Psychologia społeczna WYKŁAD 11

background image

WYKŁAD 11

Postawy a zachowanie – różne modele teoretyczne:

Postawy oparte na zachowaniu (D. Bem): ludzie wnioskują o swoich postawach na podstawie

własnych zachowań gdy:

Początkowo postawa jest słaba lub wieloznaczna

Gdy nie ma innych prawdopodobnych wyjaśnień dla zachowania

Gdy się już ukształtuje – jest silna i odporna na wpływy

Model Fishbeina i Ajzena (1980r.) dotyczy zachowań celowych:

Zachowanie celowe zależy od intencji behawioralnej, która zależy od postawy wobec tego

zachowania oraz normy subiektywnej, czyli przekonania o tym, jaką opinię o tym zachowaniu

mają inni

Model MODE (Motywacja – Okazja – Determinanty Działań):

Autorzy: Dovidio, Fazio, 1991r.

Dwie drogi wpływu postaw na zachowanie:

Świadome rozważanie i decyzje

Nieświadoma reakcja podmiotu na obiekt będący przedmiotem postawy – w

zachowaniach spontanicznych

Mechanizm wyjaśniający zgodność postaw i zachowań: zgodność typu przetwarzania

informacji na poziomie pomiaru postaw i zachowań

Postawy utajone mierzone poprzez mimowolne zapamiętywanie, tendencyjności w

przetwarzaniu informacji – lepiej niż postawy deklaratywne (mierzone werbalnymi skalami)

przewidują spontaniczne, automatyczne zachowania; np. kończenie słów czy zdań,

niewerbalne zachowania interpersonalne (mruganie, zachowywanie dystansu, odwracanie

wzroku)

Postawy deklaratywne są lepszymi predyktorami dokonywania sądów werbalnych, decyzji

wyborczych itp.

Poznanie utajone (Greenwald, Banaji, 1996r.):

Mamy z nim do czynienia, gdy ślady przeszłego doświadczenia wpływają na wykonanie

pewnych zadań, nawet gdy te doświadczenia nie są pamiętane i nie są dostępne na poziomie

świadomym

Utajone postawy: konsekwencja utajonego poznania; mają charakter automatyczny; są

trudne do zbadania w sposób bezpośredni; aby do nich dotrzeć konieczne jest wykorzystanie

background image

pomiarów pośrednich (unobtrusive measures) – badany nie wie co jest mierzone; nie są to

deklaracje werbalne.

Nieświadome drogi nabywania wiedzy – źródła postaw utajonych:

Człowiek nie zawsze wie dlaczego coś mu się podoba lub nie

Nieświadome uczenie się (implicit learning): bez świadomości uczenia się nabywamy

skomplikowaną wiedzę proceduralną, np. o kowariancji czyli współzmienności (Czyżewska,

2001r.; Hill, 1992r.; Lewicki, 2001r.)

Bodźce podprogowe (Murphy, Zajonc, 1994r.; Ohme, 2003r.; Błaszczak, 2001r.): ekspozycja

bodźców afektywnych (np. twarze wyrażające pozytywne lub negatywne emocje) poniżej

progu świadomości mogą wpływać na oceny obiektów po nich następujących

Częstość ekspozycji (mere exposure effect, Zajonc, 1985r.): znajomość = bardzo pozytywne

postawy

Bodźce peryferyczne: eksponowane powyżej progu świadomości ale niedostrzegane przez

podmiot, nie pozostają w pamięci operacyjnej, np. gdy jesteśmy otoczeni dużą liczbą

bodźców dokonujemy ich selekcji; okazuje się jednak, iż to co wydawało się słabsze,

niezauważone świadomie (np. wielkość źrenic) – automatycznie i nieświadomie uruchamia

pewne postawy

Test Utajonych Skojarzeń, IAT (Greenwald, McGhee, Schwartz); założenia IAT: CR jako pośredni

pomiar postaw:

Skrócenie bądź wydłużenie CR odpowiedzi może być konsekwencją wzbudzenia afektu

związanego z postawą; zgodność afektywna bodźców powoduje skrócenie CR, niezgodność –

wydłużenie

Przykład zastosowania: czas kategoryzacji osób na fotografiach różnej płci i rasy; im krótszy –

tym większa stereotypowość spostrzegania na danym wymiarze

Dualizm postaw – ten sam obiekt postawy różnie oceniany:

Amerykańscy studenci nie wyrażali słownie uprzedzeń wobec mniejszości etnicznych i

homoseksualistów ale ujawnili je wykonując IAT (Implicit Association Test, Greenwald,

Banajii, 1996r.); przy dualizmie postaw ludzie często nie odczuwają wewnętrznego konfliktu

ponieważ obie te sprzeczne postawy nie są zwykle równocześnie dostępne (Wilson, Lindsley,

Schooler, 2000r.)

background image

Relacje między postawami jawnymi i utajonymi:

Zrepresjonowana postawa utajona:

Pozostaje poza świadomością ponieważ zagraża podmiotowi (jak u Freuda), np.

dlatego że kłóci się z jakąś ważną normą społeczną, wartościami, przekonaniami na

własny temat

Rozszczepienie: niezależne systemy oceny obiektu:

Człowiek nie jest świadomy istnienia swojej utajonej postawy ale nie ma motywacji

aby była ona utajona; np. dotychczas była uśpiona, utajona, bo nie było potrzeby jej

uświadomienia; mamy wtedy do czynienia z dysocjacją postaw jawnych i utajonych

Świadome zastępowanie:

Człowiek jest świadomy swej utajonej postawy ale ocenia ją jako niewłaściwą,

niepożądaną; następuje supresja niejawnej postawy

Automatyczne zastępowanie (bez woli jednostki):

Poprzez częstą aktywizację jawnej postawy

Te typy wynikają ze skrzyżowania dwóch wymiarów: świadomości istnienia postawy

pierwotnej i możliwości oraz motywu zastępowania (stłumienia niejawnej przez jawną)

Syndrom postaw antydemokratycznych – osobowość autorytarna:

Punkt wyjścia: empiryczne stwierdzenie, że istnieje zbieżność w postawach ludzi, ponieważ są

one pochodną osobowości, zwłaszcza specyficznych potrzeb (Adorno, Frenkel-Brunswik,

Levinson, Sanford, 1950r.); podstawa empiryczna: badania w Niemczech w latach 30-tych i w

USA w latach 50-tych

Składowe osobowości autorytarnej: etnocentryzm i antysemityzm (Skala F)

Jaka jest antydemokratyczna autorytarna osobowość:

Wiara w siłę i bycie twardym: potępianie słabości, nadmierne zainteresowanie kwestią

władzy; przykładowe pozycje skali F:

Żadna słabość czy trudność nie zawrócą nas z drogi jeśli mamy wystarczającą siłę woli

Ludzie dzielą się na silnych i słabych

Autorytarna uległość: bezkrytyczny stosunek, podporządkowanie się autorytetowi; np.

szacunek i posłuszeństwo dla władzy jest najważniejszą rzeczą, jaką trzeba uczyć dzieci

Autorytarna agresja: tendencja do potępiania, odrzucania, surowego karania osób łamiących

konwencjonalne wartości; np. przestępstwa seksualne zawsze powinny być karane z

największą surowością, nie tylko uwięzieniem, ale publicznym biczowaniem lub czymś jeszcze

gorszym

Konwencjonalizm: sztywne przywiązanie do wartości klasy średniej, nadmierna wrażliwość na

nacisk grupy

Przesądność i stereotypowość: tendencja do przypisywania odpowiedzialności czynnikom

poza kontrolą jednostki, siłom nadprzyrodzonym, mistycznym; sztywność kategorii; np. każdy

background image

człowiek powinien wierzyć w jakąś naturalną moc, której podporządkowałby się bez

zastrzeżeń

Przypisywanie nadmiernej roli sprawom seksu i potępianie swobody seksualnej, np.

homoseksualiści są znacznie gorsi od przestępców kryminalnych dlatego należy ich karać z

całą surowością

Cynizm, destruktywizm: wrogość wobec jednostki, deprecjacja człowieka, ciemna wizja

motywacji; np. zawsze będą wojny bowiem taka jest natura człowieka

Antyintracepcja: niechęć wobec tego co subiektywne, ulotne; niechęć do rozumienia stanów

psychicznych własnych i innych ludzi; np. jeśli się ma jakiś problem to zamiast myśleć o nim

należy zająć się jakąś pracą

Projekcja własnych negatywnych uczuć, lęków, zagrożeń

Geneza osobowości autorytarnej:

Metoda badań: głębokie wywiady retrospektywne z osobami dorosłymi na temat ich

dzieciństwa

Rodzice stosowali ostre środki dyscyplinujące, głównie kary

Dziecko pozbawione było uczuć; rodzice nie ujawniali uczuć wobec dziecka ani wobec siebie

wzajemnie

W procesie wychowania zwracali głównie uwagę na obowiązki (a nie prawa) dziecka

Rodzice mają pogardliwy, wyzyskujący stosunek do grup społecznych czy etnicznych,

stojących w hierarchii społecznej niżej od ich własnej grupy

W rezultacie tych oddziaływań dziecko zaczyna mieć wrogi stosunek do rodziców ale czuje

ich dominację, boi się te emocje ujawnić, tłumi wrogie, agresywne impulsy, którym

towarzyszą wyrzuty sumienia

Dziecko utożsamia się z rodzicami, idealizuje ich, przejmuje ich wartości; ale pozostaje lęk

przed ujawnieniem własnej wrogości – jest ona przemieszczana na inne grupy: zwykle

mniejszości etniczne (bo rodzice to wskazują i akceptują)

Lęk przed tłumionymi impulsami wywołuje niechęć do zrozumienia własnej psychiki oraz

stanów psychicznych innych ludzi (stąd antyintracepcja); tłumiona wrogość przejawia się

cynizmem, czarnym obrazem innych

Nowa wersja autorytaryzmu: koncepcja B. Altemeyera, 1996r.:

Uległość w stosunku do władzy (autorytetu), bezwarunkowy szacunek czyli autorytarna

submisja (uległość)

Konwencjonalizm zachowań społecznych, konformizm wobec norm grupowych

Autorytarna agresja: nietolerancja dla wszelkich form odmienności, skłonność do karania

słabszych

Autorytaryzm wg Altemeyera to tylko syndrom postaw; mechanizm powstawania:

Ukształtowanie jednostronnej relacji szacunku niższych do wyższych

Intensywna emocjonalna identyfikacja z grupą własną (Duckitt, 1999r.)

background image

Prawicowy i lewicowy autorytaryzm:

Prawicowy autorytaryzm: uległość wobec legalnych władz i powszechnie

akceptowanych norm oraz agresja wobec mniejszości

Lewicowy autorytaryzm: posłuszeństwo wobec własnych przywódców i akceptacja

ich norm

Umysł zamknięty, dogmatyzm: M. Rokeach, 1962r.:

Dogmatyzm jest formalną cechą syndromu postaw i przekonań; określa nie to w co się

wierzy, ale jak się wierzy

Podstawowa idea: nasze oceny jednostek i grup zależą przede wszystkim od tego, jak dalece

systemy przekonań uznawane przez innych, są podobne do naszego; u dogmatyka jest to

szczególnie silne

Cechy dogmatyzmu: im bardziej… tym wyższy dogmatyzm:

Izolacja poglądów, jednoczesne uznawanie poglądów logicznie prowadzących do

sprzeczności, np. oburzanie się na przemoc jednych a jednoczesne gwałtowne jej chwalenie u

drugich

Wyolbrzymianie różnic a pomniejszanie podobieństw między systemem poglądów

odrzucanych i uznawanych

Większa różnica w zakresie wiedzy o poglądach odrzucanych i akceptowanych

Większe utożsamianie (wrzucanie do jednego worka) poglądów, których nie akceptujemy

Silniejsza dezaprobata poglądów nieakceptowanych

Widzenie świata w kategoriach zagrożeń

Zależność od autorytetów (pozytywnych i negatywnych)

Funkcja dogmatyzmu:

Im bardziej przekonania/postawy służą obronie przed światem niż rozumieniu i poznawaniu

świata – tym wyższy dogmatyzm

Skąd się bierze dogmatyzm: lęk źródłem ale i konsekwencją; grupy i organizacje zagrożone

stają się bardziej dogmatyczne, co wtórnie także zwiększa lęk (np. analizy dogmatyzmu w

kolejnych soborach Kościoła Katolickiego: większe zagrożenie utratą wiernych – większy

dogmatyzm uchwał soborowych)

Orientacja na dominację społeczną (SDO) – J. Sidanius, F. Pratto, 1999r.:

Zgeneralizowane pragnienie dominacji grupowej, prowadzące do faworyzowania grupy

własnej a defaworyzacji grup o niższym statusie

background image

Przekonania o hierarchicznym uporządkowaniu ludzi i grup mają w populacji rozkład

normalny; są dość stabilne, istnieje międzygrupowy konsensus co do miejsca poszczególnych

grup w hierarchii społecznej

Różnice statusu są podtrzymywane i legitymizowane ideologią usprawiedliwiającą

nierówności

Orientacja na społeczną dominację jest związana z wymiarem osobowości zwanym

twardością-miękkością (Tought versus tender-mindness) oraz z własnym położeniem

społecznym

Osobowość twarda przejawia się percepcją świata jako dżungli społecznej, w której tylko silni

wygrywają, słabi przegrywają; władza daje siłę i dominację należy więc o nią zabiegać, a jak

się ją już ma – wszelkimi sposobami utrwalać

Osobowość miękka to przeciwieństwo osób o silnej SDO; wiąże się z widzeniem świata jako

miejsca współpracy, altruistycznej harmonii, gdzie ludzie troszczą się o innych, pomagają

innym, dzielą się rozmaitymi dobrami

Poczucie zagrożenia (prognozy powodzenia lub kryzysu osobistego lub stanu kraju)

zwiększają SDO; dostępność pesymistycznych scenariuszy dotyczących przyszłości własnego

kraju zwiększa podatność na autorytarne i hierarchiczne idee

Potrzeba przynależności, bliskich relacji z innymi:

Efekt ewolucji człowieka: przez długie wieki człowiek był całkowicie zależny od kooperacji z

innymi: pomoc w zdobywaniu pożywienia, ochrony przed grabieżcą, zwierzętami; bez

uformowania i podtrzymywania więzi wczesny hominid nie byłby zdolny przeżyć

„Przetrwaniowa” wartość współzależności ewaluowała w zespół wewnętrznych

mechanizmów włączających jednostkę ludzką w grupy społeczne

Doświadczamy przyjemności ze społecznych kontaktów, a dystresu – gdy społeczne relacje są

odrzucane, zakłócane, kończą się

Mamy skłonności do rozszerzania i pogłębiania relacji, nawet gdy są one nieprzystosowawcze

czy szkodliwe; opór przed zrywaniem bliskich związków

Silne emocje związane z relacjami

Negatywne konsekwencje braku bliskich relacji, izolacji czy wykluczenia (szczęście, zdrowie,

sukcesy, samoocena; Baumeister, Leary, 1995r.)

Czym są style przywiązania:

Zdolność nawiązywania i podtrzymywania więzi z innymi, zaufanie do ludzi, cenione wartości

i postawy – są pochodną określonej kombinacji wizerunku własnej osoby i obrazu innych

(reprezentacji poznawczych); Baumeister, Leary, 1995r.; Baumeister, Twinge, 2006r.; Forgas,

Williams, Wheeler, 2005r.; Radkiewicz, Skarżyńska, 2007r.; Skarżyńska, 2002r., 2005r.;

Stevens, Fiske, 1995r.; Wojciszke, 2002r.

Indywidualne zróżnicowanie, trwałe konstelacje obrazu siebie i innych określane są jako style

przywiązania (Bowlby, 1979r., 1989r.; Ainsworth i inni, 1989r.; Collins, Read, 1990r.;

Bartolomew, Horowitz, 1991r.; Hazan, Shaver, 1994r.; Griffin, Bartolomew, 1994r.; Carvalio,

background image

Gabriel, 2006r.). Style przywiązania mogą więc wyznaczać wiele postaw i zachowań

społecznych

Style przywiązania dorosłych oznacza sposób, w jaki jednostka podtrzymuje relacje z innymi

ludźmi (Hazan, Shaver, 1987r.)

Charakterystyka konstruktu „styl przywiązania”:

Założenia wspólne dla różnych koncepcji przywiązania: jednostka ludzka jest motywowana

pragnieniem tworzenia i utrzymywania relacji z innymi. Potrzeba ta jest elementem ewolucji

człowieka oraz wytworzenia mechanizmów wewnętrznych, wiążących jednostkę z grupą. W

rozwoju ontogenetycznym przeżycie dziecka jest możliwe tylko dzięki temu, że jakiś dorosły

(najczęściej rodzic) dostarczy mu opieki i troski. Reagując w określony sposób na jego

potrzeby i sygnały niepokoju, dorosły kształtuje specyficzny rodzaj więzi emocjonalnej z

dzieckiem, która staje się prototypem innych relacji społecznych. Rodzaj relacji wyuczony w 2

pierwszych latach życia jest trwale odtwarzany także w dorosłości. Funkcjonowanie

dorosłego może stanowić dla dziecka trwałą bazę bezpieczeństwa i zaufania, ułatwiającą

dziecku (a później dorosłemu) angażowanie się w bliskie związki i eksplorowanie świata, albo

prowadzi do niepewności, lęku przed innymi, nieufności oraz zablokowania potrzeby

poznawania świata

W procesie budowania pierwszej relacji przywiązania dziecko uczy się czego można

oczekiwać od innych oraz wytwarza schemat własnej osoby jako zasługującej (bądź nie) na

zainteresowanie i wsparcie innych. Schematy te zwane „roboczymi modelami

wewnętrznymi” (internal working model, Bowlby, 1979r., 1988r.; Hazan, Shaver, 1994r.)

tworzą 4 różne konstelacje oczekiwań wobec siebie i innych – czyli 4 prototypowe style

przywiązania (do których realne sposoby podtrzymywania bliskości mogą się w różnym

stopniu przybliżać):

Bezpieczny wzorzec przywiązania (the secure attachment): inni (bliscy) są wpierający,

ja zasługuję na to wsparcie

Absorbujący wzorzec przywiązania (preoccupied with relationship): inni są

wspierający, ja nie zasługuję na wsparcie

Lękowy wzorzec przywiązania (the fearfull attachment): inni są obojętni lub

odrzucający moje potrzeby, ja nie zasługuję na wsparcie

Odrzucający, unikowy wzorzec przywiązania (the dismissing-avoidant attachment):

inni są obojętni lub odrzucający, ja zasługuję na wsparcie

Empiryczny realizm konstruktu „style przywiązania” u dzieci:

Badania przy pomocy eksperymentalnej procedury „nowej sytuacji” plus obserwacji relacji

dzieci-rodzice w warunkach domowych (Ainsworth, Blehar, Walters, Wall, 1978r.): badanie

reakcji na krótkotrwałą separację dziecka od stałego opiekuna w nowej dlań sytuacji

laboratorium psychologicznego. Obserwowano reakcję dziecka podczas nieobecności

bliskiego dorosłego oraz bezpośrednio po jego powrocie. Zaobserwowano trzy różne sposoby

zachowania dziecka w tej (powtarzanej) sytuacji, które nazwano trzema stylami przywiązania.

background image

Każdy z nich wiązał się z określonym sposobem budowania relacji dorosłego z dzieckiem w

warunkach naturalnych:

Styl bezpieczny: w pierwszych minutach eksperymentalnej separacji od osoby bliskiej

dziecko przejawia niezbyt silne objawy stresu, które szybko ustępują zainteresowaniu

nowym otoczeniem i eksploracji (zainteresowanie zabawkami). Po powrocie osoby

bliskiej dziecko wyraża radość, zbliża się do niej, kontynuuje zainteresowanie

zabawkami. Styl ten charakteryzuje dzieci, których opiekunowie w warunkach

naturalnych w pierwszych kilku miesiącach życia byli stale obecni, dostępni dziecku

oraz reagowali na jego potrzeby i wyrażali swoją miłość słowami oraz poprzez

kontakty fizyczne

Styl lękowo-ambiwalentny: w sytuacji laboratoryjnej separacji dziecko przejawiało

silny lęk lub złość oraz brak zachowań eksploracyjnych. Po powrocie osoby bliskiej

dziecko jest tak zaabsorbowane jego obecnością, że ignoruje zabawki i nie wykazuje

zachowań eksploracyjnych. Ten styl przejawiają dzieci, których opiekunowie w

warunkach naturalnych niespójnie, niekonsekwentnie reagowali na potrzeby dziecka:

czasem byli niedostępni fizycznie, czasem nie reagowali ale bywali także nadmiernie

opiekuńczy

Styl lękowo-unikaniowy: w sytuacji eksperymentalnej separacji od osoby bliskiej

dziecko nie przejawiało stresu, interesowało się zabawkami, eksplorowało także

nowe pomieszczenie. Po powrocie opiekuna unikało z nim kontaktu, kontynuując

eksplorację zabawek (ale czyniło to z mniejszym entuzjazmem niż dzieci „bezpiecznie

przywiązane”). Ten sposób reagowania charakteryzuje dzieci, których opiekunowie w

warunkach naturalnych konsekwentnie nie okazują przywiązania i bliskości, wyrażają

negatywne emocje przy próbach fizycznego zbliżania się dziecka do nich

Trwałość stylów przywiązania:

Opisane wcześniej style przywiązania, wytworzone we wczesnym dzieciństwie, pozostają

niezmienne aż do dorosłości, pod warunkiem, że nie zmieniają się radykalnie społeczne

warunki życia dziecka i jego rodziny (np. nie nastąpi dłuższa separacja od któregoś z

rodziców, choroba dziecka, depresja opiekunów; Bowlby, 1979r., 1982r., 1988r.; Egeland,

Farber, 1984r.)

Ich odporność na zmianę wiąże się z tym, że wytworzone wzorce relacji działają poza

świadomością i są na tyle silne, że kolejne nowe doświadczenia niezgodne z pierwotną

reprezentacją siebie i innych są raczej asymilowane do tych utrwalonych schematów, niż

prowadzą do ich modyfikacji (Cassidy, 1980r.; Fiske, Taylor, 1991r.; Owen i inni, 1984r.)

Zmiana może nastąpić poprzez pracę nad własnym rozwojem, psychoterapię, nie poprzez

spontaniczne uczenie się nowych sposobów układania relacji z ludźmi (Bowlby, 1982r.;

Bartholomew, Horowitz, 1991r.)


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Katolicka Nauka Społeczna czwarty wykład( 11 2009
Psychologiczne podstawy edukacji 11
Psychometria 2009, Wykład 11, Inwentarz MMPI
psychozy alkoholowe 13.11.2005, Studia, Psychoprofilaktyka
Podstawy psychologii - wyklad 07 [11.10.2001], INNE KIERUNKI, psychologia
Psychologia religii - egzamin, 11. Wulff D - Techniki stymulacji i deprywacji sensorycznej - Psychol
Psychologia społeczna
Wstęp do Psychologii Ćwiczenia , ćwiczenie 1 11 10 2013, ćwiczenie 2  10 2013
psychologie rozwojowa dziecka 11-15(1), PSYCHOLOGIA, psychologia rozwojowa dziecka
Walancik PSYCHOTERAPIA RESOCJALIZACYJNA 13.11.2009
Aronson psychologia społeczna skrypt
Psychologia penitencjarna wykład 11
Psychologia ogólna Historia psychologii Sotwin wykład 5 Psychologia humanistyczna[1] ppt
Psychologia Społeczna - 03.11.2011, APS, Psychologia Społeczna
Psychologia prezentacja 12.11.08, psychologia, psychologia
PSYCHOLOGIA konspekt (7 i 8 z 20.11.2010), Psychologia WSFiZ I semestr, Wprowadzenie do psychologii
psychologie rozwojowa dziecka 11-15, PSYCHOLOGIA, psychologia rozwojowa dziecka
psychologia rodziny Wykłady 1-11, Psychologia rodziny

więcej podobnych podstron