w w w . c h o m i k u j . p l / M a r W a g 9 8 7
Materiały metalowe
stosowane w budowie pojazdów samochodowych
Ogromny post
ę
p w motoryzacji zarówno w budowie nadwozi, podwozi, jednostek nap
ę
dowych
to tak
ż
e nowe materiały wprowadzane do budowy pojazdów które maj
ą
bezpo
ś
redni wpływ na
mas
ę
, osi
ą
gi oraz zu
ż
ycie paliwa. Wła
ś
nie technologia materiałowa w technice motoryzacyjnej
rozwija si
ę
najszybciej -stosowane s
ą
lekkie materiały o du
ż
ej wytrzymało
ś
ci odporne na
korozj
ę
.
Oprócz metali stosowane s
ą
włókna w
ę
glowe, szklane (karbon, kevral), tworzywa sztuczne, materiały
ceramiczne, guma, szkło oraz elementy kompozytowe tj. konstrukcje mieszane np. stalowo-
aluminiowe wzmacniane włóknem w
ę
glowym.
W publikacji tej przedstawiam tylko materiały metalowe stosowane w budowie elementów pojazdów
samochodowych.
Stopy aluminium
Maj
ą
najwi
ę
ksze znaczenie w budowie pojazdów samochodowych. S
ą
znacznie l
ż
ejsze od stali i
ż
eliwa, wyst
ę
puj
ą
jako stopy z dodatkowymi takimi jak: krzem, mied
ź
, magnez, mangan, nikiel.
Stopy aluminiowe posiadaj
ą
nast
ę
puj
ą
ce zalety:
•
mały ci
ęż
ar wła
ś
ciwy
•
du
ż
a wytrzymało
ść
mechaniczna
•
dobre przewodnictwo cieplne
•
niska rozszerzalno
ść
cieplna
•
niski współczynnik tarcia
•
du
ż
a odporno
ść
na zu
ż
ycie korozyjne i eksploatacyjne
Stosowane s
ą
na n/w elementy pojazdów samochodowych:
•
nadwozia pojazdów (np.Audi ok.40%,l
ż
ejsze od tradycyjnych)
•
kadłuby silników
•
głowice, miski olejowe, kolektory dolotowe i wylotowe, d
ź
wigienki zaworów
•
tuleje cylindrowe, chłodnice i wymienniki ciepła
•
elementy klimatyzacji
•
obudowy wspomagania układu kierowniczego
•
półosie, wały nap
ę
dowe, wahacze.
•
obudowy skrzyni biegów, ramy zawiesze
ń
•
błotniki, dach, pokrywy silnika, drzwi
•
szkielety i podstawy foteli
•
kielichowe mocowania kolumny McPhersona
•
zaciski hamulcowe, tłoki silników
•
elementy przyczep i naczep
•
felgi, obr
ę
cze kół
Ważniejsze stopy odlewnicze aluminium
•
ALSi13Mg1CuNi(o zawarto
ś
ci 13% krzemu)- stosowane na tłoki silników (ZI)
•
ALSi21CuNi(o zawarto
ś
ci 21% krzemu)- stosowane na tłoki silników (ZS)
•
ALMg10 i ALMg5Si1(o zawarto
ś
ci 10 i 5% magnezu)- stosowane na odlewy odporne na
korozj
ę
.
•
ALSi11 i ALSi7(o zawarto
ś
ci 11 i 7% krzemu)- stosowane na felgi aluminiowe.
w w w . c h o m i k u j . p l / M a r W a g 9 8 7
Dodatkowo do stopu dodawane s
ą
: magnez,
ż
elazo, tytan lub stront w celu nadania im odpowiednich
wła
ś
ciwo
ś
ci mechanicznych.
Stopy magnezu
Magnez jest metalem 75(%) l
ż
ejszym od stali. W praktyce s
ą
stosowane stopy magnezu z dodatkiem
manganu, aluminium, cynkiem i cyrkonem.
Zalet
ą
magnezu jest tak
ż
e mo
ż
liwo
ś
ci odlewania cz
ęś
ci o du
ż
ych powierzchniach i bardzo cienkich
ś
ciankach (np.drzwi pojazdu) przy du
ż
ej dokładno
ś
ci wymiarów odlewu i stabilno
ś
ci kształtu.
Zastosowanie stopów magnezu
•
szkielety koła kierownicy i foteli
•
obudowy wału kierownicy
•
obr
ę
cze kół jezdnych
•
kolektory dolotowe
•
pokrywy głowic i mechanizmu rozrz
ą
du
•
skrzynie korbowe
•
wsporniki tablic przyrz
ą
dów
•
kadłuby silników
•
obudowy skrzyni biegów
•
miski olejowe
Ponadto z elektronu (stopu magnezu z cynkiem i aluminium) - odlewa si
ę
b
ę
bny hamulcowe.
Mosi
ą
dze
-stopy miedzi i cynku (Cu-Zn) zawieraj
ą
ce do 40% cynku. Własno
ś
ci mechaniczne mosi
ą
dzów zale
żą
od zawarto
ś
ci cynku, u
ż
ywane w motoryzacji do wyrobu cz
ęś
ci odpornych na korozj
ę
,s
ą
ci
ą
gliwe,
łatwe do obróbki plastycznej.
Zastosowanie:
•
do 4% Zn-rurki chłodnic
•
do 37% Zn-rurki skraplaczy i chłodnic
•
zł
ą
cza elektryczne
•
przewody w układach zasilania
Ołów
Głównie stosowane w przemy
ś
le samochodowym na elektrody akumulatorów mimo ró
ż
nych prób jego
wyeliminowania z powodu toksyczno
ś
ci.
Ponadto ołów jest bardzo wa
ż
nym składnikiem stopów ło
ż
yskowych.
Tak
ż
e do niedawna ołów był głównym materiałem stosowanym na ci
ęż
arki wyrównowa
ż
aj
ą
ce kół
samochodowych lecz obecnie jest zast
ę
powany ci
ęż
arkami cynkowymi.
Ołów i inne metale stosowane w budowie akumulatorów
•
akumulatory ołowiowo-selenowe, płyty ze stopu (PbSe) z dodatkiem antymonu.
w w w . c h o m i k u j . p l / M a r W a g 9 8 7
•
akumulatory ołowiowo-wapniowe, płyty ze stopu PbCa - zalety ich to zmniejszenie zu
ż
ycia
wody oraz mniejsze szcz
ą
tkowe pr
ą
dy ładowania.
•
akumulatory hybrydowe-technologia hybrydowa polega na zastosowaniu w akumulatorze
dwóch rodzajów płyt. O stopniu skomplikowania w/w akumulatorów
ś
wiadczy du
ż
a ilo
ść
składników stopowych do płyt wapniowych: AL,Sn,Ca,Ni,Ag,Cd,Zn,Au,Re oraz Pb.
•
akumulator Bosch Silver - zastosowano tam drobno krystaliczny stop srebra co powoduje,
ż
e
opór wewn
ę
trzny w w/w akumulatorze jest mniejszy ni
ż
w tradycyjnych, ponadto okres
u
ż
ytkowania ich wydłu
ż
a si
ę
o 20%.
•
akumulator litowo-jonowy. Lit jest mi
ę
kkim srebrzysto białym metalem najl
ż
ejszym
ż
e
wszystkich pierwiastków wyst
ę
puj
ą
cych w stanie stałym. W/w akumulatory charakteryzuj
ą
si
ę
krótkim czasem ładowania i długowieczno
ś
ci
ą
w eksploatacji.
Mied
ź
Jest głównym składnikiem stopów zwanych mosi
ą
dzami i br
ą
zami. Z uwagi na dobr
ą
przewodno
ść
i
dobre własno
ś
ci mechaniczne mied
ź
jest głównym materiałem przewodowym w technice
motoryzacyjnej. Uzwojenia alternatorów, rozruszników, cewek zapłonowych, elektrycznych pomp
paliwa itp. to głównie mied
ź
.
Ponadto na przewody elektryczne, którym stawia si
ę
wy
ż
sze wymagania wytrzymało
ś
ciowe stosuje
si
ę
stopy miedzi ze srebrem, miedzi z kadmem i miedzi z manganem.
Br
ą
zy
Stopy miedzi z cyn
ą
i innymi metalami w których zawarto
ść
miedzi zawiera si
ę
w granicach 80-
90%(wagowo).
Br
ą
zy stosowane s
ą
do budowy ło
ż
ysk
ś
lizgowych, prowadnic i gniazd zaworowych, przekładni
z
ę
batych i
ś
limakowych. Ło
ż
yska
ś
lizgowe wałów korbowych wykonuje si
ę
ze stopów ło
ż
yskowych
zło
ż
onych głównie z miedzi, cyny i ołowiu. Od materiałów ło
ż
yskowych wymagana jest du
ż
a
wytrzymało
ść
mechaniczna, odporno
ść
na zatarcie, korozj
ę
i dobra obrabialno
ść
.
Przykłady brązów na łożyska ślizgowe:
•
B1010 br
ą
z cynowo-ołowiowy(CuSn10Pb10- 9-11% Sn,Pb).
•
B555 br
ą
z cynowo-cynkowy-ołowiowy(CuSn5Zn5Pb5 - 4-6% Sn,Zn,Pb).
•
B444 br
ą
z cynowy(CuSn4Zn4Pb4 - 3-5% Sn,Zn,Pb) stosowany na tulejki korbowodów.
Inne materiały na łożyskach ślizgowe
•
stopy cynowe zwane babitami o składzie 89% Sn,8% Sb i 3% Cu
•
krajowy stop Ł83 - 83% Sn,11% Sb i 6% Cu
•
Ł16 - 16% Sb,2% Cu,16% Sn, reszta Pb
•
PbSb10Sn6 - stop ło
ż
yskowy cyny i ołowiu stosowany na panwie ło
ż
ysk samochodowych
pracuj
ą
cych przy du
ż
ym nat
ęż
eniu pracy.
•
Ponadto na gniazda zaworów i spr
ęż
yn amortyzatorów stosowane s
ą
br
ą
zy berylowe(1,6-
2,1% berylu) o oznaczeniu BB2(CuBe2Ni).
Materiały stosowane na elementy silników spalinowych
•
tłoki silników - najcz
ęś
ciej stosowane s
ą
siluminy tj. stopy glinu z dodatkiem krzemu oraz i
składnikami takimi jak mied
ź
, magnez, mangan i nikiel, odporny na korozj
ę
o dobrej lejno
ś
ci.
AK12 i AK20(12 i 20% krzemu) - to siluminy najbardziej popularne.
•
głowice silników spalinowych - to stopy o oznaczeniu AK51 i AK52 ( o zawarto
ś
ci 4-6% Si).
w w w . c h o m i k u j . p l / M a r W a g 9 8 7
•
wkładki kompensacyjne tłoków-stosuje si
ę
inwar tj.stop
ż
elaza(64%) i niklu(36%) z niewielkim
dodatkiem w
ę
gla i chromu.
•
Pier
ś
cienie tłokowe-
ż
eliwo szare lub stopowe z niewielk
ą
ilo
ś
ci
ą
chromu,niklu molibdenu oraz
ż
eliwo sferoidalne(3,6-4,1% C i 2,6% Si).
•
Sworznie tłokowe-stale stopowe konstrukcyjne do naw
ę
glania np.15HN(0,15% C,1,0%
Cr,1,5% Ni) oraz 16HG(0,16% C,1,0% Cr,1,2%Mn).
•
Korbowody-stale w
ę
glowe wy
ż
szej jako
ść
35,40 i 45 oraz stale stopowe konstrukcyjne do
ulepszania cieplnego 40H(0,40% C i 1,0% Cr) oraz 45G2 (0,45% i 1,6% Mn).
•
Wały korbowe-odkuwa si
ę
w matrycach ze stali lub odlewa si
ę
ze specjalnych
ż
eliw lub staliw.
-stali w
ę
glowe wy
ż
szej jako
ś
ci 40 lub 45
-niskostopowe stale chromowe 40H(0,40% C i 1,0% Cr).
-niskostopowe stale chromowo-molibdenowe 40HM(0,40% C,1,0% Cr i 0,25% Mo)
-
ż
eliwa stopowe do odlewania (2,6% C, 1,2% Ni,1,8% Mn, 2,2% Si).
•
Kadłuby-silników spalinowych z wstawiany tulejami stosuje si
ę
ż
eliwo
ż
l250 z dodatkiem
chromu i niklu.Ponadto coraz cz
ęś
ciej stosuje si
ę
stopy lekkie tj.AK9 stop aluminium z
krzemem (8,5-10,5% Si) oraz stopy magnezu.
•
D
ź
wignie zaworowe-odkuwa si
ę
ze stali 45 i 55 lub odlewa si
ę
z
ż
eliwa sferoidalnego.
•
Zawory:
-zawory ss
ą
ce-stal konstrukcyjna niskostopowa np.36HNM(Cr,Ni-1,0%,Mo-0,2%)
H10S2M(10% Cr,2,2% Si, 0,8 Mo).
W celu zwi
ę
kszenia trwało
ś
ci przylgni zaworów wylotowych stosuje si
ę
napawane warstwy
stellitu o grubo
ś
ci 1,5mm.Stellit to stop kobaltu, chromu i wolframu.
Materiały stosowane w budowie dopalaczy katalitycznych (katalizator spalin) i sond lambda
Do pokrycia monolitów ceramicznych lub metalowych w dopalaczach katalitycznych stosuje si
ę
metale
szlachetne: platyn
ę
, rod, pallad w stosunku 5; 1:2 (rod-jest najdro
ż
szy st
ą
d taki stosunek) oraz
rzadziej ruten.
•
platyna- w postaci czystej jest to srebrzystobiały metal, kowalny i łatwo ci
ą
gliwy.
•
rod-jest srebrzystoszyrym, l
ś
ni
ą
cym metalem, bardzo drogi.
•
pallad-srebrzystoszary, l
ś
ni
ą
cy metal kowalny i ci
ą
gliwy.
•
ruten-srebrzystobiały bardzo rzadki metal-wyst
ę
puje w rudzie platyny.
•
cyrkon-srebrzystobiały metal charakteryzuje si
ę
du
żą
wytrzymało
ś
ci
ą
mechaniczn
ą
•
ZrO
2
-dwutlenek cyrkonu stosuje si
ę
do sporz
ą
dzania szlachetnej ceramiki
ż
aroodpornej sond
lambda.
•
cer-metaliczny cer wydziela si
ę
elektrolitycznie z chlorku CeCl
3
jest stalowoszarym, kowalnym,
mi
ę
kkim i ci
ą
gliwym metalem. U
ż
ywany do produkcji siatek
ż
arowych katalizatorów oraz jako
składnik filtra cz
ą
stek stałych w dopalaczu katalitycznym silnika diesla.
•
tytan-jest metalem o bardzo du
ż
ej wytrzymało
ś
ci, małej g
ę
sto
ś
ci i du
ż
ej odporno
ś
ci na
korozj
ę
. Stosowany w budowie tytanowych sond lambda.
Metale stosowane w budowie
ś
wiec zapłonowych i
ż
arowych
Ś
wiece zapłonowe pojazdów samochodowych pracuj
ą
w bardzo ci
ęż
kich warunkach (temperatura
pracy 500-800(
O
C),ci
ś
nienie podczas spr
ęż
ania mieszanki ok.80 barów, napi
ę
cie zapłonu osi
ą
ga 30
tysi
ę
cy woltów) ich elektrody zatem musz
ą
by
ć
odporne na wysokie temperatury, ci
ś
nienia, zu
ż
ycia
erozyjne i korozyjne.
•
ś
wiece zapłonowe Bosch (typ Super Plus) elektroda
ś
rodkowa w/w
ś
wiec wykonana jest ze
stopu z dodatkiem itru.
Itr-to metal o srebrzystej barwie i temperaturze topnienia 1500(
O
C).
w w w . c h o m i k u j . p l / M a r W a g 9 8 7
•
ś
wiece zapłonowe firmy NGK dla samochodów VW Polo i Lupo.Dla uzyskania przeskoku iskry
przy ni
ż
szym napi
ę
ciu oraz ochrony elektrod przed korozj
ą
i erozj
ą
zostały one pokryte
płytkami z platyny. Maj
ą
one trwało
ść
do 100 tys. km przebiegu pojazdu.
•
innym rodzajem
ś
wiecy zapłonowej firmy NGK s
ą
ś
wiece z elektrod
ą
ś
rodkow
ą
z irydu.
Iryd - jest pierwiastkiem chemicznym, metalem bardzo twardym odpornym na korozj
ę
.
•
na
ś
wiece
ż
arowe silników z zapłonem samoczynnym stosowany jest “duratem”-opatentowaty
stop kobaltowo-
ż
elazny.Dzi
ę
ki nowoczesnej technice
ż
arzenia
ś
wiece
ż
arowe “duratem”
osi
ą
gaj
ą
850(
O
C) w 4 sekundy.
W wyniku rozwoju i potrzeb współczesnych technologii udoskonalamy i otrzymujemy wci
ąż
nowe
materiały. W przemy
ś
le motoryzacyjnym coraz szersze zastosowanie znalazły kompozyty np.: mied
ź
-
wolfram lub aluminium-bor oraz nanomateriały tj. materiały o zmniejszonych wymiarach ziaren dzi
ę
ki
którym mo
ż
na uzyska
ć
znacznie lepsze własno
ś
ci fizyczne, mechaniczne, elektryczne - mi
ę
dzy innymi
wzrost twardo
ś
ci i wytrzymało
ś
ci.
Tak
ż
e intermetale b
ę
d
ą
ce poł
ą
czeniem tytanu i aluminium w prawie jednakowych udziałach doskonale
znajduj
ą
zastosowanie do wytwarzanie łopatek turbin, zaworów itp.
----------------
http://www.zssplus.pl/www_publikacje/publikacje36.htm