MAŁGORZATA KOWALSKA

NARKOMANIA W

ŚRÓD DZIECI

I MŁODZIE

ŻY

KOSZALIN 2002

2

SPIS TRE

ŚCI

1.

POJ

ĘCIE PATOLOGI SPOŁECZNEJ......................................... 3

2.

NARKOMANIA – KRÓTKI RYS HISTORYCZNY ................. 5

3.

POJ

ĘCIE NARKOMANI ............................................................ 6

4.

CHARAKTERYSTYKA ZJAWISKA ........................................ 7

5.

PRZYCZYNY NARKOMANI .................................................... 9

6.

OBRAZ NARKOMANI W POLSCE ........................................ 11

7.

LECZENIE I RESOCJALIZACJA ............................................ 12

8.

BIBLIOGRAFIA ........................................................................ 14

3

1. POJ

ĘCIE PATOLOGII SPOŁECZNEJ.

Zdefiniowanie poj

ęcia „patologia społeczna” napotyka wiele trudności,

gdy

ż termin ten jest zrozumiany niejednoznacznie. Patologia na gruncie

etymologicznym to: pathos- cierpienie, logos- nauka (z j

ęzyka greckiego).

Według A. Podgóreckiego patologia społeczna to „... ten rodzaj

zachowania, który pozostaje w zasadniczej, nie daj

ącej się pogodzić sprzeczności

ze

światopoglądowymi wartościami, które w danej społeczności są akceptowane."

1

Inne

stanowisko

w

zakresie

zdefiniowania

patologii

społecznej

prezentuje J.Wód

ź. Przyjmuje on, że zjawiskami patologicznymi są wszelkie

zjawiska:

„niezgodne

z

wzorami

zachowa

ń

(postawy)

zawartymi

w systemach normatywnych badanej społeczno

ści,

występujące w zwiększającym się nasileniu ilościowym,

dysfunkcjonalne, mające wyraźnie zakłócający wpływ na

poszczególne, istotne w danej zbiorowo

ści, elementy dokonujących

si

ę zmian społecznych.”

2

S

ą to definicje przyjmujące różne kryteria wyodrębnienia zjawisk

patologicznych.

W

pierwszym

przypadku

dysfunkcja

dotyczy

układu

strukturalnego, w drugim za

ś – dynamiki określonych procesów.

Marian Lipka poj

ęcie patologii społecznej traktuje jako „...określony

stan postaw, zachowa

ń i sytuacji życiowych młodzieży, które są szkodliwe dla

historycznie

uwarunkowanego

post

ępu powodują ujemne następstwa dla

wszechstronnego rozwoju jednostki, grupy lub całego społecze

ństwa a polegają na

odrzuceniu lub nieposzanowaniu jednostki i ogółu obywateli na okre

ślonym etapie

rozwoju kraju”.

3

Podobnie zjawisko to interpretuje Beczkiewicz, który mówi,

że

„... patologi

ę społeczną traktujemy jako synonim tego, co jast faktycznie szkodliwe

bez wzgl

ędu na to, co poszczególni ludzie jak i uogólnione poglądy o tym sądzą.

Szkodliwe jest za

ś wszystko to, co destrukcyjnie oddziaływuje na prawidłowy

rozwój jednostki ludzkiej i

życia społecznego”.

4

Na podstawie literatury przedmiotu mo

żna stwierdzić, że wyodrębnia się

nast

ępujący typ zjawisk patologicznych:

Zjawiska indywidualne (np. samobójstwa, alkoholizm, narkomania,

prostytucja),

Zjawiska grupowe (np. dezorganizacja rodziny, przestępczość

zorganizowanych band),

1

Podgórecki A.: Patologia

życia społecznego, Warszawa 1969, s. 24-25.

2

Wód

ź J.: Zjawiska patologii społecznej a sankcje społeczne i prawne, Wrocław- Warszawa- Kraków- Gdańsk

1973, s.13- 14.

3

Lipka M.: Zjawiska patologii społecznej w

śród młodzieży, Warszawa 1977, s. 15 – 16.

4

Baczkiewicz Z.: Zjawiska społeczne szkodliwe jako przedmiot bada

ń naukowych, Warszawa 1976, s. 39 – 40.

4

Zjawiska dysfunkcjonalne w sformalizowanych strukturach

organizacyjnych, gdy nie realizuj

ą one założonych celów lub nie

spełniaj

ą określonych funkcji,

Zjawiska w strukturach przestrzennych, gdy treść stosunków

społecznych w grupach ludzkich oraz charakter ł

ączących ich więzi

społecznych ulega zakłóceniom na skutek ró

żnych procesów

daj

ącym się zlokalizować na danym terenie.

Według M. Jarosz

5

najwa

żniejsze grupy patologii społecznej to:

Przestępczość (np. kradzieże, włamania, zabójstwa, przestępstwa

gospodarcze i urz

ędnicze),

Alkoholizm, narkomania i lekomania,

Zachowania autodestrukcyjne (np. samobójstwa, samouszkodzenia),

Zaburzenia nerwowe i psychiczne,

Dewiacyjne zachowania seksualne (np. prostytucja),

Inne typy zachowań dysfunkcyjne wobec istniejącego systemu

społecznego, powoduj

ące np. zwiększanie się liczby rozbitych

rodzin i zjawiska tzw. „sieroctwa społecznego”.

5

Jarosz M. Wybrane zagadnienia patologii społecznej, Warszawa 1979,

5

2.

NARKOMANIA – KRÓTKI RYS HISTORYCZNY.

Ró

żnorodne środki odurzające znane były i używane od zarania dziejów

jako obrz

ędowe, magiczne, przeciwbólowe czy pobudzające.

W Europie narkomania rozwin

ęła się dopiero po II wojnie światowej.

Najpierw w latach pi

ęćdziesiątych, zaczęto na szeroką skalę odurzać się środkami

antybólowymi, potem zacz

ęła wzrastać ilość zażywanych leków uspakajających.

Lata sze

śćdziesiąte zaś cechują się rozpowszechnianiem środków wywołujących

ró

żne halucynacyjne „wizje”, kiedy to do Europy przeniknął ruch hipisów, który

w 1969 roku dotarł tak

że do Polski.

Z czasem narkomania znacznie rozszerzyła swoje kr

ęgi, obejmując także

młodzie

ż nie mającą ideologicznie nic wspólnego z hipisami.

Obecnie narkomani

ę uważamy za fenomen drugiej połowy XX wieku.

Rozpowszechniona w

śród dzieci i młodzieży jest jednym z najważniejszych – ze

wzgl

ędu na skutki – przejawów wykolejenia społecznego i na całym świecie

stanowi wyj

ątkowo trudny problem wychowawczy.

6

3.

POJ

ĘCIE NARKOMANII.

Podejmuj

ąc problematykę narkomanii rozpocznę od definicji tego

zjawiska społecznego. Czesław Czapów narkomani

ę określił jako „... stan

okresowej lub przewlekłej dysfunkcjonalno

ści organizmu szkodliwej dla jednostki

i społecze

ństwa, wywołanej powtarzającym się zażywaniem, nie w celach

terapeutycznych, leku albo jego zamiennika tj.

środka zapewniającego analogiczne

prze

życia”.

6

Zarówno w praktyce pedagogicznej jak i lekarskiej zjawisko to bywa

ró

żnie określane: narkomania, lekomania, lakozależność, toksykomania i inne.

Komisja Ekspertów

Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) opowiedziała się za

stosowaniem

nazwy

„toksykomania”

jako

najlepiej

przystaj

ącej

do

charakterystycznych cech tego zjawiska w

śród młodzieży i najbardziej poprawnej

znaczeniowo.

Zjawisko toksykomanii mo

że przybierać zjawisko narkomani, która

oznacza za

żywanie (połykanie, wstrzykiwanie, wdychanie) tzw. klasycznych

narkotyków (opiaty, cannabis, koka oraz grzyby halucynogenne). Tego rodzaju
odmiana toksykomani, znana narkomani

ą właściwą, stosunkowo rzadko występuje

w

śród dzieci i młodzieży, gdyż autentyczne narkotyki (np. opium, morfina,

heroina) s

ą bardzo drogie i trudniej dostępne niż inne środki odurzające.

Inn

ą

postaci

ą

toksykomanii

jest

lekomania

(lekozale

żność,

farmakomania),polegaj

ą na używaniu w celu odurzania się różnych preparatów

farmakologicznych(np.

uspokajaj

ących,

przeciwbólowych,

nasennych,

pobudzaj

ących itp.), które mają działania podobne do narkotyków.

W polskiej praktyce wychowawczo – o

światowej upowszechniła się

jednak nazwa „narkomania”, odnoszona do wszystkich odmian toksykomanii
i oznaczaj

ąca „...świadome wprowadzanie do organizmu substancji odurzających

w celu uzyskania stanu narkotycznego”.

7

6

Podgórecki A.: Zagadnienia patologii społecznej, Warszawa 1976, s. 371.

7

Inf. Statystyczna dot. rozmiarów niedostosowania społecznego dzieci i młodzie

ży w roku 1985. MOIW, Warszawa

1986

7

4. CHARAKTERYSTYKA ZJAWISKA.

Podaj

ąc za Górskim substancje narkotyczne mają co najmniej trzy

wspólne wła

ściwości:

8

a. Wywołuj

ą uczucie błogostanu, podobne do alkoholowego rauszu;

b. Powoduj

ą fizyczne i psychiczne uzależnienie się człowieka od

środków narkotycznych, czego zjawiskiem końcowym jest głód
narkotyczny;

c. Za

żywanie ich prowadzi do postępującej w dość szybkim tempie

fizycznej, psychicznej i społecznej degeneracji narkomana.

Rausz narkotyczny polega na doznawaniu pod wpływem

środka

odurzaj

ącego najczęściej przyjemnych wrażeń: znikają gdzieś wszelkie troski

i kłopoty, ust

ępuje napięcie psychiczne, mijają obawy i lęki. Wszystko to składa

si

ę na uczucie błogostanu, któremu towarzyszy – w zależności od zażywanego

środka – pobudzenie lub przyhamowanie aktywności. Człowiek pobudzony ma
wra

żenie świeżości, lekkości, dużej sprawności fizycznej, jasności umysłu oraz

siły i ch

ęci do działania. Przyhamowanie zaś odczuwane jest jako „słodkie

rozleniwienie” i uzupełnia niewra

żliwość na wszelkie trudy życia i przeciwności

losu.

Silny rausz powoduje tak

że zaburzenia świadomości. Pojawiają się

halucynacje, iluzje, deluzje. O halucynacjach (omamach) mówimy wtedy, gdy
człowiek widzi lub słyszy rzeczy nie istotne. Człowiek reaguje na pobudzenia
nerwowe centralne, tak, jak gdyby oddziaływały na niego bod

źce zewnętrzne,

mimo

że te bodźce nie występują w jego otoczeniu. Iluzje, czyli złudzenie, są to

fałszywe spostrze

żenia. Rożni się od przeżyć halucynacyjnych tym, że przy

halucynacjach nie ma w ogóle

żadnego przedmiotu, który by mógł być

spostrzegany, natomiast przy iluzjach taki przedmiot istnieje, jest jednak
spostrzegany i interpretowany bł

ędnie. Deluzje natomiast są to abstrakcyjne

przekonania, ale przekonania fałszywe, nie odpowiadaj

ące rzeczywistości.

Trzeba jednak zaznaczy

ć, że doznania pod wpływem rausza nie zawsze

s

ą przyjemne, pojawiają się czasem jako przygnębienie, nie określony lęk często

przechodzony w panik

ę, straszne, apokaliptyczne wizje.

Uzale

żnienie powstaje po pewnym, zazwyczaj niezbyt długim okresie

za

żywania środków narkotycznych i przejawia się jako niezwykle silne, wręcz nie

do opanowania pragnienie prze

żywania rausza. Jest to psychiczna zależność od

środków odurzających, która może się wytworzyć już po kilkakrotnym zaledwie
za

życiu środka.

Nie co pó

źniej pojawia się znacznie głębsza zależność fizyczna. Polega

ona na tym,

że w miarę zażywania środków stają się one chemicznymi składnikami

8

Górski S.: Uwaga rodzice narkomania!, Warszawa 1985, s. 13.

8

organizmu, wskutek czego komórki i tkanki przyzwyczaj

ą się do nich, tak, że

narkotyk staje si

ę konieczny do zachowania biochemicznej równowagi ustroju.

Po wytworzeniu si

ę zależności fizycznej, brak środków odurzających

wywołuje głód narkotyczny, powoduj

ący przymus systematycznego zażywania

narkotyków i ci

ągłego zwiększania ich dawki. W przeciwnym razie występuje

niezwykle przykro odczuwalne tzw. zespół objawów abstrakcyjnych. Zaczyna si

ę

on zwykle od wzrastaj

ącego wewnętrznego przymusu zażycia środka. Następnie

pojawia si

ę rozdrażnienie, podenerwowanie, niemożność skupienia uwagi, uczucie

zm

ęczenia. Nasila się niepokój, stopniowo przeradzający się w lęk, wprost nie do

zniesienia. Nierzadko narkomana w tym stanie ogarniaj

ą myśli samobójcze, które

mo

że wprowadzić on w czyn. Objawom tym towarzyszą różne dolegliwości

cielesne, takie jak np. intensywne pocenie si

ę, łzawienie. Źrenice mocno się

rozszerzaj

ą i nie reagują na światło. Pojawiają się dreszcze, ostre bóle głowy,

brzucha, bolesne dr

ętwienie kończyn, mimowolne skurcze mięśni. Zawroty,

nudno

ści i torsje oraz poważne zaburzenia układu krążenia i oddychania, co może

spowodowa

ć zapaść.

Charakterystyczne

jest,

że zażycie środka odurzającego prawie

natychmiast usuwa objawy głodu narkotycznego. Niestety, nie na długo, gdy

ż po

kilku godzinach

środek przestanie działać i znów pojawi się głód narkotyczny.

Degeneracja społeczna rozpoczyna si

ę i systematycznie postępuje po

wytworzeniu si

ę uzależnienia psychicznego i fizycznego. Głównym jej czynnikiem

jest nieustanny l

ęk przed głodem narkotycznym. Sprawia on mianowicie, że

narkoman nie jest w stanie niczym si

ę zająć, wykonać jakiejkolwiek pracy. Jego

jedyne, przemo

żne, ograniczające całą osobowość dążenie – to za wszelką cenę

zdoby

ć środek narkotyczny. Częstokroć narkotyk jest dla narkomana ważniejszy

od

po

żywienia. Nieustanne odurzenie oraz przykre dolegliwości głodu

narkotycznego staj

ą się także przyczyną degeneracji społecznej. Narkotyzujący się

ludzie nie s

ą w stanie kontynuować nauki czy pracy zawodowej, którą najczęściej

porzucaj

ą. Wypierani i represjonowani przez środowisko, poszukują oparcia

w jakie

ś grupie, która by ich zaakceptowała. Zazwyczaj znajdują przytulisko

w

śród ludzi z tzw. marginesu społecznego. Wiążąc się z nimi, zostają jednocześnie

definitywnie

odsuni

ęci od dotychczasowych grup koleżeńskich. Ponadto

konieczno

ść ciągłego zdobywania narkotyku często popycha młodych ludzi na

drog

ę przestępstwa (kradzieże, włamania, prostytucja). W ten sposób

systematycznie obni

ża się społeczny status narkomana, osiągając wreszcie dno

ludzkiej egzystencji.

9

5. PRZYCZYNY

Przyczyny narkotyzowania si

ę dzieci i młodzieży są wielorakie i bardzo

zło

żone. Wyniki licznych badań przedstawionych przez Cekierę wskazują, że

nast

ępujące czynniki najczęściej decydują o narkomanii:

9

1. Ukształtowane w toku wychowania, pewne szczególne cechy

osobowo

ściowe, określane jako „skłonność do nałogów”. Mianowicie, na

niebezpiecze

ństwo narkomanii szczególnie narażone są dzieci i młodzież

nadwra

żliwa, o kruchej strukturze psychiki, osoby, które z jednej strony dążą do

ekstensywnego

życia i sukcesów, z drugiej zaś – cechuje się rozbieżnością między

osobistymi celami, pragnieniami, ambicjami a mo

żliwościami ich osiągnięcia oraz

zaspokajania. Młodzi ludzie tej kategorii s

ą zazwyczaj lękliwi i ulegli. Bardzo

cierpi

ą z tego powodu i dlatego starają się udawać silnych psychicznie, narzucać

innym swoj

ą wolę. Wykazują przy tym małą odporność na wszelkie stresy,

frustracje i trudno

ści, choć skrzętnie to ukrywają. Nie umieją przegrywać

i skutecznie broni

ć się przed porażkami. Łatwo popadają w irytacje i ulegają

zniech

ęceniu wskutek niepowodzeń życiowych. Nieustannie dręczy ich silny

i wyj

ątkowo przykry stan napięcia oraz poczucie dyskomfortu psychicznego. I oto

w tej sytuacji młody człowiek odkrywa np. przez przypadek,

że narkotyk usuwa,

czy cho

ćby łagodzi owe szczególnie nieprzyjemne odczucia. Stępia bowiem

świadomość, oddala kłopoty, koloryzuje świat i pozwala oderwać się od
przykro

ści. Przynosi psychiczne odprężenie – błogostan.

2. Ró

żne inne czynniki zewnętrzne, takie jak np. wpływ grupy

rówie

śniczych, młodzieżowa moda na narkomański styl życia, czy też ciekawość

dozna

ń, wywołanych działaniem środków odurzających. Narkomańskie grupy

rówie

śnicze wchłaniają zwłaszcza tych nastolatków, którymi mało zajmują się

rodzice. Wpływem tych grup szczególnie zagro

żone są jednostki nadpobudliwe,

bezustannie poszukuj

ące zmian, przygód i „mocnych wrażeń”. Na ogół są to dzieci

bardzo sprawne fizycznie, pełne energii z ogromn

ą potrzebą ruchu. Jednakże cała

ich aktywno

ść pozbawiona jest refleksji, nie zastanawiają się nad swymi

poczynaniami,

żyją chwilą bieżącą. Nauka ich nudzi i nie mają do niej cierpliwości

– st

ąd brak sukcesów szkolnych, który usiłują kompensować imponując kolegą

sił

ą, brutalnością, ignorancją uznanych norm, arogancją wobec dorosłych.

Wskutek tego nie s

ą lubiane przez nauczycieli i odtrącone emocjonalnie przez

rówie

śników. W ten sposób dziecko trafia do grupy narkomanów, która daje mu

poczucie znaczenia, dostarcza „silnych prze

żyć” i fascynują egzotyką „wolności”.

W

śród niektórych kręgów młodzieży zażywanie narkotyków stało się

swoist

ą modą, czymś w rodzaju certyfikatu na „bycie prawdziwym człowiekiem”,

podobnie jak picie alkoholu i palenie papierosów w pewnym wieku uwa

żane bywa

za wyraz dorosło

ści. Ta narkomańska moda rozprzestrzenia się w lawinowym

tempie ogarniaj

ąc całe szkoły. W bardzo licznych przypadkach głównym

czynnikiem inicjuj

ącym sięganie przez młodzież po narkotyki staje się ciekawość.

9

Cekiera C.: Toksykomania, Warszawa 1985, s. 255 – 256.

10

Najbardziej niebezpieczne s

ą takie sytuacje, gdy z ciekawości zdarza się, że

i z nudów, po raz pierwszy za

żyty środek od razu dostarcza młodemu

„eksperymentatorowi” przyjemnych dozna

ń. Wówczas zazwyczaj wielokrotnie

powtarza on t

ę sytuację, uzależniając się wkrótce od narkotyków.

Sytuacje trudne, konflikty i inne osobiste problemy nastolatków s

ą dość

istotnym, cho

ć okazuje się, że nie najważniejszym motywem sięgania po

narkotyki. Prze

żywanie przez młodzież tego rodzaju sytuacje trudne związane są

najcz

ęściej ze szkołą, z życiem rodzinnym, bądź dotyczą innych frustracji, głównie

emocjonalnych. I znów złudnie pomocy w poradzeniu sobie z sob

ą i ze swoimi

problemami okazuje si

ę być narkotyk. Nastolatek dopiero znacznie później

spostrzega,

że środki narkotyczne bynajmniej nie ujawniają go od problemów,

wywołuj

ą natomiast groźne w skutkach uzależnienie fizyczne i psychiczne.

11

6. OBRAZ NARKOMANII W POLSCE.

Zjawisko

odurzania

si

ę

w

śród

młodzie

ży

nosi

wyra

źne

znamiona politoksykomanii

(wielo

ść i różnorodność zażywanych środków

toksycznych) i pod tym wzgl

ędem odróżnia toksykomanię polską od innych krajów.

Cekierka

10

podaje,

że wśród wielości przyjmowanych środków znaczącą

pozycj

ę zajmują tzw. mocne narkotyki: opiaty, pochodne konopi i kokaina.

Odnotowano ponadto ok.120 ró

żnych innych substancji odurzających zażywanych

przez młodzie

ż. Jak dotąd nie zarejestrowano choćby pojedynczego przypadku

za

żywania jednego środka. Liczba specyfików stosowanych przez poszczególne

osoby waha si

ę od 4 do ponad 30. Do odurzania się młodzi ludzie wykorzystują

najró

żniejsze preparaty chemiczne, zarówno farmaceutyczne, jak i nie mające

zastosowania w lecznictwie (np. szczególnie szkodliwe lotne substancje niektórych
klejów, farb, lakierów), a tak

że produkowane domowymi metodami specyfiki

narkotyczne (np. do

ść prostym sposobem wytwarza się z maku tzw. „zupa” lub

„kompot”, zwany te

ż „polską heroiną”).

Podkre

śla się, że „...politoksykomania jest wyjątkowo niebezpieczna. Poza

spodziewanymi bowiem reakcjami prowadzi ona – cz

ęściej niż przy użyciu jednego

środka narkotyzującego – do stanu ostrej psychozy, a także do zwiększenia
prawdopodobie

ństwa powstania uzależnienia narkotycznego”

11

.

Aktualne polskie tendencje co do struktury i zmian omawianego zjawiska

formułowane s

ą następująco:

- „współczesna toksykomania ma zdecydowanie młodzie

żowy charakter, ponad 60%

narkomanów stanowi

ą dzieci i młodzież w wieku 10 – 24 lat;

- lawinowo obni

ża się wiek inicjacji narkotycznej, w której główną rolę odgrywają

rówie

śnicy;

- zasadniczym motywem pierwszego kontaktu z narkomanami

nadal jest

ciekawo

ść;

- dziewcz

ęta szybciej ulegają nałogowi niż chłopcy, jednakże toksykomania jest

bardziej rozpowszechniana w

śród młodzieży męskiej (stosunek uzależnienia

dziewcz

ąt do chłopców 1: 3);

- obserwuje si

ę systematyczny spadek liczby zażywających halucynogeny (np.

LSD), nie stwierdza si

ę także wzrost zażywania środków pobudzających, rysuje się

natomiast wyra

źnie tendencja do częstszego niż dawniej aplikowania sobie

specyfików uspakajaj

ących;

- toksykomania panuj

ąca w naszym kraju szerzy się głównie na terenach bardziej

uprzemysłowionych (głównie w du

żych miastach) – najpowszechniej zjawisko to

jest obserwowane w Warszawie, Poznaniu, Trójmie

ście, Łodzi, Krakowie

i Wrocławiu;

-

obserwuje si

ę narkotyczne konsumowanie herbaty, kawy i tytoniu, szczególnie

przez młodzie

ż szkolną”.

12

10

Cekiera C.: Toksykomania, Warszawa 1985.

11

Jarosz M.: Samozniszczenie. Samobójstwo. Alkoholizm. Narkomania, Wrocław 1976.

12

Górski S., Pytka L., Sawicka K., Opis przejawów i ocena rozmiarów nieprzystosowania społecznego dzieci

i młodzie

ży w latach 1985-86, Raport MOiW, Warszawa 1987.

12

7. LECZENIE I RESOCJALIZACJA

Z medycznego punktu widzenia toksykomania, podobnie jak alkoholizm,

stanowi szczególna chorob

ę, której leczenie bezwzględnie wymaga zastosowania

oddziaływa

ń resocjalizacyjnych. Postępowanie lekarskie dotyczy bowiem jedynie

wst

ępnej fazy terapii i ma na celu odtrucie (detoksykację), wzmocnienie

organizmu pacjenta oraz usuni

ęcie uzależnienia fizycznego, które mija zazwyczaj

w ci

ągu kilku lub kilkunastu dni abstynencji, w przeciwieństwie do uzależnienia

psychicznego, trwaj

ącego nieraz przez całe życie. Zasadnicze znaczenie

detoksykacyjne ma odstawienie

środka narkotycznego, z czym wiąże się pewne

niebezpiecze

ństwo, gdyż „...wszyscy dzisiaj zgodni są co do tego, że nie wolno

nagle odstawi

ć środka uzależniającego osobą używającym nałogowo leki

uspakajaj

ące, ze względu na możliwość wystąpienia groźnych dla życia powikłań,

np. stanu padaczkowego”. Bezpiecznie jest wi

ęc odstawić narkotyk stopniowo.

Druga zasadnicza faza terapii narkomanów, zmierzaj

ąca do eliminacji

psychicznego ma ju

ż pozamedyczny, ściśle wychowawczo – resocjalizujący

charakter. We współczesnych systemach resocjalizacji narkomanów dominuj

ą

dwie tendencje. Pierwsza z nich preferuje oddziaływanie liberalne, tolerancyjne,
oparte na stosunkach partnerskich. Druga natomiast zakłada stosowanie ostrego
re

żimu codziennego życia narkomanów. Obydwa te podejścia uznają jednak za

konieczne respektowanie zasady dobrowolnego udziału osób uzale

żnionych

w procesie terapeutycznym.

Podstaw

ą programów oddziaływań pierwszego rodzaju są bogate

do

świadczenia różnych odmian i wariantów psychoterapii. Najważniejsze w tym

podej

ściu są nie jakiejś specjalne metody oddziaływania, lecz sam klimat

charakterystycznego dla psychoterapii układu partnerskiego mi

ędzy terapeutą

a narkomanem. W stosunkach mi

ędzy nimi dominuje życzliwość, zainteresowanie

losem wychowanka i zrozumienie dla jego problemów. Psychoterapeutyczna
koncepcja resocjalizacji narkomanów nastawiona jest przede wszystkim na
wywołanie zmiany postaw i nastawie

ń uzależnionej wobec narkomańskiego

nałogu i stylu

życia. Działania te obejmują także rodzinę narkomana (terapia

rodzinna). Wychodzi si

ę bowiem z założenia, że istnieje ścisły związek z sytuacją

rodzinn

ą odurzających się nastolatków a ich skłonnością do narkomanii. Istotnym

czynnikiem w procesie resocjalizacji psychoterapeutycznej, zwłaszcza w jego
odmianie grupowej, jest społeczno

ść psychoterapeutyczna, która stanowi swoisty

instrument opinii i kontroli społecznej, sprawowanej nad post

ępowaniem

wszystkich uczestników grupy. W omawianych programach resocjalizacji
narkomanów wykorzystuje si

ę pewne techniki medytacyjne, zaczerpnięte z kultur

wschodnich oraz stosuje dyskusyjne sposoby post

ępowania.

Re

żimowe systemy resocjalizacji narkomanów przyjmują podstawowe

zało

żenia, że zjawiska odurzania się młodych ludzi nie da się zlikwidować

środkami psychoterapeutycznymi. Usunięcie nałogu wymaga – zdaniem
zwolenników tej koncepcji – zaistnienia realnych mocy zewn

ętrznych, silniejszych

13

od przymusu narkotycznego, które zmusiłyby narkomana do zmiany swego
post

ępowania. Moce takie mogą powstawać tylko wtedy, gdy narkoman znajdzie

si

ę e sytuacji absolutnie bez wyjścia, osaczony przez nałóg. Wtedy dopiero może

on nabra

ć względnie trwałego przekonania, że oto nadchodzi koniec i coś musi

ulec zmianie. Dopiero wówczas, gdy narkoman znajdzie si

ę na samym dnie

egzystencji, pojawia si

ę u niego autentyczna gotowość do porzucenia nałogu. I to

jest siła zewn

ętrzna, zmuszająca go do zmiany swej sytuacji.

Do

świadczenie „Synanonu” (przykład reżimowej instytucji odwykowej

dla narkomanów, zało

żonej w latach 50- tych na terenach Kalifornii)stały się

inspiracj

ą do powstania w Polsce „Monaru”. Realizowany tam program opiera się

na „...partnerstwie personelu i pacjentów przy zachowaniu wysokich wymaga

ń

dyscyplinarnych. Działania w o

środkach są podejmowane przez młodzież

w porozumieniu

z kadr

ą, która pełni tu rolę jedynie doradczą. Samorządność,

demokracja i samokontrola pacjentów s

ą jedynymi zasadami pedagogicznymi

mog

ącymi wypełnić puste wnętrze narkomana i przysposobić go do życia

społecznego.

Naczeln

ą zasadą jest bezwzględna abstynencja narkotyczna

i alkoholowa.”

Współczesne nowsze programu

resocjalizacji

narkomanów

coraz

cz

ęściej próbują łączyć elementy tych dwóch skrajnie odmiennych koncepcji:

psychoterapeutycznej o daleko posuni

ętej liberalizacji wobec narkomanów oraz

dyscyplinuj

ąco – reżimowej o cechach silnie autokratycznych.

14

8. BIBLIOGRAFIA

1. Baczkiewicz Z.: Zjawiska społeczne szkodliwe jako przedmiot bada

ń

naukowych, Warszawa 1976

2. Cekiera C.: Toksykomania, Warszawa 1985
3. Górski S.: Uwaga rodzice narkomania!, Warszawa 1985
4. Górski S., Pytka L., Sawicka K.: Opis przejawów i ocena rozmiarów

nieprzystosowania społecznego dzieci i młodzie

ży w latach 1985 - 86, Raport

MOIW, Warszawa 1987

5. Inf. Statystyczna dot. rozmiarów niedostosowania społecznego dzieci

i młodzie

ży w roku 1985. MOIW, Warszawa 1986

6. Jarosz M.: Samozniszczenie. Samobójstwo. Alkoholizm. Narkomania,

Wrocław 1976

7. Jarosz M. Wybrane zagadnienia patologii społecznej, Warszawa 1979
8. Lipka M.: Zjawiska patologii społecznej w

śród młodzieży, Warszawa 1977

9. Podgórecki A.: Patologia

życia społecznego, Warszawa 1969

10.Podgórecki A.: Zagadnienia patologii społecznej, Warszawa 1976
11.Wód

ź J.: Zjawiska patologii społecznej a sankcje społeczne i prawne,

Wrocław- Warszawa- Kraków- Gda

ńsk 1973