"Antypolska" encyklika papie

ż

a

Marcin Dobrowolski
2015-06-18 09:04

9 czerwca 1832 r. papie

ż

Grzegorz XVI ogłosił wyj

ą

tkowy dokument - skierowan

ą

do

wiernych i duchownych Królestwa Polskiego pod rosyjskim berłem, encyklik

ę

'Cum

primum' o posłusze

ń

stwie władzy

ś

wieckiej. Zawierała ona wyra

ź

ne pot

ę

pienie powstania

listopadowego.

Stosunek Stolicy Apostolskiej do buntu Polaków wobec caratu, a tak

ż

e wobec innych zaborców,

był sił

ą

rzeczy uzale

ż

niony od wpływów, jakie mocarstwa posiadały na Watykanie. Utrzymuj

ą

c

tam stałe przedstawicielstwa dyplomatyczne naciskały one na Kuri

ę

Rzymsk

ą

du

ż

o skuteczniej

ni

ż

delegaci powsta

ń

czego rz

ą

du. Miały tak

ż

e mo

ż

liwo

ść

przedstawiania polskiego buntu w

sposób sobie dogodny i spójny. Akcj

ę

dyplomatyczn

ą

ułatwiała zmiana władzy w Rzymie. 30

listopada zmarł bowiem Pius VIII, a 2 lutego wybrano papie

ż

em skromnego mnicha, kameduł

ę

,

który przyj

ą

ł imi

ę

Grzegorza XVI. Jego wybór poparł zdecydowanie dwór wiede

ń

ski, który uznał

pozbawionego do

ś

wiadcze

ń

dyplomatycznych mnicha za łatwego w sterowaniu.

Przypuszczenia austriackiego kanclerza Klemensa Metternicha były słuszne - papie

ż

stał na

stanowisku,

ż

e w sprawach ko

ś

cielnych rozmawia

ć

b

ę

dzie z rz

ą

dem, który sprawuje władz

ę

nad

danym terytorium.

Historyk Ko

ś

cioła, ks. Mieczysław

Ż

ywczy

ń

ski w obszernej ksi

ąż

ce "Watykan wobec powstania

listopadowego" wyja

ś

nia zabiegi dyplomacji pa

ń

stw zaborczych czynione w Watykanie wobec

polskiej insurekcji. Ju

ż

niecały tydzie

ń

po jej wybuchu, 5 grudnia, wiadomo

ść

o niej dotarła do

Stolicy Apostolskiej za po

ś

rednictwem wiede

ń

skiej nuncjatury. Nuncjusz Hugon Spinola w li

ś

cie

do Sekretariatu Stanu nazwał j

ą

"straszn

ą

rewolucj

ą

" i ze smutkiem donosił o masowym

poparciu dla niej udzielonym przez polskich biskupów. Nie pró

ż

nowała równie

ż

dyplomacja

rosyjska, a przede wszystkim poseł w Rzymie Grigorij Iwanowicz Gagarin. „Gagarin był na
miejscu, miał dost

ę

p do podsekretarza stanu i dyplomatów papieskich, działa

ć

mógł zatem

swobodnie. Chodziło o to, aby papie

ż

nie o

ś

wiadczył si

ę

na rzecz sprawy polskiej, owszem, by

wypowiedział si

ę

przeciw niej, co ze wzgl

ę

du na katolicki charakter mieszka

ń

ców Królestwa

byłoby rz

ą

dowi rosyjskiemu bardzo na r

ę

k

ę

” – wyja

ś

niał ks.

Ż

ywczy

ń

ski.

Gagarin na audiencji u nowo wybranego papie

ż

a przekonywał,

ż

e Polaków czeka rze

ź

je

ś

li nie

zło

żą

broni. Natomiast dobry car wybaczy poddanym nieposłusze

ń

stwo pod warunkiem

wcze

ś

niejszego opami

ę

tania si

ę

i poddania wojskom pacyfikuj

ą

cym Królestwo. Rosyjski poseł

twierdził,

ż

e inspiratorami rewolucji byli antyklerykalni jakobini chc

ą

cy obali

ć

, jak na przełomie

XVIII i XIX wieku, porz

ą

dek europejski. To oni mieli zbuntowa

ć

rok wcze

ś

niej Belgów, teraz

Polaków, a w przyszło

ś

ci mogliby równie

ż

podsun

ąć

Włochom

ś

miertelny dla Pa

ń

stwa

Ko

ś

cielnego pomysł zjednoczenia półwyspu.

Ju

ż

15 lutego 1831 r. papie

ż

wydał breve "Impensa caritas", w którym wzywał polskich biskupów

do posłusze

ń

stwa władzy

ś

wieckiej i pot

ę

piał ich zaanga

ż

owanie narodowowyzwole

ń

cze. Jak

pisze ks.

Ż

ywczy

ń

ski, w Watykanie z ulg

ą

przyj

ę

to zdobycie przez Rosjan Warszawy jako kres

przelewania krwi chrze

ś

cija

ń

skiej. Pa

ń

stwom zaborczym wci

ąż

jednak zale

ż

ało na mocnym

pot

ę

pieniu powstania. W wysiłkach nie ustawała dyplomacja rosyjska i dwór austriacki, które

wkrótce osi

ą

gn

ę

ły swój cel.

„Wzgl

ę

dy polityczne, tzn. wpływ austriacki i rosyjski w Watykanie odegrały tu pierwszorz

ę

dn

ą

rol

ę

– to prawda, ale chc

ą

c wytłumaczy

ć

przyczyn

ę

tak szybkiej decyzji papie

ż

a, przypomnie

ć

nale

ż

y i to,

ż

e do pot

ę

pienia powstania skłaniała Rzym i jego własna, a dawna ju

ż

ideologia” –

"Antypolska" encyklika papieża

http://pulshistorii.pb.pl/actionprint/4185683,67999

1 z 2

2015-06-18 11:50

tłumaczył ks.

Ż

ywczy

ń

ski.

Projekt stosownej encykliki, napisany osobi

ś

cie przez papie

ż

a, został przedło

ż

ony posłowi

rosyjskiemu w maju 1832 r. Po poprawkach został ogłoszony 9 czerwca. Biskup Rzymu
dowodził w niej,

ż

e powstanie przeciw legalnej władzy sprzeciwia si

ę

nakazom Boga zapisanym

w Biblii.

„Gdy tylko doszła do nas wie

ść

o strasznych kl

ę

skach, które w roku ubiegłym kwitn

ą

ce wasze

Królestwo nawiedziły, zaraz obudziło si

ę

w nas przypuszczenie,

ż

e one nie sk

ą

din

ą

d pochodz

ą

,

jak od niektórych podst

ę

pu i kłamstwa sprawców, którzy pod pozorem religii w czasach naszych

smutnych przeciwko legalnej ksi

ążą

t władzy głow

ę

podnosz

ą

c, ojczyzn

ę

swoj

ą

, spod nale

ż

nego

posłusze

ń

stwa si

ę

wyłamuj

ą

c

ą

, bardzo ci

ęż

k

ą

ż

ałob

ą

okryli” - pisał Grzegorz XVI.

Zdaniem papie

ż

a Polacy winni by

ć

posłuszni pochodz

ą

cej od Boga władzy

ś

wieckiej, cho

ć

by

nawet cierpieli prze

ś

ladowania, jak i pierwsi chrze

ś

cijanie wierni byli poga

ń

skim cesarzom i

porz

ą

dkowi publicznemu. Według słów zapisanych w encyklice, Watykan prosi

ć

b

ę

dzie o

poszanowanie w Polsce wolno

ś

ci religijnej, a pokorni Polacy mog

ą

liczy

ć

na łaskawo

ść

cara.

Doniosły dokument papieski wywołał fal

ę

oburzenia w spacyfikowanym kraju i

ś

rodowisku

polskiej emigracji. Z pewno

ś

ci

ą

zachwiał on autorytetem papieskim, a by

ć

mo

ż

e tak

ż

e

przyczynił si

ę

do pó

ź

niejszych ruchów sekciarskich poszukuj

ą

cych własnej drogi w łonie

emigracyjnego katolicyzmu i poza nim. Nale

ż

y jednak zastanowi

ć

si

ę

, jaki był prawdziwy cel

wydania tego dokumentu. Jak zauwa

ż

a ks.

Ż

ywczy

ń

ski, wspieranie prawosławia nie mogło by

ć

na r

ę

k

ę

papieskiej dyplomacji. Historyk ten sugeruje równie

ż

,

ż

e prawdziwym celem było

udobruchanie cara - wobec poparcia udzielonego powstaniu przez polskich biskupów, ich
zwierzchnik musiał wyda

ć

karc

ą

cy ich głos, aby w przyszło

ś

ci unikn

ę

li sro

ż

szej, ni

ż

ich czekała

kary.

W 1837 roku w czasie swej misji w Rzymie hrabia Władysław Zamoyski został przyj

ę

ty na

dwóch audiencjach prywatnych przez Grzegorza XVI. Papie

ż

wyja

ś

nił Zamoyskiemu,

ż

e został

wprowadzony w bł

ą

d:

- Przecie

ż

nigdy was nie ganiłem, Jam tylko was nie zrozumiał, to prawda. Ale, czy

ś

cie wy

my

ś

leli, walcz

ą

c, aby i mnie dokładnie poinformowa

ć

o wszystkim? Zgodziłem si

ę

na ten list do

biskupów (encyklik

ę

), bo mi zagro

ż

ono,

ż

e w przeciwnym razie zacznie si

ę

od biskupów

deportacja na Sybir...

Represje wobec Ko

ś

cioła zostały odło

ż

one o trzydzie

ś

ci lat. Konfiskata maj

ą

tków i kasata

zakonów rozpocz

ę

ła si

ę

na dobre po powstaniu styczniowym. Wtedy ju

ż

Ko

ś

ciół zdecydowanie

stan

ą

ł za powsta

ń

cami.

Sprawuj

ą

cy wówczas swój pontyfikat Pius IX demonstracyjnie beatyfikował Andrzeja Bobol

ę

(zabitego przez Kozaków), wezwał pa

ń

stwa europejskie do pomocy powsta

ń

com, a darowuj

ą

c

polskim biskupom pot

ęż

n

ą

ś

wiec

ę

z wizerunkiem kanonizowanego przez siebie Jozafata

Kuncewicza (zabitego przez prawosławnych mieszczan) poprosił o zapalenie jej w wolnej
Polsce.

Ź

ródła:

- M. Budziak, Grzegórz XVI a Polacy w: Miesi

ę

cznik Ko

ś

cielny, Pozna

ń

1911, s. 128, Historia

dyplomacji polskiej, t. III, Warszawa 1982, s. 279
- ks. M.

Ż

ywczy

ń

ski, Watykan wobec powstania listopadowego, Warszawa 1995

Artykuł pochodzi z portalu

www.pb.pl

"Antypolska" encyklika papieża

http://pulshistorii.pb.pl/actionprint/4185683,67999

2 z 2

2015-06-18 11:50