym  na*
miętnościom;  rany  całego  Ciała  naszej  zmysłowej  mię*
kości;  wyczerpanie  całej  istoty  naszemu  użyciu  zmy*
słowemu.

Istnieją grzechy

serca. Pan Jezus odpokutował je

cierpieniem  swego  serca.  Jego  samotność  była  wyna*
grodzeniem  za  poszukiwanie  przez  nas  grzesznego  to*
warzystwa,  Jego  opuszczenie  za  powtarzające  się  grze*
chy  wszelkiej  zmysłowości,  Jego  wzgarda  za  szalone
zabawy  i  uciechy  w  grzesznym  towarzystwie.  Jego  głę*
boki  smutek  z  powodu  opuszczenia,  Jego  ciężkie  utrą*
pienie  wskutek  zdrady  odpowiadają  nieuczciwym  mi*
łostkom i bezwstydnym uciechom.

Istnieją grzechy ducha.

Pan Jezus odpokutował je

cierpieniami  duszy.  Jego  poniżenia  wynagradzają  za
naszą  pychę.  Jego  milczenie  wśród  obelg  za  nasze
bluźnierstwa.  Jego  smutek  opuszczenia  przez  Ojca
wynagradza  nasze  niedowiarstwo,  a  Jego  cierpliwość

nasze bunty.

Cierpienie Chrystusa i grzech ludzki odpowiadają

sobie z jednego krańca świata do drugiego. A cierpie*

201

nie, ponieważ jest cierpieniem Pana Jezusa, woła glo*
śniej wobec Sprawiedliwości niż grzech, który pocho*

dzi od nas.

Cierpienie Chrystusa było konieczne dla pozna*

nia nędzy ludzkiej.

Pan Jezus powiedział:

»Sądzi się o drzewie z

owo

ców

jego«.

Powiedzmy: »Sądzi się o upadku według

wielkości zadośćuczynienia, jakiego upadek wymaga«.

Kiedy zbrodniarz zdaje sobie najlepiej sprawę ze

swego  czynu?  Wobec  swej  ofiary.  Przypomnijcie  so*
bie  Kaina...  Gdzie  czyta  cudzołóżca  najlepiej  swoją
winę?  W  zasmuconych  oczach  swej  małżonki,  w  zgnę*
bionej  twarzyczce  czystego  dziecięcia,  które  na  niego
patrzy.

Kiedy zrozumiemy najlepiej wielkość grzechu?

W  obliczu  Chrystusa  cierpiącego  na  krzyżu.  Nędza
grzechu  pozostaje  niezrozumiana,  dopóki  nie  oglądamy
go  w  smętnej  jasności  Krzyża.  Jego  złość,  jego  ciężkość,

wstręt jakim przejmuje Pana boga, hańba, którą spro*

wadza  na  człowieka,  jego  rzeczywista  brzydota,  wszy*
stko  to  pozostaje  w  cieniu  tak  długo,  dopóki  Ofiara,
ze  szczytu,  na  którym  kona,  nie  oświeci  mordu  i  mor*
dercy.  Wszystko,  co  się  zawiera  w  grzechu,  należy  czy*
tać  w  księdze  cierpień  umierającego  Zbawiciela.  Ojco*
wie  Kościoła  powiedzieli:  Grzech  ludzki  zabił  Chry*
stusa.  Faryzeusze  ze  swoją  nienawiścią,  Judasz  ze
swym  zdradzieckim  pocałunkiem,  Piłat  ze  swą  niespra*
wiedliwością,  żołnierze  ze  swymi  biczami,  oprawcy  ze

swymi gwoździami, wszyscy byli tylko sługami grze*

chu. Stwierdzenie tego nie jest żadnym mędrkowa*
niem, ale wyrażeniem ścisłej prawdy.

Można powiedzieć, że krzyż, na którym wisi Zba*

wienie, jest drzewem życia, zasadzonym przez miłość.
Można jednak także powiedzieć, że jest drzewem śmier*
ci, zasadzonym przez grzech, na którym wisi boleść.

202

Boleść natury ludzkiej Boga—Człowieka! Przyczynę

sądzimy  wedle  skutków.  Co  spowodowało  Mękę
Chrystusa  Pana?  Jego  miłość  i  grzech  nasz.  Męka  ta
odkrywa  ogrom  jednego  i  drugiego.  Krzyż  kalwaryj*
ski  staje  się  miejscem  duchowego  spotkania  wszyst*
kich  tych,  którzy  chcą  zrozumieć  miłość  Boga,  patrzą
na  Jego  cierpienia,  a  patrzą  i  dlatego,  aby  poznać  złość

grzechu.  I  tak  na  tej  samej  twarzy,  ten  sam  smutek  mo*
że  równocześnie  oznaczać  wielkość  czyjejś  miłości
i  wielkość  czyjejś  złości.  Mniej  piękny  do  oglądania

i  mniej  ponętny  jest  grzeszny  owoc,  gdy  go  się  osądza
nie  według  rozkoszy,  jaką  się  w  nim  znajduje,  ale  we*
dług  okrutnej  boleści  Pana  Jezusa,  który  zań  za*
dośćuczynił.  »0  grzechu,  przeklęty  grzechu,  ty  byłeś
przyczyną  tego  oceanu  cierpień,  w  którym  oglądamy

ofiarę  naszego  zbawienia!*  Grzech  uśmiecha  się  ocza*
mi  kusiciela,  a  plącze  oczami  Ukrzyżowanego,  —  i  to
jest  jego  rzeczywistość.  Aby  poznać  śmierć,  trzeba  iść
na  cmentarz  i  oglądnąć  w  głębi  grobów  rozkładające

się trupy; aby poznać grzech, trzeba iść na Golgotę,
zobaczyć konającego Baranka na Krzyżu.

Cierpienie Chrystusa było konieczne dla okaza*

nia najwyższej miłości.

Pan Jezus powiedział te słowa:

Większej nad tę mi‘

łości żaden nie ma: aby kto duszę

swą

położył za przy*

jaciół swoich«.

Kto kocha szczerze, głęboko, nie może nie chcieć,

aby  w  niego  wierzono.  Dowieść,  że  kocha,  dać  tego  nie*
zaprzeczalne  dowody,  jest  zawsze  marzeniem  i  ciągłym
usiłowaniem  serca.  Tak  dobrze  powiedzieć  jest  sobie:
»Kocham:  a  on  w  to  wierzy!«  Tak  smutno  zaś:  »On  nie
wierzy,  że  go  kocham.  A  przecież  go  kocham!«  Wielka

a zapoznana miłość ze smutkiem opuszcza oczy nie
wiedząc, co należy jej jeszcze zrobić, aby w nią uwie*
rzono...

203

Jakie są dowody miłości? Myśleć często o kimś,

nawet  wbrew  swej  woli;  czuć  się  szczęśliwym  w  obecs
ności  czyjejś,  boleć  w  razie  jego  nieobecności;  niepos
koić  się  wciąż  o  tego,  który  odszedł,  i  słyszeć  w  głębi
serca  wydzwaniane  bezustannie  jego  imię;  wyznawać
miłość,  ustawicznie  oświadczać  swą  tkliwość;  troszczyć
się  więcej  o  czyjeś  szczęście  niż  o  swoje  własne;  wszy*
stko  to  są  oznaki  miłości.  Nic  są  one  jednak  największe.
Daje  się  wielkie  dowody  miłości  wtedy,  gdy  jest  się
zdolnym  do  poświęceń,  do  ofiar,  które  dużo  kosztują;
gdy  się  poświęca  czas,  pieniądze,  zdrowie,  trud;  gdy
się  jest  gotowym  oddać  życie;  gdy  je  się  w  istocie
oddaje,  gdy  się  umiera  za  umiłowanego.  Cala  zatem  dys
skusja  powinna  ustać,  wszelkie  zwątpienie  zniknąć.
Jakież  wyznanie  równać  się  może  z  tym  milczeniem
dobrowolnej  śmierci?  Czyż  może  zaprzeczyć  mąż  mis
łości  swej  żony,  gdy  życie  za  niego  oddała?  Czyż
może  zaprzeczyć  dziecię  miłości  swej  matki,  jeśli
umarła,  aby  ono  żyło?  Czy  Ojczyzna  zaprzeczy  mis
łości  swych  synów,  gdy  polegną  za  nią  na  polu  bitwy?

Czyż wreszcie zaprzeczy człowiek miłości Boga dla

siebie w Jezusie Chrystusie, gdy widzi Jego dobros
wolne konanie i śmierć na krzyżu? Czy potrzeba
większych dowodów, aby zrozumieć i uwierzyć?

Ukazuje blizny swych ran. 1 słusznie! Mówią one

o cierpieniu, jakie zadały rany. Gdy na poranionym

ciele Chrystusa umierającego znajduje się tyle ran
krwawiących, które tak wymownie mówią o Jego mis

łości, nawet skały dałyby się tym wzruszyć. Czyż

skały Golgoty nie rozpadły się w chwili śmierci Pana

Jezusa?...

^Większej nad tę miłość żaden nie ma, aby

kto duszę swą położył za przyjaciół swoich

«.

Pan Je

zus miłość tę potwierdza i udowadnia na krzyżu.

Istnieje jednak jeszcze większa miłość, niż umrzeć

za przyjaciół. Jest to miłość dla tych, którzy mimo

204

to, że się ich kocha i umiera za nich, nie kochają wza*

jemnie. Jest to śmierć za tych, którzy widząc umiera*

jącego  za  nich,  szydzą,  wyśmiewają  się,  znieważają
i  odrzucają  go,  jak  kamień  w  bezdenną  otchłań  za*
poznanej  miłości.  Jest  to  umrzeć  dla  tych,  których

się tak bardzo kocha, a którzy ponieważ nie kochają
wzajemnie, nie chcą, aby ich kochać, i zabijają. Na tę

wyżynę  miłości,  ponad  którą  nie  można  już  nic  więk*
szego  uczynić  ani  pomyśleć,  wstąpił  Pan  Jezus.  Umarł
bowiem,  słuchajmy  dobrze,  nie  tylko  za  Jana,  Magda*

lenę, uczniów, święte niewiasty, które płakały ze

współczucia,  ale  za  faryzeuszów,  katów,  Piłata,  Juda*
sza,  za  wszystkich  tych  zbrodniarzy  na  wzgórzu  i  za
wszystkich  faryzeuszów,  katów,  złych  łotrów,  Piłatów,
Judaszów,  grzeszników  po  wszystkie  czasy...  Umarł  za
tych, którzy Go nie kochali i nigdy kochać nie będą.

Oto kilka lat temu pewna sławna i niewierząca ar*

tystka  przybyła  na  wieczór  do  pewnego  pałacu  na
przyjęcie.  Po  skończonym  występie,  udała  się  do  swe*
go  pokoju.  Wisiał  tam  na  ścianie  wielki  Krucyfiks.

Poddając się nieświadomie mocy tajemnej, zaczęła

mu się przypatrywć. Patrzała na niego długo, długo,
zadziwiona, zamyślona, wzruszona. Pod wpływem cu*

downego oświecenia, zrozumiała. Nazajutrz po wyjeź*

dzie, odkryto napisane ołówkiem pod krzyżem te słowa:

»Oto co się czyni z miłości!« Tak! A gdy tę miłość
okazuje Bóg, dowodu, który daje tym samym, i który

trwa na zawsze, nie można ani zapomnieć, ani weń po*

wątpiewać! Szukajcie, jeśli wola, nie znajdziecie jed*

nak nic innego i większego, przez co zapewniłby nam
Pan Bóg swoją wieczną miłość.

Cierpienia Chrystusa byty konieczne dla zwy

cięstwa miłości.

Pan Jezus powiedział:

»Gdy będę podwyższony,

wszystko za sobą pociągnę«.

Prorok powiedział: »Zo*

205

baczą, kogo ukrzyżowali*.

Wielu widząc Pana Jezusa

ukrzyżowanego pozna, jak bardzo ich ukochał i un\i«

łuje Go wzajemnie.

Pan Jezus chce, aby Go kochano, ponieważ miłość

jest dla Niego największym szczęściem, prawdziwą
pięknością, czystą zasługą życia ludzkiego. Pan Jezus
ma prawo do tej miłości, ze względu na swoją miłość.

Nie mógł dać większych dowodów miłości, jak

umierając śmiercią bolesną i świętą. Nie mógł lepiej

zdobyć  miłości,  jak  przez  nia.  To,  co  zdaje  się  być  naj*
większą  klęską  Jezusa  Chrystusa,  jest  w  rzeczy*
stości  Jego  stanowczym  zwycięstwem...  Istnieją  z  pew«
nością  inne  powody  kochania  Pana  Jezusa  i  zacho*
wują  swą  wartość.  Ale  przede  wszystkim  —  nie  na«
leży  się  temu  dziwić  —  zdobył  Pan  Jezus  miłość
świata,

jako

Ukrzyżowany.

Mówiła

św.

Teresa

z Awili:

»Albo ty myślisz, o Ty wieczny, żywy.
Że Ciebie kocham za przyszłe nagrody,
Za obiecane w królestwie Twym gody...

Ja Ciebie kocham — żeś był nieszczęśliwy,
Że przebolałeś tu wszystko, co boli.
Że zniosłeś wszystko, co tylko poniża,
Ty, Bóg — w kajdanach cielesnej niewoli,
Ty, Bóg — przez katów prowadzon do krzyża!...

Ta Ciebie kocham za Twoje konanie
I za śmierć wiecej, niż za zmartwychwstanie!
Bo mi sie zdaje, że Tv zmartwychwstały
Nie tyle biednej potrzebujesz sługi...

Widuję w celi tej krzyż Twój męczenny

I na tym drzewie oglądam Twe ciało,

206

Ostatkiem światła jeszcze tlące biało,

Gdy wszystko wokół, jak w grobie sczerniało.

Ty i ja Panie — nikt więcej — my sami —
Tak bliscy siebie, a tak rozdzieleni —
Bo ja tu w dole, pod Twymi stopami,

A Ty nade mną, w tej strasznej przestrzeni,
Do kłód tych z cedru przybity gwoździami!
Zrazu ja klęczę w milczeniu — a cała
Drgająca ciałem od mąk Twego ciała;
Kolcują w skroniach mi kolce Twych skroni,
Rwą mnie w mych dłoniach żelaza Twych dłoni —

W boku mnie szarpie boku Twego rana —

I choć tum w dole, takem z Tobą zlana,

Żem z Tobą w górze tam ukrzyżowana!*

(Z. Krasiński).

Wielu ludzi w formie daleko prostszej i mniej

wzruszającej  powtarza  te  same  słowa  od  dwóch  tysię*
cy  lat,  co  Święta!  Gdy  Apostoł  Paweł  oświadczał,
że  nic  nie  wie  ani  nie  chce  znać,  ani  niczego  pragnąć,
jak  tylko  Jezusa  i  to  ukrzyżowanego,  mówił  to  dla*
tego,  że  w  Jezusie  ukrzyżowanym  zawiera  się  cała  mi*
łość  Boga  dla  nas,  i  cały  dowód  miłości,  dla  której  no*
winniśmy  Go  ukochać.  Nie  wolno  było  Marii  Ma*
gdalenie  dotknąć  nóg  Zmartwychwstałego,  mogła  jed*
nak  dotykać  czołem,  oczami  i  ustami  nóg  Ukrzyżo*
wanego.  Tutaj,  zawsze  tutaj,  do  stóp  Ukrzyżowanego,
powraca  instynktownie  serce  ludzkie.  Raczej  spieszą
wzruszone  tłumy  ludzi  uczcić  Ukrzyżowanego,  przy*

nosząc  mu  swoją  miłość,  niż  uczcić  radosne  Prze*
mienienie  Pańskie.  Wielkie  krzyże  przy  drogach,
na  rozstajach  i  placach;  małe  krzyże  na  stołach

i ścianach naszych domostw, małe krzyżyki na łańcu*

207

szkach  na  piersiach  są  dla  nas  całym  Chrystusem.
Wśród  wszystkich,  którzy  Pana  Jezusa  kochają,  nie
ma  nikogo,  kto  by  nie  kochał  Go  przede  wszystkim
konającego  na  krzyżu.  A  jest  wielu,  którzy  kochają

Pana Jezusa tylko z tego powodu...

Cierpienie Pana Jezusa było konieczne, jako

nauka duchowna dla naszego bolesnego życia.

Pan Jezus powiedział:

»Nie ma ucznia nad Mi

strza... Dałem wam przykład, abyście, jakom ja wam

uczynił, tak i wy czynili^.

Gdyby nie było cierpienia w naszym życiu, nie by*

łoby  potrzeby  przystosowania  się  do  niego.  Inni
udzielają  nam  lekcji  muzyki,  malarstwa,  śpiewu,  bo*
ksu,  szycia,  gotowania.  Jest  to  ich  specjalność.  Ukrzy*

żowany  daje  nam  wielką  naukę  cierpienia;  to  Jego
specjalność.  Ona  kosztuje  więcej  tego,  który  naucza,
ale  oddaje  najwspanialszą  przysługę  tym,  którzy
z niej korzystają.

Umieć znosić cierpienia nie jest rzeczą łatwą. Umieć

dobrze cierpieć jest rzeczą nadzwyczaj trudna. Nie*
mniej jednak jest to konieczne. Kto mógłby być na*

uczycielem  tej  trudnej  umiejętności?  Czy  ludzie
szczęśliwi?  Na  pewno  nie;  ich  nauki  byłyby  żuchwa*
łością.  Mówcy?  Także  nie;  ich  mowie  brakowałoby

świętego namaszczenia. Bohaterzy cierpienia? Tak,

oni jedni. Ponad wszystkimi bohaterami cierpienia

w dziejach ludzkości, znajduje się Maż boleści. Szcze*
golnie w czasie tych godzin, gdy był samym cierpie*

niem, konaniem, bezgranicznym smutkiem. Modlitwa

Pana  Jezusa  uczy  ludzi  modlić  się;  dobroć  Jego,  ko*
chać;  cnota,  żyć.  Cierpienie  Jego  uczy  cierpieć.  Krzyż
był  Jego  ostatnią  kazalnicą,  z  której  słowami  i  milczę*
niem  wypowiedział  swą  ostatnią  naukę.  Najwymow*
niejsza  ze  wszystkiego,  wzruszająca  wymową  okrut*

nej, wspaniale zniesionej boleści. Znosić cierpienie

208

z cierpliwością, bez buntu, bez narzekań; cierpieć

z  modlitwą  na  ustach  i  z  miłością,  cierpieć  bez  urazy
dla  sprawców  cierpienia,  cierpieć  całując  rękę,  która
uderza,  i  przebaczaiac  katom,  którzy  biją  —  to  znaczy

cierpieć  dobrze.  W  ten  sposób  znoszone  cierpienie
staje  się  najwyższą  zasługą  i  chwałą  dla  cierpiącego.
Kto  jest  lepszym  nauczycielem  cierpienia  niż  Chry*
stus?  Kto  zdobył  większe  prawo  nauczania  mądrości

ciemienia?  Wśród  cierpiących  Pan  Jezus  zdobył  pierw*
szeństwo  w  cierpieniu.  Jego  zaś  korona  cierniowa  zać*
miewa  wszystkie  wieńce  laurowe,  że  naprawdę  jest
tylko jeden Nauczyciel cierpienia; Jezus Chrystus.

I co za Nauczyciel! I jakich uczniów wyrobił,

sobie w osobach tylu męczenników, świętych i boha«
terskich chrześcijan!

Czy można powiedzieć, że jest to nauka zbytków*

na.  iak  gra  na  harfie  lub  język  sanskrycki?  Niestety!
Gdyby  to  można  było  powiedzieć,  byłoby  to  dowo*
dem.  że  ludzkość  bez  cierpienia,  jest  ludzkością  bez
grzechu...  Można  nie  znać  wielu  rzeczy,  nie  tracąc  na
tym  wiele.  Musi  się  znać  cierpienie,  jeśli  dusza  nie
ma  być  narażona  na  stratę  swych  najlepszych  wartości,
życie zaś swego najwyższego celu.

Czy Ewangelia byłaby naprawdę »dobra nowina«,

gdyby  wykreślono  z  niej  opowiadanie  o  Męce  Pań*
skiej?  Pozostałaby...  reszta,  która  iest  również  piękna,
ale  usunietoby  stronice  ostatnie,  które  zawierają  dla
życia  i  dla  dusz  naukę  najniezbędniejszą  i  naitrud*
nieisza. niezaprzeczalną naukę heroicznego przykładu.

Ciemienia Pana Jezusa były konieczne dla na*

szej pociechy.

Sw. Paweł pisze:

Albowiem nie mamv arcykapła

na. który by nie mógł się ulitować nad słabościami

na»

szvmi. lecz doświadczonego we wszystkim na podo

bieństwo, oprócz grzechu

«. Pan Jezus powiedział

209

przedtem:

»Pójdżcie do mnie wszyscy, którzy pracuje

cie i obciążeni jesteście, a ja

was

ochłodzę...«

»Czego potrzeba, pyta św. Tomasz, aby być do*

skonałym pocieszycielem? Dwóch rzeczy: najpierw

samemu  doświadczyć  cierpienia,  bo  jeśli  się  nie  cier*
piało,  nie  rozumie  się  zupełnie  cierpienia  drugich,  —
a  po  wtóre  zwyciężyć  swe  cierpienie,  w  przeciwnym
bowiem  razie  mieszając  swoją  porażkę  do  cierpień
pocieszanych,  zniechęca  się  ich  zamiast  pomagać«.  Głę*

bokie to słowa. Mówią, że Chrystus jest pocieszycie*
lem.

Pan Jezus może pocieszyć, gdyż sam wiele cier*

piał.

Przez cierpienie zyskał prawo pocieszania, bez

narażania  się  na  zarzut,  (gdyby  nie  był  cierpiał),  że
cierpienia  nie  rozumie.  Skoro  doświadczył  wszystkich
boleści,  rozumie  je  wszystkie  i  każdą,  u  wszystkich
i  u  każdego.  Zna  je  doskonale.  W  tym  znaczeniu  uży*

wa się tych słów powiedzianych o Panu Jezusie:
»Znał wszystko, co było w człowieku«. Jego oczy we

łzach  mogą  się  uśmiechać  do  ócz  załzawionych;
Jego  usta  bólem  skrzywione  przemawiać  do  cierpią*
cych;  Jego  Serce  umęczone  może  słodko  przyzywać
serca  zbolałe.  Każdemu,  kto  przychodzi  do  Niego,
może  powiedzieć:  »Tak,  przypominam  sobie.  Ja  też

to  wycierpiałem,  a  było  bardzo  przykre«.  W  ten  spo*
sób  przyczyna  cierpień  Pana  Jezusa  staje  się  natu*
ralną  przyczyną  naszej  pociechy.  Jak  dobrze,  jak
słodko,  jak  bardzo  skutecznie  jest  zbliżając  się  do
Pana  Jezusa,  słyszeć  Go  szepcącego:  »Rozumicm!
Odczuwam!«  Ból  rozumiany  jest  w  połowie  uleczony,
i  kto  ośmieliłby  się  przeczyć  nieporównanej  słody*
czy  łez  wylanych  u  stóp  Pana  Jezusa,  nieporównanej
pociesze  słów,  które  z  wysokości  krzyża  padają  jedne

po drugich na zbolałe serce ludzkie.

Pan Jezus może pocieszyć, bo sam zwyciężył cier*

OdpowieiUi Chrystuia

210

pienie.

Jego tajemniczy głos w głębi duszy nie jest

głosem  smutnym  i  zgnębionym;  nie  głosi  gorzkiego
zwątpienia  ani  rozpaczy,  ale  jest  głosem  zwycięskiej
boleści  i  bolesnego  zwycięstwa,  który  podtrzymuje,
ożywia,  zapala.  Z  cierpienia  bardzo  przykrego  czyni
cierpienie,  pełne  pociechy...  Cierpienie,  które  po*
chylą  czoło  i  łamie  siły,  przeradza  w  cierpienie,  któ*
re  podnosi,  umacnia  i  pobudza  do  działania,  cierpie*
nie  niezliczonych  bohaterów  chrześcijańskich  —  zna*
nych  i  nieznanych,  którzy  nie  przyszli  do  Pana  Je*
zusa  ukrzyżowanego  po  pieszczotę  Jego  oczu  i  rąk,

ale prosili o potrzebną odwagę, i otrzymali ją, w prze*
ciwnym bowiem razie boleść pozostałaby boleścią bez*
płodną.

Cierpienia Chrystusa były potrzebne dla naszej

pociechy. Gdyby nam Pana Jezusa zabrakło, do kogo

się udamy? On tylko sam posiada słowa żywota

wiecznego i sam tylko może dać skuteczną pociechę.

Cóż mogą nawet najbardziej szczerzy i najgłębiej

współczujący ludzie? Choćby pragnęli pomóc jak
najgoręcej, nie potrafią. Pochłonięci własnymi tros*

kami,  często  zgnębieni  przez  nie,  mają  dość  włas*
nego  krzyża,  bez  obciążania  się  cudzym.  Cyrenej*
czyk  bardziej  potrzebował  Pana  Jezusa,  niż  Pan  Je*
zus  Cyrenejczyka;  musiał  także  Pan  Jezus  pocieszać
niewiasty jerozolimskie, które przyszły Go pocieszyć.

Rozmyślając nad tymi sprawami i opierając się

na  długim  swym  doświadczeniu,  Michał  Anioł  w  po*
deszłym  już  wieku,  ale  w  rozkwicie  swego  geniuszu,
po  tylu  dziełach  nieporównanych,  po  tylu  troskach,
triumfach  i  zawodach,  patrząc  na  życie  swoje  i  dru*
gich,  napisał  —  jest  to  ostatni  testament  jego  wiel*

kicj duszy: — »Teraz wiem, że wszystko jest próż*
ne! Wiem, że sława jest próżną, próżnymi są pochwa*
ły ludzkie, a wszystko razem, co może dać ziemia,

211

nie  warte  jest  jednej  łzy,  która  spadła  na  mnie  z  oczu
Ukrzyżowanego*.  Takie  słowa  muszą  znaleźć  żywy
oddźwięk  w  sercach  ludzkich.  Kto  je  rozumie  i  przy*

swaja  sobie,  dowodzi,  że  zapamiętał  naukę  życia.  Kto
uważa  je  za  przesadne,  przesiąknięte  przesadnym  pe*
symizmem  wobec  ludzkości,  pokazuje,  że  jego  ziem*
ska  wędrówka  nie  nauczyła  go  niczego  i  że  był  nie*
uważnym  uczniem  w  szkole  życia.  Sw.  Paweł  słusz*
nie  mówi:  »Chrystus  jest  wszystkim  we  wszystkim«.

Loti również słusznie napisał: »Poza Chrystusem nic
nie istnieje!«

Cierpienie było konieczne dla najwyższego

i ostatecznego wywyższenia Jezusa Chrystusa.

»Izali nie było potrzeba, aby to był cierpiał Chry*

stus i tak wszedł do chwały swojej?*

— powiedział

Jezus. A św. Paweł dodaje:

»Chrystus stawszy się

posłusznym aż do śmierci, a śmierci krzyżowej. Dla

tego i Bóg wywyższył go i darował mu imię, które

jest nad wszelkie imię: aby na imię Jezusowe wszelkie

kolano klękało: niebieskie, ziemskie i podziemne:

A iżby wszelki język wyznawał, iż Pan Jezus Chry*

stus jest w chwale Boga Ojca*.

Weźmy te wielkie słowa, tak jak są, bez przemie*

niania  ich  i  osłabiania.  Co  oznaczają?  2e  zmartwych*
wstanie  Chrystusa  i  Jego  wieczna  chwała  są  zapłatą
za  Jego  pracę,  nagrodą  za  Jego  zasługi,  wawrzynem
za  zwycięstwo,  ceną  Jego  boleści,  wywyższeniem  jego
pokory,  uznaniem  w  chwale  Jego  posłuszeństwa,  aż
do  śmierci  krzyżowej.  Krzyż  i  grób  łączą  się  cudów*

nie. Z tego samego grobu, w którym złożono umar*

łego, powstaje zmartwychwstały... Ojciec niebieski

wynagrodził  w  ten  sposób  bohaterskie  cierpienia  Sy*
na.  Wyzwolenie  swoje  zawdzięcza  Syn  Boży  swemu
posłuszeństwu,  wywyższenie  tak  wysokie  swej  głębo*
kiej pokorze, zmartwychwstanie swej dobrowolnie

212

przyjętej  śmierci.  Obie  góry  wznoszą  się  naprzeciw*
ko  siebie:  góra  śmierci,  na  której  Pana  Jezusa  ukrzy#
żowano  i  złożono  do  grobu,  góra  chwały,  z  której

wstąpił do nieba. Pomiędzy nimi potok Cedron, gdzie

wśród konania, rozpoczął Pan Jezus swoje posłu*

szeństwo aż do śmierci. Zastanówmy się nad tymi
słowami:

»Dlatego że Chrysfus uniżył się aż do

śmierci krzyżowej, został wywyższony ponad wszyst

otrzymał imię ponad wszystkie imiona«.

Z tych

słów wynika, że gdyby był nie chciał cierpieć i urn*

rzec, byłby z góry odrzucił swoją chwałę i zmartwych*

wstanie. Ci, którzy wokół krzyża wołali do Pana Je*

zusa:

»Zstąp, a uwierzymy

Ciebie... Wybawiałeś

innych, wybaw również siebie«,

nie odgadywali nie*

dorzeczności  tej  cynicznej  propozycji.  Gdyby  Pan  Je*
zus  był  się  wybawił  od  krzyża,  do  którego  przybił  go
podjęty  obowiązek,  byłby  nas  zgubił  i  sam  byłby,
jakby  zgubiony  razem  z  nami.  Czyż  nie  powiedział
słów,  które  dadzą  się  również  zastosować  do  Nie#

go:  »Kto  traci  swe  życie,  ocala  je,  a  kto  je  ocala,  tra*
ci«.  Gdy  drogą  boleści  i  śmierci,  w  doskonałym  po*
słuszeństwie  schodził  Pan  Jezus  do  grobu,  schodził
do  niego,  jak  ziarno  zasiane  w  bruzdę,  na  bliskie

zmartwychwstanie. Zarówno do Chrystusa jak i do
nas i do wszystkiego, co żyje, stosują się te słowa:

morfę

vifa,

ze śmierci życie! A zmartwychwstanie

Pana  Jezusa  było  tak  szybkie,  Jego  uwielbienie  było
tak  wspaniałe,  tylko  dlatego  że  Jego  cierpienie
i  śmierć  niewinnej  Ofiary  były  doskonałym  posłu*
szeństwem  woli  Bożej,  która  kazała  Mu  powoli,  na

coraz niższy stopień zupełnego upokorzenia zstępo*

wać. Skała Golgoty miała być najpierw kamieniem

grobowym Pana Jezusa, zanim była podnóżkiem Jego
triumfu. Położył się pod nią, aby zdobyć prawo uno*

szenia się nad nią. Przez krzyż do światła! Pomiędzy

213

radością życia* i śmiercią na krzyżu, wybrał krzyż.
Przez przyjęcie całkowitej hańby zasłużył na to, aby

wstąpić na niebiosa i siedzieć na wieki na prawicy
Ojca.

Oto dlaczego trzeba było, aby Chrystus cierpiał

to  wszystko.  Zniósł  mękę  z  doskonałą  odwagą,  pod=
daniem  się  i  miłością,  co  sprawia,  że  męka  Jego  stała
się  najwyższym  zdarzeniem  w  historii  świata.  Nie
ma  nikogo  większego  na  tym  świecie  niż  Jezus  Chrys

stus,  powiada  Bossuet;  nie  ma  nic  większego  w  Jezus
sie  Chrystusie,  jak  Jego  ofiara,  jak  chwila  odłączenia
duszy  od  Jego  ciała,  godnego  uwielbienia.  Ziemia  zas
drżała;  zasłona  w  świątyni  się  rozdarła;  skały  popęs
kały;  umarli  zmartwychwstali,  —  wyraźny  znak  dzies

ła życia, jakie zgon Pana Jezusa dokonał.

Po dwóch tysiącach lat dzieło trwa dalej, wspoms

nienie jego nie przestaje wstrząsać duszami, przejs
mować ich świętym wzruszeniem.

Wielki grób,

nie

jest grobem Napoleona u Inwalidów, Lenina na pląs

cu Czerwonym, Faraona pod Piramidami, jest gro*
bem Jezusa Chrystusa. Bo Chrystus jest równocześs

nie wielkim zmarłym i wielkim żyjącym. Pewnego

ranka,  około  godziny  7  w  Wielki  Piątek  widziałem
w  Lionie  w  tramwaju  młodą  robotnicę,  głęboko  skus
pioną,  czytającą  w  małej  książeczce  Mękę  Pana  Jes
zusa.  Nagle  dwie  wielkie  łzy  spłynęły  z  oczu  na  jej

policzki. Wytarła je. Ale one były wylane. Oto wspos
mnienie śmierci Chrystusa! Oto rzeczywistość Chrys
stusa nieśmiertelnego!

Oby przynajmniej w naszych sercach zrodziło się

trochę żalu, w czasie gdy rozmyślamy o tych wszysts
kich boleściach, które Pan Jezus wycierpiał,

aby wejść

w ten sposób do swej chwały i wysłużyć ją dła nas.

wieki  bowiem  pozostanie  prawdą,  że  bez  wyjątku
wszyscy  ci,  którzy  będą  zbawieni,  będą  nimi  dlatego,
że  Jezus  Chrystus  dobrowolnie,  w  posłuszeństwie  tak
wielkim,  jak  Jego  miłość,  w  piątek  14  kwietnia  roku  30,

o godz. 3 po poł., poza muraini Jerozolimy przy bra«

mie Efraima, naprzeciw miasta i gór odległych Moabu,

pod ciemnym niebem, wypełniwszy Pisma i dokonaw*

szy swej powinności, wołając głosem wielkim, oddał

swą duszę w ręce Ojca i skłoniwszy głowę, wydał
ostatnie tchnienie.

214

Oskarżenia fałszywe.

A powstawszy w pośrodku najwyższy ka

•

plan, spytał Jezusa mówiąc: »Nic nie odpowia

• dasz na to, co Tobie zarzucają?« Ale Pan Jezus

milczał.

(Św. Mar. XIV, 60).

Gdy skarżyli nań najwyżsi kapłani o wiele

rzeczy, Piłat zapytał Go mówiąc: »Nic nie od

•

wiadasz? Patrz o jak wielkie rzeczy Cię oskar

•

żają«. Ale Jezus nic nie odpowiedział, tak iż

się Piłat dziwował.

(Sw. Mar. XV, 4—5).

Kiedy indziej powiedział: »Choćbym do

was mówił, nie uwierzycie mi«.

Powiedział także: »Są moje dzieła, które

o mnie świadcząc:.

Oskarżenie przeciw Panu Jezusowi.

I. KIM BYŁ CHRYSTUS.

S a m ą ś w i ę t o ś c i ą :

»Kto z

w a s

dowiedzie na

mnie grzechu?

S a m ą s z c z e r o ś c i ą . Bez obłudy, kłamstwa,

tajemniczości.

S a m ą p o k o r ą . Tak dalece, że jego uniżenie

było dla wielu przeszkodą do uwierzenia w Pana Je*
zusa.

S a m ą p o b o ż n o ś c i ą . Nikt nie kochał wię«

cej Pana Boga, nikt Mu lepiej nie służył i nikt Go
bardziej nie uwielbiał.

S a m ą d o b r o c i ą , litością, współczuciem, miło?

sierdziem.

216

Nikt nigdy nie mówił, nie działał, nie modlił

się, nie pocieszał, nie pomagał, nie żył podobnie jak
ten człowiek.

II. A JEDNAK O CÓ2 GO OSKAR2ANO?

Oskarżenia.

Oskarżano Pana Jezusa,

że sprzeciwia się prawu

Mojżeszowemu,

gdy tymczasem Pan Jezus wiernie

je przestrzegał, głosił jego świętą powagę i szanując
je całe, przyszedł je udoskonalić.

Oskarżano Pana Jezusa,

że chce zburzyć Świąły

nię,

gdy tymczasem przeciwnie, chciał jej zapewnić

wieczność; płakał na myśl o jej bliskim zburzeniu

i robił wszystko, aby temu przeszkodzić, — niestety
bezskutecznie.

Oskarżano Pana Jezusa,

że dąży do władzy,

która

by  zastąpiła  władzę  Cezara,  a  tymczasem  Pan  Jezus,
gdy  Mu  ją  ofiarowano,  uciekał,  aby  jej  uniknąć,  nieś
jednokrotnie  oświadczał,  że  jest  królem  innego  krós

lestwa, wewnętrznego, nie z tego świata, którego

współzawodnictwa cezar nie potrzebuje się obawiać.

Oskarżano Pana Jezusa,

że podburza lud,

gdy

tymczasem starał się go uspokoić, ułagodzić, wiedząc
bardzo dobrze, że inni go podburzali i że skutkiem
tego wszelkie powstanie będzie krwawo stłumione.

Oskarżano Pana Jezusa, że jest

bezbożnym, że

jest

wrogiem  prawdziwej  religii,  gdy  tymczasem  Bóg  Ojciec
był  wszystkim  dla  Pana  Jezusa,  i  przez  Niego  religia
ludzka  stała  się  żarliwa  i  czysta  na  ziemi,  i  wzniosła
się na najwyższe szczyty!

Oskarżano Pana Jezusa, że jest

uwodzicielem

(»ten uwodziciel« powiedziano o Panu Jezusie do Pi*
łata), gdy tymczasem ten, który nigdy nie skłamał, nie

oszukał, nie grał komedii, nie namawiał do złego, to
właśnie Pan Jezus...

217

Oskarżano, że Pan Jezus jest

złoczyńcą

(»bo gdy*

by Ten nie był złoczyńcą, nie podalibyśmy Go byli

tobie«), gdy tymczasem Pan Jezus przez 3 lata nie

czynił nic innego, tylko pocieszał, oświecał, uczył,

przebaczał, oczyszczał, uzdrawiał.

Oskarżano Fana Jezusa, że jest

blużniercą,

gdy

tymczasem dusza Fana Jezusa w stałej modlitwie
i nieustannej adoracji była nieprzerwanym uwielbię*

nicm, które w imieniu ludzkości wznosiło się ku Bogu.

Oskarżano Pana Jezusa, że jest

opętany przez sza

tana,

gdy tymczasem całe dzieło Pana Jezusa było

przedsięwzięciem przeciwko szatanowi, miało na celu

zniszczenie jego królestwa i wyrwanie dusz ludzkich

spod jego okrutnej tyranii. Sam szatan uważał Pana
Jezusa za swego najgorszego wroga.

Oskarżano Pana Jezusa,

że zachęcał

grzeszników

grzesznice

przez obcowanie z nimi do dalszego złe*

go  życia,  gdy  tymczasem  Pan  Jezus  obcował  z  nimi
tylko  dlatego,  aby  ich  o  ich  nędzy  pouczyć,  do  po*
rzucenia  jej  nakłonić,  nawrócić  ich  i  doprowadzić  do
życia prawdziwego i świętego.

Oskarżano Pana Jezusa, że

pije wino, że

brak Mu

umartwienia, gdy tymczasem Pan Jezus będąc bez

grzechu, prowadził życie surowe, w którym używanie
nigdy miejsca nie miało.

Oskarżano Pana Jezusa,

że jest żądny sławy,

gdy

tymczasem  Pan  Jezus  nie  posługiwał  się  nigdy  swą
mocą  cudowną  w  celu  zdobycia  władzy;  nie  miał  ni*
gdy  ani  skrawka  ziemi  dla  siebie  i  odrzucił  stanów*
czo  »królestwo  świata  i  jego  chwałę«,  gdy  kusiciel
Mu je ofiarował.

Przez cały czas pełnienia urzędu nauczycielskiego,

zwłaszcza przed skazaniem na śmierć, oskarżenia te
i inne ciążyły na Synu Człowieczym, Nieskalanym
i Najdobrotliwszym.

218

Oskarżyciele.

Nie byli nimi nigdy ludzie z gminu, skromni, po#

korni, maluczcy; ci kochali Pana Jezusa, podziwiali
Go, ufali Mu i z własnego popędu ustami i sercem
dawali Mu świadectwo.

Oskarżycielami byli przywódcy, książęta kapła#

nów, doktorzy, faryzeusze. Oni prowadzili kampanię
oszczerstw; oni ponoszą za to odpowiedzialność.

Jeśli potem lud przyłączył się do tych oskarżeń,

to był tylko nieświadomie pociągnięty, oszukany
przez tych, którzy byli za to odpowiedzialnymi.

Pobudki ukryte.

Na pozór oskarżenia te płynęły z troski o chwałę

Bożą, o obronę prawa, o ocalenie ludu, o spokój pu«
bliczny, o zahamowanie zla.

W rzeczywistości była w tym wszystkim tylko

nienawiść  do  osoby  Pana  Jezusa,  zazdrość  o  Jego  po#
wodzenie,  lęk  współzawodnictwa,  pragnienie  pozosta#
nia  na  swoich  urzędach  i  zachowania  władzy  tylko  dla
siebie.

Dlatego oskarżenia te polegały na kłamstwie, nie

cofały się przed żadnym sposobem postępowania, wy#

zyskiwały umiejętnie łatwowierność ludu, odważały

się na najcyniczniejsze oszczerstwa.

Takie są fakty historyczne. Nie można im szcze#

rze  zaprzeczyć...  Wszystkie  możliwe  oskarżenia,  na#
wet  najgorsze,  obciążały  Tego,  który  był  »bez  grze#
chu«.  Na  pewno  nie  przynosi  to  zaszczytu  ludzkości.
Wskazuje  jednak,  do  czego  jest  zdolna.  Pomaga  rów#
nież  zrozumieć,  jak  i  dlaczego  przez  przeciąg  wieków
tymi  samymi  środkami,  dla  tych  samych  powodów,  ci
sami  ludzie  powtarzają  je,  z  tym  samym,  niestety,
skutkiem...

219

Pan Jezus powiedział:

»Nie ma ucznia nad Mi*

strza... Co Mnie uczynili i wam uczynią... Jeśli to na

zielonym drzewie czynią, cóż ze suchym będzie ?«

Oskarżenia przeciw Kościołowi Chrystusowemu.

Sprawa Kościoła różni się niewątpliwie od spra*

wy Chrystusa.

Społeczność kościelna nie jest bez grzechu. Mając

dla swej Głowy obietnicę nieomylności nauczycielskiej,

nie posiada ani dla niej, ani dla wszystkich członków
wielkiego Ciała mistycznego obietnicy bezgrzeszności.

Dlatego  to  w  Kościele  na  wszystkich  stopniach  hicrar*
chii  są  pomieszane  z  sobą  wspaniałe  cnoty,  winy,  wa*
dy  i  słabości...  Nigdy  Kościół  patrząc  na  ludzi,  nie
ośmieliłby  się  powiedzieć:

»Kto z was dowiedzie na

mnie grzechu

?« Kościół wie dobrze, że łatwo byłoby

go dowieść.

Dlatego jeśli chodzi w Kościele o pasterzy i wier*

nych, wziętych pojedynczo, można zawsze rzucać na
nich oskarżenia, które nie muszą być koniecznie

oszczerstwami...  Można  zawsze  pokazać  w  wielkiej
księdze  historii  Kościoła  pomiędzy  kartami  olśniewa*
jąco  białymi,  karty  szare,  nawet  czarne  z  wielkimi
plamami.

Ale nic o to chodzi. Pytanie jest następujące:

»Czy  oskarżenia  przeciwko  Kościołowi  w  ogólności,
przeciw  jego  przeszłości,  roli  w  świecie,  jego  dziełu,
moralności,  mają  jakie  znaczenie?  Czy  zarzuty  są
szczere?  Odpowiadam:  Nie!  Historia  Pana  Jezusa
powtarza  się  w  jego  Kościele;  ta  sama  gra  obłudy
i oszczerstw zwraca się przeciw Kościołowi**.

220

Zarzuty, które się zwykle stawia Kościołowi.

A. —

Oskarżenie ogólne, że jest złoczyńcą.

»Gdy by Ten nie byl złoczyńcą, nie podalibyśmy

Go tobie*.

Oskarżenie.

— Jest to oskarżenie w całości pozba*

wionę  ścisłości  i  dowodu.  Rzuca  się  słowa  w  nadziei,
że  wywołają  swój  efekt:  »Kłamcie!  Kłamcie!  —  powieś
dział  Voltaire,  zawsze  coś  pozostanie«.  Rozpoczynają

taką kampanię jak przeciwko Panu Jezusowi. Prowadzą

Go  do  Piłata.  Piłat  żąda  wyjaśnień.  Ma  do  tego  prawo.
Nic  jednak  nie  wyjaśniają:  »Gdyby  ten  nie  był  złoczyń*
cą,  nie  podalibyśmy  Go  tobie!«  Ma  to  oznaczać:  »Mo*
żesz  mieć  zaufanie  do  nas!  Jesteśmy  ludźmi  uczciwy*

mi.  Spuść  się  na  nasz  sąd.  Powinieneś  wiedzieć,  że
tacy  ludzie  jak  my,  nie  oskarżaliby  Go,  gdyby  był
niewinny,  i  z  chwilą,  gdy  Go  oskarżamy,  musi  być

jakaś przyczyna«. Żadnej jednak nie było. I Piłat to

stwierdza.  Nie  przeszkadza  to,  że  takie  niejasne  okre*
ślenia  wprawiają  w  zdumienie  lud,  który  wnioskuje:
»Widocznie  jest  jakaś  przyczyna...  Jaka?  Nie  wiado*
mo...  W  każdym  razie  coś  jest.  Już  oni  dobrze  są  poin*
formowanie:.  Opinia  instynktownie  nie  przyznaje  słusz*
ności  oskarżonemu.  Gdy  się  widzi  kogoś  pomiędzy
dwoma  policjantami,  mówi  się:  »To  musi  być  złodziej
albo  morderca«...  A  może  to  być  człowiek  uczciwy,
który  jednak  nie  podoba  się  władzy,  lub  człowiek  fał*
szywie oskarżony.

Tak samo przeciw Kościołowi, zwłaszcza gdy przy*

gotowuje się wystąpienie przeciw niemu i chce się pozy*
skać opinię publiczną, rzuca się w różnych formach

ciężkie,  niejasne  oskarżenia:  »Kościół  jest  nieprzyja*
cielem!  Złoczyńcąl  Ciemną  mocą!«  Nie  określa  się
tego  bliżej.  Tak  jest  łatwiej  i  pewniej.  A  przede
wszystkim na takie oskarżenia, które odnoszą się do

221

wszystkiego i nie odnoszą się do niczego, daleko trud*
niej jest odpowiedzieć.

Skutki.

— Czasem niektórzy pytają: W czymże

Kościół jest złoczyńcą? A wtedy oskarżyciele z ręką
na

sercu,

swobodnie

taką

rzucają

odpowiedź:

»W  czym?  w  czym?  Ależ  nie  potrzebujecie  wiedzieć,
w  czym?  Czyż  nie  powinno  wam  wystarczyć,  że  my
ludzie  prawi,  myśliciele,  nauczyciele,  my  czyści  i  nie*
poszlakowani,  wam  to  oznajmiamy.  Czyż  gdyby  nic
nie  było,  wprawialibyśmy  w  ruch  cały  aparat  prawo*

dawczy? Miejcie zaufanie do nas! Gdyż nigdy nie

skłamaliśmy.

Jesteśmy

doskonałymi

faryzeuszami.

Oskarżamy, a zatem musi być wina«.

Niekiedy oskarżenie to odbywa się znacznie pro*

ściej.  Opinia  nie  myśli  nawet  rozprawiać.  Na  ślepo
przyjmuje  wyrok.  »Mają  na  pewno  rację  mężowie
stanu  i  dziennikarze,  którzy  oskarżają.  Oni  znają  się
na  rzeczy.  A  te  rzeczy,  o  których  wiedzą,  są  bez  wąt*

pienia obrzydliwe!«

Skutek tego jest niebezpieczny. Oskarżenie rzu*

cone, szerzy się jak płomień; grudka staje się lawiną.

I odtąd określenie »złoczyńca! nieprzyjaciela przylepia

się  do  Kościoła.  W  miarę  powtarzania  tych  słów  lub
słuchania  ich,  nabiera  się  przekonania  o  ich  praw*
dziwości.  Odtąd  stają  się  pewnikiem,  i  kto  by  ośmie*
lił  się  nie  dowierzać,  uchodziłby  za  głupca...  Ale  gdzież
dowody?...  Na  co  dowodów?  One  wypełniają  pliki
aktów  sądowych...  I  uroczyście,  tonem  przejętym,  obu*
rzonym  i  proroczym,  oświadcza  się:  »Niezaprzeczal*
nie,  Kościół  jest  wielkim  nieprzyjacielem  ludzkości.
Słusznie się go potępia«. O głupoto ludzka!

—

Zarzut demoralizacji świata i zachęcanie do

złego, przez zbyt łatwe przebaczanie win.

»Dlaczego jada z grzesznikami?«

222

Oto oskarżenie, które ośmielono się zwrócić także

przeciw  Panu  Jezusowi:  »Jadając  z  grzesznikami,  czy*
niąc  się  ich  przyjacielem,  Chrystus  zdaje  się  uważać
ich  za  ludzi  porządnych.  Oni  zaś  wierzą,  że  tak  jest

w istocie. Czyż nie lepiej byłoby odepchnąć ich, od*

łączyć się od nich, pokazać im, że nie można z nimi prze*

bywać, gdyż są wstrętni. W ten sposób nauczyłoby się
ich pogardy dla samych siebie i pozostawania na

swoim miejscu. A to dla nich jest przede wszystkim
konieczne.

Za jakąż to cenę przebacza Kościół grzechy? Za

wyznanie ich, za akt skruchy, daje rozgrzeszenie.
I oto wszystko! Podobna metoda, tanim kosztem obie*

cując  bezkarność,  zachęca  do  złego.  Przy  tym  syste*
mie  złodzieje  nie  potrzebują  się  niczym  krępować,  mor*
dercy  również.  Państwo  jest  daleko  roztropniejsze  ze
swym  więzieniem  i  szubienicą!  To  wywiera  wrażenie!
Przeraża!  Kościół  obchodzi  się  zbyt  łagodnie  z  grze*
chem...

Równocześnie jednak protestuje się przeciw upo*

korzeniu, na jakie naraża Kościół nieszczęśliwego

grzesznika, zmuszając go do wyznania swych błę*

dów! Jest to okrutne, nieznośne, jest pogwałceniem
praw sumienia, gorszym niż wszystko inne!

Przed chwilą przez swoją pobłażliwość zachę*

cal Kościół do złego; a teraz zniechęca do żalu przez
swe zbyt wygórowane żądania.

Zapytałbym się po prostu: »Z tych dwóch prze*

ciwnych  oskarżeń,  które  jest  prawdziwe  i  szczere,
z  którym  należy  się  liczyć?*  Myślę,  że  żadne.  Ludzie
jednak  są  tacy,  że  bez  wahania  uwierzą,  jeśli  im  się
powie  raz,  że  spowiedź  sakramentalna  jest  dzieciń*
stwem  w  porównaniu  z  ciężarem  grzechów,  a  drugi
raz,  że  jest  barbarzyństwem  w  porównaniu  z  pobła*
żaniem, jakie się należy ludzkiej słabości.

223

Takie zarzuty się przyjmuje! Zresztą wszystko się

przyjmuje. Czcigodni filozofowie, niewinni moralU

ści  rzucili  oskarżenie.  Czyta  się  je  w  książkach,  pod*
pisanych  nazwiskami,  które  zdaje  się  trzeba  podzi*
wiać  bez  zastrzeżeń,  i  nikt  nie  ma  prawa  roztrząsać
tego, co napisali.

Ja jednak roztrząsam to mimo wszystko. Mówię,

że  Kościół  ułatwiając  przebaczenie,  dokonuje  dzieła
zbawienia  na  ziemi;  że  ludzie  więcej  potrzebują  dla
swej  duszy  miłosierdzia,  niż  bezlitosnej  surowości;  że
zniechęcenie  nie  nawróci  tych,  którzy  upadli,  ode*
pchnięcie  nie  nakłoni  ich  do  pokuty.  Twierdzę,  że  jeśli
państwo  sądząc  zewnętrzną  stronę  sprawy  i  jej  następ*
stwa  społeczne,  uważa  karę  więzienia  i  szubienicy  za

dobrą,  to  jego  rzecz;  istnieje  jednak  wewnętrzne  zagad*
nienie  sumienia,  którego  ani  więzienie,  ani  szubienica
nie  mogą  rozwiązać,  a  zrobi  to  wystarczająco  doskonale

spowiedź, żal i mocne postanowienie poprawy. Jeśli uwa*

ża  się  spowiedź  za  zbyt  łatwy  sposób  załatwienia  spra*
wy,  to  jeszcze  łatwiej  jest  nie  spowiadać  się  wcale;  —
jeśli  »spowiedź  nie  kosztuje  wiele«,  wstrzymać  się  od
niej  kosztuje  jeszcze  mniej;  —  jeśli  rozgrzeszenie  da*
ne  przez  kapłana  zachęca  grzesznika  z  powrotem  do
grzechu,  to  rozgrzeszenie  udzielone  sobie  samemu  za*

chęca  do  tego  jeszcze  więcej.  Mówią,  że  jeżeli  przez  po*
kutę  ustanowioną  przez  Chrystusa  i  Kościół  nie  do*
chodzi  się  do  umoralnienia  ludzi,  to  zniesienie  jej  zde*

moralizowałoby ich na pewno w zupełności.

—

Oskarżenie, że Kościół jest opętany przez

szatana i że jest bardzo zepsuty.

»Jesteś Samarytaninem i czarta masz w sobie«.

To samo ośmielono się mówić o Panu Jezusie.

Boski Zbawca nazywa to oszustwo grzechem przeciw
Duchowi Sw., dla którego nie ma odpuszczenia, z po*

224

wodu zupełnej niewiary, jaką w sobie zawiera. Z więk*

szą  słusznością  ośmielają  się  powtarzać  to  oskarżenie
przeciw  Kościołowi.  Częściowo  rzeczywistość  upoważ*
nia  do  tego;  chociaż  gdy  się  samemu  ma  ręce  brud*
ne,  nie  jest  się  powołanym  do  oskarżania  drugich,
że  ich  nie  mają  czystych.  Istnieją  w  Kościele  liczne
upadki.  Ludzka  słabość  dokonuje  w  nim  swego  dzie*
la.  Gdy  się  na  to  zwraca  uwagę  Kościołowi,  nie  mówi
się  mu  nic  nowego;  Kościół  wie  o  tym  sam  najlepiej
i  opłakując  te  upadki,  nie  myśli  im  przeczyć.  Ale
z  tych  oskarżeń  indywidualnych,  które  nie  są  koniecz*
nie  oszczercze,  przechodzi  się  do  oskarżenia  ogólnego
przeciw  samemu  Kościołowi,  jego  istocie,  nauce,  dzie*
łom  przez  przeciąg  wieków.  Luter  nazywał  Kościół

rzymskokatolicki  »wielkim  Babilonem  nieprawości,
wielką  wszetecznicą«.  Papieża  zaś  *Antychrystem«.
Można  by  mu  odpowiedzieć  brutalnie:  »Ty  patrz  sic*
bie!«  W  istocie  musiał  nie  zastanawiać  się  nad  sa*
mym  sobą,  gdy  odważył  się  na  takie  oskarżenie.  Inni
pozbierali  plewy  reformatora,  aby  je  rzucić  w  twarz

Kościołowi. Przez odbicie się większa część powróciła
na ich twarze.

Zarzuca się Kościołowi nicość moralną, obłudę re*

ligijną;  z  jego  dzieła  czyni  się  przekleństwo  ludzko*
ści,  obrzydzenie  życia.  To  Kościół  psuje  i  plami
wszystko;  on  przeszkadza  instynktowi  ludzkiemu

rozwijać  się  w  całej  swej  pełni...  Niegdyś  u  Greków,
przed  zaprowadzeniem  chrześcijaństwa  było  inaczej,
piękniej:  uśmiech  powszechny  pod  zawsze  błękitnym
niebem.  To  Kościół  zabrania  przyjemności  upiększa*
nia  życia  i  czynienia  go  znośnym.  Odkąd  Kościół  rzą*
dzi,  jest  w  domach  ponuro,  smutno  i  szpetnie...  Wi*

dząc grzech we wszystkim, wszędzie go też rozsze*

rza. Gdyby Kościół nie krępował natury ludzkiej,

225

roztaczałaby ona z całą swobodą dokoła swe powaby
doskonałej niewinności i anielskiej czystości!!1

Skutki.

— Rozdrobnione na małe ziarenka i roz*

proszone  na  wszystkie  strony  oskarżenie  pada  w  su*
mienie  publiczne  i  tam  kiełkuje.  W  ten  sposób  wscho*
dzi  przeciw  Kościołowi  niedowierzanie  i  wzgarda,  na
którą  zasługuje  za  swoją  rzekomą  obłudę.  O  jego
wielkich  zasługach,  cnotach,  których  jest  strażnicza
ką  i  matką,  wzniosłej  świętości,  której  jest  jedynym
ośrodkiem  żywotnym,  o  jego  dziele  podniesienia  mo*
ralnego,  o  jego  litości  dla  grzeszników,  o  wszystkim,
co  wlał  i  utrzymał  pięknego  wśród  brzydoty  ludzkiej,
nie  ma  nigdy  mowy.  O  tym  milczy  się,  to  się  ukry*
wa,  aby  pozostało  na  zawsze  nieznane.  Według  tych  lu*
dzi,  Kościół  odpowiedzialny  jest  za  najgorsze  występki,
pozbawiony  chwały,  która  należałaby  mu  się  za  jego
dobrodziejstwa,  obciążony  jest  wszystkimi  grzechami

Izraela, i staje się kozłem ofiarnym, którego nie ude*
rza się nigdy za mocno i przeciw któremu najbardziej

nienawistne  oszczerstwa  będą  zawsze  mniejsze,  niż
jego  nikczemność.  Pan  Jezus  niósł  zbrodnię  Baraban
sza;  Kościół  niesie  ciężar  wszystkich  zbrodni,  o  które
podoba  się  pierwszemu  lepszemu  go  oskarżyć...  Jeśli
się  Kościół  broni,  mówią:  »Macie  dowód,  że  uważa

się za winnego«. Gdy milczy, mówią: »MiIczenie

jego jest przyznaniem się«.

—

Oskarżenie, że Kościół jest uwodzicielem

ludzkości.

Oskarżenie.

— »Co czyni Kościół swymi obietnic

cami  Raju,  swoją  kołysanką  nadziei,  którą  nuci  nie*
szczęśliwym,  aby  ich  uśpić,  co  czyni  Kościół?  Stara
się  zjednać  zaufanie  maluczkich,  przywiązać  do  siebie
serca, stać się ucieczką wszystkich przez życie ucie*

Odpowiedzi Chrystusa

226

miężonych.  Czyż  nie  jest  jasnym,  że  religia  działa
jak  opium  na  ludzi?  Taki  napis  umieszczony  jest  na
Placu  Czerwonym  w  Moskwie.  A  Moskwa,  to  świa*

towe centrum prawdy i bezstronnej historii... Kościół

posiada  pełne  flaszki  tego  opium  w  swej  aptece.  Kto
chce,  bierze  go  albo  za  pieniądze,  albo  za  darmo.
Kościół  jest  uwodzicielem  przez  swoje  miłosierdzie,

przez  swe  niezliczone  dzieła,  przez  swe  przemowy,
przez  ojcowski  ton  swego  głosu,  przez  swoje  skargi
nad  nędzą  ludzką,  nawet  przez  swe  protesty  prze*
ciw  niesprawiedliwości.  Uwodzicielem  przez  usługi,

jakie  świadczy,  przez  pieniądze,  które  rozdziela,  przez
odwiedzanie  ubogich,  przez  Siostry  miłosierdzia,  opie*
kujące  się  biednymi  i  chorymi.  Uwodziciel!  Uwodzi*
ciel!  Uwaga,  proletariusze!  Kościół  was  czaruje,  aby
was  uśpić!  Usypia  was  ze  strachu,  abyście  się  nie  obu*
dzili.  W  razie  zbyt  silnej  dozy  tego  opium,  nie  bę*
dziecie się mogli więcej obudzić.

Pan Jezus także był oskarżony, jako uwodziciel

ludu.  Uwodził  ich  w  istocie,  ale  tym  czystym  i  bo*
skim  czarem  istoty,  która  olśniewa  świętością,  pociąga
dobrocią,  podbija  chorych  przez  uzdrawianie  ich,  nie*
szczęśliwych  przez  pociechę,  upadłych  przez  przywra*
canie  im  dobrego  imienia.  Uwiedzenie  przez  cnotę,
miłość  i  dobre  uczynki!  Ale  źli,  nawet  i  to  obrócili  prze*
ciw  Panu  Jezusowi.  Im  więcej  pociągał  jednych,  tym
wiecej  rozgoryczał  drugich.  Każdy  nowy  przyjaciel

zdobyty Sercem, przysparzał Panu Jezusowi nowego

nieprzyjaciela.  Trafiało  się,  że  dobroczyńca  uważany
był  za  uwodziciela  i  traktowany  jak  złoczyńca.  Nie*
stety!  Miało  to  swoje  skutki.  Uwiedzeni  zwrócili  się

przeciw uwodzicielowi, ci, którzy otrzymali dobro*

dziejstwa, przeklinali swego dobroczyńcę. Nadeszła
godzina, kiedy pomimo tylu usług oddanych i tylu
wyświadczonych dobrodziejstw, nie pamiętano o nich,

227

jak  chyba  tylko  po  to,  aby  je  rzucić  jak  garść  błota
w  twarz  Panu  Jezusowi  w  chwili  konania,  i  szydzić:
»Ty,  który  wybawiałeś  tylu  innych,  nie  możesz  teraz
wybawić siebie«.

Następstwa.

— Nie ma nic łatwiejszego ani wstręt*

niejszego,  jak  podstępem  i  brutalnym  oskarżeniem
przemienić  dobroczyńcę  w  uwodziciela.  Wystarczy
ogłosić  go  za  obłudnika,  przypisać  mu  ukryte  złe
myśli.  Jeśli  się  to  powtarza  długo  i  z  naciskiem,  oka*
żując  szlachetne  oburzenie,  gra  odnosi  swój  skutek.

Im  bardziej  zatem  dobroczyńca  mnoży  swe  dobro*
dziejstwa,  im  bardziej  objawia  się  jego  dusza  »uwodzi*
ciela«,  tym  prędzej  należy  mu  przeszkodzić  w  jego
dziele.

Podstępne ataki i zamachy na Kościół dokonywa*

ne są w szybkim i skutecznym tempie. Biedny Ko*

ściół! Ich argumentacja: »Patrz ludu! Kościół nie

czyni  nic  dla  ciebie!«  Jeśli  Kościół  protestuje,  poka*
żując  na  swoje  wielkie  dzieła,  natychmiast  nastę*
puje  odwrót:  »Ludu!  Wszystko  co  Kościół  czyni  dla
ciebie,  to  kłamstwo,  komedia,  uwiedzenie.  Im  więcej
czyni,  tym  bardziej  nie  należy  mu  ufać«.  Opium!
Zawsze  opium...  I  ludzie,  którzy  raz  wyrzucają  Ko*
ściołowi,  że  się  nimi  nie  zajmuje,  drugi  raz  znowu,
że  ich  pieści  swymi  dobrodziejstwami,  zwracają  się
przeciw  niemu!...  Kościół  dobroczyńcą?  Nie,  uwodzi*
cielem! Wielkim uwodzicielem pokoleń!...

Cóż więc! Sw. Jan Chrzciciel pije tylko wodę, na*

tychmiast  wskazują:  »Idzie  obłudnik!«  Pan  Jezus  pije
wino,  zaraz  wołają:  »Oto  pijak!«  Należałoby  w  ogóle
nic  nie  pić.  Ale  wtedy  znowu  powiedzą:  »Jesteście
ludźmi,  okrywającymi  się  tajemniczością!  Wiadomo,
że  tak  czy  tak  pijecie!«  Znaną  jest  następująca  histo*
ryjka:  Peronem  dworca  kolejowego  przechodzi  jakiś
ksiądz niosąc sobie sam walizkę. Ktoś mu docina:

15*

228

»Patrz!  Sknera!  Nie  ma  obawy,  żeby  dał  coś  zarobić
bagażowemu!«  Słysząc  to  oddaje  ksiądz  walizkę  ba*
gażowemu,  wtedy  inny  woła:  »  Patrz!  jaki  próżniak,
nie  może  sobie  sam  ponieść  walizki!«  Tak  jest  zawsze
w  stosunku  do  Kościoła.  Oskarża  się  go,  że  jest  prze*
wrotny, a ludzie wierzą!

Odpowiedź.

— Odpowiedzią — która jednak prze*

kona  tylko  szczerych  —  byłoby  krzyczeć  pełnym  gło*
sem:  Nie!  Nie!  Kościół  nie  jest  uwodzicielem!  Można
bowiem  powiedzieć  biorąc  Boga  na  świadka,  że  Ko*
ściół  nie  na  to  pracuje,  aby  ludzi  usypiać,  zmuszać

do milczenia, oszukiwać, uwodzić, jednym słowem
uwikłać w swoje sieci! Kościół pracuje, aby ludzi

oświecać, pomagać, pocieszać, ulepszać tych, którym

wraz z sercem oddaje swe usługi. Kościół nie jest zło*

wrogim pająkiem, który w pajęczynę swych dobro*

dziejstw łowi lud, jak naiwną muchę. Ci, którzy

twierdzą  tonem  przekonywującym,  że  tak  jest,  kła*
mią.  I  wiedzą  doskonale  o  tym.  Dlaczego  tylko  Ko*
ściół  nie  może  być  szczerym?  Dlaczego  tylko  ci,  któ*

rzy  go  oskarżają,  mieliby  przywilej  szczerości?  Czy
to,  że  widzi  się  w  Kościele  tylko  obłudę,  nie  dowodzi,
że  samemu  ma  się  jej  pełną  duszę?  Od  dawna  już
zauważono,  że  przypisuje  się  drugim  swoje  własne
uczucia.  Człowiek  występny  nie  może  uwierzyć  w  cno*
tę  bliźniego,  egoista  w  poświęcenie  ludzi  wspaniało*
myślnych,  wyzyskiwacz  w  bezinteresowność  dobro*
czyócy.  Gdy  się  jest  złym,  widzi  się  wszędzie  tylko

zło.  Ci,  którzy  tak  skwapliwie  oskarżają  Kościół  o  usy*
pianie  sumień  ludzkich,  sami  są  pochlebcami  z  zawo*
du.  Jeśli  uważają  Kościół  za  uwodziciela,  to  sami  są
nieustannymi  uwodzicielami.  Kto  nie  ma  serca,  nie
wierzy  w  miłość.  Nie  potrzeba  chyba  udowadniać,  że
tak  liczne  w  Kościele  istoty,  poświęcone  tylko  ogól*
nemu dobru ludzkości, nie są zgromadzeniami uwo*

229

dzicieli i uwodzicielek. Nieszczęście świata i jego nę*

dza  nie  polega  na  tym,  że  tych  uwodzicieli  jest  za
dużo,  ale  na  tym,  że  ich  jest  mało!  Pełna  czaru  obiet*
nica  Ostatniej  Wieczerzy  jest  równie  usypiająca,  jak
obietnica  Raju.  Kto  był  prawdziwym  uwodzicielem:

Czy faryzeusze, którzy oskarżali Pana Jezusa, że nim

jest, czy Jezus, który zadowalniat się mnożeniem
swych dobrodziejstw? To samo pytanie odnosi się do

Kościoła  i  jego  oskarżycieli.  Nie  chcę  oskarżać  tych,
którzy  są  poza  Kościołem!  Protestuję  jednak  w  imię
tych  serc  szlachetnych,  wolnych  i  braterskich,  które
za  przykładem  Chrystusa,  bez  żadnych  nieuczciwych,
ukrytych,  uwodzicielskich  myśli,  pracują,  kochają,
szczerze pomagają ludziom.

—

Oskarżenie podwójne

sprzeczne, że Ko*

ściół jest nieprzyjacielem cezara, któremu zazdrości

panowania, i że równocześnie jest wspólnikiem, bo mu

pomaga w jego dziele.

Tak samo faryzeusze oskarżają najpierw Pana Je*

zusa  jako  wspólnika  cezara,  ponieważ  każe  oddać
cesarzowi,  co  jest  cesarskiego,  a  potem  przed  Piłatem
oskarżają  Go,  że  jest  nieprzyjacielem  cezara,  że  chce
zająć  jego  miejsce  i  że  jest  dla  imperium  rzymskiego

czynnikiem nieuchronnej zagłady.

Jeszcze jeden dowód, jak oskarżenia przeciw

Chrystusowi są sprzeczne i zbijają się wzajemnie.
Pamiętamy historię dwóch świadków, przyprowadzo*

nych przed trybunał Sanhedrynu, aby obciążyli Pana
Jezusa. Nie zgadzali się z sobą. Zbijali się wzajem*

nie. Co pozostało z ich sprzecznych świadectw? Nie*
porównaną chwałą Pana Jezusa jest to, że można

oskarżyć Go tylko drogą kłamstwa i oszczerstwa.
Atak kończy się dla Jego oskarżycieli fatalnie,, w śle*

pej uliczce bez wyjścia.

230

Podwójne i sprzeczne oskarżenia przeciw Kościo

łowi.

Od samego początku do dnia dzisiejszego rozle*

gają się one przez wieki.

a) Raz, w tym czy innym kraju, oskarża się Ko*

ściół  przed  cesarzem,  jako  wielką,  wrogą  potęgę  pań*
stwa.  »Nie  dowierzajcie  Kościołowi,  cesarze,  królo*
wie,  dyktatorzy,  naczelnicy  ludu!  Kościół  posiada  su*
mienia  i  serca.  Podburza  je  przeciw  wam!  Myślicie,  że
posiadacie  dusze!  Nieprawda!  Kościół  je  opanował.
A  wraz  z  duszami  posiada  całego  człowieka...  Kościół

buduje  bariery  przeciw  waszej  władzy!  Przeszkadza
waszemu  nieograniczonemu  panowaniu*:.  Cezar  słu*
cha,  protestuje,  oburza  się.  »To  jest  nadużycie  —
oświadcza.  Nie  ma  innego  pana  nad  cezara!  Niech
zawada  ustąpi!  Jeśli  się  będzie  opierać,  złamię  ją!«
Tyle  prześladowań,  zarządzonych  przez  cezara  prze*
ciw  Kościołowi,  nie  ma  innego  początku  ani  innego
znaczenia.  Cezar  mści  się,  gdyż  donosiciele,  obłudni
pochlebcy,  zapewnili  go  o  niebezpieczeństwie.  Niech
ginie  Kościół,  byleby  żył  cezar!  Niech  gnije  w  więzie*
niach,  byle  tylko  cezar  był  spokojny  na  swoim  tro*
nie...  Tak  było  od  czasów  Nerona.  Czy  można  po*
wiedzieć, że dzisiaj jest inaczej?

b) A oto inna piosenka. Kiedy indziej, w innym

znowu  kraju  oskarża  się  Kościół  przed  ludem,  jako
wspólnika  cezara:  »Nie  dowierzajcie,  obywatele!  Ko*
ściół  jest  duchowym  żandarmem  władzy.  Porozumie*
li  się  z  sobą  przeciwko  wam!  Widzicie,  jak  się  zga*
dzają.  Cezar  wie  dobrze,  że  potrzebuje  Kościoła,  że

Kościół jest jego najlepszym oparciem, że podbija dla

niego serca ludzkie. Razem depczą sumienia wszyst*

kich. Swoją powagą uświęca Kościół nadużycie wła*
dzy! Dzięki niemu tyrania cezara rozrasta się do nie*

231

bywałych  granic*.  Pod  wpływem  takich  oskarżeń  lud
się  burzy.  A  wiadomo,  że  gdy  lud  się  rusza,  wywołuje
to  huk,  jakby  gromu,  wznieca  pożary,  wytacza  rzekę
krwi!

I tak stosownie do okoliczności i czasu oskarża

się  Kościół  przed  cezarem,  jako  nieprzyjaciela  jego
władzy  i  podżegacza  do  buntów  wśród  gminu,  —  to
znów  oskarża  się  Kościół  przed  ludem,  jako  nieprzyja*
cielą  jego  wolności  i  wspólnika  tyranii  u  góry.  Oto  dla*
czego  prześladowania  nie  mają  zawsze  tego  samego
charakteru.  Powód,  dla  którego  rzucano  chrześcijan
na  pożarcie  dzikim  zwierzętom  w  amfiteatrach  Rzy*
mu,  nie  był  tym  samym,  dla  którego  później  prowa*
dzono  ich  na  rusztowania.  Neron  zawziął  się  przeciw
Kościołowi,  który  broni  świętych  praw  sumienia  ludz*
kiego;  lud  występuje  przeciwko  Kościołowi,  jako  te*

mu, który rzekomo popiera nadużycia władzy tyran*
skiej.

Dwaj świadkowie występują zawsze obok siebie.

Zawsze są w sprzeczności ze sobą. Prześladowanie
wybucha zawsze przy końcu dwóch przeciwnych so*
bie oskarżeń.

Odpowiedź.

— Zwracam się do dusz prawych.

Innym nie mam nic do powiedzenia; oni znajdą zaw*

sze  powody,  aby  występować  przeciw  Koścołowi;  cc*
zar  podług  nich  postępuje  zawsze  sprawiedliwie,  gdy
prześladuje  Kościół  jako  potęgę  współzawodniczącą;
lud  również  jest  w  prawie,  gdy  idzie  do  szturmu  prze*
ciw Kościołowi, jako wspólnikowi cezara.

Mówię więc teraz tylko do dusz prawych! Zostaw*

my  na  uboczu  poszczególne  wypadki  zawsze  możliwe,
które  idą  na  rachunek  zainteresowanych;  one  nie  do*
wodzą  niczego,  jako  zarzut  przeciwko  całemu  Kościo*
łow. Bez względu na to, kim jest cezar, czy władcą

232

starożytnym  czy  nowożytnym,  Kościół  zasadniczo  nie
jest  ani  jego  nieprzyjacielem,  ani  wspólnikiem.  Nie
jest  nim  więcej,  niż  sam  Pan  Jezus,  który  rozkazał
płacić  cezarowi  daninę,  domagał  się  jednak  od  cezara
poszanowania  nienaruszalnego  prawa  do  sumień  ludz*

kich.  Kościół  myśli  i  działa  w  istocie  tak  samo.  Cezar
nie  potrzebuje  obawiać  się  Kościoła,  gdy  sprawie*
dliwie  wykonuje  władzę  w  swym  państwie.  Kościół
wie,  że  władza  pochodzi  od  Boga,  że  jest  potrzebna,
że  dla  porządku  i  spokoju  publicznego,  posłuszeństwo
poddanych  jest  obowiązujące.  Dlatego  nawet  za  pa*
nowania  Nerona,  św.  Paweł  głosić  będzie  uległość
chrześcijańską.  W  tych  wypadkach  każdy  cezar,  wy*
stępujący  przeciw  Kościołowi  działa  przeciwko  sobie
samemu...  Gdy  jednak  cezar  wykracza  poza  swą  wła*
dzę,  nie  może  się  niczego  innego  spodziewać  od  Ko*

ścioła, jak jego nie pochwalającego milczenia i ko*

niecznego sprzeciwu. Gdy nadużywa swej władzy,

gdy wdziera się w życie wewnętrzne, które do niego

nie  należy,  gdy  gnębi  i  tyranizuje,  gdy  depcze  brutal*
nie  sumienie  ogółu,  —  wtedy  Kościół  się  przeciwsta*
wia.  Na  szczęście!  W  ten  sposób  bowiem  ocala  honor

Boży, swój i człowieka. Gdyby lud nie był tak nie*

wdzięcznym i zaślepionym, mógłby to obecnie poznać
i przypomnieć sobie o tym z przeszłości. — Władcy,

który  oskarża  go:  »Nie  jesteś  przyjacielem  cezara«  —
odpowiada  Kościół:  »To  zależy  od  cezara  i  od  jego
postępowania  z  duszami«.  Ludowi,  który  go  oskarża:

»Jesteś  wspólnikiem  cezara!«  —  odpowie:  »Nie  jestem
jego  wspólnikiem.  Pomagam  mu  w  normalnym  wy*
pełnianiu  obowiązków;  a  to  jest  dobrym  także  i  dla
ciebie.  Występuję  przeciwko  niemu,  jeśli  nadużywa
swej władzy i w ten sposób bronię ciebie«.

Kościół nie robi sobie wiele złudzeń co do sku*

teczności tej odpowiedzi. Ma doświadczenie życiowe;

233

przeżył  już  długą  historię,  nauczył  się  wielu  rzeczy,
a  jego  rozległa  pamięć  jest  wierna.  Widział  w  cza*
sach  ewangelicznych,  że  łączyły  się  z  sobą  przeciw
Chrystusowi  istoty,  które  wszystko  inne  rozdzielało:
żydzi  i  poganie,  których  dzieliła  rasa;  lud  i  arysto*
kracja,  których  dzieliło  położenie  socjalne;  faryzeu*
szc  i  saduceusze,  których  dzieliła  religia;  Herod  i  Pi*
łat,  których  rozdzielał  interes;  uczeni  i  niewykształce*

ni,  których  rozdzielała  kultura;  —  wszyscy  się  jed*
noczyli  przeciw  Chrystusowi  w  okrzyku  oburzenia
w  Pretorium  i  we  wrzasku  na  Golgocie...  Jak  chcecie,
żeby  się  Kościół  dziwił  temu,  na  co  patrzał  niegdyś,

i co widzi dzisiaj! Jego dolą jest dola Chrystusa! Dla*

tego  trzeba  na  szlachetną  obronę  wielkiego  oskarżo*
nego  otwierać  ludziom  oczy.  Kościół  nie  jest  bez  winy
ani  bez  grzechu.  Ale  gdy  niewolnik  z  rozkazu  Piłata

przynosi  misę,  napełnioną  wodą,  nie  Kościół  powi*
nien  umyć  sobie  ręce  —  nie  ma  ich  tak  brudnych!  —
ale  przede  wszystkim  oskarżyciele,  którzy  nie  mają
ich bardzo czystych!

Gdy Pan Jezus stojąc przed trybunałem Sanhe*

drynu  i  Piłata,  nie  odpowiadał  na  oskarżenia,  dzi*
wiono  się  Jego  milczeniu.  A  On,  aby  zakończyć  da*
rcmną  dyskusję,  jako  ostatni  argument  i  stanowczą
odpowiedź,  rzucił  te  słowa:

» Jeśli wam powiem, nie

uwierzycie mi. Są jednak moje dzieła. One świadczą
0 Mnie*.

Dzieła Pana Jezusa świadczyły aż nadto wy*

mównic na Jego korzyść. Kościół pomimo wszystkich
różnic, ma prawo zastosować do siebie tę odpowiedź
1 przeciwstawić licznym i zbijającym się oskarżeniom
świadectwo swych dzieł, które stanowią jego historię.

Oczywiście i teraz zjawia się pachołek, który nie*

gdyś uderzył Pana Jezusa, aby spoliczkować Kościół.

Kościół na to zasłużył! »Tak odpowiadasz tym, któ*
rzy cię pytają ?« A Kościół wspaniały, jak Jego Mistrz

234

zelżony, odpowiada po prostu jak Pan Jezus:

»Jeśli

źle rzekłem, daj świadectwo o złym, a jeśli dobrze,

czemu mię bijesz?«

Po słowach tych oskarżyciele po*

winni odejść, podobnie jak uczynili to faryzeusze
zmieszani i upokorzeni, gdy na placu w Jerozolimie

wyrzekł Pan Jezus te decydujące słowa: ^Oskarżacie
ją jako winną, krzyczycie przeciwko niej, chcecie ją

ukamienować!  Niech  ten  z  was,  który  jest  bez  grze*
chu,  pierwszy  rzuci  na  nią  kamień«.  Odeszli  wszyscy...
Iluż  ludzi  przez  przeciąg  dwóch  tysięcy  lat  również

odeszło,  pozostawiając  na  placu  obu  w  ich  wspólnej
boleści  i  wspólnym  majestacie,  Jezusa  Chrystusa,  tego
wielkiego  zapoznanego  i  Kościół,  ten  wielki  a  spo*
twarzony!

Document Outline