Anne-Lise Boge

Saga Grzech pierworodny

Część 25

Barwy nadziei

                  Przełożyła Anna Marciniakówna

Copyright © 2007 Anne-Lise Boge

Wydarzenia przedstawione w serii powieściowej „Grzech pierworodny" rozgrywają się w  

gospodarstwie należącym do rodziny mojej matki. Dwór, przyroda, postaci i tło kulturowe są 
autentyczne. Chciałabym jednak zaznaczyć, że ani ludzie, ani cała historia opisana w serii nie  
mają żadnego związku z rzeczywistością. To powstało w mojej wyobraźni.

 
 

ROZDZIAŁ 1.

 
-  Samuel - wyszeptała Mali ochryple. Nogi uginały się pod nią. Serce tłukło się w piersi. - 

Samuel Langmo!

-  Nie do końca - odparł mężczyzna z uśmiechem. Z chłodnym uśmiechem, który nie 

obejmował jego zimnych, niebieskich oczu. - Nazywam się Ansgar Langmo, jestem 
młodszym bratem Samuela. Ale widzę, że przyjechałem we właściwe miejsce. To musi być 
Stornes.

Mali głęboko wciągnęła powietrze. Mocno trzymała się kolumny podtrzymującej dach 

ganku, bo jej nogi utraciły wszelką siłę. Słowa obcego mężczyzny wolno osiadały w jej 
mózgu. To nie jest Samuel.

Strach ją opuszczał. Oczywiście, że to nie może być Samuel, pomyślała, wpatrując się w 

niego. Przecież Samuel nie żyje. Ale Ansgar Langmo był potwornie podobny do swojego 
brata. To dokładnie ten sam typ człowieka, typ, którego Mali nauczyła się nienawidzić i 
gardzić nim w ciągu tego niespełna półtora roku, kiedy znała Samuela Langmo, męża Ruth. 
Więcej czasu nie potrzebował, by zniszczyć moją córkę, myślała przygnębiona.

Wspomnienia spadły na nią niczym chmara czarnego ptactwa, na krótką chwilę zamknęła 

oczy. Czego ten człowiek tutaj szuka?

-  Czego ty chcesz? - spytała.
-  No, różnych rzeczy - odparł z wahaniem. - Przez te wszystkie lata, jakie upłynęły od 

śmierci Samuela, pragnąłem zobaczyć, jak żył i działał w ostatnim okresie swojego życia. 
Poza tym mam tutaj bratanicę. Marię Magdalenę. Bardzo bym chciał ją zobaczyć. To jedyne 
dziecko mojego brata. Czy to takie dziwne?

-  Zajęło ci wiele lat uświadomienie sobie, czego pragniesz - rzekła Mali cierpko. - Jakoś 

nie mieliśmy od ciebie żadnych wiadomości, a teraz mija już dziesięć lat, odkąd Samuel 
pojawił się w naszej wsi. Wiem, że pięć lat trwała wojna, mimo to jednak...

Niedokończone zdanie zawisło w powietrzu.
Przez twarz gościa przemknął rumieniec, on sam stał, przestępując niespokojnie z nogi na 

nogę. Po chwili jednak się opanował, był taki jak wcześniej, gładki i chłodny.

-  Długo nie byłem w stanie rozgrzebywać sprawy tej tragicznej śmierci - oznajmił. - 

Nigdy jednak nie uzyskałem rzeczowej odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób umarł mój brat.

-  To nigdy nie była tajemnica - rzekła Mali krótko. - On spadł ze schodów i skręcił sobie 

kark. Wszyscy to wiedzą.

-  Owszem, owszem, słyszałem o tym. Ale że jego żona jakoby zmarła tej samej nocy... z 

tego, co słyszałem, skoczyła do fiordu, prawda?

Mali poczuła, że żołądek się jej kurczy. Miała wrażenie, że ten człowiek depcze coś 

świętego, wypowiadając imię Ruth. On nie ma do tego prawa, myślała wzburzona. Żaden 
Langmo nie ma prawa wdzierać się do naszego domu i rozgrzebywać wciąż bolesnych ran.

Młoda kobieta, która stała nieco z boku, podeszła wolno do Mali. Musi być dużo młodsza 

od swego męża, pomyślała Mali. Serce ją zabolało, kiedy dostrzegła przerażone spojrzenie 
tamtej i jej skuloną sylwetkę. Stała przed nią nieszczęśliwa, pozbawiona pewności siebie 
kobieta i z wahaniem wyciągała rękę na powitanie.

-  Chyba i ja powinnam się przywitać - wymamrotała cicho. - Jestem Gudrun Langmo, 

żona Ansgara.

Mali ujęła jej zimną dłoń. Kobieta nie ma więcej niż trzydzieści lat, stwierdziła. Mniej 

więcej tyle samo miałaby Ruth, gdyby żyła. A Ansgar... domyślała się, że musi być po 
czterdziestce. Samuel miałby teraz pięćdziesiąt dwa lata.

-  Miałem zamiar cię przedstawić - burknął Langmo zirytowany. - Chyba słyszysz, że 

rozmawiam z gospodynią?

Młoda kobieta zaczerwieniła się i znowu niespokojnie przestępowała z nogi na nogę. 

Wolno cofnęła rękę i spuściła oczy. Mali zrobiło się jej żal. Tak bardzo ta kobieta 
przypominała jej Ruth. Ruth także taka była w obecności Samuela, zamknięta i przestraszona.

-  Proszę, niech państwo wejdą do środka - zapraszała niechętnie. - Może wypiją państwo 

po filiżance kawy przed odjazdem.

Ale nie miała najmniejszej ochoty ich gościć. Najchętniej kazałaby im natychmiast 

odjechać. Nie sądziła, że ma z nimi coś do omówienia, zarazem jednak uznawała, że Ansgar 
Langmo ma jakieś prawo do przywitania się z Marileną. Trudno bowiem zapomnieć, że 
dziewczynka jest jego bratanicą.

-  Przyjechali nieoczekiwani goście - powiedziała, wchodząc do izby z tymi dwojgiem za 

sobą.

Havard spojrzał znad gazety. Zatrzymał wzrok na wysokim mężczyźnie, idącym krok w 

krok za Mali, i zrobił się trupio blady. Wolno podnosił się z krzesła.

-  To jest Ansgar Langmo - rzekła Mali pospiesznie. - Jest młodszym bratem Samuela. A to 

Gudrun, jego żona.

-  Czego ci ludzie tutaj chcą? - głos Havarda brzmiał ostro i gniewnie.
-  Między innymi chcą zobaczyć Marilenę - poinformowała Mali i stanęła obok Havarda. - 

Ona jest jego bratanicą, wiesz.

-  A co to znowu za pomysł, żeby tu przyjeżdżać po tych wszystkich latach?
-  Tak się złożyło - odparł Ansgar Langmo. - Zabrało mi trochę czasu wyjaśnienie, że mój 

brat umarł w takich tragicznych okolicznościach przed ośmiu laty. A służba, jaką pełnię, 
rzuca mnie to w jedno, to w drugie miejsce, więc nie miałem czasu przyjechać.

-  Służba?
-  Tak, pracuję jako misjonarz w tym samym zgromadzeniu, do którego należał mój brat.
-  Siadajcie - zaprosiła Mali. - Ja zaraz zadzwonię do syna i dowiem się, czy by nie przyszli 

do nas na kawę, tak byście mogli przywitać się z Marileną.

-  Czy to konieczne? - spytał Havard niechętnie. - Marilena czuje się wspaniale tam, gdzie 

jest. Nie ma potrzeby grzebać się w przeszłości dziecka.

-  A gdzie ona mieszka? - spytał misjonarz, siadając na kanapie, a żona obok niego.
-  Mieszka tam, gdzie zawsze mieszkała – odparła Mali. - Mieszka na Wzgórzu, to ten 

dom, który stoi tuż przy drodze. Została prawnie adoptowana przez mojego najstarszego syna 
i jego żonę. Jest u nich od tamtych strasznych wydarzeń... - Mali głęboko wciągnęła 

powietrze. - To szczęśliwe i radosne dziecko, nasza Marilena - dodała. - I nikt nie może tego 
zepsuć.

-  Ja nie zamierzam niczego psuć - oznajmił misjonarz. - Zakładam jednak, że dziewczynka 

wie, kim byli jej prawdziwi rodzice. Poza tym jest słuszne i właściwe, by miała również 
kontakt z rodziną swojego ojca.

-  Ona nigdy za takim kontaktem nie tęskniła - rzekł Havard ostro. - I nigdy go też nie 

potrzebowała. My tutaj we dworze nie życzymy sobie mieć do czynienia z rodziną Langmo - 
dodał gniewnie. - Twój brat nie był dobrym człowiekiem, Ansgarze Langmo. On wpędził 
naszą córkę do grobu.

Przez chwilę w izbie trwała dzwoniąca w uszach cisza. Potem misjonarz chrząknął.
-  To bardzo poważne oskarżenie, panie Stornes.
-  Wcale nie jest od tego mniej uzasadnione - burknął Havard ze złością.
Langmo wbił w niego swoje lodowate spojrzenie. - Mój brat był człowiekiem Bożym.
-  Nigdy nie spotkałem nikogo, kto był w mniejszym stopniu człowiekiem Bożym niż on - 

uciął Havard krótko. - To wilk w owczej skórze, oto kim był Samuel Langmo. Diabeł w 
ludzkim przebraniu.

-  Havardzie... - Mali położyła mu rękę na ramieniu. - To przecież nie ma sensu.
-  On powinien wiedzieć, jak naprawdę było - warknął
Havard ze złością. Jego twarz przybrała zacięty wyraz. - Przyjeżdżać tutaj i zaczynać 

jakieś gadanie o rodzinie ojca Marileny...

Znowu na moment zaległa cisza. Ansgar Langmo wyciągnął swoje długie nogi i usiadł 

wygodniej na kanapie. Jego młoda małżonka przesunęła się niespokojnie.

-  Nie taki pozostał brat w moich wspomnieniach - rzekł Ansgar.
-  Nie, bo to były dwie natury w jednym, ten człowiek - skinął głową Havard. - My z 

czasem też to zrozumieliśmy.

-  No to ja idę telefonować do Siverta - wtrąciła Mali. - A ty, Ane, nastaw wodę na kawę. 

Bo oni jednak pewnie przyjdą.

Telefon odebrał Sivert.
-  Sivert, przyjechali do nas nieoczekiwani goście - mówiła Mali pospiesznie. - Wyobraź 

sobie, że w naszej izbie siedzi brat Samuela z przerażoną żoną. I on chce zobaczyć Marilenę.

-  Brat Samuela Langmo? Misjonarza?
-  Tak jest.
-  Ale czego on tu, na Boga, szuka po tylu latach?
-  Gada coś o rodzinie ojca Marileny, upiera się, że ma prawo się z nią spotkać.
-  Niech się zabiera i stąd wynosi!
-  No ale już przyjechał - mówiła Mali. - Chyba może zobaczyć dziewczynkę. Nie możemy 

mu tego odmówić.

Słyszała, jak Sivert głośno wciąga powietrze. Przez chwilę po drugiej stronie panowała 

cisza.

-  Czemu by to miało służyć?
-  Nie wiem, chyba niczemu... ale tak musi być, Sivercie, skoro już przyjechał.
-  Powinna to być krótka wizyta.
-  Tak, nie muszą tu długo zostawać. Niech się tylko przywita z Marileną i mogą jechać.
-  Jakim typem człowieka jest ten brat?
-  Ulepiony z tej samej gliny. Nawet jest też misjonarzem. Tak samo fałszywy i oślizgły, 

widać to od razu.

-  Uff, nie wiem, czy go zniosę.
-  Przyjdźcie tylko z krótką wizytą, Sivercie. Już nastawiłam wodę na kawę.
-  No trudno. Przyjdziemy. Tylko krótka wizyta - powtórzył. - Bardzo krótka.
 

Podano kawę, ale rozmowa się nie kleiła. W końcu przyszła rodzina ze Wzgórza. Marilena 

trzymała Tordhild za rękę, a Sivert stał obok, opiekuńczo obejmując dziewczynkę ramieniem. 
Mali pospiesznie wstała.

-  Proszę bardzo, to jest Marilena - przedstawiła wnuczkę Ansgarowi Langmo. - Marileno, 

a to jest twój wuj, Ansgar Langmo.

Misjonarz wstał i wyciągnął obie ręce w stronę dziecka.
-  Maria Magdalena - rzekł dramatycznym głosem, potrząsając jej dłońmi. - Nareszcie 

mogę cię powitać.

-  Do mnie się mówi po prostu Marilena - poprawiła dziewczynka. - Prawda, tatusiu?
-  Oczywiście, że tak - przytaknął Sivert.
-  A to jest nasz najstarszy syn i jego rodzina - przedstawiła Mali. - To rodzice Marileny. A 

to jest jej starszy brat, Johannes.

Sivert skinął lekko głową i udał, że nie widzi wyciągniętej na powitanie ręki misjonarza. 

Tordhild uścisnęła ją krótko, bez słowa.

-  Jaka ona jest podobna do mojego brata - zachwycał się Langmo, uśmiechając się do 

Marileny. - Jakbym widział go żywego.

-  Nam to jakoś nigdy nie przyszło do głowy - skomentowała Mali krótko. - Marilena jest 

bardzo podobna do swojej mamy.

Misjonarz udał, że jej nie słyszy. Położył rękę na głowie Marileny, jakby ją chciał 

błogosławić.

-  Do której klasy chodzisz, moje dziecko?
-  Do drugiej - odparta dziewczynka, usuwając się spod jego ręki.
-  To pewnie umiesz już czytać?
-  Umiałam już w zeszłym roku przed świętami Bożego Narodzenia - prychnęła Marilena.
-  Ja jestem bratem twojego taty - tłumaczył z powagą. - Twojego prawdziwego taty.
-  Tatuś mi o tym opowiadał - skinęła głową dziewczynka, - Ja nie pamiętam mojego ojca. 

Byłam bardzo mała, kiedy on i mama umarli.

-  Mimo to nigdy nie powinnaś o nim zapomnieć!
-  Nie można pamiętać kogoś, kogo się nigdy nie znało - odparła Marilena z miną starej 

malutkiej. - Ale ja dużo o nich wiem, i o nim, i o mamie, jeśli o to ci chodzi.

-  Myślałem, że może miałabyś ochotę przyjechać kiedyś do Oslo w odwiedziny do mojej 

małżonki i do mnie - zmienił temat i uśmiechnął się do niej tym swoim nieszczerym 
uśmiechem. - Może latem?

-  Mowy nie ma - odparł Sivert, ponieważ Marilena potrzebowała czasu na odpowiedź. - 

Nie wyślemy dziecka tak daleko od domu. Do całkiem nieznajomych ludzi.

-  Przecież ja jestem jej wujem.
-  To akurat nie jest szczególnie uspokajające - burknął Sivert ponuro.
-  Teraz napijemy się kawy - Mali próbowała rozładować atmosferę. - Po kawie państwo 

wyjadą, misjonarz i jego żona - dodała wymownie, spoglądając na Ansgara. - Prawda, że 
państwo się spieszą?

-  Właściwie mieliśmy zamiar zostać tutaj kilka dni - powiedział gość i ponownie usiadł na 

kanapie. - Mieliśmy taką nadzieję. Chcieliśmy lepiej poznać Marię Magdalenę - dodał. - Jeśli 
jednak to wam nie odpowiada, zatem...

-  Nie, nie odpowiada - oznajmił Havard krótko, biorąc kawałek ciasta. - Jesteśmy w 

środku najcięższych prac - dodał.

-  Niezależnie od tego, kiedy by to było, to i tak by nie pasowało - podsumował Sivert, 

patrząc misjonarzowi w oczy. - Tak po prostu jest. Nie mamy o czym dyskutować - dodał z 
chłodnym spojrzeniem.

Pili kawę, niewiele mówiąc. Atmosfera była ciężka. Kiedy skończyli, Sivert wstał.
-  No to my wracamy do domu - oznajmił. - Do widzenia, panie misjonarzu.

-  Do widzenia - dygnęła Marilena.
Langmo zerwał się na równe nogi. Położył obie ręce na głowie dziewczynki i na moment 

przymknął oczy.

-  Niech cię Bóg błogosławi, dziecko - mówił półgłosem. - Niech cię Bóg błogosławi.
Marilena patrzyła wytrzeszczonymi oczyma na mężczyznę stojącego przed nią i 

trzymającego dłonie na jej głowie. Po chwili odwróciła się i wzięła ojca za rękę. Sivert 
trzymał ją mocno.

-  Może tu jeszcze przyjdę po południu - zwróciła się Marilena do babki. - A gdzie jest 

Mała Mali?

-  Poszła do Granvold, do Trygvego i Ruth Margrethe.
-  Och, czy ja też tam mogę iść, ja też? - prosiła, pociągając matkę za spódnicę. - 

Mogłabym, mamo?

-  No to leć - uśmiechnęła się Tordhild. - Jedno dziecko w tę czy w tę w takim dużym 

dworze nie robi różnicy. Przynajmniej na chwilę - dodała, mrugając do Mali.

-  Cóż, państwo też wyjeżdżają - powiedział Havard dość niegrzecznie do gości, kiedy 

Sivert z rodziną znalazł się już za drzwiami.

-  Musimy sobie jednak zamówić jakąś podwodę - bąkał Langmo. - Zechciałaby pani może 

zadzwonić po kogoś, pani Stornes? Przyjechaliśmy tutaj bryczką, bo tak było wygodniej. Ale 
chyba są tu również prawdziwe taksówki, prawda?

-  Oczywiście, że są. Dokąd pojedziecie?
-  Chyba zostaniemy w Surnadalen na noc, tak sądzę, a jutro rano wyruszymy dalej do 

Trondheim. Chciałbym odwiedzić tutejsze zgromadzenie, zanim wrócimy do Oslo. Przykro 
mi, że nie będę mógł więcej spotkać mojej bratanicy - dodał, przygładzając włosy. - Miałem 
nadzieję...

Niedokończone zdanie zawisło w powietrzu, nikt go jednak nie skomentował.
-  No to idę zadzwonić po taksówkę - rzekła Mali. - Samochód przyjedzie natychmiast.
-  Jaka to nieprzyjemna wizyta - mruknął Havard, kiedy samochód w końcu opuścił 

podwórze. - Że też ja musiałem jeszcze raz w życiu spotkać jakiegoś Langmo...

-  Ja również czuję się okropnie - potwierdziła Mali, ujmując go pod ramię. - I jaki on jest 

strasznie podobny do tego Samuela. Miałam wrażenie, że widzę upiora. - Przeniknął ją 
lodowaty dreszcz mimo letniego słońca. - Myślę jednak, że nikt nigdy nie był tak źle przyjęty 
w tym dworze - dodała. - Chyba trochę przesadziłeś.

-  Żaden Langmo nie będzie u nas dobrze witany - odparł Havard ponuro. - W każdym 

razie nie taki oślizgły typ jak ten misjonarz. On jest ulepiony z tej samej gliny co brat, czy 
sama tak nie mówiłaś?

Mali skinęła w milczeniu.
-  Że też myśmy się wtedy nie domyślali, jakim strasznym człowiekiem jest Samuel - 

powiedziała wolno po chwili. - Że też nie wtrąciliśmy się, zanim zrobiło się za późno!

-  A ja myślę, że i tak nic nie moglibyśmy zrobić - zaprotestował Havard. - Ruth przecież 

nie chciała powiedzieć ani słowa o tym, jak się sprawy mają.

-  Mimo wszystko my powinniśmy byli rozumieć.
-  Nie ma sensu teraz się nad tym zastanawiać - westchnął Havard. - Jest już za późno, 

Mali.

Stali jeszcze przez chwilę na dziedzińcu i patrzyli w ślad za obłokiem kurzu, wzbijanym 

przez odjeżdżający samochód.

-  A ja myślałam, że Oja wróci szybciej - zmieniła temat Mali. - Miał pojechać tylko do 

Gjelstad, żeby przywieźć stamtąd Helene, ale...

-  Pewnie został zaproszony na kawę.
-  Możliwe - przyznała Mali: - Nie pomyślałam o tym. Poza tym jednak jest pewien 

problem z Oją i Helene - dodała.

-  To się jakoś ułoży - uspokajał ją Havard.
-  No nie wiem... on tak zdecydowanie chce ją zdobyć, ona natomiast wcale nie jest pewna, 

co do niego czuje. Poza tym jest taka młoda, przecież wiesz.

-  Na pewno wszystko się ułoży, muszą się tylko lepiej poznać - uważał Havard. - A jeśli 

do niczego nie dojdzie... cóż, Oja jakoś to mimo wszystko przeżyje.

-  Och, z pewnością przeżyje - westchnęła Mali. - Ale teraz jest taki radosny i ożywiony, 

nigdy taki nie byt, odkąd Herborg odeszła. I przestał pić. W każdym razie nie zauważyłam, 
żeby to robił.

Havard uniósł brwi.
-  Przecież on chyba nigdy nie pił tak, żeby to stanowiło jakiś problem?
-  Nie, ale jednak popijał.
-  Dobrze, dobrze - zgadzał się Havard. - Myślę jednak, że nie powinnaś się tym martwić, 

Mali. On po prostu szukał pociechy po stracie Herborg.

-  Picie w takiej sytuacji jest zawsze najgorszym rozwiązaniem, Havardzie. Niezależnie od 

tego, czy człowiek pije dużo czy mało.

-  Zgadzam się z tobą. Ale przecież mówisz, że to minęło.
-  Boję się, żeby nie zaczął od nowa! Gdyby Helene powiedziała „nie", to miałam na myśli.
-  Nie możesz martwić się tyloma sprawami naraz, moja kochana - powiedział, obejmując 

ją ramieniem. - Chodź, wracajmy do domu i wypijmy jeszcze po filiżance kawy, skoro 
pozbyliśmy się tego okropnego misjonarza.

Mali po raz ostatni spojrzała na drogę, by się upewnić, czy nie zobaczy tam bryczki ze 

Stornes, ale droga była pusta. Westchnęła cicho. Potem poszła za Havardem do domu.

Nagle przeniknął ją lodowaty dreszcz. We wsi mają nowego lensmana, nastał po tym, jak 

stary odszedł jesienią na emeryturę. Czy ten nowy lensman wie, co się właściwie stało tamtej 
nocy, kiedy Samuel i Ruth umarli? Czy powinni porozmawiać o tym w jego biurze? A co by 
było, gdyby Ansgar Langmo nawiązał kontakt z lensmanem?

Odepchnęła od siebie złe myśli. Z pewnością widzieliśmy Langmo po raz ostatni, 

zapewniała sama siebie, oddychała jednak z trudem.

 
 
 

ROZDZIAŁ 2.

 
Kiedy Oja wjechał na dziedziniec w Gjelstad, cała rodzina siedziała na dworze przy tej 

pięknej letniej pogodzie. Duży stół z okrągłym kamiennym blatem nakryto obrusem, stały na 
nim filiżanki do kawy, w powietrzu unosił się zapach świeżych wafli.

-  Przyjeżdżasz akurat na kawę - uśmiechnęła się Helga Gjelstad, kiedy Oja uwiązał konia i 

szedł ku nim. - Postanowiliśmy, że dzisiaj wypijemy ją tu. Usiądziesz z nami na chwilę, 
prawda? Chyba nie musicie w pośpiechu wracać do domu, ty i Helenę?

-  Nie, chętnie najpierw wypiję filiżankę kawy - podziękował Oja. - Zwłaszcza przy takiej 

pięknej pogodzie.

-  No właśnie, to najlepsza pogoda na sianokosy - cieszyła się Helga. - Dużo już zrobiliście 

w Stornes?

-  No, rzeczywiście sporo.
-  My też. Jeśli pogoda się utrzyma, to wkrótce będziemy zwozić suchutkie siano.
W tej samej chwili z domu wyszła Helene z tacą, na której niosła salaterki pełne konfitur i 

śmietany. Za nią szła inna młoda dziewczyna, bardzo do niej podobna. Oja domyślił się, że to 
musi być Elise, siostra Helene, która służy w Gjelstad. Z daleka widać, że są siostrami.

Helene uśmiechnęła się na jego widok i skinęła uprzejmie głową. Oję przeniknęła dziwna 

radość, zaczął szybciej oddychać. Serce tłukło mu się w piersi gwałtownie.

-  Witaj - powiedział trochę ochrypłym głosem.
-  Witaj, już przyjechałeś?
-  Tak, ja... - niespokojnie pogładził włosy. - Helga telefonowała i powiedziała, że 

przyjechałaś tutaj, więc ja...

-  Ale najpierw wszyscy napijemy się kawy - szczebiotała Helga.
-  Przywitaj się z moją siostrą - powiedziała Helene, popychając tamtą młodą dziewczynę 

do przodu. - To jest Elise.

Oja wyciągnął do niej rękę i skłonił się lekko. Elise Eide była ładną panną, ale pod żadnym 

względem nie mogła się równać z Helene, w każdym razie nie w oczach Oi.

-  Słyszałam o tobie - powiedziała uprzejmie. - I o twojej córeczce, Małej Mali.
Oja się zarumienił. Nie miał pojęcia, co odpowiedzieć. Helga zapraszała go, by usiadł przy 

stole. - A ty, Elise, powiedz Oddleivowi i Birgit, że kawa już gotowa - poleciła. - Jeśli chcą 
się z nami napić, to powinni zaraz przyjść.

Oja usiadł obok Helene.
-  No i jak tam z twoim tatą? - spytał. - Poprawiło mu się trochę?
-  Byliśmy u doktora - odparła Helene. - On uważa, że to coś z żołądkiem. Ale nic więcej 

nie wiemy. Tata wstaje już teraz z łóżka i próbuje trochę chodzić, ale nie czuje się jeszcze 
dobrze.

-  No to co będzie z sianokosami? Skoro twój tata nie jest całkiem zdrowy...
-  Wynajęliśmy młodego chłopaka.
Oja popatrzył na nią pytająco. - Ale na to pójdą pewnie twoje pieniądze, które zbierasz na 

szkołę?

Lekki grymas przemknął po twarzy Helene. Spojrzała na niego uważnie.
-  Najważniejsze, żeby tata wyzdrowiał - rzekła, nie odpowiadając wprost na pytanie, które 

Oja jej zadał.

-  Elise pojedzie znowu do domu na niedzielę, żeby pomóc. A potem zobaczymy...
Oja poczuł skurcz w gardle. Musiał odchrząknąć.
-  No a ty? - spytał. - Czy ty zostaniesz w Stornes?
-  Tak, na razie mogę zostać.
Odczuł taką ulgę, że zrobiło mu się gorąco. Bał się, że ją utraci. Tego by nie zniósł, gdyby 

Helene musiała wrócić do domu, zanim postanowi coś konkretnego w ich sprawie. Bo Oja nie 
stracił nadziei, że Helene odpowie mu „tak", kiedy tylko lepiej się zastanowi.

Dwoje dzieci, okrążywszy dom, skierowało się ku nim, biegnąc przez podwórze. - Czy 

dostaniemy soku i ciasta, babciu?

Helga podeszła do stołu, a dzieci biegły za nią. Był to chłopiec i dziewczynka, jasnowłosi i 

sympatyczni. Chłopiec musi być mniej więcej w wieku Małej Mali, pomyślał Oja. Słyszał o 
tym, że Oddleiv Gjelstad ma już i chłopca, i dziewczynkę.

-  Tak, jest i sok, i ciastka - obiecywała Helga, przysuwając sobie krzesło. - A mama z tatą 

nie przyjdą?

W tej samej chwili na podwórzu ukazał się Oddleiv z żoną. Ona niosła na ręku maleńkie 

dziecko. A to oni mają jeszcze jedno, pomyślał Oja zaskoczony. O tym nie wiedział. Matka z 
pewnością wspominała, ale on na takie rzeczy nie zwracał uwagi, zwłaszcza jeśli chodzi o 
rodzinę z Gjelstad. On i Sivert od dawna nie mieli z tym domem kontaktów, wiedział jednak, 
że Mali i Havard od czasu do czasu odwiedzają Helgę.

Było to przyjemne spotkanie przy kawie w nadzwyczaj piękny letni dzień. Rozmowa 

toczyła się swobodnie, co chwila wybuchały śmiechy, czas mijał szybko.

-  O Boże, w domu zaczną się zaraz zastanawiać - westchnął na koniec Oja i wstał. - My 

będziemy się już zbierać.

W niedzielne popołudnie nie musiał się tak spieszyć. Mógłby zostać jeszcze chwilę, ale 

bardzo mu zależało na tym, by jak najszybciej mieć Helene tylko dla siebie. Dni wydawały 

się takie nieskończenie długie, kiedy wyjechała, i teraz, gdy siedział obok niej, mógł patrzeć 
na jej śliczną buzię, nie był w stanie opanować gwałtownych uczuć, które przepełniały jego 
serce. Helene też się natychmiast podniosła z miejsca.

-  Zaraz przyniosę swoje rzeczy - powiedziała i poszła w stronę domu.
-  A pozdrów tam wszystkich w Stornes - poprosiła Helga Oję. - Powiedz mamie, że 

byłoby miło, gdyby się do nas wybrała.

-  Dobrze, powiem - Oja skinął głową. - Wątpię jednak, czy do tego dojdzie przed końcem 

sianokosów. Sama wiesz...

-  O tak, wiem dobrze - roześmiała się Helga. - Ale może w jakieś niedzielne popołudnie?
-  Dobrze, dobrze - Oja wypatrywał, czy Helene nie wychodzi z domu. - Pozdrowię 

wszystkich. Zresztą ja też miałem przekazać od nich pozdrowienia, ale zapomniałem 
powiedzieć.

Helene szła ku niemu przez podwórze z tą swoją małą walizeczką w ręce. Na jasną letnią 

sukienkę włożyła żakiet.

-  Dziękuję, że mogłam się tu zatrzymać - ukłoniła się Oddleivowi. - I dziękuję za kawę.
-  Nie ma za co - odparła Helga uprzejmie. - Mamy tylko nadzieję, że twój tata szybko 

wróci do zdrowia - tak by Elise nie musiała nas na tak długo opuszczać. Jesteśmy teraz od 
niej uzależnieni.

Kiedy bryczka opuściła podwórze w Gjelstad i wyjechała na drogę, Oja głęboko wciągnął 

powietrze. Przysunął się nieco bliżej Helene tak, że jego udo znalazło się tuż przy niej, 
pozwolił koniowi iść wolno i spokojnie.

-  Bardzo mi się dłużył ten czas bez ciebie - przyznał, zerkając na dziewczynę. - Mała Mali 

też wciąż się o ciebie dopytywała.

-  Naprawdę? - Helene zwróciła ku niemu twarz i uśmiechnęła się.
Błysnęły mu białe zęby i roześmiane szarozłociste oczy.
-  Chyba nie dojdzie do tego, że ty też będziesz musiała często jeździć do domu, ze 

względu na chorobę ojca?

-  Zobaczymy, jak to z nim będzie. Na razie jednak dadzą sobie radę z pomocą Elise. 

Zwłaszcza że mamy do pomocy tego chłopaka - dodała.

-  Ale będzie coś z twojej szkoły jesienią, skoro tak się sprawy mają?
Oja wiedział, że już o to pytał, ale nie dostał żadnej odpowiedzi. Gdyby Helene miała nie 

pójść do szkoły, to istnieje większa szansa, że przyjmie moje oświadczyny, myślał. Musi 
przecież zrozumieć, że mógłbym pomóc również jej ojcu, gdyby to się okazało niezbędne. 
Gdyby tylko chciała... Muszę jednak mieć się na baczności, żeby nie powiedzieć za dużo, 
upominał sam siebie. Ona nie może odnieść wrażenia, że została kupiona, tak jak matka 
mówiła. Rozumiał, że to by było niefortunne pod każdym względem.

-  O sprawie szkoły to na razie nic jeszcze nie wiadomo - odparła Helene niepewnie. - To 

zależy od tak wielu spraw - dodała przeciągle i Oja poczuł się głupio, że tak ją wypytuje.

-  A nie tęskniłaś za mną? - wyrwało mu się nieoczekiwanie.
Naprawdę nie miał zamiaru o to pytać, ale tak jakoś wyszło.
-  No wiesz co, Oja - roześmiała się Helene i odrzuciła na plecy swój ciężki warkocz. - 

Tęskniłam za wszystkimi w Stornes. Przecież wiesz, że ja się tam bardzo dobrze czuję. Tak - 
dodała z przelotnym uśmiechem, kładąc mu ręce na kolanie. - Za tobą też tęskniłam. Trochę - 
zakończyła zaczepnie.

Oja zrobił się płomiennie czerwony i cmoknął na konia. Ten się zresztą wcale nie przejął 

rozkazem i dalej wlókł się w tym samym tempie.

-  Jeśli nie pójdziesz do szkoły jesienią - zaczął - to czym się będziesz zajmować?
-  Muszę zarabiać pieniądze - odparła i odgarnęła z twarzy jakieś niesforne włosy. - Jeśli 

mama nie będzie mnie potrzebowała w domu. Bo przecież Elise wróci do pracy w Gjelstad.

-  Ty mogłabyś zostać w Stornes.

-  Zostałam przyjęta tylko do czasu powrotu zwierząt z górskich pastwisk. Twoja mama 

powiedziała mi to wyraźnie.

-  Ale wszystko zależy od tego, czy Ingeborg poczuje się lepiej. Jeśli nie będzie w stanie...
-  Zobaczymy, jak nadejdzie odpowiednia pora - przerwała mu Helene. - Wszystko będzie 

zależało od tego, czy ojciec wyzdrowieje.

-  A czy zastanawiałaś się trochę nad tym, o co cię pytałem? Czybyś zechciała...
Helene siedziała przez chwilę, nie odpowiadając. Potem odwróciła twarz ku niemu i 

przytaknęła z powagą.

-  Tak, zastanawiałam się nad tym. Ale wciąż jeszcze niewiele wiem.
Serce Oi przestało na chwilę bić.
-  Więc nie zależy ci na mnie ani trochę?
-  Owszem, zależy mi - zapewniła Helene. - Naprawdę bardzo mi na tobie zależy. Ale od 

tego do małżeństwa... małżeństwo to bardzo poważna sprawa, Oja. Ono ma trwać przez całe 
życie. - Wzięła jego rękę i splotła swoje palce z jego palcami. - A poza tym jest jeszcze Mała 
Mali - dodała. - Nikt nie powiedział, że ona by chciała mieć nową mamę. Pomyślałeś o tym?

-  Ale ona cię tak strasznie lubi, że...
-  Owszem, lubi mnie, kiedy po prostu pracuję w Stornes. Wszystko może się zmienić, 

kiedy się dowie, że ty i ja... że my...

-  Jestem absolutnie pewien, że nie będzie żadnych problemów - wykrzyknął Oja z 

przejęciem. - Wprost przeciwnie, dziecko będzie szczęśliwe.

Otoczył ramieniem jej barki i przytulił ją do siebie. Muskał wargami miękki, ciepły 

policzek.

-  Jeżeli więc tylko to sprawia, że ty nie chcesz...
-  Nie, nie tylko to - odparła Helene pospiesznie i odsunęła się lekko od niego. - Ja 

potrzebuję czasu, Oja.

Oja westchnął. Wciąż ten czas i czas, wciąż ta sama śpiewka, że ona potrzebuje czasu. 

Rozczarowanie i bezradność spadły na niego niczym zimna woda. Ona prawdopodobnie 
spostrzegła, jak bardzo Oja jest rozczarowany, bo przysunęła się do niego znowu i objęła 
ramieniem jego barki.

-  Oja, coś ty...
Jej twarz znalazła się tuż przy jego twarzy. Usta były tak kusząco blisko. Oja gwałtownie 

wziął ją w ramiona i tulił podniecony. Całował ją namiętnie. Helene nie wyrywała mu się, ale 
też nie odwzajemniała pocałunków. Pozwalała mu tylko, by ją całował. Nagle zatrąbił za nimi 
samochód. Oja podskoczył i obiema rękami chwycił lejce. Poznał taksówkę Hógberga. 
Manewrując ostrożnie, sprowadził bryczkę na skraj drogi, tak by taksówka mogła ich 
wyminąć. Hógberg pomachał mu ręką na powitanie, Oja odpowiedział tym samym. Z 
zainteresowaniem przyglądał się samochodowi. Nieczęsto spotykało się te pojazdy na 
wiejskich drogach. Na tylnym siedzeniu mignęła mu jakaś para. Ale samochód zbyt szybko 
odjechał, by mógł rozpoznać kto to. Znowu zerknął na Helene. Ona odsunęła się lekko. 
Tamten nastrój już minął, pomyślał Oja, przeklinając samochód, który mu przeszkodził. 
Cmoknął na konia i zmusił do szybszej jazdy. Powinien postąpić tak, jak radziła mu matka, i 
czekać. Nic więcej zrobić nie mógł.

 
-  Czy spotkaliście samochód Hógberga na drodze? - spytał Havard, kiedy Oja wszedł do 

izby. Helene poszła prosto do swojego pokoju, żeby się rozpakować i przebrać.

-  Tak, spotkaliśmy - przytaknął Oja. - A gdzie on był?
-  Tutaj - poinformowała Mali krótko.
-  Tutaj? - Oja patrzył na nią z otwartymi ustami. - A kto to przyjechał tą taksówką?
-  Zaraz po twoim wyjeździe mieliśmy wizytę niejakiego Ansgara Langmo i jego żony - 

oznajmił Havard. - Misjonarza z Oslo.

-  Langmo? - Oja patrzył na niego przerażony.
-  Tak, to brat Samuela. Podobny do niego, że niech to licho porwie.
-  A czego on, na Boga, tutaj chciał?
-  Chciał się spotkać ze swoją bratanicą. Tak przynajmniej nam powiedział. 

Umożliwiliśmy mu to, ale zaraz potem pokazaliśmy drzwi. Chociaż on najwyraźniej 
zamierzał zostać przez kilka dni, ten drań, ale...

-  Naprawdę nie chciał nic innego? Tylko zobaczyć Marilenę?
-  Zaczął coś gadać o tym, że nigdy nie otrzymał dokładnych informacji, jak umarł jego 

brat - wtrąciła Mali, stojąca przy kuchni. - Ale powiedziałam mu, że o tej sprawie nie 
będziemy więcej rozmawiać. Jeśli coś go niepokoi, to niech zapyta lensmana.

-  Czy to pewne, że on nie zechce odgrzebywać sprawy? - zastanawia! się Oja. - My 

przecież mamy teraz nowego lensmana. Gdyby więc tamten...

-  To pewne, tak - przytaknęła Mali. Mówiła z większą pewnością, niż to sama czuła. 

Lodowaty chłód, który ogarniał ją zawsze, gdy o tym myślała, pojawił się znowu. Lensman 
nie ma chyba nic więcej do powiedzenia w sprawie dawnych wydarzeń dotyczących Ruth i 
Samuela? Prawdopodobnie w ogóle niewiele o tym wie, pocieszała sama siebie. - No ale teraz 
w każdym razie pozbyliśmy się tego Ansgara Langmo - dodała, przymykając na chwilę oczy. 
Nie chciała więcej myśleć o tym lodowatym mężczyźnie, którego obecność ożywiała tak 
wiele bolesnych wspomnień. - A jak tam w Gjelstad, Oja? Długo cię nie było.

-  No bo musiałem napić się kawy.
-  Tak właśnie myślałam. Jak im się powodzi?
-  Mam przekazać wam pozdrowienia i przypomnieć, że obiecaliście niedługo przyjechać z 

wizytą. Poza tym myślę, że u nich wszystko w porządku. Radzą sobie w Gjelstad bardzo 
dobrze, tak to wygląda.

-  Owszem, Oddleiv jest zdolnym gospodarzem - potwierdził Havard. - Naprawdę dobrze 

im się układa.

-  No i mają już trójkę dzieci...
-  Tak, jak to Helga mówi, Gjelstad się zaludnia - roześmiała się Mali. - A dla niej to sama 

przyjemność. Helga świetnie sobie radzi po śmierci Kristena. Jest otoczona rodziną, mimo że 
Ruth Lina mieszka w Trondheim, a Hakon w Oslo.

W tym momencie drzwi się otworzyły i do izby weszła Helene. Oja zauważył, że przebrała 

się już w codzienną sukienkę i włożyła fartuch.

-  A oto i Helene - zawołała Mali przyjaźnie. - Jak dobrze, że jesteś z powrotem, Helene! 

Jak tam z twoim tatą?

-  Wciąż wiemy bardzo mało - odrzekła dziewczyna. - To podobno coś z żołądkiem, ale 

doktor nic bliższego nie mówi. Musimy po prostu czekać i mieć nadzieję, że mu to przejdzie. 
Zresztą wyglądał już lepiej, kiedy przyjechałam - dodała.

-  Więc będziesz mogła u nas zostać jeszcze przez jakiś czas?
-  Tak, w przyszłym tygodniu Elise pojedzie do domu, żeby im pomóc - odparła Helene. - 

Ja mogę zostać tutaj.

-  Jak dobrze to słyszeć - ucieszyła się Mali. - Wszyscy za tobą tęskniliśmy, kiedy cię nie 

było.

Drzwi otworzyły się znowu i do izby wbiegła Mała Mali z bardzo potarganymi włosami.
-  Helene! - zawołała uradowana, kiedy zauważyła służącą. - Wróciłaś!
Podbiegła do niej, objęła Helene rękami w pasie i mocno się do niej tuliła. - Jak to dobrze, 

że wróciłaś!

-  Przecież miałam wrócić, obiecałam - uśmiechnęła się Helene, głaszcząc ją po 

potarganych włosach. - A ty, jak widzę, bawiłaś się w stodole? We włosach masz pełno siana.

-  Tak, byłam w Granvold, bawiliśmy się... - Mała Mali potrząsała głową, żeby oczyścić 

włosy.

-  Myślę, że powinniśmy wziąć grzebień i wyjść na ganek - zaproponowała Helene. - Tam 

doprowadzę cię do porządku.

Wyszły ze śmiechem, Helene wciąż głaskała dziewczynkę po głowie.
-  To zdumiewające, jak ona świetnie sobie radzi z tym dzieckiem - zauważył Havard, 

patrząc w ślad za nimi. - Nie widziałem Malej Mali tak ożywionej i radosnej od czasu... od 
czasu, kiedy Herborg odeszła. - Chrząknął i spojrzał ukradkiem na Oję, przestraszony, jak 
tamten zareaguje na dźwięk imienia Herborg.

-  Rzeczywiście, masz rację - zgodziła się z nim Mali.
Oja nie powiedział nic. Stał tylko i czuł każdą komórką swego ciała, jak bardzo jest 

zakochany w Helene. To nie tylko pożądanie ani pusta zachcianka, myślał. Żywił dla niej 
naprawdę głębokie uczucia. Kochał ją za ten dobry uśmiech, za jej ciepło, a także za to, czym 
się stała dla jego córeczki. Niepokój, że ona odpowie mu „nie", odczuwał jako bolesne ssanie 
w piersi. Helene musi zostać, myślał desperacko. Nie może po prostu znowu zniknąć z jego 
życia, nie potrafił powiedzieć, jak by to zniósł. Dość już przeżył zmartwień i rozpaczy. Teraz 
powinna znowu nadejść jego kolej. Jego i Małej Mali.

-  Dzisiaj wieczorem Helene pójdzie ze mną na górę - oznajmiła Mała Mali, kiedy Oja 

powiedział, że zbliża się czas snu. - Prawda, Helene?

-  Jeśli twój tata nie ma nic przeciwko temu, to tak. - Policzki Helene oblał rumieniec, 

dziewczyna spoglądała na ojca dziecka.

-  Oczywiście, ja nie mam nic przeciwko temu.
-  A ty pójdziesz ze mną jutro wieczorem, tatusiu.
-  Dobrze, może być jutro.
Tym razem Oja zerknął na Helene. To, że Mała Mali akceptuje ją jako osobę, która kładzie 

ją spać, wróżyło bardzo dobrze. Przynajmniej nie będzie problemów z tej strony, gdyby on i 
Helene mieli zamiar się pobrać. Jeśli nie skończy się tylko na marzeniach. Oja westchnął, 
wziął gazetę i zaczął czytać. Niewiele jednak rozumiał z tego, co tam było napisane.

-  Czy mogę ci coś pokazać? - spytała Mała Mali, kiedy obie z Helene były już w sypialni. 

- Chodź!

Podeszła do okna i wyjrzała na zewnątrz. Letni wieczór był jasny i pachnący. Góry po 

drugiej stronie fiordu miały tę niezwykłą liliową, wieczorną barwę, a fiord leżał ciemny i 
spokojny niczym lustro.

-  Teraz w lecie nie widać za dobrze - rzekła Mała Mali, wyciągając szyję. - Jest za jasno. 

Ale moja mama... ona jest gwiazdą tam w górze.

-  Naprawdę?
-  A nie wiedziałaś, że wszyscy, którzy umierają, zmieniają się w gwiazdy i przyglądają się 

nam z góry? Oni nas pilnują. Babcia tak mówi.

Helene uśmiechnęła się.
-  Nie, nie pamiętam, żebym kiedyś o czymś takim słyszała. Ale chętnie w to wierzę. - 

Stanęła za dzieckiem i spoglądała w górę na szafirowe, wieczorne niebo, na którym migotało 
kilka mdłych gwiazd.

-  Zobaczysz lepiej jesienią, kiedy będzie ciemno, Helene - zapewniała Mała Mali. - Wtedy 

zobaczysz jej gwiazdę bardzo dobrze. Bo ty zostaniesz u nas do jesieni, prawda? - spytała 
nagle. - Nie pójdziesz sobie swoją drogą?

-  Właściwie zostałam przyjęta tylko do czasu, kiedy zwierzęta wrócą we wrześniu z 

górskich pastwisk.

-  Ale przecież możesz zostać dłużej?
-  O tym decyduje twoja babcia.
-  To ja ją poproszę, żebyś została.
-  Widzisz, to jest także związane z tym, że ja mam zamiar dalej się uczyć - wtrąciła 

Helene ostrożnie. - Bardzo bym chciała chodzić jeszcze do szkoły.

-  Przecież ty jesteś dorosła, Helene. Dorośli ludzie nie chodzą chyba do szkoły?
-  Owszem, jeśli chcą się kształcić dalej, to chodzą do szkoły, tak to jest.
-  A kim ty byś chciała zostać?
-  Kiedyś myślałam, żeby zostać pielęgniarką.
-  A teraz już nie chcesz?
-  Chcę, ale na to trzeba się bardzo długo uczyć. A widzisz, ja muszę też zarabiać 

pieniądze. U nas w domu musimy sobie nawzajem pomagać. Nie mamy dużo pieniędzy.

Mała Mali przez chwilę się nad tym zastanawiała. Rozebrała się i wciągnęła przez głowę 

nocną koszulę, potem wślizgnęła się do łóżka i otuliła pierzyną.

-  To przecież możesz zostać u nas, prawda? Tu zarobisz pieniądze.
-  No, zobaczymy.
-  Czy ty lubisz mojego tatę? - spytało nieoczekiwanie dziecko, wpijając w nią wzrok.
Helene zarumieniła się. Odpinała i zapinała niespokojnie guzik sukienki. - Ja lubię 

wszystkich tutaj w Stornes. 

Mała Mali wolno skinęła głową.
-  Mój tata był bardzo smutny - wyjaśniła z powagą. - Bo on bardzo kochał mamę.
-  Świetnie to rozumiem. Ty też pewnie byłaś bardzo smutna?
-  Tak, ale ze mną jest inaczej, bo ja rozmawiam z mamą prawie każdego dnia. I tylu ludzi 

mnie kocha. A tatuś... tatuś ma tylko mnie. Sam tak powiedział, że ma tylko mnie. - Przez 
chwilę leżała i wpatrywała się zamyślona w sufit. Nagle uśmiechnęła się. - A teraz tata jest 
weselszy - oznajmiła zadowolona.

Helene nie skomentowała jej słów.
-  A może powinnam ci trochę poczytać? - spytała.
Mała Mali wzięła wielką książkę z bajkami, leżącą na nocnym stoliku, i podała Helene.
-  Przeczytaj mi o Kopciuszku - poprosiła. - Ja to bardzo lubię.
Zasnęła podczas czytania. Helene odłożyła ostrożnie książkę z powrotem na nocny stolik, 

lepiej otuliła dziecko i wstała. Wolno pochyliła się i pocałowała małą w policzek. Jej serce 
było pełne miłości. Zawsze bardzo lubiła dzieci, ale Małej Mali to naprawdę nie sposób nie 
lubić. Przez moment zastanawiała się, jak by to było, gdyby zgodziła się wyjść za mąż za Oję 
i zostać młodą gospodynią we dworze. Poczuła ssanie w żołądku. Nie wiedziała, czy jest na to 
gotowa, chociaż takie małżeństwo rozwiązałoby wiele jej problemów. Muszę jednak najpierw 
być pewna swoich uczuć, myślała. Muszę być pewna tego, co czuję do Oi. Mała Mali nie 
stanowi problemu. Ją Helene już zdążyła pokochać.

 
 
 

ROZDZIAŁ 3.

 
Tego wieczoru późno zadzwonił telefon. Tylko Mali i Havard nie poszli jeszcze spać, 

służący wrócili do swoich domów, a Helene gdzieś zniknęła. Mali nie miała pojęcia, gdzie 
podziewa się Oja. Zdarzało się często, że chodził na wieczorne spacery, kiedy pogoda 
dopisywała. Wielokrotnie widziała go przez okno, chętnie chodził po polach i łąkach. Miała 
wrażenie, że to są takie jego gospodarskie spacery.

Mali wyszła do sieni, by odebrać telefon.
-  Halo, Mali, tu Martin.
-  Naprawdę, to ty? - krzyknęła zaskoczona i poczuła, że się uśmiecha. - Jak dawno się nie 

słyszeliśmy!

Nie miała od niego wiadomości od początku wojny. Przez te straszne lata były poważne 

problemy zarówno z telefonami, jak i z pocztą.

-  No właśnie, w czasie wojny nie było mowy o żadnym połączeniu, a i teraz wszędzie 

panuje jeszcze kompletny chaos. Tak mi przynajmniej mówiono, kiedy wcześniej 
próbowałem nawiązać kontakt. No ale ostatnio sytuacja powoli się normalizuje, prawda? Jak 
ci się wiedzie, Mali?

-  Dziękuję bardzo, u nas wszystko w porządku. Jakoś wyszliśmy z wojny obronną ręką i 

my, i nasza wieś. A ty?

-  Ja to właściwie nie bardzo zauważyłem, że jest wojna. Tylko o tyle, że wiele rzeczy stało 

się trudniejsze do załatwienia, między innymi jeśli chodzi o import do naszego sklepu. Wciąż 
istnieje wielkie zapotrzebowanie na twoje wspaniałe prace i na stroje, które szyła Dorbet. 
Mam nadzieję, że może teraz znowu zaczniecie je nam przysyłać, jeśliby wam to 
odpowiadało - dodał pospiesznie. - Ja już zbadałem sprawy i z pocztą nie będzie kłopotów. 
Wyobrażam sobie, że wypełniłaś przez te lata duży magazyn swoimi pracami, nie mylę się, 
prawda?

-  Rzeczywiście, mam tego sporo. I w Granvold też czeka wiele strojów.
-  W takim razie uważam, że mogłybyście zacząć je wysyłać, chociaż szczerze mówiąc, to 

ja pod koniec września przyjadę do Norwegii.

-  Przyjedziesz do Norwegii? - spytała Mali zaskoczona i poczuła skurcz w żołądku.
-  Tak, bardzo dawno nie byłem w kraju. Rzeczywiście wojna nas oddzielała, gdyby ich 

odwiedził, postanowiłem więc się do was wybrać.

-  I my też będziemy cię mogli zobaczyć?
-  Chciałbym zaplanować sobie wyjazd do Stornes, bardzo bym chciał. Może zresztą 

mógłbym zabrać kilka twoich prac, większość jednak chyba trzeba będzie wyprawić pocztą.

-  Ja się tym zajmę. Więc będziemy mogli poznać również twoją nową żonę? - dodała. - 

Czy ona będzie ci towarzyszyć w podróży?

-  Moje małżeństwo niestety nie przetrwało tych lat, Mali. Przyjadę więc sam.
-  Nie przetrwało... rozwiodłeś się ponownie?
-  No niestety, tak się to skończyło. Kiedy teraz na to patrzę, to muszę przyznać, że chyba 

za bardzo się z tym małżeństwem pospieszyłem. Jeśli tak można powiedzieć - dodał 
lakonicznie.

-  Przykro mi to słyszeć, Martin. Miałam nadzieję, że tym razem odnajdziesz szczęście, ale 

widocznie nie tak łatwo je doścignąć.

Martin nie odpowiedział na to, przez chwilę oboje milczeli. Mali słyszała chrobot w 

telefonie. Potem Martin odchrząknął i mówił dalej.

-  Czy z twoją rodziną wszystko w porządku?
-  Tak, dziękuję - teraz w porządku. Tylko że dwa lata temu Oja stracił żonę. Nie 

rozmawiałam z tobą od tamtej pory. A Dorbet i Ola mają śliczną dziewczynkę.

-  O mój Boże!
-  Poza tym wszystko u nas po staremu. Jakoś nam mija dzień za dniem.
-  No właśnie, tutaj też tak jest. Ale strasznie się cieszę, że znowu przyjadę do Stornes. 

Mam nadzieję, że nie zburzę domowego spokoju - dodał. - Chociaż przyjadę bez żony, to 
miałem na myśli.

Mali też właśnie o tym myślała. Przysięgła sobie przecież, że po tym, co się stało w 

Ameryce, nigdy nie pozwoli mu tu znowu przyjechać. Ale to było tak dawno temu. I chyba 
naprawdę nie zaszkodzi, gdyby ich odwiedził. Wie przecież, że między nimi do niczego nigdy 
nie dojdzie. Zresztą on pewnie już na nic nie liczy, pomyślała. Tamta sprawa się skończyła. 
Bardziej martwiła się z powodu Dorbet, żeby Martin nie namącił jej znowu w głowie. 
Chociaż chyba takiego niebezpieczeństwa już nie ma. Dorbet nie może myśleć o wyjeździe 
do Ameryki teraz, z dwojgiem dzieci, jako gospodyni dużego dworu, którym musi zarządzać.

-  Przecież ty i ja dobrze wiemy, jak się sprawy mają, Martinie - odparła. - Możemy się 

spotkać jak starzy przyjaciele.

-  A Havard?
-  Porozmawiam z Havardem. Wszystko będzie dobrze - zapewniła. Całkiem pewna jednak 

nie była. Wiedziała, że Havardowi ten projekt się nie spodoba. Będzie jednak musiał ustąpić, 
Mali spróbuje go przekonać, że nie istnieje żadne niebezpieczeństwo.

-  W takim razie niecierpliwie będę wyglądał września - rzekł Martin. Słyszała, że się 

uśmiecha.

-  A ja zatroszczę się o wysłanie tkanin i strojów do Ameryki - obiecała Mali. - Resztę 

zabierzesz sobie, jak przyjedziesz.

-  Świetnie. Miej się dobrze, Mali, i pozdrów ode mnie wszystkich.
-  Dziękuję i nawzajem. Ty też pozdrów Jenny.
-  Kto to był tak późno wieczorem? - spytał Havard, kiedy Mali wróciła do izby.
-  Wyobraź sobie, że to Martin Bakken. Mam cię od niego pozdrowić.
-  A więc znowu zaczyna telefonować.
-  Tak, przedtem nie było to takie proste, jak wiesz.
Mali zaczęła sprzątać jakieś stare gazety. Wzięła pustą filiżankę Havarda i postawiła ją na 

blacie.

-  On zamierza przyjechać pod koniec września.
-  Tutaj?
-  Tak, chciałby do nas zajrzeć. Zabierze prace ode mnie i od Dorbet.
Przez chwilę w izbie panowała kompletna cisza. Mali włożyła filiżankę i talerzyk do 

ocynkowanej wanny i odwróciła się do Havarda.

-  Myślę, że nie będzie przeszkód, prawda?
-  A ja myślałem, że już tego faceta u nas nie zobaczę.
-  No właśnie, ja też tak myślałam, ale... Minęło wiele czasu, Havardzie. I nigdy nic się 

przecież nie wydarzyło.

-  Ale mogło się wydarzyć.
-  Tak nie wolno myśleć.
Havard nie odpowiedział. Podniósł się sztywno z miejsca i masował sobie krzyż.
-  Skoro jednak uważasz, że wszystko w porządku...
-  Ja bym chciała, żebyś ty też tak uważał - powiedziała stanowczo. Podeszła do niego i 

położyła mu ręce na ramionach. - Przecież wiesz, że między nami niczego nie było, 
Havardzie. Że dla mnie liczysz się tylko ty.

-  Ale teraz myślę też o Dorbet - rzekł Havard. - Pamiętasz, jak bardzo chciała pojechać do 

Ameryki, kiedy Bakken był tutaj ostatnio? Żeby on znowu nie nawbijał jej czegoś do głowy.

-  Powiem mu to, zanim się z nią spotka - obiecała Mali. - Bo ja też o tym pomyślałam. Ale 

wiesz, teraz, z dwojgiem małych dzieci i wielkim dworem...

-  Ty też miałaś dzieci i dwór, ty też...
-  Ale przecież to nie były małe dzieci, Havardzie.
-  Możliwe, że nie były małe - bąknął Havard ze złością. - Kładźmy się spać.
Kiedy Mali chodziła po domu, gasiła lampy i stearynowe świece, zdała sobie sprawę z 

tego, że nie wspomniała nic o tym, iż Bakken przyjedzie sam. Havard pewnie spodziewa się, 
że będzie mu towarzyszyć żona, przemknęło jej przez myśl. Nie szkodzi, powiem mu później, 
niech się najpierw oswoi z tą wiadomością. Dziś wieczór nie chciała już do sprawy wracać.

 
Następnego przedpołudnia Mali poszła do Granvold. Chciała poinformować Dorbet o 

rozmowie z Martinem i poprosić ją, by przygotowała stroje do wysyłki. Poza tym była sprawa 
z Sivertem, o tym też powinna porozmawiać z córką. Teraz, kiedy Oja poznał prawdę, było 
słuszne i właściwe, żeby również Dorbet orientowała się w przeszłości rodziny. Mimo 
wszystko jest to nasza wspólna sprawa. Skoro Sivert sam postanowił powiedzieć o niej Oi, to 
nie powinien protestować, że Dorbet również się dowie. Perspektywa tej rozmowy jednak 

wcale jej nie cieszyła. Chodziło bowiem o nią samą, o jej pomyłkę i o wszystkie jej dawne 
grzechy. Razem z tą historią wyjdzie na światło dzienne wiele ponurych spraw. Dzieci nigdy 
nie zrozumieją, dlaczego wtedy dokonała takiego wyboru. Nikt tego nie potrafi zrozumieć, 
ponieważ Mali ani nie chce, ani nie może opowiedzieć wszystkiego dokładnie. Nigdy. Dorbet 
wieszała pranie, kiedy Mali przyszła.

-  O, mama! - zawołała uradowana. - W takim razie usiądziemy sobie na słońcu i napijemy 

się kawy. Chciałabyś?

-  Tak, byłoby bardzo miło - uśmiechnęła się Mali. - A gdzie dzieci?
-  Trygve poszedł na Wzgórze, tak mi się zdaje, a mała odbywa swoją przedpołudniową 

drzemkę.

-  Już niedługo przestanie sypiać przed południem.
-  Obawiam się, że tak - roześmiała się Dorbet. - To bardzo miło mieć tę godzinkę przed 

południem wolną od zajmowania się dzieckiem. Ale i tak nie mam się na co skarżyć, Ruth 
Margrethe jest bardzo grzeczna.

Dorbet przyniosła kawę i jakieś ciasteczka, usiadły przy stoliku koło spichlerza.
-  Wczoraj wieczorem telefonował Martin Bakken - zaczęła Mali.
-  Co ty powiesz, naprawdę? To telefony już zaczęły działać?
-  Tak, teraz będzie pewnie łatwiej i z telefonami, i z wysyłką. Powinnyśmy przygotować 

od razu dużą wysyłkę, tak powiedział Martin. Ty też pewnie masz mnóstwo gotowych 
strojów, prawda?

-  Oczywiście. To będzie wielka paczka, jeśli ty jeszcze dołożysz swoje prace.
-  Teraz wyślemy tylko część - rzekła Mali, biorąc małe ciasteczko. - Resztę on zabierze 

sam, kiedy tu przyjedzie. Bo wybiera się do Norwegii we wrześniu.

-  I do nas też przyjedzie?
-  Chciałby się wybrać do Stornes, tak.
-  No to wspaniale. - Dorbet promieniała.
-  Ale ty chyba nie myślisz o żadnej podróży do Ameryki?
-  Gdyby mnie zaprosił, to...
-  Nie, Dorbet, tego nie możesz zrobić - oświadczyła Mali stanowczo. - Masz dwoje 

małych dzieci i wielki dwór, którym powinnaś się zająć. Nie możesz nawet myśleć o takiej 
podróży.

-  Ale ty przecież pojechałaś!
-  Nie miałam małych dzieci, Dorbet.
-  Nie, no coś ty, przecież nie myślę o wyjeździe teraz - uspokajała ją Dorbet. - Przez jakiś 

czas o tym marzyłam, kiedy byłam młoda. Wtedy miałam taką straszną ochotę tam pojechać... 
Pomyśl, zobaczyć Amerykę! Wyobrażałam to sobie jako wielką przygodę... Zresztą musisz 
przyznać, że to jest przygoda.

-  Owszem, to jest przygoda - przytaknęła Mali. - Ale najlepszy ze wszystkiego i tak jest 

powrót do domu.

-  Ja to będę musiała się zadowolić jakimś wyjazdem do miasta od czasu do czasu - 

westchnęła Dorbet. - A to akurat nie ma nic wspólnego z przygodą, chociaż...

Siedziały przez chwilę w milczeniu. Słońce piekło mocno, robiło się bardzo gorąco. Mali 

wachlowała się dłonią.

-  Jest jeszcze jedna sprawa, Dorbet...
-  Tak, a co takiego?
-  To coś, co powinnaś zachować w najgłębszej tajemnicy - zaczęła Mali. - Ja byłam 

pewna, że to nigdy nie wyjdzie na światło dzienne, ale los chciał inaczej. Mimo wszystko nie 
rozmawialiśmy o tym. Aż do śmierci Herborg. Wtedy Sivert odbył długą rozmowę z Oją, no i 
w związku tym... no właśnie, Sivert wygadał tajemnicę - dodała. - Chciał, żeby Oja 

zrozumiał, że nie tylko on jeden cierpi. Że każdy z nas ma swoje troski, wszyscy cierpimy. 
Mniej lub bardziej - mówiła wolno.

-  Przecież od śmierci Herborg minęły już dwa lata.
-  Tak, i przez cały czas o tym myślałam, że byłoby słuszne, gdybyś ty też poznała prawdę. 

Ale... no cóż, odkładałam to i odkładałam, aż w końcu...

Dorbet zaciekawiona pochyliła się ku matce. 
-  O co chodzi? 
Mali otarła rozgrzaną twarz i głęboko wciągnęła powietrze.
-  Sivert i Tordhild są przyrodnim rodzeństwem.
Przez dłuższą chwilę Dorbet siedziała bez słowa i wpatrywała się w matkę. Jej oczy 

zrobiły się wielkie z zaskoczenia. Uniosła wysoko brwi. - Przyrodnim rodzeństwem? W jaki 
sposób, na Boga, jest to możliwe? Tordhild pochodzi przecież z cygańskiego rodu.

-  To bardzo długa historia, Dorbet.
-  No to chętnie bym ją usłyszała - odparła córka z napięciem w głosie. - Opowiedz mi o 

tym, mamo.

-  Wszystko zaczęło się wtedy, kiedy jako młoda dziewczyna byłam służącą w Gjelstad - 

rozpoczęła Mali opowieść. - Podawałam do stołu podczas wesela i wtedy spotkałam Johana 
Stornesa.

-  No tak, i wyszłaś za niego za mąż!
-  Owszem, wyszłam. Ale wbrew swojej woli. Mój ojciec popadł w kłopoty, zanosiło się 

na to, że rodzina zostanie pozbawiona dachu nad głową i środków do życia, jeśli nie spłaci się 
długów...

Westchnęła i odgarnęła wilgotne włosy z czoła.
-  Johan Stornes... on kompletnie stracił głowę. Nie zwracał uwagi na nic, chciał mnie po 

prostu mieć. Był gotowy zapłacić długi mojego ojca i...

-  I kupił sobie ciebie? - wyszeptała Dorbet z niedowierzaniem, przyglądając się matce.
-  Chyba tak właśnie trzeba to określić.
-  Ale przecież mogłaś powiedzieć „nie"! Ty przecież nigdy się nie poddawałaś bez oporu, 

mamo. Zawsze taka byłaś.

-  Nie byłam w stanie patrzeć, jak moja rodzina pogrąża się w nędzy.
-  I wtedy...
-  Wtedy zostałam młodą gospodynią w Stornes. Poślubiłam mężczyznę, którego nie 

mogłam znieść. Dostałam się we władzę teściowej, która mnie nienawidziła. To było 
prawdziwe piekło. I wtedy pojawił się Cygan Jo, następnego lata po ślubie. - Mali bezradnie 
opuściła ręce. - Był wszystkim, o czym marzyłam, wszystkim, czego mogłam pragnąć u 
mężczyzny. To była miłość.

-  To dlaczego z nim wtedy nie uciekłaś?
-  Nie miałam odwagi. Bo to by zniszczyło życie wielu ludziom. Wstyd...
-  No i urodziłaś Siverta. Półkrwi cygańskie dziecko. Ale jak zdołałaś...
-  Długo mi się udawało. Pewnego dnia jednak Johan poznał prawdę. Jeśli przedtem nie 

czuł do mnie nienawiści, to z pewnością poczuł ją po tym wszystkim. Siverta też 
znienawidził... Odepchnął go, nie chciał go widzieć.

-  Ale potem umarł?
-  Tak, umarł.
-  A ty zostałaś jako gospodyni Stornes z małym chłopcem, którego wszyscy uważali za 

dziedzica dworu. Jak ty mogłaś, mamo! - Dorbet potrząsała głową. - Atakowałaś mnie przez 
te wszystkie lata, podczas gdy sama...

-  Tak, to było niesłuszne - przyznała Mali. - Ale starałam się zachowywać najlepiej jak 

mogłam w tej sytuacji. Nikt nie cierpiał z powodu mojej tajemnicy. To była moja sprawa. 
Mój grzech i moje życie.

-  Ale w końcu grzech się na tobie zemścił.
-  Tak - westchnęła Mali i otarła twarz. - Kiedy Sivert przyjechał do domu z Tordhild, 

zrozumiałam, czyją ona jest córką... Wtedy cały świat się dla mnie zawalił. Myślałam, że to 
nie może być prawda, okazało się jednak, że owszem, to prawda. Na dodatek ona spodziewała 
się dziecka. Nie miałam innego wyjścia, musiałam opowiedzieć Sivertowi, kim on naprawdę 
jest. 

Dorbet wolno kiwała głową.
-  To dlatego oni wtedy tak szybko wyjechali, Sivert i Tordhild.
-  Tak. Myślałam, że nigdy więcej ich nie zobaczę, ale... Sivert w końcu wrócił. I wybaczył 

mi, sam mi to powiedział. Trudniej jest mi wybaczyć sobie samej - dodała wolno. - O wiele 
trudniej.

Przez chwilę znowu siedziały w milczeniu. Kawa stała w filiżankach nietknięta. Gdzieś 

daleko porykiwała krowa, poza tym było zupełnie cicho.

-  Zawsze uważałam cię za najsilniejszego człowieka, jakiego znam - powiedziała na 

koniec Dorbet. - Byłaś niezłomna, niezależnie od tego, co się działo. I nosiłaś tę tajemnicę, 
którą mi teraz opowiedziałaś... - potrząsnęła głową z niedowierzaniem.

-  Takie jest życie - stwierdziła Mali cicho. - Każdy z nas ma swój krzyż do dźwigania. Ja 

też mam swój, to pewne.

-  Czy Sivert wie, że postanowiłaś mi o tym opowiedzieć?
-  Nie powiedziałam mu wyraźnie, sądzę jednak, że on się domyśla. I że zgodzi się ze mną. 

Rodzina powinna to wiedzieć. On sam przecież wtedy pierwszy opowiedział Oi.

-  Więc to dlatego on nie objął Stornes, mimo że jest pierworodnym synem. Uważał, że to 

niesłuszne.

-  Chyba tak właśnie było, uważał, że sprawiedliwość wymaga, aby dwór otrzymał Oja. 

Poza tym Sivert ma swoją muzykę. To nie było tylko...

-  I dlatego Johannes też został pozbawiony dziedzictwa.
-  Tak można powiedzieć, ale...
-  Tak to jest, mamo. Czy Johannes coś o tym wszystkim wie?
-  Nie, i ja nie zamierzam mu o niczym opowiadać. Jeśli kiedykolwiek mógłby się 

dowiedzieć prawdy o swoim pochodzeniu, to muszą mu to powiedzieć rodzice. Chyba 
rozumiesz? 

-  Ja nigdy nie pisnę ani słowa - obiecała Dorbet. - Ani słowa... nawet Oli nie powiem - 

rzekła z głębokim przekonaniem. - Dla mnie to niczego nie zmienia. Sivert jest moim 
starszym bratem, takim, jakim zawsze był. Podziwiam go - dodała w zamyśleniu. - 
Podziwiam, że wrócił tutaj i potrafił ci wszystko wybaczyć. To nie było łatwe.

-  Nie, łatwe nie było - przyznała Mali. - I jestem mu za to nieskończenie wdzięczna. Sivert 

zawsze znaczył dla mnie bardzo wiele.

-  Twoje dziecko miłości. 
Mali spojrzała jej w oczy.
-  Być może - szepnęła tylko. - Być może.
Znowu przez chwilę się nie odzywały. Opasły trzmiel buczał nad stołem. Mali starała się 

go przegonić.

-  Ja nie żywię do ciebie urazy - powiedziała Dorbet cicho.
-  Cieszę się, że mi to mówisz.
-  Zresztą nie mam powodu, żeby żywić do ciebie urazę. Zawsze byłaś silną i dobrą matką, 

cieszę się, że jesteś tym, kim jesteś. Zawsze wiedziałam, że taka jesteś, nawet wówczas, kiedy 
rozumiałam, że nad twoją głową szaleje burza. - Dorbet wylała zimną kawę na trawnik i 
nalała świeżej. - Ciekawe tylko, czy kawa w dzbanku jest dużo cieplejsza od tej, którą 
wylałam - powiedziała, unosząc filiżankę do ust. - No tak, ta też wystygła.

-  To nie szkodzi - powiedziała Mali. - Będę się chyba zbierać do domu. Niedługo obiad.

-  Ja też mam ci coś do powiedzenia, ja także - zatrzymała ją Dorbet. - Coś, o czym nikt nie 

wie. Coś, czego nie chciałam wyjawić żadnemu człowiekowi na świecie. Ale teraz... - Zwijała 
w palcach brzeg swojego fartucha, zerknęła spod oka na Mali, potem znowu spuściła oczy. - 
Tego dnia, kiedy Marit umarła... - zaczęła opowieść. - Ja byłam w spichlerzu, kiedy 
przyjechał ten Niemiec, Heinrich Klein. Nie chciałam z nim rozmawiać. Nie po tym... ty mnie 
chyba rozumiesz. Weszłam więc do spichlerza. Ale on przyszedł tam za mną. - Zrobiła krótką 
pauzę. Napiła się kawy, jakby jej zaschło w ustach. - On przyszedł wtedy, żeby mnie ostrzec, 
żeby powiedzieć, iż Ola jest obserwowany. Że nie wolno mu robić niczego... niczego 
głupiego, bo go złapią.

Dorbet odgarnęła pospiesznie włosy i przesunęła się niespokojnie na krześle.
-  Spytałam go, dlaczego mi to mówi. A on odparł, że to próba naprawienia tego, co... co 

się stało. I że on tego żałuje. A potem... potem mnie pocałował. Leciutko, tylko tak po 
przyjacielsku. To był pożegnalny pocałunek. Nie mogłam temu przeszkodzić, mamo! - dodała 
gwałtownie. - Wszystko stało się tak nagle.

-  Ja cię rozumiem - wtrąciła Mali pospiesznie. - Nie stała się przecież żadna wielka 

szkoda.

-  Owszem, stała się - wybuchnęła Dorbet łamiącym się głosem. - Bo nagle w progu 

stanęła Marit.

-  Dobry Boże...
-  Marit zaczęła krzyczeć. Wrzeszczała, że jestem niemiecką dziwką i... Ona po prostu 

wszystko źle zrozumiała, próbowałam jej to wyjaśnić, ale ona rzuciła się pędem przez 
podwórze jak opętana, jakby jej rozum odjęło. I kiedy dobiegła do ganku... - Dorbet 
zrozpaczona wyłamywała sobie palce i wpiła ciemne spojrzenie w matkę. - Przed gankiem 
jakby się załamała, upadła - szeptała Dorbet. - Kiedy do niej dobiegłam... ona już nie żyła.

Mali ujęła jej rękę nad stołem i uścisnęła.
-  Ty myślisz, że umarła z twojej winy - rzekła wolno. - I to cię bardzo dręczy.
Dorbet wolno skinęła głową. Wielkie łzy spływały po jej twarzy.
-  Ja tego nie chciałam - zaniosła się szlochem. - Próbowałam powiedzieć, że ja nie... Ale 

ona poleciała jak szalona. Serce musiało jej pęknąć. I to z mojego powodu! Dlatego, że ja... 
Marit nie znosiła Niemców. Zresztą kto ich lubił - dodała gwałtownie.

-  To nie jest twoja wina, że Marit umarła, Dorbet - rzekła Mali stanowczo. - Nie wolno ci 

tak myśleć.

-  Ale gdybym ja nie...
-  To i tak nie jest twoja wina.
-  Myślałam, że zwariuję potem, po jej śmierci. I nikomu nic nie mogłam powiedzieć. 

Nawet tobie. Nie odważyłabym się. A potem myślałam, że może powinnam się cieszyć, że... 
że ona umarła. Bo w tej sytuacji nikt się nie dowiedział o tym, co Marit widziała. Rozpętałoby 
się piekło, gdyby Marit rozpowiedziała o tym, że Niemiec mnie całował. A po tym, co się 
zdarzyło między Kleinem i mną... Po prostu byłam zadowolona - dodała bezlitośnie.

-  No przecież nie byłaś - wtrąciła Mali spokojnie. - Byłaś przerażona i zrozpaczona. I nic 

dziwnego. Marit mogła naprawdę narobić zamieszania. Ale przecież nie życzyłaś jej śmierci, 
Dorbet, nigdy tak nie było.

Dorbet otarła oczy i westchnęła.
-  Nie, nie życzyłam jej śmierci - westchnęła. - Ale tak strasznie trudno było uporać się z 

tymi myślami. Ja... nie byłam w stanie nic zrobić.

-  Cieszę się, że mi o tym opowiedziałaś - Mali poklepała ją po ręce. - Wiem, jak ciężko 

było ci dźwigać to w samotności.

-  I nie mogę powiedzieć niczego Oli...
-  Nie, nigdy nie powinnaś o tym mówić nikomu prócz mnie - nalegała Mali. - Tamtą 

sprawę trzeba przekreślić, Dorbet. To nie była twoja wina, a poza tym i tak jest już za późno.

-  Ja rozmawiałam o tym z Marit - przyznała Dorbet. - Pojechałam na jej grób...
-  Aha, to dlatego musiałaś się tam wybrać w środku najmroźniejszej zimy.
-  Czułam, że muszę rozmówić się z Marit. I to mi pomogło. Wierzę, że ona teraz nie żywi 

już do mnie urazy. Że z czasem zrozumiała, tam, gdzie teraz jest.

-  Ona z pewnością od początku wiedziała.
Mali podniosła się z miejsca. Dorbet również wstała. Mali objęła ją i mocno przytuliła do 

siebie. Głaskała ją po plecach.

-  Nie dręcz się już więcej - szeptała cicho z ustami przy włosach córki. - Nie dręcz się 

tym... i innymi sprawami. To już przeszłość. Zapomnij o tym tak bardzo, jak potrafisz.

-  Ale to wszystko we mnie tkwi - wyszeptała Dorbet. - To chyba jest ten mój krzyż.
-  Krzyż dźwiga każdy - skinęła głową Mali. - Człowiek powinien tylko prosić o siłę, by 

był w stanie z nim żyć.

-  A czy twój krzyż jest bardzo ciężki?
-  Czasami bardzo - przyznała Mali cicho. - Ale jakoś sobie z nim radzę, Dorbet. 

Przywykłam, bo przecież dźwigam to brzemię przez całe długie życie.

Dorbet popatrzyła na nią badawczo.
-  Czy jest jeszcze coś więcej prócz tego, co mi opowiedziałaś?
-  To już moja sprawa - odparła Mali spokojnie. - Ty dowiedziałaś się tego, co wiedzieć 

powinnaś.

Dorbet pociągała nosem. Na jej długich rzęsach wciąż pojawiały się łzy.
-  Dziękuję ci za pomoc, mamo - bąknęła cicho. - Już dawno powinnam była o tym z tobą 

porozmawiać.

Mali milczała. Otarła ostrożnie dłonią wilgotny policzek córki.
-  Pamiętaj, że zawsze możesz do mnie przyjść - zapewniła cicho. - Zawsze. I ze 

wszystkim.

Mali wolno wracała do Stornes. Wzburzone myśli krążyły jej w głowie. Nigdy by nie 

pomyślała, że okoliczności śmierci Marit były właśnie takie. To chyba niemożliwe, by 
historia potoczyła się inaczej, gdyby Marit nie zaskoczyła Dorbet z Kleinem i nie umarła z 
powodu szoku. Ale to jednak nie jest wina Dorbet, Mali za nic nie chciała tego uznać. Mimo 
wszystko jednak Dorbet odegrała tu pewną rolę. Mali nigdy jej tego nie powie, nie powie ani 
córce, ani nikomu innemu. To już teraz przeszłość, myślała, podobnie jak wiele innych spraw. 
A przeszłość należy wstawić w spokoju. Tak jest zawsze najlepiej. I tego nauczyło ją życie.

 
 
 

ROZDZIAŁ 4.

 
Utrzymywała się piękna letnia pogoda, chociaż poranki często bywały trochę przymglone. 

Duże kłęby mgły przepływały wolno ponad fiordem, kiedy Mali po przebudzeniu rozsuwała 
firanki, ale po paru godzinach słońce znowu się przebijało.

-  Dzisiaj zaczniemy wozić siano - oznajmił Havard któregoś ranka. - Wczoraj wieczorem 

sprawdzałem, wyschło już tak, że możemy zaczynać. Teraz chodzi tylko o to, żeby zdążyć 
przed deszczem.

-  A czy ktoś przepowiada deszcz? - spytał Oja, spoglądając na niego.
-  Nie, przynajmniej ja nie słyszałem, ale wiesz, że prędzej czy później deszcz spadnie. 

Taka pogoda nie może trwać wiecznie.

-  Niewielki deszcz siano by zniosło - uznał Oja.
-  Możliwe, ale wiesz, jak to u nas jest - mówił Havard. - Jak zacznie padać, to potem już 

leje co najmniej przez tydzień. Musielibyśmy czekać, aż siano znowu wyschnie, a i jakość 
byłaby już gorsza. Co do tego nie ma wątpliwości.

Zaczęli więc zwozić. Havard kierował pracami w stodole, Oja natomiast nadzorował 

zwózkę na łąkach. Wielkie wozy, wypakowane gorącym od słońca i pachnącym sianem, 
jeden po drugim zajeżdżały do stodoły.

Helene i Johannes układali siano na wozie. Dziewczyna była silna i wytrzymała, nie 

przejmowała się też wcale tym, że we włosach i wszędzie ma siano, które spadało na nią i 
lepiło się do spoconego ciała. Raz po raz tych dwoje na wozie po prostu znikało pod stosami 
siana, wrzucanymi przez robotników. Śmiali się wtedy głośno i starali się znowu wydostać na 
powierzchnię.

-  Jak oni pięknie udeptują siano - chwalił Aslak. - Nie można tego nie widzieć.
Oja spoglądał na Helene. Jak zawsze czuł skurcz w żołądku, kiedy na nią patrzył. Była 

opalona na złocistobrązowy kolor i rozgrzana, gruby warkocz tańczył zabawnie na jej 
plecach.

-  Nie poszła byś ze mną na spacer dzisiaj wieczorem? - spytał, kiedy podczas krótkiej 

przerwy siedzieli w cieniu dużego stojaka z sianem, w pewnej odległości od pozostałych. - 
Moglibyśmy się przejść kamienistym brzegiem fiordu.

Helene siedziała i gryzła jakieś długie źdźbło. Odwróciła twarz do Oi i uśmiechnęła się.
-  Dobrze, możemy się przejść - zgodziła się.
Serce podskoczyło Oi z radości. Poczuł, że się rumieni, ogarnęła go fala gorąca i słodkiego 

oczekiwania. Nie powinienem jednak spodziewać się zbyt wiele, upominał sam siebie. Ona 
potrzebuje czasu. Ale już samo to, iż chce iść ze mną na spacer, jest zwycięstwem. Oja czuł to 
wyraźnie.

-  Tylko ja muszę najpierw położyć Małą Mali spać - poinformowała Helene, odrzucając 

źdźbło siana. - Jeszcze wczoraj wieczorem obiecałam jej, że dzisiaj dokończymy wczorajszą 
bajkę. Bo my co wieczór sobie czytamy - dodała z uśmiechem.

-  Ostatnio ona tylko ciebie zabiera na górę do sypialni - rzekł Oja i również się 

uśmiechnął.

-  Nie miałam zamiaru jej nikomu odbierać, Oja - wyjaśniła Helene pospiesznie. - Jeśli 

chcesz...

-  Nie, nie, uważam, że to wspaniale... że się tak przyjaźnicie, ty i Mała Mali - uspokajał 

Oja. - Mała jest jak odmieniona, odkąd zamieszkałaś w naszym dworze. Nigdy nie przestanę 
ci za to dziękować.

O tym, że on też jest jak odmieniony, raczej nie myślał. Chociaż matka podkreślała to 

wielokrotnie, mówiła, że jest inny, że nie wygląda już na tak bardzo przygnębionego. I to jest 
prawda, Oja musiał przyznać. Stał się po prostu pogodniejszy. Teraz bywało nawet tak, że 
przez kilka dni wcale nie myślał o Herborg, a jeżeli już, to wspominał ją nie tylko z głębokim 
żalem. Teraz mógł sobie przypominać wszystkie dobre chwile, mógł myśleć o niej z 
uśmiechem i z wdzięcznością za czas, który razem przeżyli. Jeszcze niedawno by nie 
uwierzył, że takie uczucia będą możliwe. Ale to też dzięki Helene, pomyślał, zerkając na nią 
spod oka.

-  Cała jesteś oblepiona sianem - powiedział i ręką zgarniał źdźbła z jej opalonych na 

brązowo pleców. Gdy dotknął Helene, przeniknął go dreszcz. Jej skóra była taka ciepła i 
gładka...

-  Tak, czuję to - roześmiała się Helene do niego i strzepywała ręką siano z włosów. - 

Dzisiaj trzeba się będzie wykąpać, zanim się przebiorę.

-  Ja właśnie myślałem o tym samym - przytaknął Oja.
-  Ech, chodź, trzeba wracać do pracy - powiedziała Helene, podnosząc się lekko z miejsca. 

- Bo jak nie, to w stodole zaczną się zastanawiać, czym my się tutaj zajmujemy.

Oja również wstał, choć niechętnie. On siedziałby tak długo i rozmawiał z Helene, musi 

jednak poczekać do wieczora. To, że zgodziła się pójść z nim na spacer, wprawiło go w 
radosny nastrój. Nie powiedziałaby tak, gdyby jej na nim w ogóle nie zależało. Gdyby jej nie 

zależało chociaż troszkę, myślał optymistycznie. Znowu zgarnął siano z jej ramion i pleców. 
Znowu potraktował siano jako pretekst, a serce tłukło mu się w gardle.

-  W takim razie dziś wieczorem - powiedział cicho.
-  Wieczorem - skinęła Helene łagodnie.
 
Oja kręcił się niespokojnie po domu, czekając, aż Helene wróci z sypialni Małej Mali.
-  Na Boga, co się z tobą dzieje? - spytała Mali, spoglądając na syna. - Chodzisz tam i z 

powrotem niczym zwierzę w klatce, chłopcze.

Oja zarumienił się i ruszył ku drzwiom.
-  Pójdę powiedzieć Małej Mali dobranoc - oznajmił.
-  Mam wrażenie, że Helene jest z nią na górze - powiedziała Mali, sprzątając po kolacji. - 

Aż radość bierze patrzeć, jak te dwie istoty są do siebie przywiązane. I bardzo dobrze. Jakie to 
szczęście, że Helene u nas zamieszkała - cieszyła się Mali. - Wynikło z tego wiele dobrego 
nie tylko dla dziecka - dodała z wymowną miną.

-  Pójdę i powiem małej dobranoc - powtórzył Oja.
Mali wyszła za nim do sieni. Wynosiła jedzenie do chłodnej spiżarni.
-  No i jak tam z Helene i z tobą? - spytała, kiedy Oja zamknął za sobą drzwi.
-  Ja nic nie wiem - mówił Oja niechętnie. - Ona wciąż powtarza, że potrzebuje czasu.
-  I ty jej ten czas powinieneś dać, Oja. Dalej w ten sposób zajedziesz.
-  Dobrze, wcale jej nie popędzam.
-  Wychodzisz dziś wieczorem?
-  Czy wychodzę?
-  No, wymyłeś się i przebrałeś w czyste ubranie, jak widzę.
-  Ech, mamy pójść z Helene na krótki spacer - przyznał trochę niechętnie. - Przejdziemy 

się brzegiem fiordu, tak żeby nas ludzie nie oglądali zza wszystkich firanek - dodał.

-  Rzeczywiście, bardzo piękny wieczór na spacer - skinęła głową Mali i otworzyła drzwi 

do spiżarni. - Ale naprawdę powinieneś jej dać ten czas, Oja - powtórzyła jeszcze. - Na nic 
nie nalegaj. Nic dobrego by z tego nie wynikło.

Oja już się nie odezwał. Ruszył schodami na górę. Właściwie to już powiedział Małej Mali 

dobranoc, kiedy obie z Helene wychodziły z izby, a ona go serdecznie uściskała. Teraz jednak 
uznał, że musi tam mimo wszystko pójść. Nie mógł już dłużej czekać na dole.

Przez chwilę stał przy drzwiach i nasłuchiwał. Słyszał cichy, łagodny głos Helene. I Małą 

Mali, która śmiała się radosnym, perlistym śmiechem. Oja zapukał lekko do drzwi i wszedł.

Mała Mali leżała w łóżku, a Helene siedziała na krześle obok i trzymała na kolanach dużą 

książkę.

Buzia dziewczynki rozbłysła na jego widok.
-  Czy to ty, tatusiu?
-  Tak, pomyślałem, że muszę powiedzieć ci dobranoc.
-  Ale myśmy się już pożegnali - przypomniała mu dziewczynka i znowu się uśmiechnęła.
-  No i muszę cię dobrze otulić, moje dziecko.
-  Nie musisz, teraz jest strasznie gorąco - roześmiało się dziecko.
Oja zarumienił się i zawstydził. Spostrzegł, że Helene przygląda mu się z uśmiechem.
Helene popatrzyła na Małą Mali.
-  To bardzo miło, moim zdaniem, że tatuś przyszedł, żeby powiedzieć ci dobranoc.
-  Tak, strasznie miło - odparła z uśmiechem dziewczynka. - Może oboje będziecie do 

mnie przychodzić wieczorami - zaproponowała, spoglądając to na jedno, to na drugie.

-  Wystarczy jedno naraz - odparł Oja, kładąc rękę na oparciu krzesła, na którym siedziała 

Helenę. - Ijak słyszę, teraz każdego wieczoru są bajki?

-  Tak, Helene bardzo ładnie czyta.

-  Ale na dzisiaj już skończyłyśmy - oznajmiła Helene, zamknęła książkę i położyła ją na 

nocnym stoliku. - Teraz już pora spać. - Pochyliła się nad łóżkiem i uściskała dziewczynkę.

Oja zrobił to samo.
-  Śpij dobrze - powiedział.
Mała Mali uśmiechnęła się i ziewnęła szeroko, potem westchnęła zadowolona i zamknęła 

oczy.

Na palcach wymknęli się na korytarz i zeszli na dół. Oja otworzył tylne drzwi, te, które 

prowadziły na ogród i w stronę fiordu.

-  Pójdziemy tędy - szepnął cicho. - Tutaj nikt nas nie zobaczy.
-  A to by nie było dobrze, gdyby ktoś nas widział?
-  Nie, coś ty - bąkał trochę zaskoczony, zerkając na dziewczynę spod oka. - Ale myślałem, 

że nie chciałabyś...

-  Przecież nie robię nic, czego musiałabym się wstydzić - odparła Helene. - Dla mnie 

wszyscy mogą wiedzieć, że idziemy razem na spacer.

-  Dla mnie też - przytaknął Oja. - Myślałem tylko... Wiesz przecież, jak potrafią gadać 

ludzie w takich małych wioskach. Pomyślałem więc, że...

Helene wsunęła rękę w jego dłoń i kiwnęła głową.
-  Tak, ja wiem, co to jest ludzkie gadanie - odparła. - I też bardzo tego nie lubię.
Trzymając się za ręce, szli przez jabłoniowy sad. Wieczór był jasny i bardzo ciepły. Na 

dole przy szopie na łodzie zatrzymali się, stali przez chwilę i patrzyli na wodę. Fale rozbijały 
się z chlupotem o brzeg. Przyjemnie pachniało solą i wodorostami. Jakiś ostrygojad szukał 
czegoś w przybrzeżnych kamieniach, a od zagajnika na cyplu Stornes dochodziły do nich 
natchnione tryle drozda śpiewaka.

-  To bardzo piękne miejsce - powiedziała Helene, wciągając głęboko powietrze. - Kto 

mieszka po drugiej stronie fiordu?

-  To jakaś nasza rodzina - wyjaśnił Oja. - Ze strony mojego ojca.
-  Często tam bywasz?
-  Nie, żeby często, to bym nie powiedział. Na ogół przy jakichś większych okazjach.
-  Lubisz wypływać na fiord, Oja?
-  Tak, zwłaszcza w takie piękne wieczory jak dzisiaj. Ale tu u nas to najchętniej pływa 

chyba Havard. A ty lubisz popływać?

-  O tak - przytaknęła z ożywieniem. - Jeśli mi się tylko trafi szansa. Bo my w domu nie 

mamy łodzi. Zresztą wcale też nie mieszkamy nad samym morzem, więc...

-  To może popłyniemy razem któregoś wieczora?
-  O tak, bardzo bym chciała.
Oja zarumienił się z radości. Ona chce popłynąć z nim na fiord! To już krok naprzód, 

myślał. Wydaje się, że Helene teraz chętniej chce z nim przebywać. To musi być dobry znak, 
nie wyobrażał sobie nic innego.

-  Może przejdziemy się na cypel Stornes? - spytał.
-  Bardzo chętnie - zgodziła się Helene. - Możemy tam pójść. 
Szli dalej po szarych, gładkich nadbrzeżnych skałach. Na cyplu znaleźli wygodne miejsce i 

usiedli. Oja zerknął pospiesznie w stronę porośniętego trawą zagłębienia, w którym on i 
Herborg kochali się tyle razy. To było jakby nasze miejsce, pomyślał z nagłym bólem w 
sercu. Nie chciał tego dzielić z nikim innym, w każdym razie jeszcze nie teraz. 

Przez chwilę siedzieli, nic nie mówiąc.
-  Opowiedz mi o swoim życiu - poprosiła Helene po jakimś czasie, zerkając na niego spod 

oka.

-  Nie wiem, czy jest dużo do opowiadania...
-  Chciałabym usłyszeć to, co jest.
Oja przygładził ręką włosy, objął Helene i zaczerpnął głęboko powietrza.

-  Wydaje mi się, że nie byłem specjalnie sympatycznym dzieckiem - rzekł po chwili. - 

Zacząłem się trochę zmieniać jako młody chłopak. Ale również wtedy wydawało mi się, że 
mama wyróżnia Siverta i to... Źle sobie z tym radziłem.

-  A ona go wyróżniała?
-  Nie, nie sądzę. Tylko ja wbiłem sobie coś takiego do głowy i wtedy myślałem, że to 

prawda. Byłem strasznie uparty. I strasznie samotny.

-  A jak to się stało, że ty dziedziczysz dwór? Brat jest przecież starszy.
-  A to bardzo długa historia - westchnął Oja. - Ale, widzisz, Sivert żyje głównie swoją 

muzyką. Oddaje się jej bez reszty. Pewnego dnia przyszedł więc do mnie i oznajmił, że ja 
powinienem dostać dwór. „Z nas dwóch ty jesteś gospodarzem" - powiedział wtedy do mnie. 
No i tak się stało.

Oja myślał przez chwilę o właściwych powodach, dla których to on odziedziczył dwór. 

Ale tej historii przekazać nie mógł, nawet Helene. To wyłącznie sprawa rodzinna i rodzinna 
tajemnica. Obiecał matce milczeć i zamierzał dochować obietnicy.

-  A ciebie to ucieszyło?
-  Tak - Oja przytaknął szczerze. - Strasznie mnie ucieszyło. Bo dla mnie z kolei całym 

życiem było gospodarstwo, od najwcześniejszego dzieciństwa. Nie wyobrażałem sobie innej 
pracy niż prowadzenie dworu.

Helene skinęła głową.
-  Jesteś bardzo zdolnym gospodarzem, Oja. Wszyscy to mówią.
Oja zarumienił się. Uniósł lekko ramiona.
-  No, nie wiem...
-  Owszem, wiesz, wiesz - uśmiechnęła się Helene. - I nie musisz się wstydzić 

przyjmowania pochwał, Oja. Zasługujesz na nie.

Znowu przez jakiś czas milczeli. Oja mocniej ją objął i przytulił nieco silniej. Helene nie 

protestowała.

-  Utraciłeś żonę - szepnęła ostrożnie. - Mógłbyś mi o tym opowiedzieć czy...
Oja nie zaraz odpowiedział. Czuł piekący ból w piersi. Mimo wszystko zdecydował się z 

nią o tym porozmawiać.

-  Herborg, tak - rzekł cicho. - Ona była... była wszystkim, czego pragnąłem. Taka dobra i 

miła. Taka zdolna młoda gospodyni - dodał. - Przeżyliśmy wiele dobrego razem, Herborg i ja.

Z drżeniem wciągnął powietrze, a potem westchnął.
-  Naszym największym zmartwieniem było to, w każdym razie dla Herborg, że nie 

możemy mieć więcej dzieci. A ona bardzo chciała... zresztą oboje chcieliśmy... Po pierwszym 
porodzie miała jednak jakieś zapalenie, ja się na tym nie znam, ale mama powiedziała, że 
Herborg nie będzie mogła mieć więcej dzieci. Aż tu nagle nieoczekiwanie znowu zaszła w 
ciążę. To było takie niewiarygodne szczęście - mówił szeptem. - Dla mnie także, chociaż ja 
mógłbym żyć bez jeszcze jednego dziedzica. Miałem przecież Herborg i miałem Małą Mali. 
Ale Herborg tak się strasznie cieszyła - dodał. - Po prostu promieniała w tamtym czasie. I 
któregoś dnia... - musiał zamilknąć i opanować się trochę, zanim zacznie mówić dalej. - 
Któregoś dnia potknęła się i spadła ze schodów na strych. - Głos Oi brzmiał niewyraźnie. - To 
było nie do zniesienia. Chciałem tylko umrzeć, ja także.

Helene ujęła jego rękę i splotła z nim swoje palce.
-  Ale jakoś przez to przeszedłeś - rzekła cicho.
-  Musiałem żyć dla Małej Mali - oznajmił ochryple. - Herborg by tego ode mnie 

oczekiwała, rozumiałem, że muszę. Obawiam się jednak, że w tamtym czasie nie byłem 
dobrym ojcem. ..

Helene spojrzała mu w oczy.
-  Ty jesteś dobrym ojcem, Oja. Mała Mali bardzo cię kocha.
-  Może ja nawet na to nie zasługuję.

-  Ależ zasługujesz. Jesteś dobrym człowiekiem - powiedziała wolno, zwracając ku niemu 

twarz.

Kiedy ją pocałował, odchyliła lekko głowę. Delikatnie otworzyła usta. On położył ją na 

rozgrzanej skale i pochylił się nad nią. Zamknął jej miękkie wargi swoimi ustami. Czuł, że 
kręci mu się w głowie. Serce tłukło się w piersi, krew pulsowała w żyłach. Przesuwał ręce po 
jej ciele. Pieścił sprężyste piersi.

-  Helene - szeptał gorączkowo. - Helene, ty...
Zarzuciła mu ręce na szyję i przyciągnęła go do siebie. Rozgorączkowana odwzajemniała 

jego pocałunki. Oja objął ją, wsunął ręce pod jej biodra i uniósł ją lekko ku sobie. Ze 
szczęścia świat wirował mu przed oczami. Kiedy jednak próbował rozpiąć guziki u jej bluzki, 
Helene chwyciła go za rękę i powstrzymała.

-  Nie, nie to - wyszeptała tuż przy jego uchu. - Nie to, Oja. Oja cofnął rękę, jakby się 

oparzył. Znowu położył ją na ziemi i gładził jej twarz ciepłymi, czułymi dłońmi.

-  Helene, ty...
Ona chwyciła jego ręce, jedną odwróciła wewnętrzną stroną i ucałowała. Potem 

odepchnęła go lekko od siebie i usiadła. Odgarnęła włosy z twarzy i patrzyła na siedzącego 
obok mężczyznę.

-  Sama nie wiem, co mnie naszło - westchnęła cicho. - Ale naprawdę bardzo cię lubię, Oja 

Stornes. Jesteś dobrym człowiekiem.

Serce biło mu mocno. Rozsadzała go radość. Bardzo chciał znowu zapytać, czy Helene 

zgodzi się wyjść za niego za mąż, ale zdołał się w porę opanować. Nie powinien nalegać. 
Sprawy toczą się po mojej myśli, wszystko na to wskazuje, cieszył się. Był pewien, że Helene 
już wkrótce zmieni poglądy.

-  Ja też bardzo cię lubię - powiedział, całując ją w szyję. Helene roześmiała się i potargała 

mu włosy.

-  No a co teraz myślisz? - spytał ostrożnie. Nie był w stanie dłużej się powstrzymywać.
-  A teraz myślę, że powinniśmy wracać do domu - powiedziała, wstając. - I chętnie 

wybiorę się z tobą na fiord któregoś wieczora. Jeśli znajdziesz na to czas teraz, w środku 
sianokosów.

-  Trzeba sobie po prostu ten czas wyznaczyć - odparł Oja. - Noce są jasne i długie.
Nie odpowiedziała mi na pytanie, pomyślał. Najwyraźniej świadomie unikała odpowiedzi. 

Ale Oja już go nie powtórzył. Jest mu przecież życzliwa, widział to i czuł. Powinien więc 
tylko wykazać cierpliwość. Teraz wiedział, że potrafi czekać, bo nabrał pewności, że Helene 
już niedługo powie „tak".

Wracali granicą łąk, które rozciągały się aż do morskiego brzegu. Mocno pachniało 

wysuszonym w słońcu sianem, koniczyną i tymotką.

Oja zerwał margerytkę rosnącą przy ścieżce i niósł ją w ręce. Helene zerknęła na niego, ale 

nic nie powiedziała.

Dwór leżał w nocnym mroku, pogrążony w ciszy, kiedy doszli do ganku.
-  Dobranoc - szepnęła Helene i zwróciła ku niemu twarz.
-  Dobranoc, Helene - odparł i objął ją czule. - Proszę bardzo - wyszeptał, podając jej 

margerytkę. - Połóż ją sobie pod poduszką. Za tego, który przyśni ci się dziś w nocy, 
wyjdziesz za mąż.

Helene roześmiała się cicho i przyjęła margerytkę.
-  Skąd ty wiesz takie rzeczy?
-  No, po prostu wiem.
-  Dobrze, tak zrobię - uśmiechnęła się. - Jutro rano się wszystkiego dowiesz. Jeśli w ogóle 

będę chciała o tym mówić - drażniła się z nim i musnęła palcem jego policzek. - A może ty 
wcale nie będziesz chciał tego słuchać.

Pod drzwiami jej pokoju znowu się zatrzymali. Helene położyła palec na ustach. W domu 

było tak cicho, że nie odważyli się zamienić ani słowa. Oja pochylił się i jeszcze raz ją 
pocałował. Ona uniosła w górę margerytkę i uśmiechnęła się do niego. Potem cicho 
wślizgnęła się do swojej sypialni.

Oja przez dłuższy czas leżał z rękami pod głową. Ciało miał rozgrzane, krew szumiała mu 

w żyłach. Nareszcie miał odwagę uwierzyć, że Helene przyjmie jego oświadczyny. Nie 
dopuszczał do siebie innej możliwości. Co by na to powiedziała Herborg? - pomyślał 
nieoczekiwanie, ale odrzucił zaraz tę myśl. Herborg bardzo by chciała, żeby i on, i Mała Mali 
byli szczęśliwi, co do tego nie miał żadnych wątpliwości. I będziemy szczęśliwi, pomyślał 
Oja. Jeśli dostanie Helene, znowu stanie się pełnym człowiekiem. Nie potrafił sobie 
wyobrazić, by Mała Mali mogła mu w tym przeszkadzać. Przecież tak bardzo lubi Helene, 
wciąż powtarza, że Helene nie może wyjechać ze Stornes, że powinna u nich zostać.

Minęło sporo czasu, zanim zasnął. Ale to nie Helene śniła mu się tej nocy, lecz Herborg. 

Biegła do niego bosa w letnim deszczu, jej rude włosy falowały na wietrze niczym flaga. Oja 
otworzył ramiona i przygarnął ją do siebie, ale kiedy na nią spojrzał, to stwierdził, że to nie 
Herborg stoi tuż przy nim, lecz Helene.

Poruszył się niespokojnie we śnie, ale potem westchnął cicho i spał dalej.
 
 
 

ROZDZIAŁ 5.

 
W niedzielę dwudziestego drugiego lipca Mali zaprosiła na obiad rodzinę Siverta. 

Zwożenie siana miało się ku końcowi, zarówno Sivert, Tordhild jak i Johannes byli wielką 
pomocą w czasie sianokosów. Chociaż praca nie została jeszcze zakończona, to Mali uznała, 
że byłoby miło i jak najbardziej na miejscu urządzić rodzinny obiad niedzielny. Na co dzień 
rodzina ze Wzgórza zawsze teraz jadała w Stornes, skoro wszyscy pomagali w pracy. Ale 
niedzielny obiad to coś wyjątkowego.

Po obiedzie rozsiedli się na zalanym słońcem dziedzińcu. Piękna pogoda wciąż się 

utrzymywała.

-  Myślę, że dzisiaj wypijemy kawę na dworze - zaproponowała Mali. - Chyba nikt nie 

chce siedzieć w domu przy takiej pogodzie.

-  Obiad był wspaniały - pochwalił Sivert i wyciągnął się na szmacianym chodniczku, 

jednym z tych, które porozkładano na trawie. - Nikt by nie uwierzył, że jedzenie jest na 
kartki.

-  My przez całą wojnę dawaliśmy sobie świetnie radę z niemieckimi kartkami - 

uśmiechnął się Havard. - Jeszcze jakiś czas sobie poradzimy. Spichlerz jest wypełniony po 
brzegi.

-  Ale rzeczywiście widać, że są kartki. Niektórych towarów w ogóle nie można dostać - 

westchnęła Mali. - Z tęsknotą oczekuję na jakieś normalniejsze czasy.

-  Najważniejsze, że wojna już się skończyła - wtrącił Sivert. - I teraz Einar Gerhardsen 

tworzy właśnie socjalistyczny rząd. A ja wierzę w tego człowieka.

-  Owszem, on może sporo zrobić - zgodził się z nim Havard. - Zaprosił też do swojego 

rządu wielu doświadczonych ludzi. Tylko że czeka ich ogromna praca, trzeba odbudować kraj 
po pięciu wojennych latach. A to nie igraszka.

-  Miejmy nadzieję, że już nigdy nie będzie wojny - westchnęła Mali. - Wierzę, że wszyscy 

zrozumieli, jakie to szaleństwo. I jakie zło dla wszystkich - dodała gniewnie.

-  Powinniśmy chyba zaufać Narodom Zjednoczonym - wtrącił Oja. - W końcu aż 

pięćdziesiąt jeden narodów podpisało Kartę ONZ w poprzednim miesiącu, czytałem o tym w 

gazetach. Płynie z tego prawdziwe poczucie bezpieczeństwa, przynajmniej dla mnie, że 
mamy coś takiego jak ONZ.

-  Oczywiście, że to daje poczucie bezpieczeństwa - zgodził się z nim Havard. - Ja 

naprawdę wierzę w tę organizację.

-  Tak, ale to, że nigdy więcej nie wybuchnie wojna światowa... nie, w to chyba nikt nie 

wierzy - wtrącił Sivert, potrząsając głową.

-  Możemy mieć tylko nadzieję, że przynajmniej my, w naszej części świata, takiej wojny 

unikniemy.

-  Miałeś jakieś wiadomości od Davida, Sivercie? - spytała Mali.
-  Nie, ale właśnie też myślałem, że pewnie wkrótce się odezwie. Jeśli oczywiście 

wszystko poszło z nim jak należy. A tego przecież nie wiemy...

-  Generalnie z Żydami w Norwegii nie poszło dobrze - stwierdził Havard ponuro. - Przed 

kilkoma dniami czytałem w gazecie. Podobno niewielu z nich się uratowało.

-  No a pomyślcie, ilu ich zginęło na świecie - dodał Sivert wzburzony. - Chyba nikt nie 

pojmuje jeszcze, jaka straszna tragedia stała się z Żydami. Ten Hitler to musiał być... - Sivert 
potrząsał głową i wpatrywał się w ziemię, jakby nie był w stanie znaleźć odpowiednich słów. 
- Z pewnością w miarę upływu czasu będziemy się dowiadywać coraz więcej, myślę jednak, 
że dokonała się prawdziwa zagłada. Wspomnicie moje słowa.

-  No i patrzcie, sam Knut Hamsun został postawiony przed sądem.
-  Tak, za zdradę kraju - przytaknął Havard. - Pomyśleć, do czego to doszło. Można by 

sądzić, że taki mądry i oczytany człowiek zrozumie, co w wojnie jest szalonego.

-  Wielu było takich, którzy przeszli na drugą stronę - rzekł Oja cierpko. - Ale teraz 

nadszedł czas rozliczeń.

W tej chwili z domu wyszła Helene z tacą, na której stały filiżanki i talerzyki. Na jej widok 

Oję przeniknął ciepły dreszcz. Od tamtego spaceru nad brzegiem fiordu nie odbyli wielu 
wspólnych wycieczek, Oja płonął z tęsknoty i niecierpliwości, by znowu zostać z nią sam na 
sam. Teraz pozostawały tylko krótkie spotkania na korytarzu lub w innych miejscach. 
Pospieszne pocałunki, które rozpalały go jeszcze bardziej. Helene wciąż nic mu nie 
odpowiedziała. W każdym razie nic nowego, nic o tym, czy już jest pewna swoich uczuć.

A on nie chciał znowu pytać, próbował jeszcze trochę poczekać. Starał się być cierpliwy i 

dać jej ten czas, o który prosiła. Ale zwłaszcza po ostatnim spacerze było mu bardzo trudno. 
Wtedy przecież była dużo bardziej życzliwa, powtarzał sobie raz po raz.

Wstał i wziął od dziewczyny tacę.
-  Pomogę ci - zaproponował.
-  No właśnie, trzeba tutaj posprzątać - powiedziała Mali, zdejmując kwiaty, które stały 

pośrodku stołu. - A jak tam z ciastem?

-  Właśnie dochodzi, wkrótce będzie gotowe.
-  Ty też napij się z nami kawy, Helene - zapraszała Mali z uśmiechem. - Ciebie też 

prosimy.

-  Dziękuję bardzo, przyjdę, jak ciasto się upiecze.
-  A ja pójdę po kawę - ofiarowała się Tordhild, wstając. - Nie musisz sama po wszystko 

biegać.

Kiedy wróciły, Oja postarał się, żeby Helene usiadła obok niego. Siedział więc teraz i 

ukradkiem na nią spoglądał. Jestem taki spięty i pełen oczekiwań jak jakiś nastolatek, 
pomyślał i musiał uśmiechnąć się pod nosem.

Po chwili na drodze ukazała się rodzina z Granvold. Zrobiła się już u nich spora gromadka, 

pomyślała Mali, widząc, jak się zbliżają. Marilena i Mała Mali zerwały się natychmiast i 
pobiegły na spotkanie.

-  Jak wspaniale, idzie do nas Trygve i Ruth Margrethe! - wołała radośnie Mała Mali. - Po 

prostu świetnie.

-  Tak, rzeczywiście zrobiło się u nas tłumnie - chrząkał Havard. - Trzeba wynieść jeszcze 

parę dywaników, bo myślę, że niektórzy wolą siedzieć na trawie.. A poza tym to powinniśmy 
kupić więcej ogrodowych mebli - dodał. - Okazuje się, że mamy ich za mało.

Dzieci biegały po podwórzu, a przy okrągłym stole toczyła się ożywiona rozmowa.
-  No to co, idziesz do gimnazjum, Johannes - zagadnął Ola, spoglądając na wysokiego 

chłopca, stojącego przy krześle matki. - Słyszałem od twojego taty.

-  Tak, we wrześniu zaczynam naukę w publicznym liceum w Orkdal.
-  A zdawałeś już egzamin wstępny? 
Johannes przytaknął.
-  No i dobrze ci poszło?
-  Jakoś poszło. W każdym razie mnie przyjęli.
-  Poszło mu znakomicie - poprawiła Tordhild z dumą w głosie i poklepała syna po ręce. - 

O ile wiem, to nikt nie wypadł lepiej. I trzeba to głośno powiedzieć.

-  No właśnie, trzeba o tym mówić - poparła ją Mali.
-  A więc wszystko wskazuje na to, że pozostaniesz przy planach studiów 

weterynaryjnych, prawda?

-  Jeszcze zobaczymy - odparł Johannes wymijająco. - Trzeba mieć bardzo dobre stopnie, 

żeby dostać się na takie studia w Oslo. Ale jeśli się uda...

-  Uda się, uda. A ty skończysz jako lekarz od zwierząt w naszym okręgu - cieszył się 

Havard. - To by dopiero było coś, Johannes.

-  Ale gdzie ty tam będziesz mieszkał w tym Orkdal? - spytała Dorbet. - To tak daleko od 

domu, że będziesz chyba przyjeżdżał dosyć rzadko?

-  Będę miał pokój u pewnej starszej pani, która wynajmuje pokoje uczniom.
-  Wielu ludzi w miastach wynajmuje stancje studentom - wyjaśniała Tordhild. - To jest 

niezły dodatkowy zarobek.

-  Mnie się wydaje dziwne, że chłopiec będzie mieszkał gdzieś poza domem - westchnął 

Sivert. - Wtedy, kiedy chodził do szkoły w Kvannes, mieszkał przecież w domu. Nie, bez 
Johannesa będzie bardzo pusto, to pewne.

-  Wszyscy odczujemy jego brak - stwierdziła Mali. - Będziemy za tobą tęsknić, Johannes.
-  Co ty, babciu, przecież nie wyjeżdżam do Ameryki - uśmiechnął się. - Będę przyjeżdżał 

do domu na niedziele tak często, jak to możliwe, i będę tutaj spędzał wszystkie ferie. Nie 
będzie tak źle, zobaczycie.

-  Żeby tylko tobie było dobrze, to najważniejsze - rzekła Mali. - O tym tylko trzeba 

myśleć. Żebyś nie chodził tam sam i źle się czuł.

-  Na pewno nie będę, babciu - pocieszał Johannes. - Radziłem sobie znakomicie, kiedy 

chodziłem do Kvannes.

-  Mimo wszystko wtedy mieszkałeś w domu.
-  Jeśli będzie się czuł źle, to może po prostu przerwać i wrócić do domu - uznał Sivert. - 

Może zdobyć inne wykształcenie, gdyby tak było trzeba.

-  A co z muzyką, Johannes? - spytała Dorbet.
-  Cóż, to nie takie proste. Ale wezmę ze sobą skrzypce.
Mali wiedziała jednak, że najważniejsza będzie dla Johannesa szkoła. Już dawno temu 

zdecydował się na to gimnazjum. Muzyka była na drugim miejscu, domyślała się jednak, że 
chłopiec systematycznie ćwiczy, zarówno sam, jak i z ojcem.

Przyglądała mu się ukradkiem. W ostatnim roku Johannes wydoroślał, myślała. Twarz 

nabrała dojrzałego wyrazu, wzrostem dorównywał ojcu. Patrzyła na promienne oczy chłopca, 
na te jego gęste, ciemne włosy. Trudno się nie zgodzić, że Johannes jest urodziwym, 
przystojnym młodym człowiekiem.

Ale w jego życiu nie było jeszcze żadnej dziewczyny, przynajmniej Mali o tym nie 

wiedziała. Domyślała się jednak, że nie brakuje takich, które byłyby zainteresowane jej 

wnukiem, zresztą dowiadywała się o tym z różnych stron. No i nie ma się czemu dziwić, 
stwierdziła. Johannes nie jest zwyczajnym chłopcem. Zarówno jeśli chodzi o wygląd, jak i 
pod względem charakteru różnił się od przeciętnych młodych ludzi. Mali westchnęła.

Niech go Bóg błogosławi! Johannes miał pełne poczucia bezpieczeństwa dzieciństwo, 

przywykł ufać ludziom i nie miał doświadczenia z takimi, którzy mu źle życzą.

Kiedy już mieli kończyć kawę, na drodze do dworu ukazał się Olav z Ingeborg. Mali na 

ich widok nieco się zaniepokoiła. Nikt nie widywał służących w Stornes w niedziele. Wtedy 
mieli wolne i pozostawali w domach, chyba że działo się coś wyjątkowego.

-  A wy spóźniliście się na kawę - powitała ich z uśmiechem. - Ale jeszcze trochę w 

dzbanku zostało, więc jeśli nie odmówicie, to prosimy na filiżaneczkę.

-  Dziękujemy za zaproszenie, ale myśmy też właśnie wypili popołudniową kawę - 

dziękował O1av. - Chcielibyśmy się tylko tak przejść trochę drogą. Zrobiliśmy sobie mały 
spacer.

-  Cieszę się, widząc, jak ci się poprawiło z plecami, Ingeborg - powiedziała Mali. - 

Naprawdę jest coraz lepiej, czyż nie?

-  Tak, tak, teraz mogłabym już wracać do roboty - zapewniała Ingeborg. - Czuję się jak 

nowo narodzona.

Mali poklepała ją po ramieniu. - O, możesz sobie jeszcze odpoczywać, dopóki bydło nie 

wróci z gór. Czy nie tak zalecił doktor?

-  Owszem, powiedział, że tak by było najlepiej, żebym sobie do tego czasu odpoczywała. 

Ale ja już czuję się dobrze - powtórzyła.

I tak też wygląda, pomyślał Oja, spoglądając na starą służącą. Już dawno nie widział 

Ingeborg takiej rumianej i wypoczętej. Dobrze jej zrobiła ta przerwa w pracy. Nie jest już 
młoda, ona też nie. Ale myśl o tym, że Ingeborg wróci do pracy, przeraziła go. To by 
oznaczało, że Helene musi opuścić Stornes. W każdym razie umowa była taka, że Helene 
zostanie u nich na czas choroby Ingeborg. Myśl o tym, że Helene wyjedzie, zanim udzieli mu 
wiążącej odpowiedzi, sprawiała, że Oja robił się chory. Jeśli dziewczyna wyjedzie, to 
znacznie trudniej będzie utrzymać kontakt, myślał. Wprawdzie nie jest bardzo daleko ze 
Stornes do Stangvika, ale przecież nie mógłby jeździć tam wieczorami po ciężkim dniu pracy.

Musi z nią znowu porozmawiać, musi zostać z nią sam na sam. Wspomniała mu, że 

chętnie wybrałaby się z nim któregoś dnia popływać łodzią po fiordzie. Może powinien 
zapytać, czy dzisiaj wieczorem by jej odpowiadała taka wycieczka? Podążał wzrokiem za jej 
wyprostowaną sylwetką, kiedy sprzątała ze stołu.

-  Pomogę ci to zanieść do domu - ofiarował się.
-  Mam przecież tacę - odparła, spoglądając na niego. - Świetnie sobie radzę.
Oja zniżył głos.
-  Mieliśmy się wybrać łódką na fiord któregoś wieczora - powiedział pospiesznie, 

rozglądając się wkoło. Nie chciał, żeby ktoś ich usłyszał. Ale wszyscy inni zajęci byli 
rozmową z Ingeborg i jej mężem, nikt się nie przejmował Oją i Helene.

-  Tak, ale tyle jest pracy przy sianie...
-  Co tam, niedługo kończymy zwożenie.
-  Ane powiedziała, że zaraz potem będą sianokosy w górach. Ja chyba też tam pójdę?
-  Oczywiście, że pójdziesz - potwierdził Oja, poruszony możliwością spędzenia razem z 

Helene całego dnia. - Na zakończenie sianokosów w górach jest zawsze zabawa.

-  Tak, Ane mi o tym mówiła - uśmiechnęła się Helene promiennie.
Oja skinął głową.
-  Sianokosy w górach robi się zaraz po zakończeniu zwózki siana, więc to już niedługo. 

Jeśli pogoda dopisze - dodał.

-  Więc będziemy chyba musieli poczekać z tą wyprawą łodzią, prawda?

-  Ale przecież możemy wypłynąć dziś wieczór. Piękniejszego wieczoru się nie 

doczekamy.

Oja spostrzegł, że Helene rozważa propozycję, po chwili skinęła głową.
-  W takim razie po obrządku.
Oja ucieszył się. Serce przepełniała mu radość.
-  Po obrządku - przytaknął.
Tego wieczora na Wzgórzu zadzwonił telefon. Odebrał Sivert.
-  Tu Sivert Stornes.
-  Halo, Sivert, tu mówi David.
Sivert poczuł, że serce skacze mu z radości. Zakręciło mu się w głowie i musiał się oprzeć 

o ścianę.

-  No, o wilku mowa - zawołał z przejęciem. - Rozmawialiśmy o tobie dzisiaj, Davidzie. 

Nie mieliśmy od ciebie żadnych wiadomości, więc zastanawialiśmy się, co się z tobą stało. 
Gdzie teraz jesteś?

-  Jestem w Trondheim, wczoraj wieczorem wróciłem ze Szwecji. Mieszkanie ocalało, ale 

wiele rzeczy zniknęło. Nie mam na przykład telefonu. Przyszedłem teraz do przyjaciela, żeby 
do ciebie zadzwonić.

-  I wszystko z tobą dobrze?
-  Tak, ze mną wszystko dobrze. A jak tam u was? Czy Ola wrócił szczęśliwie?
-  Tak, wrócił cały i zdrowy, Bogu dzięki.
-  Nie wiem, co by było ze mną bez niego - wyznał David wzruszony. - Kiedy się z nim 

rozstałem, inni ludzie przeprowadzili mnie do Szwecji i byłem tam aż do tej pory. Ale ja 
jestem jednym z niewielu szczęśliwych, Sivercie. To, co się stało z Żydami, to trudna do 
pojęcia tragedia.

-  Tak, ja czytałem, że...
-  Miliony Żydów poniosło śmierć. 
-  Miliony?
-  Tak, to naprawdę trudne do pojęcia. Wszędzie ludzie o tym mówią. Miliony!
-  To brzmi strasznie. A twoja rodzina... - Sivert nie dokończył zdania.
-  Wszyscy moi najbliżsi nie żyją - wyznał David przygnębiony. - Tak myślę. Nie mam 

kontaktu z nikim, więc muszę chyba spojrzeć prawdzie w oczy, że oni już nigdy nie wrócą. 
Że oni... nie żyją. Że zostali zamordowani - dodał z goryczą.

-  To straszne, co mówisz - wykrztusił Sivert ochryple. - Ale czy nie wierzysz, że...
-  Nie, ja już nie wierzę, Sivert. Naprawdę nie ma żadnej nadziei. Słyszałem trochę o tym, 

co się działo w obozach w Niemczech i w innych krajach. Niewielu uszło stamtąd z życiem.

-  Jest... jest mi strasznie przykro, Davidzie.
-  Wiem, sam właściwie jeszcze tego nie pojmuję. Rozmyślanie o tym jest nie do 

wytrzymania. Ale przecież życie musi toczyć się dalej. A skoro już mówimy o życiu... Nigdy 
nie przestanę dziękować tobie i twojej rodzinie za to, coście dla mnie zrobili, Sivert. 
Chciałbym przyjechać do was, odwiedzić wszystkich teraz, kiedy mamy pokój i nie będziecie 
musieli mnie ukrywać. Byłoby miło móc odwiedzić was jawnie. Co ty o tym myślisz?

-  Wszyscy byśmy się bardzo cieszyli, Davidzie. Kiedy chciałbyś przyjechać?
-  Dokładnie jeszcze nie wiem, najpierw muszę tu jakoś pozałatwiać najważniejsze sprawy. 

Poszukać jakiejś pracy, zacząć budować nowe życie. Tyle się zmieniło w ciągu tych 
wojennych lat.

-  W takim razie daj znać, kiedy chciałbyś przyjechać - zapraszał Sivert wylewnie. - U nas 

znajdziesz zarówno mieszkanie, jak i serce, Davidzie, i zawsze będziesz tu mile widziany. 
Przecież wiesz.

-  Bardzo ci dziękuję, Sivert. Zatelefonuję, jak się tu już trochę rozejrzę. Ale naprawdę 

bardzo się cieszę, że będę mógł wam wszystkim uścisnąć ręce i podziękować. Nie ulega dla 
mnie wątpliwości, że uratowaliście mi życie, Sivercie. Ty i Ola Granvold.

-  Cóż...
-  Nie sądź, że ja kiedykolwiek o tym zapomnę - zapewniał David. - Tak bardzo chciałbym 

wam porządnie podziękować. Wszystkim - dodał. - Przecież wielu ludzi ryzykowało tak wiele 
z mojego powodu w czasie, kiedy ukrywałem się na Parceli.

-  Dla mnie najlepszym podziękowaniem jest to, że udało ci się przeżyć, Davidzie. 

Przychodziły nam tu do głowy różne straszne rzeczy...

-  Tak, ja też różnie myślałem. Ale jakoś dałem sobie radę, dzięki tobie i twoim 

pomocnikom.

-  No to czekam na wiadomość, kiedy będziesz mógł do nas przyjechać - powtórzył Sivert. 

- Sam decyduj, kiedy ci najlepiej pasuje.

-  A ja ci bardzo dziękuję. Odezwę się niedługo. Pozdrów wszystkich i do zobaczenia.
Sivert zapisał numer telefonu przyjaciela Davida. Potem, kiedy już odwiesił słuchawkę, 

stał jeszcze przez chwilę zamyślony. To wspaniale, że David przeżył. Że ten ich ryzykowny 
plan został szczęśliwie zrealizowany. A wszystko mogło skończyć się jak najgorzej, pomyślał 
i zdjął go dreszcz. Mogło się skończyć źle nie tylko dla Davida, lecz także dla wielu 
członków jego rodziny, którzy ukrywali uciekiniera i pomogli mu przedostać się przez 
granicę.

-  Kto to był? - spytała Tordhild, kiedy wrócił do izby. - Wyobraź sobie, że dzwonił David! 

Tordhild klasnęła w dłonie.

-  David! Skąd on dzwonił?
-  Wczoraj wieczorem wrócił ze Szwecji do Trondheim. U niego wszystko dobrze.
-  To niewiarygodne. A my w Stornes akurat o nim rozmawialiśmy.
-  No właśnie, powiedziałem mu, że o wilku mowa... Sivert otarł pospiesznie twarz. Był 

wzruszony tym, że przyjaciel żyje i że wszystko poszło dobrze.

-  Co ci David powiedział?
-    Że najpierw musi się trochę ogarnąć. Mieszkanie zastał niezniszczone, ale Niemcy 

mnóstwo rzeczy wynieśli. Nie ma nawet telefonu, więc dzwonił od swojego przyjaciela. No i 
musi sobie znaleźć pracę. Długo go nie było, wiesz. Za jakiś czas chciałby do nas przyjechać. 
I podziękować za wszystko, tak mówi.

-  Tak, wierzę, że jest nam wdzięczny - skinęła głową Tordhild. - Musi być. Pomyśl, jakie 

ryzyko podejmowała rodzina, kiedy...

-  Tak, ale lepiej myśleć, że się udało, i cieszyć się z tego - powiedział Sivert. - To 

naprawdę szczęście od Boga, że tak to się skończyło. Z nami wszystkimi - dodał.

-  Ale zaprosiłeś go, domyślam się? – spytała Tordhild. - Niech przyjedzie, kiedy chce.
Sivert przytaknął.
-  Tak też mu powiedziałem. Więc pewnie niedługo znowu zadzwoni. Mówi jednak, że z 

jego rodziną to chyba niedobrze - dodał Sivert. - David nie ma kontaktu z nikim, uważa więc, 
że nie żyją. Wszyscy.

-  Och, nie! - Tordhild spojrzała na męża przerażona. - Jakie to okropne! Biedny człowiek.
-  Z Żydami dokonała się dużo większa tragedia, niż myśleliśmy, Tordhild. Miliony nie 

żyją, tak mówi David. Pomyśl tylko: miliony!

Łzy napłynęły Tordhild do oczu. Bez słowa wzięła swoją robótkę i usiadła na kanapie. 

Dziwnie będzie zobaczyć znowu Davida, pomyślała. Ale nie obawiała się tego spotkania. 
Tamto, co się stało, zostało rozliczone, zanim David odszedł. Zresztą to nie była na tyle 
poważna sprawa, by Tordhild miała teraz do niej wracać. Wszystkiemu winna wojna i ta 
okropna sytuacja, w której David się znalazł. Więc przyjmiemy go tutaj serdecznie, myślała. 
Naprawdę miło będzie znowu go zobaczyć.

 
Była prawie północ, kiedy Oja pomógł zejść Helene na ląd. Ryb nie nałowili, trafiło się 

tylko kilka malutkich, które Oja natychmiast wyrzucił do wody. To nie jest jedzenie dla ludzi, 
jak powiedział. Dla niego jednak nie miało znaczenia, że nie nałapali ryb. Nie po to przecież 
chciał wypłynąć na wody fiordu. On chciał być sam z Helene.

Rozmawiali dużo, ale Oja uważał, że niewiele z tego wynikło. Helene nie powiedziała nic 

szczególnego na temat ich wzajemnego stosunku, a on bał się nalegać. Kluczył wokół sprawy, 
coraz bardziej niespokojny i sfrustrowany.

Kiedy wyciągnęli łódź na brzeg, pozwolił sobie położyć rękę na jej barkach.
-  Chyba nie udało nam się porozmawiać - rzekł.
-  Przecież cały czas rozmawialiśmy.
-  Owszem, ale nie o... nie o nas obojgu. Helene milczała. Ruszyli w stronę domu przez 

sad. Letnia noc była jasna, pełna zapachów.

-  Helene - zaczął Oja i przystanął. - Czy ty wiesz, co ja do ciebie czuję? Czy nie wiesz 

tego?

-  Oczywiście, że wiem.
-  No a ty? Co ty czujesz do mnie?
-  Ja chyba też ciebie kocham.
Serce Oi podskoczyło, objął dziewczynę mocno i przyciągnął ją do siebie. - Kochasz mnie 

na tyle, by wyjść za mnie?

Helene nie natychmiast odpowiedziała. Położyła głowę jego piersi i westchnęła.
-  Tak mi się zdaje - szepnęła cicho. 
Oja stał bez ruchu. Nie był pewien, czy dobrze usłyszał. Krew pulsowała mu w uszach. 

Przepełniały go najrozmaitsze uczucia.

-  Chciałabyś tego?
-  Tak, chciałabym, jeśli nie skrzywdzimy w ten sposób Małej Mali.
Oja miał ochotę wrzeszczeć z radości. Przycisnął Helene mocno do siebie i poczuł, że w 

oczach ma łzy.

-  Czy ty się zgadzasz? - szeptał, z trudem chwytając powietrze.
Ona bez słowa skinęła głową. Odsunął ją lekko od siebie i spojrzał jej w oczy.
-  I nic nie powiedziałaś przez cały wieczór?
-  Uważałam, że nie ma pośpiechu.
-  Przecież wiedziałaś, że ja... że ja... - umilkł. Pochylił się i pocałował Helene. Jej wargi są 

takie miękkie, pomyślał.

-  Chcesz wyjść za mnie za mąż? - powtórzył. - Powiedziałaś „tak"?
-  Tak, jeśli Mała Mali nie będzie miała nic przeciwko temu.
-  A co ona miałaby mieć przeciwko? Myślę, że ona się po prostu bardzo ucieszy.
-  Musisz ją o to zapytać, Oja.
-  Oczywiście, zapytam.
-  I musisz wysłuchać, co ona ma do powiedzenia. To jest także jej życie.
-  Ona z pewnością się ucieszy - powtórzył Oja zdecydowanie i znowu przytulił do siebie 

Helene. - To pewne, że się ucieszy! A ja - szeptał - a ja jestem taki szczęśliwy, że serce o 
mało mi nie pęknie.

Jego dłonie głaskały ją delikatnie po plecach. Ale kiedy spróbował rozpiąć jej bluzkę, 

Helene zaprotestowała.

-  Nie teraz - powiedziała cicho. - Mamy mnóstwo czasu, Oja. Możesz trochę poczekać.
-  Ale ja... ja ciebie pragnę.
-  I dostaniesz. Ale nie tutaj i nie teraz. Ja tak chcę, Oja - wyszeptała, zarzucając mu ręce 

na szyję.

-  Chyba możemy jeszcze trochę poczekać, prawda?

Oja próbował ukryć rozczarowanie, wciąż ją do siebie tulił.
-  Jak długo mam czekać?
-  Dopóki nie porozmawiasz z Małą Mali. I dopóki nie powiemy twojej rodzinie, że 

chcemy się pobrać.

-  Możemy im powiedzieć jutro.
Helene roześmiała się cicho. Pogłaskała go po włosach i pospiesznie pocałowała. - No to w 

takim razie wszystko będzie jutro - rzekła.

Mocno objęci poszli dalej przez sad. Oja ledwo widział, gdzie stawia nogi. Taki był zajęty 

patrzeniem na Helene, głaskaniem jej po twarzy i rozkoszowaniem się buzującą radością. To 
chyba zbyt piękne, żeby mogło być prawdziwe, myślał. Helene powiedziała „tak"! A jutro... 
jutro może wszystko osiągnąć, Helene będzie jego. Na zawsze!

Na ganku zdjęli buty i na palcach weszli na strych. Przed drzwiami jej pokoju zatrzymali 

się na chwilę.

-  Dobranoc - szepnęła Helene.
W odpowiedzi Oja ją pocałował. Z trudem wypuszczał ją z objęć. W końcu ona ostrożnie 

wymknęła mu się z ramion i zniknęła w swojej sypialni. Oja stał jeszcze na pogrążonym w 
półmroku korytarzu. Serce tłukło mu się jak szalone.

Miał ochotę natychmiast pobiec do rodziców i przekazać im tę wielką nowinę. Opanował 

się jednak. Przeszedł na palcach pod ich drzwiami, uśmiechając się sam do siebie. Jutro, 
myślał radośnie. Jutro!

 
 

ROZDZIAŁ 6.

 
Oja obudził się o brzasku. Leżał i wsłuchiwał się, czy z wielkiego domu dochodzą już 

jakieś odgłosy, ale wszędzie panowała cisza. Nikt tak wcześnie nie wstaje. Wsunął ręce pod 
głowę, leżał i patrzył w sufit. Oczekiwanie i radość z wczorajszego wieczora wciąż odczuwał 
jako ssanie w żołądku. Dzisiaj oznajmi rodzinie, że on i Helene się zaręczyli. Najpierw jednak 
powinien porozmawiać z Małą Mali. Obiecał Helene, że córeczka dowie się o wszystkim jako 
pierwsza.

A gdyby ona mimo wszystko miała coś przeciwko temu? - pojawiła się nagle 

nieprzyjemna myśl. Jeśli dobrze wczoraj zrozumiał Helene, to protest Mali mógłby wywrócić 
do góry nogami wszystkie plany. Dla Helene to podstawowy warunek, żeby jego córka uznała 
ich zaręczyny i ślub. Ale Mała Mali nie będzie protestować, pocieszał sam siebie. Przecież 
ona tak lubi Helene i wciąż mówi, że Helene nie może opuścić Stornes.

Nie, powinienem zakładać, że ta sprawa się ułoży, myślał, zrzucając z siebie pierzynę. 

Właściwie to może już wstać. Nie potrwa długo, zanim Ane zajmie swoje miejsce na dole, a 
wtedy przyjdzie też Helene. Oja zajmie się oborą, dopóki Mała Mali się nie wyśpi. Nie może 
przecież biec do dziecka o świcie i pytać, co córka myśli o zaręczynach. Mała Mali musi się 
najpierw obudzić.

Nie mam pierścionka, żeby go dzisiaj dać Helene, pomyślał, ubierając się. Będą musieli 

pojechać do miasta i kupić obrączki, ale teraz, w środku sianokosów, nie można tego zrobić. 
Pierścionki muszą poczekać. Zresztą nie one są najważniejsze. Mimo wszystko chętnie by 
dzisiaj wsunął pierścionek na palec Helene. Sprawa byłaby wtedy znacznie bardziej oficjalna.

Ane weszła do kuchni wkrótce po nim.
-  Strasznie wcześnie się dzisiaj zerwałeś - zauważyła.
-  Tak, chcę pójść do obory najszybciej, jak to możliwe, bo dzisiaj przez cały dzień znowu 

będziemy zwozić siano. Pogoda nam sprzyja.

-  Tak, wygląda na to, że jeszcze trochę potrwa. Drzwi się otworzyły i w progu stanęła 

Helene. 

Oja poczuł ukłucie w sercu. Wstrzymał oddech.
-  Dzień dobry - przywitała się uprzejmie. - Będziemy mieli znowu piękny dzień.
-  Najpiękniejszy od paru lat - mrugnął do niej Oja.
-  Naprawdę? - roześmiała się Ane. - Czy masz na myśli coś wyjątkowego? Bo jeśli nie, to 

zapowiada się zwyczajny poniedziałek. Chociaż rzeczywiście, słońce świeci pięknie - 
mówiła, zerkając na niego spod oka.

-  Poniedziałki mogą być różne - odparł Oja z uśmiechem. - Ale teraz możemy iść do 

obory, Ane.

-  A ty przygotuj wszystko do śniadania - powiedziała Ane do Helene. - Gospodarze 

wkrótce się zjawią, a Olav i Aslak już są na Wzgórzu.

Ane poszła do komórki po wiadra, Oja natychmiast dwoma skokami znalazł się przy 

Helene, objął ją i mocno do siebie przytulił.

-  Mam nadzieję, że nie żałujesz tego, co powiedziałaś?
-  Nie - uśmiechnęła się do niego promiennie. - Nawet mi się dzisiaj śniłeś. A przecież 

miałam margerytkę pod poduszką. Czy to przypadkiem czegoś nie oznacza? Mówiłeś wczoraj 
coś o tym, że dostanę mężczyznę...

-  Tak, że wyjdziesz za mąż za tego, który ci się przyśni.
-  No widzisz, wygląda na to, że to będziesz ty - śmiała się łobuzersko.
Oja pocałował ją pospiesznie. Pogłaskał jej rozpromienioną twarz.
Helene spoważniała.
-  Musisz porozmawiać z Małą Mali.
-  Zrobię to, jak tylko się obudzi - zapewnił Oja. - Pójdę do niej, jak wrócę z obory. Ale 

wszystko będzie dobrze - dodał. - Ja wiem, że Mała Mali się ucieszy.

 
Kiedy Oja skończył pracę w oborze, Mała Mali jeszcze nie wstała. Gdy więc się umył i 

przebrał, poszedł do niej.

-  Dzień dobry, obudziłaś się już? - spytał, wsuwając głowę przez uchylone drzwi.
-  Tak, zaraz wstaję - ziewnęła dziewczynka i patrzyła na niego, mrużąc oczy.
-  Jest coś, o czym chciałbym z tobą porozmawiać...
-  Jeszcze zanim wstanę?
-  Tak, to chyba nie zajmie nam dużo czasu - powiedział, siadając na brzegu jej łóżka. - To 

chodzi o Helene.

-  Chciałeś powiedzieć, że ona wyjedzie? - spytała Mali, wytrzeszczając przestraszone 

oczy.

-  Nie, wprost przeciwnie. Chciałbym ją poprosić, żeby u nas została.
-  A czy babcia się na to zgodzi? Teraz, kiedy Ingeborg jest już zdrowa...
-  Ja chciałbym poprosić Helene, żeby została z nami na zawsze - rzekł Oja, spoglądając na 

córkę. - Chciałbym, żebyśmy wzięli ślub, Helene i ja.

-  Żebyście wzięli ślub? - Mała Mali patrzyła na niego z otwartą buzią.
-  Tak. Czy to nie byłoby wspaniałe? Stalibyśmy się znowu małą rodziną, ty, ja i Helene. 

Wtedy ona zostałaby z nami na zawsze.

-  No a w takim razie mama? - spytało dziecko z powątpiewaniem i czymś, co 

przypominało strach w głosie.

-  My nigdy nie zapomnimy o mamie - zapewnił Oja pospiesznie. - Ale ja jestem pewien, 

że ona by tego chciała, i dla ciebie, i dla mnie.

-  Naprawdę tak myślisz, tatusiu?
Oja patrzył na nią z powagą.
-  Jestem tego najzupełniej pewien. Mama zawsze by chciała, żebyśmy byli szczęśliwi. A 

teraz możemy być, wszyscy.

Mała Mali przechyliła głowę.

-  Czy ty będziesz szczęśliwy, jeśli ożenisz się z Helene?
-  Tak - odparł Oja. - Będę szczęśliwy.
-  No a Helene?
-  Ona też chętnie za mnie wyjdzie. Ale myśli o tobie. Powiedziała, że ty też musisz tego 

chcieć. W przeciwnym razie...

-  W przeciwnym razie ona by nie chciała?
-  Nie, chyba nie.
Mała Mali leżała przez chwilę bez słowa. W jej główce było tyle różnych myśli. Z jednej 

strony bardzo chciała, żeby Helene zamieszkała u nich na stale, z drugiej jednak miała 
wątpliwości co do tego małżeństwa. Niezależnie od tego, jak bardzo lubi Helene, nie 
chciałaby nazywać jej mamą! Mali ma już jedną mamę, mimo że tej matki nie ma na ziemi.

No i poza tym jest tatuś, myślała, spoglądając na niego, jak siedział na łóżku z lśniącym 

wzrokiem i rumieńcami na twarzy. Powiedział, że byłby szczęśliwy. Pragnie tego. W takim 
razie ja nie mogę mu przeszkadzać, myślała dziewczynka. Bo bardziej niż czegokolwiek 
innego pragnęła, żeby ojciec był spokojny i zadowolony, by mogła znowu słyszeć jego 
śmiech. Często. Tak jak dawniej. Czy Helene potrafi to sprawić? W każdym razie warto 
spróbować. A już Mała Mali wyjaśni, dlaczego nie może nazywać jej mamą. Helene na 
pewno zrozumie.

-  W takim razie chcę, żebyś się z nią ożenił - oznajmiła, ujmując rękę ojca. - Jeśli tylko 

będziesz szczęśliwy, to tak.

Oja pochylił się i objął córeczkę.
-  Dziękuję, moja kochana - powiedział ochrypłym głosem, tuląc twarz do jej główki. 

Przepełniała go radość. - Jestem naprawdę szczęśliwy, Mała Mali.

-  Tatusiu, ty chyba nie płaczesz?
-  Owszem, chyba płaczę - uśmiechnął się Oja i wypuścił dziecko z objęć. - Tak się cieszę, 

że... - wstał. - Zejdziesz na dół niedługo?

-  Tak, jak tylko się ubiorę.
-  W takim razie spotkamy się przy śniadaniu.
-  A co babcia mówi na to małżeństwo?
-  Ona jeszcze o niczym nie wie. Dopiero teraz jej powiem. Ale na pewno się ucieszy, tak 

jak ty.

Mała Mali próbowała stwierdzić, czy ona naprawdę się cieszy. Owszem, cieszy się. Ale 

nie tylko z tego, że tata i Helene zamierzają się pobrać. Mała Mali odczuwała głęboką radość 
z tego powodu, że ojciec najwyraźniej jest szczęśliwy. To dla niej najważniejsze. Ale czy 
nadal ją będzie kochał? - poczuła skurcz w żołądku. A jeśli on teraz będzie kochał tylko 
Helene? Dziewczynka zagryzła dolną wargę. Nagle w oczach stanęły jej łzy. Nie chciała się 
jednak martwić. Na pewno będzie dobrze.

 
Oja spotkał matkę na korytarzu. Wynosiła dzbanek mleka ze spiżarki.
-  Jak to dobrze, że cię widzę - powiedział, stając przed matką. - Jest coś... co...
-  Tak, widzę, że coś jest - uśmiechnęła się matka. - Masz gwiazdy w oczach.
-  To chodzi o Helene - mówił dalej Oja. - Chcielibyśmy się dzisiaj zaręczyć.
-  Co ty mówisz? Więc ona się zgodziła?
-  Tak, teraz już nie ma żadnych wątpliwości. A ja właśnie byłem na górze i rozmawiałem 

z Małą Mali - dodał. - Ona też nie ma nic przeciwko temu. Helene chciała, żebym najpierw 
porozmawiał z dzieckiem.

-  To bardzo mądrze - rzekła Mali. - W takim razie muszę ci pogratulować. Powiesz 

wszystkim przy śniadaniu?

-  Miałem taki zamiar, tak.
-  Ale, o ile wiem, to nie macie pierścionków?

-  Nie - potwierdził Oja. - Wielka szkoda, ale tak daleko jeszcze sprawy nie zaszły.
-  A ty nie chcesz czekać z ogłoszeniem zaręczyn, aż kupisz pierścionki?
-  Nie, czuję, że... - umilkł na chwilę. - Ja nie mogę czekać - dodał cicho. - Skoro ona już 

powiedziała „tak", to...

-  Możliwe, że będę mogła ci pomóc - rzekła Mali, kładąc mu rękę na ramieniu. - Mam 

obrączki twoich dziadków, Starego Siverta i Beret. Może to jest właściwa okazja, by znowu 
mogły być używane. Gdybyś więc chciał, to...

-  Och tak! - zawołał Oja zadowolony i uśmiechnął się. - Takie stare obrączki mogą być 

bardzo ładne.

-  No to chodź ze mną na górę, zaraz je zobaczysz. Są w mojej szkatułce w sypialni.
Oja stał, obracał w palcach na wszystkie strony i oglądał szerokie, stare złote obrączki, 

które Mali mu podała. Przepełniała go radość. Więc mimo wszystko będzie mógł już dzisiaj 
włożyć Helene na palec pierścionek!

-  Żeby tylko pasowały - mówiła Mali.
Oja wsunął męską obrączkę na swój serdeczny palec. Obrączka pasowała, jakby była 

zrobiona dla niego.

-  Moja pasuje jak ulana - powiedział, wyciągając rękę do matki.
-  W takim razie myślę, że obrączka Beret też będzie pasować - stwierdziła Mali. - Helene 

jest mniej więcej tego samego wzrostu co Beret.

-  Dziękuję ci, mamo - rzekł Oja i wsunął obie obrączki do kieszeni spodni. - To bardzo 

miłe z twojej strony.

-  Mam nadzieję, że będziecie szczęśliwi, synku - westchnęła i pogłaskała go po policzku. - 

Zasługujecie na to, i ty, i Mała Mali.

-  Ja już jestem taki szczęśliwy, że serce o mało mi nie pęknie - zapewnił Oja, ujmując dłoń 

matki. - Nie sądziłem, że jeszcze kiedyś będę szczęśliwy.

-  No a co na to Mała Mali?
-  Ona też zgadza się na to małżeństwo. Wiesz, ona bardzo lubi Helene.
-  Ale swoją matkę też bardzo kochała.
-  Przecież my nigdy nie zapomnimy o Herborg, mamo - powiedział Oja z powagą. - Myślę 

jednak, że ona też by się cieszyła.

-  Tego jestem pewna - przytaknęła Mali. - Myślę tylko o małej.
-  Ona się cieszy, mamo - zapewnił Oja.
Mali skinęła głową, pomyślała jednak, że sama musi zbadać, jak się sprawy mają. Musi 

odbyć z Małą Mali rozmowę w cztery oczy.

 
Przez cały słoneczny i upalny poniedziałek zwozili siano. Oja pracował za dwóch. Radość 

dźwięczała mu w głowie niczym muzyka, wciąż musiał spoglądać na Helene. W kieszeni 
spodni miał obrączki. Jeszcze ich nie pokazał. To ma być niespodzianka na wieczór. Poprosił 
ją, żeby poszli na spacer na cypel, a ona się zgodziła.

Kiedy rano przekazał domownikom wiadomość, w izbie zrobiło się zamieszanie. 

Wyglądało na to, że wszyscy cieszą się razem z nim. Również Mała Mali wyglądała na 
zadowoloną, Oja wciąż na nią spoglądał. A kiedy już zjadła swoje kanapki, pobiegła na 
Wzgórze, żeby podzielić się nowiną. Oja uznał to za dobry znak.

Tego wieczora zaprowadził Helene do specjalnego zagłębienia na cyplu Stornes, miejsca, 

które należało do niego i Herborg. Trawa pożółkła od słońca i pachniało upalnym latem. Oja 
pociągnął Helene na ziemię i usiadł, obejmując ramieniem jej barki. Potem poszukał w 
kieszeni spodni, znalazł obrączki i podał je Helene na otwartej dłoni.

-  Zobacz - powiedział. - Dostałem od mamy. To dziedzictwo po moich dziadkach, tych, 

którzy przedtem rządzili w Stornes.

-  Och, jakie śliczne! - zachwyciła się Helene, dotykając szerokich złotych obrączek. - 

Myślałam, że przy zaręczynach obejdziemy się bez pierścionków.

-  Musielibyśmy po nie pojechać do miasta - przyznał Oja. - Ale przecież teraz nie ma 

czasu, a ja bardzo chciałem dać ci pierścionek. Czy one ci się podobają?

-  Och tak, chętnie będę nosić taką obrączkę - z powagą przytaknęła. - Uważam, że to 

wielki gest że strony twojej matki. Bardzo to sobie cenię.

-  No to teraz jesteś moja - jęknął Oja i przytulił ją mocno d siebie. - Moja Helene!
Ułożył ją na trawie. Odgarnął włosy z jej twarzy, pochylił się i pocałował ją delikatnie. - 

Helene - szeptał. - Moja Helene...

Ona zarzuciła mu ręce na szyję i przyciągnęła do siebie. Czuł na twarzy jej ciepły oddech. 

Pieścił rękami jej ciało, piersi i okrągłe biodra. Ostrożnie wsunął rękę pod spódnicę Helene i 
podciągnął ją w górę. Pieścił teraz jej nagie, gorące uda. Helene poruszyła się. Zaczęła 
szybciej oddychać. Położyła rękę, na jego dłoni i zatrzymała ją na chwilę.

-  Co się dzieje? - szepnął rozgorączkowany. - Powiedziałaś, że zechcesz, jak się 

zaręczymy.

-  Ale ja się boję.
-  Czego się boisz?
-  Bo ja nigdy... nigdy nie robiłam...
Oja uniósł się na łokciu i patrzył na nią zdumionym wzrokiem.
-  Czy ty... czy ty jesteś... niewinna?
Przytaknęła bez słowa i Oja zobaczył, że oczy ma pełne łez.
-  Moja kochana - szepnął cicho, obejmując dziewczynę. Delikatnie głaskał ją po twarzy, 

całował leciutko. - Nie ma się czego bać. Ja nie chcę ci sprawić bólu, Helene.

Kołysał ją czule w ramionach. Głaskał ciepłymi rękami i czule do niej przemawiał. Powoli 

Helene się uspokoiła.

-  Teraz już chcę, Oja - wyszeptała cicho. - Naprawdę wczoraj myślałam to, co 

powiedziałam, że będziemy mogli...

-  Mamy czas, nie musimy się spieszyć - wyszeptał Oja i znowu zaczął ją delikatnie 

pieścić.

Kiedy na koniec w nią wszedł, była wilgotna i przygotowana. Jęknęła cicho w pewnym 

momencie, zaraz jednak ból minął. Oja miał wrażenie, że unosi się w powietrzu. Rozsadzało 
go pożądanie i radość. Gdy w końcu opadł na Helene z jękiem, serce przepełniała mu 
wdzięczność i szczęście.

Helene leżała pod nim ciepła i delikatna. Poruszyła się i zarzuciła mu ręce na szyję. 

Westchnęła przejęta.

-  Taka jestem szczęśliwa.
-  A co dopiera ja - odparł Oja i położył się przy niej na trawie. - To szczęście przepełnia 

mnie całego.

Ucałował ją w czoło i uśmiechnął się do niej.
-  Było ci dobrze?
-  Tak - szepnęła i zarumieniła się.
-  Że też dane mi było... że jestem twoim pierwszym...
-  A ja bardzo się z tego cieszę.
-  Ja także. Mam nadzieję, że potrafię uczynić cię szczęśliwą, Helene. Do końca twoich 

dni.

-  Jestem bardzo szczęśliwa, Oja.
-  Teraz nie będziesz już mogła stąd wyjechać.
-  Nie, ale musimy pojechać do moich rodziców i powiedzieć im o wszystkim. Ja o niczym 

nie wspominałam. Bo nie byłam pewna. Chciałam najpierw sama nabrać pewności.

-  Myślę, że powinniśmy zaprosić twoich rodziców, by odwiedzili Stornes - powiedział, 

bawiąc się jej lokiem. - Powinni chyba zobaczyć dwór przed naszym ślubem.

-  O tak - uśmiechnęła się Helene. - Naprawdę możemy ich zaprosić?
-  Porozmawiam z mamą. Ona to załatwi. I twoją siostrę z Gjelstad też zaprosimy.
-  Owszem, ona by sobie to bardzo ceniła.
Oja położył Helene na sobie, głaskał ją po plecach.
-  Czy ty wiesz, że ja ciebie kocham? - spytał szeptem.
-  Mam nadzieję, że tak jest.
-  No a ty? - spytał, bawiąc się jej warkoczem. - Ty już teraz jesteś pewna?
-  Absolutnie pewna - przytaknęła. - Bez tego do niczego by nie doszło.
-  Czeka cię życie pełne ciężkiej pracy, Helene.
-  Ja przywykłam do pracy.
-  Ale niełatwo jest być młodą gospodynią w takim dworze. Być podporządkowaną swojej 

teściowej...

-  Dam sobie radę. Będę miała wspaniałą teściową.
-  Chcę, żebyśmy jak najszybciej wzięli ślub.
-  A co to znaczy?
-  Moglibyśmy urządzić wesele we wrześniu.
-  Tak prędko?
-  Nie ma powodu zwlekać. Chcę, żebyś została moją żoną najszybciej, jak to możliwe. A 

ty nie chcesz?

Helene roześmiała się. Szczęśliwym, perlistym śmiechem.
-  Oczywiście, że chcę.
-  No i nie chciałbym jakiegoś wielkiego wesela - rzekł Oja cicho. - Mimo wszystko to w 

moim życiu po raz drugi. Ale gdybyś ty chciała bardziej wystawnie...

-  Dla mnie najważniejsze jest, żebyśmy byli małżeństwem - odparła Helene i pocałowała 

go. - Naprawdę nie potrzebuję żadnych wielkich uroczystości.

Przesunął dłoń po jej nagich ramionach.
-  Marzniesz?
-  Nie - szepnęła ledwie dosłyszalnie.
Jego ręce znowu odnalazły piersi Helene. Dziewczyna zaczęła głośniej oddychać.
Kochali się po raz drugi. Tym razem Helene też za nim podążała. Kiedy Oja był bliski 

spełnienia, splotła nogi na jego plecach i przywarła do niego z jękiem. Oja otworzył oczy i 
spoglądał w dal, na fiord i na wciąż złocistoczerwone, wieczorne niebo. Wokół było 
niezwykle pięknie. Jak w raju, pomyślał. Zresztą czuł się też niemal tak, jakby znalazł się w 
raju. Nie pamiętał, żeby był kiedyś szczęśliwszy. Może dlatego, że to szczęście przyszło po 
strasznej tragedii, jaką przeżyłem, myślał, patrząc zmrużonymi oczyma na fiord. Życie 
straciło dla niego wszelki sens, kiedy żona odeszła tak nagle. Ale teraz wszystko odwróciło 
się znowu w stronę radości. Leżąc tak na trawie, czuł, że spływa na niego błogosławieństwo, 
zarówno boskie, jak i błogosławieństwo Herborg. Wiedział, że ona życzy im obojgu 
szczęścia.

-  Dziękuję - szepnął w duszy i przysunął głowę do szyi Helene. - Dziękuję.

-  Czy ja mogłabym ci poczytać dzisiaj wieczorem? - spytała Mali, kiedy Mała Mali miała 

już iść spać. - Twój tata i Helene poszli się przejść.

-  Mówili mi o tym.
-  Tak, wiem.
-  Możesz ze mną pójść, babciu.
-  I co ty myślisz o tym, że twój tata ma zamiar ożenić się z Helene? - spytała Mali, 

czekając, aż dziewczynka włoży nocną koszulę.

-  Ja uważam, że mogą to zrobić - odparła mała wymijająco. - Tata przyszedł do mnie, 

żeby zapytać.

Mali uśmiechnęła się.
-  To chyba dobrze.
Mała Mali popatrzyła na nią z powagą. 
-  To Helene chciała, żeby tata zapytał. Ona by za niego nie wyszła, gdybym ja się nie 

zgodziła. Tak mi powiedziała.

-  Moim zdaniem to mądrze ze strony Helene.
-  Tak, chyba tak.
-  A ty nie zamierzałaś protestować?
-  Tata jest teraz taki szczęśliwy. Nie mogłabym mu tego zepsuć. Przecież wiesz, jak 

bardzo cierpiał.

-  Więc dlatego się zgodziłaś, żeby sprawić tatusiowi przyjemność?
Mała Mali wciągnęła koszulę przez głowę, wskoczyła do łóżka, położyła się i podciągnęła 

kołdrę pod brodę.

-  Ja bym chciała, żeby tata był zadowolony - odparła cicho.
-  No a ty, moje dziecko, ty jesteś zadowolona? 
Dziewczynka leżała przez chwilę w milczeniu. Potem wolno skinęła głową.
-  Ja bardzo lubię Helene. Tylko muszę z nią porozmawiać... bo ja nie chcę mówić do niej 

mamo, wiesz... ja mam swoją mamę.

-  Helene na pewno to zrozumie.
-  Tak myślisz? - spytało dziecko z nadzieją w głosie.
-  Oczywiście, że zrozumie. I twój tata też zrozumie. Żadne z was nigdy nie zapomni o 

twojej mamie, Mała Mali, tego jestem pewna.

-  A myślisz, że tata będzie teraz kochał tylko Helene? - w jej głosie czaiła się niepewność.
Mali potrząsnęła głową.
-  Chcesz zapytać, czy tata zapomni o tobie? Nie, nigdy tego nie zrobi, jestem pewna. Tata 

bardzo cię kocha, ale pragnął też, żeby u jego boku była dorosła kobieta. I teraz ją znalazł. Ty 
jednak na zawsze pozostaniesz jego ukochaną córeczką. Nigdy nie powinnaś w to wątpić.

-  To dobrze - westchnęła dziewczynka. - Bo trochę się bałam.
-  Ty przecież jesteś takie grzeczne dziecko, Mała Mali - uśmiechnęła się do niej babka. 

Wzięła jedną rączkę dziewczynki w dłonie i głaskała delikatnie. - Zobaczysz, wszystko ułoży 
się jak najlepiej, wszyscy będziecie szczęśliwi.

Będę musiała obserwować Małą Mali w najbliższej przyszłości, myślała. Pilnować, żeby 

nie została odsunięta na bok, żeby tych dwoje zakochanych w sobie łudzi nie zapomniało o 
dziecku. Nie wolno do tego dopuścić. Dziewczynka zdobyła się na wielki czyn, by uradować 
ojca. Mali świetnie to rozumiała. Teraz zasłużyła sobie tym na nagrodę. Będę musiała 
przypominać o tym Oi w razie czego, myślała. Może nawet trzeba by wspomnieć o tym 
również Helene. Zobaczymy.

Mali długo siedziała w sypialni wnuczki i czytała. Lekki wieczorny wietrzyk poruszał 

firankami w otwartym oknie. Ostrygojad krzyczał nad fiordem.

-  Możesz już teraz iść, babciu - powiedziała Mała Mali na koniec.
-  Mogę posiedzieć, dopóki nie uśniesz.
-  Ale przecież ja się nie boję ciemności - odparła dziewczynka dorosłym głosem. - 

Przywykłam sypiać sama.

-  Jeszcze trochę posiedzę - odparła Mali, głaszcząc ją po policzku.
Kiedy w końcu wstała, dziecko spało z rączką pod policzkiem i rozsypanymi na poduszce 

włosami. Mali pochyliła się i ucałowała ją czule.

-  Miej ją w opiece, Panie - modliła się cicho

 

- Miej w opiece to dziecko.

 

 

ROZDZIAŁ 7.

 
Nadeszły sianokosy w górach, na halach rozbrzmiewały wesołe rozmowy i śmiechy. 

Mężczyźni wyszli na pastwiska wcześnie rano, a teraz kobiety i dzieci szły za nimi, 
obładowane torbami i koszykami z jedzeniem i piciem.

W nocy padało. Mali leżała, wsłuchując się w bębnienie deszczu o dach, spoglądała w 

okno w obawie, że sianokosy w górach się nie udadzą. Gdyby tak można było to odłożyć, 
pomyślała w pewnym momencie. Kiedy jednak rano rozsunęła firanki, nad górami i nad 
fiordem świeciło piękne słońce. Blask mienił się w kroplach deszczu, a nad wzgórzami 
unosiła się para i szara mgiełka przepływała nad fiordem. Będzie bardzo gorący i piękny 
dzień, pomyślała. Dokładnie taki, jak powinien być podczas sianokosów w górach.

Mnóstwo ludzi szło teraz na hale. Mali wybrała się razem z Dorbet. Trygve biegł gdzieś 

przodem, razem z Małą Mali i Marileną. Dorbet zostawiła małą Ruth Margrethe w domu ze 
służącymi. Byłoby bardzo ciężko dźwigać dziecko tak wysoko w góry.

-  Niech spędzi jeden dzień z Agnes i Anną - powiedziała Dorbet. - Inaczej nie mogę tego 

urządzić. Zresztą one rywalizują o to, która bardziej będzie rozpieszczać małą. Ruth 
Margrethe wszystkich ludzi owija sobie wokół małego palca. Zwłaszcza swojego tatę - dodała 
z uśmiechem.

-  Tak, z daleka widać, jaką radością jest córeczka dla Oli - przytaknęła Mali. - Jak to 

dobrze, że panuje pokój, Dorbet. Że możemy swobodnie oddychać. Teraz nie musimy się 
obawiać... niczego.

-  Ja też strasznie się z tego cieszę - westchnęła Dorbet. - Nie chciałabym za nic znowu 

przeżywać pięciu lat wojny. Że też ja to wytrzymałam, te sprawy z Olą!

-  No widzisz, ale tak to jest. Kiedy przyjdzie co do czego, to człowiek żyje, nie zdając 

sobie do końca sprawy, co przeżywa. Dopiero później widzi, jakie to było trudne.

-  Uff, wojna była straszna - westchnęła Dorbet z dreszczem. - Nie, mamo, rozmawiajmy o 

czym innym.

W tej samej chwili Mali zauważyła Helene i Małą Mali. Szły w górę razem, kawałek przed 

nimi, najwyraźniej pogrążone w poważnej rozmowie.

Mała Mali w dniach po zaręczynach wciąż kręciła się w pobliżu Helene, nigdy jednak nie 

zdołała zostać z nią sama. Nie wiedziała też, jak ma powiedzieć Helene to, co ją dręczyło, że 
mianowicie nie będzie mogła nazywać Helene mamą. Dla dziewczynki było bardzo ważne, 
by od razu o tym powiedzieć. Uważała, że to najwłaściwsze. I nareszcie dzisiaj, kiedy obie z 
Helene szły w góry, Mała Mali zwolniła kroku tak, żeby znaleźć się kawałek za Marileną i 
Trygvem. Muszę to zrobić teraz, myślała, nie była w stanie dłużej odkładać sprawy. Czuła 
jednak, że żołądek kurczy jej się z powodu czegoś, co przypominało strach. A może Helene 
się rozgniewa?

-  Idźcie dalej, nie oglądajcie się - powiedziała swoim kuzynom, kiedy starali się na nią 

zaczekać. - Ja zaraz do was dołączę. Muszę tylko najpierw coś załatwić.

-  A, to ty? - uśmiechnęła się Helene, kiedy zobaczyła, że Mała Mali stoi na ścieżce i 

czeka. - Czekasz na kogoś?

-  Tak. Chciałabym z tobą o czymś porozmawiać.
-  A co to takiego?
-  No bo widzisz... - Mała Mali szukała odpowiednich słów. - Kiedy już wyjdziesz za mąż 

za mojego tatę, to będziesz jego żoną, prawda?

-  Tak, będę jego żoną - przytaknęła Helene.
-  Dokładnie tak samo jak moja mama.

Helenę znowu przytaknęła, nie mówiąc nic. Mała Mali wzięła ją za rękę i spojrzała jej w 

oczy.

-  Ale ja nie mogę mówić do ciebie „mamo", Helene.
-  No pewnie, dobrze to rozumiem. Ty przecież masz swoją mamę, chociaż ona nie żyje. Ja 

nigdy nie będę próbowała zająć jej miejsca, Mała Mali. Nigdy.

Helene z powagą patrzyła dziecku w oczy. Mała Mali wypuściła powietrze z głośnym 

westchnieniem. Wszystko poszło łatwiej, niż się obawiała.

-  I niech ci nie będzie przykro z tego powodu - mówiła dalej pospiesznie. - Ja cię strasznie 

lubię, Helene. Ale to z mamą...

Helene uśmiechnęła się i uścisnęła małą rączkę.
-  Bardzo dobrze to rozumiem, moja kochana. Wiesz co, poprosimy twojego tatę, żeby 

któregoś dnia, kiedy będzie miał czas, zawiózł nas na cmentarz. Tak żebyśmy mogły 
odwiedzić grób twojej mamy i opowiedzieć jej o wszystkim. I ja też bym chciała ją odwiedzić 
razem z tobą.

-  O tak - rozpromieniła się Mali, podskakując radośnie u boku Helene. - Zróbmy tak. 

Chociaż ja rozmawiam z mamą każdego wieczoru. Wiesz, tamta gwiazda...

-  Tak, wiem.
-  Kiedy następnym razem będziesz mi czytać do snu, możemy razem się przekonać, czy 

ona świeci.

-  Dobrze, tak zrobimy. A potem pojedziemy na grób Herborg. Zawieziemy kwiaty. 

Myślisz, że jej się to spodoba?

-  Tak, mama na pewno się ucieszy. Ona bardzo lubiła kwiaty. Jestem pewna, że się 

ucieszy z twojego przyjazdu - zapewniła. - Ona by cię na pewno też polubiła. Opowiadałam 
jej o tobie same dobre rzeczy - dodała dziewczynka, uśmiechając się do Helene.

-  Czy to nad tą sprawą zastanawiałaś się w ostatnich dniach? - spytała Helene, głaszcząc 

dziecko po włosach. - Widziałam, że coś cię dręczy.

-  Tak, ale nie wiedziałam... bałam się, że się rozzłościsz - przyznała Mała Mali.
Helene zatrzymała się i ukucnęła przy dziecku.
-  Mała Mali, nie powinnaś nigdy się bać, jeśli chcesz mi powiedzieć o czymś, co cię 

niepokoi - oznajmiła. - Mam nadzieję, że będziemy prawdziwymi przyjaciółkami. Nie 
sądzisz?

-  Myślę, że już jesteśmy.
-  No tak, ale ja myślałam... bałam się, ja też - przyznała. - Bałam się, że nie zgodzisz się, 

żebym wyszła za twojego tatę. Wiem, jak bardzo kochałaś swoją mamę i... - No cóż, bałam 
się, że nie będziesz chciała słyszeć, żebym ja... bałam się, że pomyślisz, iż odbieram ci tatę - 
dodała wolno. – Ale ja nigdy tego nie zrobię.

-  Naprawdę się bałaś?
-  Tak - przytaknęła Helene. - I dużo o tym rozmyślałam.
-  A ja się trochę bałam, że tata... że nie będzie już dla mnie miejsca - szepnęła Mała Mali.
-  Zawsze będzie dla ciebie miejsce - rzekła stanowczo Helene. - Dla twojego taty nikt nie 

jest ważniejszy od ciebie! Nigdy o tym nie zapominaj! I tak pozostanie.

Uczucie ulgi przepełniało serce Małej Mali. Chyba będzie dobrze z tym małżeństwem, 

myślała pocieszona. Także dla niej. Ojciec jej nie porzuci ze względu na Helene. A ona 
spokojnie będzie mogła myśleć o swojej mamie. Była z tego bardzo zadowolona.

Uśmiechnęła się promiennie do Helene.
-  Teraz lecę na górę, wracam do Trygvego i Marileny - powiedziała.
-  Biegnij - zgodziła się Helene. Ona sama stała jeszcze chwilę na ścieżce i patrzyła w ślad

za dzieckiem, biegnącym lekko pod górę. Mała Mali to bardzo dobre dziecko, myślała. Bała 
się, czy przypadkiem dziewczynka nie zaprotestuje przeciwko jej małżeństwu z Oją, teraz 

jednak czuła się bezpieczna. Ona i Mała Mali potrafią rozwiązać wszystkie problemy, które 
mogłyby się ewentualnie pojawić, była o tym najzupełniej przekonana.

-  Stoisz tutaj? Dogoniły ją Mali i Dorbet.
-  Tak, odbyłam dłuższą rozmowę z Małą Mali i teraz...
-  Widziałam - rzekła Mali. - Najwyraźniej miałyście sporo do omówienia.
-  Tak, bo Mała Mali dużo się ostatnio zastanawiała nad naszym małżeństwem, 

powiedziała mi, że nie będzie mówić do mnie „mamo". Bardzo dobrze, że mogłyśmy o tym 
porozmawiać. Ja świetnie rozumiem, że ona ma matkę - dodała Helene. - Nigdy bym nie 
próbowała zająć jej miejsca.

-  Ale to dobrze, że Mała Mali się o tym dowiedziała. Mam wrażenie, że trochę ją to 

dręczyło.

-  Tak, ja też tak to zrozumiałam. Ale już nie będzie się musiała martwić. Doszłyśmy w tej 

sprawie do porozumienia.

-  To bardzo rozsądne z twojej strony, że okazujesz szacunek potrzebom dziecka - rzekła 

Mali, spoglądając na przyszłą synową. - Jeśli wasze małżeństwo ma się udać, to jest sprawą 
ważną, by Mała Mali też miała coś do powiedzenia. Oja przeżył bardzo trudny okres po 
stracie Herborg, ale dla Małej Mali też nie był to łatwy czas. I ona zawsze się bardzo 
troszczyła o swojego ojca, ta matkę.

-  Ja nigdy nie stanę między nimi - rzekła Helene z powagą.
-  My się bardzo cieszymy, że to właśnie ty wychodzisz za mąż za Oję - powiedziała 

Dorbet. - Mój brat potrzebuje kobiety. Ale długo wyglądało to dość beznadziejnie. Dopóki ty 
nie zjawiłaś się w naszym domu.

-  Jestem bardzo wdzięczna, że wszyscy przyjmujecie mnie tak serdecznie - podziękowała 

Helene. - Dla mnie nie było to wcale takie oczywiste. A przecież czeka mnie wielkie zadanie, 
pod każdym względem. Dobrze to rozumiem.

-  Poradzisz sobie z każdym zadaniem - rzekła Mali, klepiąc ją po plecach. - Ja w ciebie 

wierzę, Helene. Zresztą wiedz, że nie jesteś sama. Będziemy cię wspierać, i będziemy ci 
pomagać. A co powiedzieli twoi rodzice, kiedy telefonowałaś?

-  Mama nie mogła uwierzyć własnym uszom - uśmiechnęła się Helene. - No a tata... Nie, 

spadło to na nich oboje jak grom z jasnego nieba.

-  Cieszymy się, że przyjadą do nas do Stornes w przyszłą niedzielę - powiedziała Mali.
Helene uśmiechnęła się skrępowana.
-  Oni mówią, że też bardzo się cieszą.
-  A czy twój tata czuje się już lepiej? - spytała Dorbet.
-  Tak, już wstaje z łóżka. Mama mówi jednak, że jest jeszcze bardzo słaby. Nie wiadomo, 

jak to z nim jest. On sam niewiele mówi.

-  No a lekarze?
-  Oni niczego konkretnego nie znaleźli.
-  Miejmy nadzieję, że wszystko się ułoży - westchnęła Mali. - To będzie chyba dla ciebie 

przyjemne móc im pokazać Stornes, prawda?

-  O tak. Bardzo się na to cieszę.
Trzy kobiety dalej szły pod górę. Słońce przeświecało przez gęstwinę liści. Ptaki śpiewały, 

a rzeka huczała w górskiej rozpadlinie. Letni wiatr unosił kłęby wełnianki, pachniało suchym 
leśnym poszyciem i bagnem.

Mali przepełniało poczucie ulgi i głęboka radość. Wygląda na to, że sprawy układają się 

lepiej, niż miała odwagę oczekiwać, zarówno z Oją, jak i z Małą Mali. Małżeństwo z Helene 
może się okazać błogosławieństwem dla wszystkich trojga. Może teraz nastaną w Stornes 
zupełnie nowe czasy. Może nadzieja znowu powróci w ich progi. A czas już najwyższy, 
myślała Mali.

 

Był to długi i bardzo miły dzień. Po skoszeniu trawy wszyscy zebrali się na hali przed 

szałasami, by zjeść mięso i kaszę. Dzieciaki brodziły w górskim potoku i puszczały łódeczki z 
kory przy akompaniamencie krzyków i śmiechów. Dorośli rozmawiali i rozkoszowali się 
pięknym dniem.

-  To pierwsze górskie sianokosy po pięciu latach wojny - stwierdził Oja. - Już z samego 

tego powodu można świętować.

-  Ale powinniśmy też świętować fakt, że w Stornes były zaręczyny - wtrącił Bengt 

Innstad. - Witaj w naszej okolicy, Helene.

-  Dziękuję - skinęła głową, zarumieniona pod spojrzeniami zebranych.
-  No a kiedy wesele?
-  Jeszcze o tym dokładnie nie rozmawialiśmy, ale chyba we wrześniu - oznajmił Oja, 

zerkając spod oka na matkę. - Uważam, że nie ma powodów, by zwlekać - dodał.

-  Oni zresztą nie chcą urządzać wielkiego wesela - wyjaśniła Mali. - I ja dobrze ich 

rozumiem. Zwłaszcza Oję. Myślę, że wrzesień to dobry termin. Będziemy się tego trzymać.

Po kawie zaczęły się zabawy, tak jak to jest w zwyczaju podczas górskich sianokosów. 

Młodzi i starzy biegali w zabawie „Para za parą", a potem przechodzili do innej gry „Złap to 
kółko" oraz „Złodziej, złodziej".

-  Człowiek widzi, że jest już za stary na takie zabawy - powiedział Havard ze śmiechem, 

ocierając pot z czoła. - Jutro wielu z nas nie będzie w stanie się ruszyć. Tacy będziemy 
sztywni, że nogi nie będą chciały nas nosić.

-  Ale dzisiaj jest wesoło - wtrącił Bengt, strzepując siano ze spodni. - Człowiek może się 

na chwilę znowu poczuć młodym. A przecież pamiętamy mnóstwo takich sianokosów w 
górach.

-  Tak, przeżyliśmy ich trochę - skinął głową Havard.
Nagle przypomniał sobie tamto lato, kiedy Laura próbowała go uwieść. Jak ukazała mu się 

naga w rzece, kiedy szedł do domu. To było tamtego lata, kiedy Mali pojechała do Ameryki. 
Przeniknął go dreszcz na wspomnienie minionych wydarzeń i pospiesznie rozejrzał się za 
żoną.

-  Czy to już nie czas wracać do domu?
-  Musimy jeszcze pozmywać i posprzątać - rzekła Mali. - Potem możemy wyruszać.
-  No a dzieci?
-  One już pobiegły na dół z Sivertem i Tordhild.
-  A Oja?
-  Myślę, że on z Helene wybiorą drogę nad rzeką. Oja chciałby Helene pokazać okolice, 

tak mi mówił.

-  Tak, chyba mogą sobie na to pozwolić - roześmiał się Havard. - Prawda zaś jest taka, że 

Oja chce być z nią sam na sam.

-  Nie widzę w tym nic dziwnego - uśmiechnęła się Mali. - Dwoje dopiero co zaręczonych, 

zakochanych ludzi.

-  Ja wiem, jak to jest - uśmiechnął się Havard i położył rękę na ramieniu żony. - Ja 

przecież też jestem zakochany.

-  Ty jesteś kompletny głuptas - roześmiała się Mali i pogłaskała go po policzku.
-  To nie jest głupstwo - zapewnił Havard. - W każdym razie ja naprawdę jestem 

zakochany.

W tym momencie dziewczyna pracująca na ich pastwisku stanęła w drzwiach szałasu. Była 

to młoda osoba pochodząca z małego gospodarstwa we wsi. W ostatnich latach gospodarze ze 
Stornes musieli zatrudniać kogoś do pomocy na pastwisku. Dla Ane było już za trudno 
spędzać całe łato w górach, poza tym potrzebowali jej pomocy w domu. Ale owa Ellen, bo tak 
dziewczyna miała na imię, radziła sobie znakomicie. Była sympatyczna i robiła wszystko co 
trzeba bardzo starannie, byli z niej zadowoleni.

-  No to idziemy do domu - powiedziała Mali. - Dziękujemy ci za pyszną kaszę i za piękny 

dzień.

-  Było mi bardzo miło - uśmiechnęła się Ellen. - Przyjdźcie znowu któregoś dnia.
-  Możliwe, że pomyślimy o tym - skinęła Mali głową. - Jeśli trafi się jakaś piękna 

niedziela. Ale to już nie to co dzień sianokosów, sama wiesz.

-  O, zawsze jest miło, kiedy ktoś do nas przyjdzie - uśmiechnęła się Ellen. - Mnie 

osobiście niczego tutaj nie brakuje - dodała pospiesznie. - Nie chciałabym się skarżyć. 
Czujemy się bardzo dobrze, my wszystkie trzy służące na pastwisku, ale miło jest zobaczyć 
od czasu do czasu nową twarz.

Havard zarzucił worek na ramię, podziękowali jeszcze raz za miły dzień i ruszyli drogą w 

dół.

-  Czy rzeczywiście wesele musi się odbyć już we wrześniu? - spytał Havard, kiedy 

schodzili po zboczu. - Miałem wrażenie, że wolałabyś później?

-  No ale oni już postanowili - rzekła Mali. - Zwłaszcza Oja. I ja go w jakimś sensie 

rozumiem. On po prostu nie może czekać, kiedy szczęście nareszcie się do niego 
uśmiechnęło.

-  Myślisz, że to będzie dobre małżeństwo?
-  Tak, szczerze w to wierzę. Na początku byłam trochę niepewna, jeśli chodzi o Helene, 

ale teraz zmieniłem poglądy. To bardzo zdolna, robotna i mądra dziewczyna. Tak, jestem 
przekonana, że to szczęście zarówno dla Oi, jak i dla Małej Mali, i dla nas wszystkich.

-  Jej rodzice mają przyjechać w najbliższą niedzielę, prawda?
-  Tak, w niedzielę. Musimy ich przyjąć najlepiej, jak to możliwe. Wiem, że dla Helene to 

wiele znaczy.

-  I wesele ma się odbyć w Stornes? Chyba nigdy nikt nie wspominał, że miałoby być w 

Eide, u jej rodziców.

-  Nie, no coś ty, Havard, oni nie mają ani miejsca, ani ich na to nie stać. Poza tym zwykle 

wesele odbywa się tam, gdzie mieszka dziedzic.

-  No a skoro rozmawiamy o dziedziczeniu - zmienił temat Havard. - Może być tak, że na 

świecie pojawi się chłopiec, zanim się obejrzymy. A ja już przywykłem myśleć, że w 
przyszłości dwór przejmie Mała Mali. Teraz to jednak nie jest już takie pewne.

-  No nie, jeśli z tego małżeństwa urodzi się chłopiec, to on będzie pierwszy do 

dziedziczenia.

-  Czy myślisz, że Mała Mali się nad tym zastanawia?
-  Nigdy z nią o tym nie rozmawiałam. Ale nie sądzę, żeby to miało dla niej jakieś 

znaczenie, w każdym razie jeszcze nie teraz. Może zresztą po prostu się z tego ucieszy - 
dodała Mali. - To nie jest prosta sprawa dla panny być dziedziczką takiego wielkiego dworu 
jak Stornes.

-  Ona by sobie poradziła - stwierdził Havard. - Mała Mali jest mądrym i dobrym 

dzieckiem, ale ma też charakter. Odziedziczyła po tobie wiele - uśmiechnął się. - Nie tylko 
imię.

Zatrzymali się na wiszącej kładce nad rzeką, stali i wpatrywali się we wzburzoną wodę. 

Pryskające na wszystkie strony kropelki opadały im na twarze. Mali uśmiechnęła się i 
ocierała policzki rękawem bluzki.

-  Ja naprawdę tak myślę, jak powiedziałem - wrócił Havard do poprzedniej rozmowy i 

objął żonę. - Wciąż jestem w tobie tak samo zakochany. I to się nigdy nie zmieni. Nigdy.

-  Och, Havardzie - uśmiechnęła się Mali i przytuliła twarz do jego szyi. - Ja wciąż 

dziękuję Bogu za ciebie. Nie zasłużyłam sobie na takiego męża.

Stali jeszcze przez jakiś czas, objęci i przytuleni. Havard głaskał żonę po plecach, jego 

ciepły oddech łaskotał jej policzek. W głębi duszy Mali czuła ogromną wdzięczność za to, że 
Havard wciąż jest przy niej. Że jej nie porzucił. Ale z pewnością by to uczynił, gdyby 

wiedział o Torgrimie i Małym Havardzie, pomyślała i poczuła bolesny skurcz w żołądku. 
Nagle ogarnął ją płacz, zaniosła się szlochem. Żal i rozpacz po tym, co zrobiła, tęsknota za 
Małym Havardem wciąż w niej tkwiły niczym cierń. Rzadko była w stanie myśleć o swoim 
malutkim zmarłym synku. To dlatego prawie nigdy nie odwiedzała jego grobu. Wszystko 
było zbyt bolesne, chociaż minęło już tyle czasu. Nigdy nie poznali tego dziecka, które żyło 
ledwie parę tygodni. Pozostało w jej pamięci jako bolesne wspomnienie. Mali była 
przekonana, że Havard odczuwa to tak samo. Że dla niego jest to też w jakimś sensie zbyt 
bolesne. Czasami zachodzili na grób, ale były to bardzo krótkie wizyty. Budziły tyle 
gwałtownych uczuć. Mali szlochała i mocno zaciskała powieki. Havard nie może się nigdy 
dowiedzieć o tym, co zrobiła. Nie dałabym sobie bez niego rady, myślała. Nie byłabym w 
stanie żyć, gdyby on ode mnie odszedł.

-  Ty płaczesz? - szepnął cicho z wargami przy jej policzku. - Ty naprawdę płaczesz, moja 

kochana?

Mali nie odpowiadała. Objęła go tylko mocno i przytuliła do siebie. Tak bardzo go 

kocham, myślała. On jest najważniejszy] w moim życiu. Znaczy więcej niż wszyscy inni. 
Znowu ból i żal po tym, co zrobiła, przeniknęły jej serce, ale starała się to od siebie 
odepchnąć. Tamte sprawy należą do odległej przeszłości. Mimo wszystko wiedziała, że są 
niewybaczalne. Dlatego nigdy nie zdobyła się na to, by wyznać grzechy i ulżyć swojemu 
sumieniu. To musi pozostać jej brzemieniem. Tylko jej.

 
 

ROZDZIAŁ 8.

 
Mali zaprosiła rodziców Helene na obiad i na kawę w pierwszą niedzielę sierpnia. Do 

Stornes z Eide było dość daleko, uważała więc, że muszą zostać odrobinę dłużej. Zresztą 
potrzebowali trochę czasu, by porozmawiać o tym, co ma nastąpić.

Dom został starannie wysprzątany. Peklowany udziec barani dochodził w piekarniku, a w 

chłodnej spiżarni stały torty i szarlotki, które miano podać do kawy.

-  Chyba za dużo tego wszystkiego przygotowujesz - powiedziała Helene, zarumieniona i 

podniecona, najwyraźniej też spięta w oczekiwaniu na spotkanie rodziców. - Oni nie są 
przyzwyczajeni do zbyt wystawnych przyjęć.

-  Ale ja chciałabym im pokazać, że są u nas szczególnie serdecznie witani - odparła Mali. 

- Jeszcze by tego brakowało, przecież to twoi rodzice.

-  Rodzice przekazują serdeczne pozdrowienia i dziękują za zaproszenie - mówiła dalej 

Helene. - Moja siostra też przyjedzie. Po drodze wstąpią do Gjelstad i zabiorą ją ze sobą.

-  Trzeba tylko mieć nadzieję, że nie będzie deszczu - westchnęła Mali, wyglądając przez 

okno. - Trochę jakby się chmurzyło od strony Todalen.

-  Żeby tylko nie było burzy - martwiła się Helene i ona również wyglądała przez okno. - 

Ja strasznie nie lubię burzy.

-  O tak, chyba nikt nie lubi - przyznała Mali. - A ja to już najbardziej nie lubię, jak burza 

przyjdzie w zimie. Ale chyba niepotrzebnie się martwimy, nie będzie żadnego deszczu - 
dodała. - Jeśli w ogóle w najbliższych dniach coś spadnie.

Kiedy bryczka z Eide zajechała na dziedziniec, domownicy stali na ganku, żeby witać 

gości. Mała Mali, trzymając za ręce Oję i Helene, przestępowała z nogi na nogę, podniecona i 
niecierpliwa. Wystroiła się pięknie z powodu przyjazdu gości, miała na sobie nową letnią 
sukienkę, którą uszyła jej Ane, a Mali wpięła w jej długie włosy wielką białą kokardę.

Harvard i Synnove Eide byli ludźmi po czterdziestce, ale robili wrażenie starszych, tak się 

Mali wydawało, kiedy obserwowała małżonków idących w stronę ganku. Oboje nosili na 

sobie ślady życia w skromnych warunkach i ciężkiej pracy. On już posiwiał, a przerzedzone 
włosy zaczesywał mocno do tylu. Ona była drobna, sprawiała wrażenie zdenerwowanej przed 
spotkaniem z rodziną Stornes. Tuż za nimi podążała najstarsza córka, Elise, która teraz 
pracuje u Helgi w Gjelstad. Była to wysoka, szczupła osoba o szczerym uśmiechu. Ma wiele 
wspólnego z Helene, pomyślała Mali, ale nie jest ani w połowie taka ładna.

-  Witamy u nas w domu - mówiła Mali przyjaźnie, wyciągając rękę do matki Helene. - Jak 

to miło, że mogliście przyjechać.

-  To nam bardzo miło, że zostaliśmy zaproszeni - odparł Harvard Eide i przywitał się. - 

No cóż, dla nas to wielkie zaskoczenie, dla mnie i dla żony, że tak szybko odbyły się 
zaręczyny. 

-  No właśnie, dla nas to też jeszcze nowość - przytakiwała Mali. - Zwłaszcza że Helene aż 

do ostatniej chwili wszystko trzymała w tajemnicy. A to jest Ola Johan, nasz syn, dziedzic 
tego dworu i narzeczony Helene - przedstawiła Oję i popchnęła go do przodu. - My na co 
dzień nazywamy go po prostu Oja - wyjaśniła.

Witali się trochę sztywno. Mali zauważyła, że rodzice Helene raz po raz zerkają na Oję. 

Pewnie są ciekawi, jakiego to narzeczonego znalazła sobie ich młodsza córka.

-  A to jest Mała Mali - rzekła Helene, wzięła dziecko za rękę i zrobiła z nią krok do 

przodu. - To jest córeczka Oi, opowiadałam wam przez telefon. Tak, to córeczka Oi i Herborg 
- dodała pospiesznie. - My obie zdążyłyśmy się już zaprzyjaźnić. Prawda, Mała Mali?

Mała Mali skinęła energicznie głową i dygnęła przed gośćmi.
-  O, jaka śliczna dziewczynka - rozjaśniła się Synnove Eide i pogłaskała małą po głowie. - 

Sporo już o tobie słyszałam.

-  Naprawdę?
-  Tak, moja córka niewiele mi opowiadała o Stornes, ale o tobie mówiła - uśmiechnęła się 

kobieta. - Że jesteś dobrym i grzecznym dzieckiem.

Mała Mali zarumieniła się z radości, słysząc te pochwały, i zerknęła na Helene. Elise Eide 

skorzystała z okazji, by się przedstawić i przywitać.

-  Oję spotkałam już przedtem - uśmiechnęła się. - Nie wiedziałam tylko, że tu zanosi się 

na zaręczyny. Nie pisnęłaś ani słówka, Helene.

-  Ja przecież sama nic nie wiedziałam - odparła Helene.
Przy obiedzie nastrój nie był już taki sztywny. Havard rozmawiał z Halvardem o 

prowadzeniu gospodarstwa, a Synnove wypytywała Mali o tkactwo.

-  Ja już dawno o tobie słyszałam - mówiła. - A teraz Helene opowiedziała mi, że jesteś 

niezwykle utalentowana. Czy mogłabym zobaczyć któreś z twoich prac? Bo widzisz, Helene 
też się interesuje takimi sprawami, a i ja zawsze to lubiłam. Ale jakoś nie zostałam tkaczką.

-  Później będziemy mogły pójść do mojej pracowni - obiecała Mali.
-  Pani Helga z Gjelstad nachwalić się nie może, jaką jesteś artystką - wtrąciła Elise. - 

Mówi, że twoje prace są znane nie tylko w Norwegii, i chyba tak jest.

-  No cóż, nie wiem - uśmiechała się Mali zakłopotana. - Ale rzeczywiście zajmuję się tym 

od dawna. I bardzo dobrze sobie z tym radzę.

-  A komu je sprzedajesz?
-  Przeważnie wysyłam prace do Ameryki - wyjaśniła Mali. - Mam kontrakt z ludźmi, 

którzy prowadzą norweskie sklepy. Oni sprzedają wszystko, co robię, a w dodatku jeszcze 
stroje ludowe. Moja córka Dorbet, która mieszka tu niedaleko w Granvold, szyje stroje 
ludowe dla Amerykanów - dodała z dumą.

-  No, no, co ty powiesz? - dziwiła się matka Helene. - To może też pojedziesz do 

Ameryki?

-  Już tam byłam - wyjaśniła Mali, spoglądając ponad stołem w oczy Havardowi. - Ale 

więcej się nie wybieram.

Rozmowa przeszła teraz na sprawy zbliżającego się wesela.

-  Trzeba przyznać, że wszystko dzieje się dosyć szybko - uśmiechnęła się Mali. - Młodzi 

chcą się pobrać; nie czekając, postanowiliśmy więc, że wesele będzie pod koniec września. 
Nie planujemy niczego wielkiego - dodała. - Młodzi sobie tego nie życzą. Nie chcą zapraszać 
nikogo poza rodziną i paroma przyjaciółmi. Pomyśleliśmy, że wszystko odbędzie się tutaj, w 
Stornes - dodała pospiesznie, kiedy spostrzegła przestraszoną minę ojca Helene. - Jest 
przecież taki zwyczaj, że kiedy żeni się dziedzic, wesele odbywa się w jego domu.

-  No tak, tak może być - przytakiwał Halvard trochę niepewny, spoglądając na swoją 

małżonkę.

-  Zawsze tak było - zapewniła Mali. - Jeśli oczywiście nie macie nic przeciwko temu...
-  O nie, nie - powiedział ojciec Helene pospiesznie. - Będziemy wam za to bardzo 

wdzięczni.

Po obiedzie Havard i Oja zabrali ze sobą Halvarda Eide, żeby oprowadzić go po obejściu i 

okolicy. Podczas obiadu zarumieniły mu się policzki, sprawiał wrażenie ożywionego i chętnie 
szedł oglądać gospodarstwo, Mali widziała jednak, że on nie jest całkiem zdrowy. Jadł 
niewiele, a raz po raz twarz wykrzywiał mu grymas, jakby go coś bolało. Nie mówiono 
jednak o tym przy stole.

Mali natomiast zaprosiła panie do tkalni. Znajdujące się tutaj prace wzbudziły ogromne 

zainteresowanie. Matka Helene zaniemówiła z podziwu. Jej zachwyt jeszcze wzrósł, kiedy 
potem poszły do pralni, by obejrzeć włóczkę, którą Mali tam farbowała, oraz wszystkie 
słoiczki i buteleczki z nalewkami ziołowymi i lekarstwami.

-  Widzieliście coś podobnego! - zawołała pani Eide, klaszcząc w dłonie. - Zobacz, Helene, 

ile ty się tutaj będziesz mogła nauczyć!

-  Ale wcale nie jest powiedziane, że Mali zechce się dzielić swoimi tajemnicami - 

uśmiechnęła się Helene. - Chociaż mam nadzieję, że różnych rzeczy się nauczę i o tkaniu, i o 
farbowaniu. .. - trochę zakłopotana zerknęła w stronę Mali.

-  Oczywiście, że będziesz mogła się uczyć - odparła przyszła teściowa. - Tylko że trzeba 

będzie chyba kupić jeszcze jedne krosna, bo moje są przez cały rok w użyciu.

-  A jaki wy macie wielki dwór - podziwiała Synnove Eide, kiedy wyszły znowu na 

podwórze. - Wprost nie mogę uwierzyć, że Helene... To po prostu wygląda jak jakaś baśń.

-  A my bardzo się cieszymy, że będziemy Helene mieć w rodzinie - zapewniła Mali. - 

Będzie znakomitą młodą gospodynią w Stornes, na tyle zdążyliśmy już ją poznać.

Helenę zarumieniła się, słysząc pochwałę, a oczy jej matki zwilgotniały. Pospiesznie 

pogłaskała córkę po ręce.

-  Mamy nadzieję, że to słuszne i dla Helene, i dla Oi - powiedziała. - Helene bierze na 

siebie wielkie zadanie. Zwłaszcza że Oja ma córeczkę - dodała z wolna. - Takie sprawy nigdy 
nie bywają łatwe.

-  Oni sobie to wszystko przemyśleli - zapewniła Mali. - Mała Mali została poinformowana 

o małżeństwie, oboje pytali ją o radę. Myślę, że wszystko ułoży się jak najlepiej.

-  Tak, ja też mam taką nadzieję - powiedziała Synnove wzruszona. - Mam nadzieję, że to 

małżeństwo stanie się błogosławieństwem dla wszystkich.

 
Kawę podano w izbie, ponieważ ciemne chmury, zbierające się od rana od Todalen, 

zbliżały się coraz bardziej. Wyglądało na to, że lada moment może się rozpętać ulewa.

Kiedy goście z Eide byli już gotowi do wyjazdu, na dziedziniec wjechał jakiś samochód.
-  A to co, na Boga? - zdumiał się Havard i wstał. - Czyżby jechali do nas jeszcze jacyś 

goście? - Wyjrzał przez kuchenne okno i zaskoczony zwrócił się do Mali. - To samochód 
lensmana - poinformował. - Czego on tu szuka w niedzielę przed wieczorem?

-  Lensman? - Mali wstała i podeszła do okna. - A to dziwne. Musi mieć jakiś interes.
-  Spodziewacie się lensmana? - spytał Halvard, patrząc z zaciekawieniem na Mali.

-  Nie, szczerze mówiąc, nie spodziewaliśmy się - odparta zdecydowanie. - Ale przecież 

czasem się zdarza, że lensman przyjedzie.

-  No to my jedziemy - zdecydowała Synnove, wstając.
-  Zaczekajcie trochę, aż ta ulewa przejdzie - prosiła Mali, wyglądając na dwór. Ciemne 

chmury bowiem przyniosły gwałtowny deszcz. - Przemokniecie do suchej nitki, zanim 
dobiegniecie do swojej bryczki.

-  E tam, to tylko taki letni deszczyk - stwierdziła Synnove Eide. - To szybko przejdzie. A 

zresztą wygląda na to, że może różnie być, zanim dotrzemy do domu.

Wyszli do sieni. Synnove włożyła żakiet.
-  To bardzo miło z waszej strony, że zechcieliście przyjechać - mówiła Mali, potrząsając 

jej ręką. - Dziękujemy za dzisiaj i do zobaczenia na weselu.

Havard otworzył drzwi na ganek. W deszczu przybiegł do nich lensman, a za nim dwie 

pochylone postaci.

-  Rany boskie - wyszeptał i spojrzał na Mali. - To znowu ten Langmo i jego żona.
Mali poczuła, że żołądek się jej kurczy. Ansgar Langmo! Czego on tu chce? I dlaczego 

przychodzi z lensmanem? Już była pewna, że widzieli tego człowieka po raz ostatni, ale 
najwyraźniej popełniła błąd. Czego ten diabeł znowu tutaj szuka? Nie miała bowiem 
wątpliwości, że zamierza stwarzać jakieś problemy. Ten człowiek nie ma dobrych intencji, 
tyle zdążyła zrozumieć podczas jego pierwszej wizyty. Jest jak skóra zdjęta ze starszego 
brata, pomyślała ze zgrozą.

Lensman wbiegł na ganek, tamtych dwoje podążało tuż za nim.
-  Dzień dobry - przywitał się, ocierając zalaną deszczem twarz. - Zdaje się, że 

przychodzimy nie w porę?

-  Nasi goście właśnie wyjeżdżają, jeśli to masz na myśli - uspokoił go Havard. - Poza tym 

jednak, szczerze mówiąc, nie oczekiwaliśmy ani twojej wizyty, ani tych ludzi, których ze 
sobą przyprowadziłeś.

-  No tak, ja to rozumiem - przyznał lensman. 
Mali zauważyła, że jest zakłopotany. 
-  Ale Langmo nalegał...
-  Witam ponownie - skłonił się Ansgar Langmo, wysuwając głowę spod marynarki, którą 

okrył się przed deszczem. - Dręczy mnie jeszcze parę spraw i pomyślałem, że lensman 
mógłby pomóc.

Małżonka przyszła zaraz po nim. W przeciwieństwie do męża nie miała czym osłonić się 

przed deszczem, jej cienka letnia bluzka była kompletnie przemoczona.

-  W takim razie wejdźcie do środka - powiedziała Mali niezbyt przyjaznym głosem. - My 

odprowadzimy gości do bryczki, a potem wrócimy.

Stali jeszcze przez chwilę na ganku, czekając, aż najgorsza ulewa minie. W końcu deszcz 

prawie ustał.

-  My z Oją możemy odprowadzić rodziców - powiedziała Helene, spoglądając pospiesznie 

na Mali. - Wy zajmijcie się lensmanem.

-  Przegońcie ich za drzwi - syknął Oja przez zaciśnięte zęby. - Z Ansgarem Langmo nie 

chcę mieć do czynienia.

-  Najpierw posłuchajmy, o co chodzi - odparł Havard.
-  A my później pójdziemy na Wzgórze - poinformowała Helene i wzięła Małą Mali za 

rękę. - Obiecaliśmy, że przyjdziemy.

-  Dobrze, idźcie - zgodziła się Mali. - To może i lepiej teraz, kiedy ci ludzie tu przyjechali. 

Ale nie siedźcie tam za długo - dodała. - My nie mamy z nimi o czym rozmawiać.

-  Nie macie chyba żadnych kłopotów? - spytał Eide i przyglądał się z zaciekawieniem 

Mali. - Chodzi mi to, czy lensman i tych dwoje...

-  Nie, nie - odparła Mali pospiesznie. - Tu chodzi tylko o stare nieprzyjemności. 

Trzymajcie się, wszystkiego najlepszego.

-  Co ten Langmo znowu wymyślił? - zastanawiał się Havard, kiedy małżonkowie Eide szli 

już przez podwórze. - Żeby przyjeżdżać tutaj z lensmanem!

-  Ten lensman jest całkiem nowy - rzekła Mali. - Langmo zdaje się okręcił go sobie wokół 

palca. Musimy iść i posłuchać, o co chodzi. Oni nic nam nie mogą zrobić, Havard. To jest 
teraz stara historia. A gdyby nawet wyszło na jaw, że to Ruth zamordowała Samuela, to 
przecież ona też nie żyje.

-  Ale to nie może wyjść na jaw - syknął Havard zgnębiony. - Ruth nie może w oczach 

ludzi być morderczynią.

-  Nie, nie. Musimy posłuchać, co mają nam do powiedzenia - powtórzyła Mali. Otworzyła 

drzwi i weszła do izby.

-  Przepraszam za kłopot - zaczął lensman. - Obecny tu Ansgar Langmo przyjechał do 

mnie wczoraj i chciał rozmawiać o swoim bracie, niejakim Samuelu Langmo.

-  On już tutaj u nas był i też chciał z nami rozmawiać - wtrącił Havard i usiadł. - Co ty 

masz z tą sprawą wspólnego?

-  Przypuszczalnie nic - bąknął lensman. - Langmo uważa jednak, że nie otrzymał 

informacji, w jakich okolicznościach umarł jego brat. Mówi, że mogły przy tym wystąpić... że 
mogły jej towarzyszyć jakieś niedopuszczalne wydarzenia.

-  Ta sprawa została już dawno rozstrzygnięta - powiedział Havard opryskliwie. - 

Rozmawiałeś może ze starym lensmanem? To on się wtedy zajmował śmiercią misjonarza.

-  Nie, stary lensman pojechał w odwiedziny do Oslo, a ja..,.
-  Powtarzam jeszcze raz to, co mówiłem ostatnio - przerwał mu Ansgar Langmo. - Mam 

wrażenie, że nie poinformowano mnie o wszystkich okolicznościach śmierci mojego brata. 
Uważam, że ktoś zataja pewne informacje. Żądam, żeby mi powiedziano, co się wydarzyło 
tamtej nocy!

-  Wszystko, co powinieneś wiedzieć o tej sprawie, zostało powiedziane - oznajmił Havard 

spokojnie. - A teraz jeszcze wciągasz do tego lensmana. Gdyby były jakieś... jakieś 
nieprawidłowości w sprawie, to z pewnością w biurze lensmana byłoby o nich wiadomo. I już 
wtedy starano by się je wyjaśnić.

-  Tak, i powiedziałem Langmo, że przejrzałem stare papiery, ale żadnych 

nieprawidłowości tam nie znalazłem - wtrącił się lensman.

-  Coś mi w tej sprawie śmierdzi - oznajmił wyniośle Ansgar Langmo. - Żona mojego brata 

rzuca się w wody fiordu, a przypadkiem on tej samej nocy spada ze schodów i umiera? Kto 
uwierzy, że to przypadek? Samuel nigdy nie miał chorych nóg.

-  Ale nie po raz pierwszy spadł z tych schodów - rzekł Havard, wymieniając spojrzenia z 

Mali. - Któregoś razu złamał sobie rękę.

Mali z trudem chwytała powietrze. Toż to absolutne kłamstwo!
-  Jeśli tak bardzo chcesz wiedzieć, co się wtedy stało, Langmo - powiedziała cicho - to ja 

ci wytłumaczę. Twój brat był wcielonym diabłem. On doprowadził do śmierci naszą córkę, 
dręczył ją i prześladował. Ale Langmo to nie tylko prześladowca żony, on bił także własne 
dziecko. Powiadam ci, że to był prawdziwy diabeł. Powinniśmy byli go wyrzucić za drzwi, 
jak tylko pojawił się w naszym domu.

-  To są jedynie domniemania - warknął Ansgar Langmo i gniewny grymas wykrzywił mu 

twarz. - Puste oskarżenia! - jego oczy miotały skry, kiedy patrzył na Mali.

-  Nie, to nieprawda - upierała się Mali. - Ja przeprowadziłam prywatne dochodzenie w 

sprawie twojego brata - ciągnęła dalej. - I być może nie będzie dla ciebie nowiną, że Samuel 
miał inną kobietę oraz troje dzieci w Oslo, chociaż nie był z tą kobietą ożeniony. A ona nie 
była jedyną, poza naszą córką, którą zostawił z dzieckiem. Zawsze zakładał rodzinę tam, 
gdzie się znalazł - syknęła. - I robił to w imię Boże!

Ansgar Langmo zbladł. Nerwowo gładził włosy.
-  Tego nie potraficie udowodnić.
-  Owszem, potrafimy - tryumfowała Mali. - Mamy kontakt z tą jego kobietą w Oslo, ona 

nie będzie miała nic przeciwko temu, żeby być naszym świadkiem. Doprowadzimy ją przed 
oblicze władzy, kiedy tylko będzie trzeba. Jeśli nie zostawisz nas w spokoju, Langmo, to 
zadbamy, aby zła sława po twoim bracie przylgnęła do jego imienia niczym ten brud, który po 
sobie zostawił!

-  Ty mi grozisz?
-  Nie, ja cię informuję - syknęła Mali cicho. - I to wcale nie są puste słowa. My nie mamy 

nic do stracenia. Ale nazwisko Langmo nie będzie już potem znaczyło tyle samo. Chcesz 
tego?

Gudrun Langmo skuliła się na krześle. Zasłaniała twarz dłońmi i cicho szlochała. Raz po 

raz jej drobne ciało przenikał dreszcz. Langmo zirytowany spojrzał na małżonkę.

-  Opanuj się! - syknął i wstał. - Wychodzimy.
-  Wychodzimy? - spytał lensman, spoglądając na misjonarza. - Dowiedziałeś się już 

wszystkiego, co chciałeś wiedzieć? 

-  Nie chcę mieć z tymi ludźmi do czynienia. Żeby wygadywać takie niesłychane 

oskarżenia wobec mojego brata... To są po prostu oszczerstwa! Mój adwokat będzie...

Umilkł, jakby chciał się opanować.
-  Każde słowo, które tu padło, jest prawdziwe - krzyknęła Mali. - I my możemy je 

udowodnić. Prawda, Havardzie?

-  Bóg mi świadkiem, że to prawda - skinął głową. - I gdybyś chciał być szczery, Langmo, 

to przyznałbyś, że o wszystkim wiedziałeś - ciągnął dalej. - Musiałeś wiedzieć, jakim 
człowiekiem był twój brat.

-  Wychodzimy - powtórzył Langmo, nie patrząc już na nikogo.
-  A zatem sprawa została załatwiona i możemy ją skreślić? - spytał lensman. - Nie 

przyjedziesz tu znowu i nie będziesz się domagał rozmów, tak mam to rozumieć?

Langmo nie zaszczycił go odpowiedzią. Szarpnął gwałtownie żonę za rękę i postawił ją na 

nogi. Kobieta drżała, nie mogła się opanować.

-  Ona powinna zmienić bluzkę - rzekła Mali. - Widzisz chyba, jak marznie.
-  Bluzka wyschnie. - Wciąż trzymał żonę za ramię, a teraz pociągnął ją do drzwi.
-  Ja jej dam suchą bluzkę - zawołała Mali i wyciągnęła rękę do bladej kobiety. Serce jej 

krwawiło, kiedy patrzyła na Gudrun Langmo. Ta młoda osoba tak bardzo przypominała jej 
Ruth. - To długo nie potrwa - rzekła, z uporem patrząc na Langmo. - Chodź ze mną teraz - 
powiedziała życzliwie, ale stanowczo do Gudrun. Langmo tak był zaskoczony, że puścił rękę 
żony i pozwolił jej odejść. On sam opadł na krzesło i zasłonił dłonią oczy.

-  Zaproś lensmana na filiżankę kawy, dopóki nie wrócimy - porosiła Mali Havarda. - 

Długo tam nie zabawimy.

Zabrała Gudrun ze sobą na strych i otworzyła przed nią stojącą na korytarzu dużą szafę na 

ubrania.

-  Mam tu jedną taką bluzkę, którą mogę ci pożyczyć - powiedziała serdecznie. - 

Rozchorowałabyś się, gdybyś jechała dalej w tym mokrym ubraniu, które masz na sobie.

-  To chyba nie jest takie niebezpieczne - wyszeptała nieszczęśliwa Gudrun. - A teraz 

Ansgar będzie wściekły, on nie lubi, żebym ja...

-  On nie może być zły dlatego, że pożyczyłam ci suchą bluzkę - oznajmiła Mali. Wyjęła 

zwyczajną bawełnianą bluzkę z szafy i podała ją kobiecie. - Mogę ci pomóc?

Chwyciła za rękawy i ściągnęła mokrą bluzkę z Gudrun, zanim ta zdążyła zaprotestować. 

Nieszczęsna kobieta skrzyżowała chude ramiona na piersi i spoglądała na Mali przerażonym 
wzrokiem. Mali patrzyła na nią oniemiała. Na ramionach Gudrun było pełno siniaków, jakby 
ją ktoś szarpał obcęgami. Mali wyciągnęła rękę i dotknęła ostrożnie skóry kobiety.

-  Co on z tobą robi? - spytała ochrypłym głosem. - On jest taki sam jak jego brat, prawda? 

To diabeł w ludzkiej skórze, który cię bije i prześladuje?

Gudrun przez chwilę stała bez ruchu. Potem wydawało się, że nie jest w stanie już więcej 

znieść. Skuliła się i wybuchnęła rozpaczliwym płaczem. Mali objęła ją ramionami, przytuliła i 
kołysała wolno.

-  Czy ty naprawdę masz z nim ślub?
Gudrun potrząsnęła głową, która spoczywała na piersi Mali. Na jej twarzy malował się 

wstyd.

-  On... on mówi, że jesteśmy sobie poślubieni wobec Boga, zawsze przedstawia mnie jako 

swoją żonę, ale nie jesteśmy małżeństwem. Prawdziwego ślubu nie mamy.

Mali rozpoznawała tę historię, opowieść o poślubieniu wobec Boga. Przeniknął ją dreszcz.
-  Ile ty masz lat?
-  Dwadzieścia dziewięć - wyszeptała Gudrun. Jeszcze młodsza, niż byłaby teraz Ruth - 

pomyślała Mali.

-  Dlaczego z nim jesteś, skoro on cię tak traktuje?
To było głupie pytanie, pomyślała nagle. Ruth przecież też trwała przy Samuelu, dopóki 

nie doprowadził jej do samobójstwa. I nagle zdała sobie sprawę, że musi pomóc tej młodej 
kobiecie. Nie była w stanie pomóc Ruth, ale może teraz jest okazja, by chociaż trochę 
naprawić tamto zaniechanie, przynajmniej w jakiś sposób.

-  Ja ci pomogę - rzekła pospiesznie. - Nie musisz się godzić na to, co on ci robi. Masz 

jakąś rodzinę?

-  Mam siostrę, mieszka w Molde.
-  Czy ona wie, jakie prowadzisz życie? 
Gudrun spuściła wzrok.
-  Nie, nikt tego nie wie.
-  A czy twoja siostra by cię przyjęła, gdybyś do niej przyjechała?
-  Ja nie wiem... Ale ja nie mogę pójść swoją drogą! On mnie zabije - szlochała Gudrun. - 

Wiele razy to powtarzał. On jest... on jest śmiertelnie niebezpieczny!

-  Poczekaj, poczekaj, mamy tutaj lensmana - powiedziała Mali, głaszcząc ją po chudych 

plecach. - Ja z nim porozmawiam. Ansgar musi zrozumieć, że przegrał. Ty możesz zostać u 
nas kilka dni, a potem zawiadomimy twoją siostrę. Musisz się wyrwać z tego piekła.

Gudrun uniosła zapłakaną twarz i patrzyła na Mali. W głębi jej mrocznego spojrzenia tliła 

się iskierka nadziei.

-  Czy ty myślisz, że...
-  Ja to wiem - rzekła Mali stanowczo. - Nigdy nie podjęłam próby uratowania mojej córki, 

wydostania jej z piekła, ale teraz pomogę tobie. Żaden Langmo nie może zniszczyć ci życia. 
Masz odwagę, żeby to podjąć, jak ci się zdaje?

-  Mam - szepnęła Gudrun z drżeniem. - Albo od niego ucieknę, albo odbiorę sobie życie. 

Dłużej nie jestem w stanie tego znosić.

-  Ale dzieci nie masz?
-  Nie, ja chyba nie mogę mieć dzieci. W każdym razie Ansgar mówi, że ze mną musi być 

coś nie w porządku, skoro jeszcze nie urodziłam dziecka. Robi mi z tego powodu wymówki.

-  Powinnaś się cieszyć - powiedziała Mali. - Łatwiej się od niego uwolnisz bez dzieci. A 

teraz chodź ze mną na dół, nie odzywaj się jednak. Ja będę mówić w twoim imieniu. Jesteś 
pewna, że tego chcesz?

-  Tak - Gudrun skinęła głową, oczy jej lśniły. - Jestem absolutnie pewna! Bóg musiał w 

końcu wysłuchać moich próśb. Modliłam się i modliłam, ale nie miałam odwagi... Czułam się 
uwięziona w tym życiu. Ansgar trzymał mnie żelazną ręką, straszył mnie piekłem i wiecznym 
potępieniem.

-  Ja to znam - westchnęła Mali z goryczą. - Tak samo było z naszą Ruth. Ale ona nigdy 

nie zdobyła się na odwagę... - Mali pospiesznie otarła oczy i westchnęła. - My powinniśmy 
byli się wtrącić - powiedziała z trudem. - Ale nie zrobiliśmy tego. W końcu Ruth skoczyła do 
fiordu.

-  Och, to straszne - Gudrun wciąż wstrząsał szloch.
-  Tak, ale teraz naprawimy swoje postępowanie! Wydobędziemy cię z tego, Gudrun. 

Tylko mi zaufaj. Pomożemy ci.

-  Ale Ansgar... on jest niebezpieczny.
Mali z wyrazem uporu w oczach uniosła głowę.
-  My się go nie boimy. Chodźmy już.
Tamta wahała się przez moment. Spoglądała na Mali ciemnymi, przestraszonymi oczyma. 

Mali położyła jej rękę na plecach i przytuliła do siebie. Niepewnym krokiem Gudrun ruszyła 
w stronę schodów.

Kiedy weszły do izby, wszyscy trzej mężczyźni podnieśli głowy.
-  No to możemy już iść? - spytał Ansgar Langmo krótko i wstał.
-  Ty możesz sobie iść, dokąd chcesz - oznajmiła Mali. - Ale Gudrun zostaje u nas.
Popatrzył na nią z wyraźnym zaskoczeniem. Potem twarz mu pociemniała z wściekłości.
-  Co to ma znaczyć? - warknął i zrobił krok w kierunku Gudrun.
Ona przestraszona skryła się za plecami Mali.
-  To jest koniec, Ansgarze Langmo. Koniec twojego dręczenia i prześladowania Gudrun. 

Jesteś taki sam jak twój brat, jesteś wcielonym diabłem. Ale teraz musisz sobie znaleźć inną 
ofiarę, nad którą będziesz się znęcał. Bo Gudrun zostaje tutaj - powtórzyła stanowczo.

-  Gudrun! - jego głos był niczym cięcie bicza, młoda kobieta skuliła się przerażona.
Zaraz jednak wyprostowała się i popatrzyła mu prosto w oczy.
-  Dłużej nie jestem w stanie znosić takiego życia, Ansgar - powiedziała. - Ci państwo chcą 

mi pomóc, więc...

-  Pójdziesz ze mną! Jesteś moją żoną!
-  Nie, nie jestem. Twierdzisz, że jesteśmy sobie poślubieni wobec Boga, ale żadnego aktu 

ślubują nie mam.

Twarz Langmo pobielała.
-  Masz odwagę mówić do mnie coś takiego?
-  Skończmy już z tym, Langmo - przerwała Mali. - Bo jak nie, to złożę na ciebie skargę do 

lensmana za prześladowanie i dręczenie tej kobiety. Przyjmij to do wiadomości. Dobrze 
wiesz, że to łatwo udowodnić - dodała, wpijając w niego wzrok.

-  Czy chciałabyś złożyć skargę? - spytał lensman, zwracając się do Gudrun.
-  Nie, tylko niech on sobie idzie swoją drogą i nigdy więcej jej nie dręczy - wtrąciła Mali. 

Znowu spojrzała na misjonarza. - Ale jeśli będziesz robił jakieś problemy, Langmo, to 
złożymy na ciebie skargę. Zapamiętaj to sobie.

-  Przeklęte babsko - wysyczał Langmo przez zęby.
-  Jakoś to przeżyję - rzekła Mali spokojnie. - Wszystko będzie dobrze, skoro możemy 

uratować Gudrun.

-  Chodźmy - powiedział Ansgar Langmo do lensmana. - Nie mam tu już nic do roboty.
-  Dobrze, że doszedłeś do takiego wniosku - powiedział Havard. - Odprowadzę was.
Kiedy drzwi się za nimi zamknęły, z Gudrun jakby uszło powietrze. Skuliła się na kanapie 

i płakała tak, że cala się trzęsła. Mali usiadła przy niej i położyła rękę na chudziutkich 
barkach.

-  Masz to już za sobą, Gudrun - powiedziała cicho, głaszcząc ją po plecach. - Z każdym 

dniem będzie lepiej, zobaczysz.

-  Co ja zrobiłam? - szlochała Gudrun. - On wróci tu, żeby...

-  Langmo jest diabłem w ludzkiej skórze - powiedziała Mali spokojnie. - Ale w żadnym 

razie nie jest głupi. On wie, że nie może ci już nic zrobić. Bo wie, że ja wiem.

-  I czegoś ty, na Boga, narobiła? - spytał Havard trochę później, kiedy został sam z Mali. 

Gudrun położyła się w sypialni, którą Mali dla niej przygotowała. - Czy to było mądre, Mali?

-  To było jedyne, co mogliśmy zrobić - odparła z przekonaniem. - Ta nieszczęsna 

dziewczyna była prześladowana, Havardzie. W moim rozumieniu Gudrun jest niczym Ruth. 
Nie mogłam na to patrzeć, Havardzie. Nigdy nie podjęliśmy decyzji, żeby ratować Ruth. 
Teraz możemy to chociaż w pewnym stopniu odrobić.

-  Ona powiedziała, że ją dręczył?
-  Ona powiedziała, ale ja też widziałam. Na jej ciele pełno jest takich sińców, jakie 

znaleźliśmy na ciele Ruth, kiedy... kiedy kładliśmy ją do trumny. Ona się kompletnie 
załamała tam na górze, Havardzie. Powiedziała, że albo od niego ucieknie, albo odbierze 
sobie życie.

-  Ach tak, w takim razie postąpiłaś słusznie - kiwał głową. - Nie wierzę, że jeszcze 

kiedykolwiek usłyszymy coś o Ansgarze Langmo. Pytanie tylko, czy zechce zostawić w 
spokoju Gudrun.

-  Jeśli nie, to ona złoży na niego skargę. Teraz jest już zdecydowana.
-  Ale co się z nią stanie? Przecież nie może zostać tu u nas.
-  Gudrun ma siostrę w Molde. Zadzwonię do niej jeszcze dziś wieczorem i dowiem się, 

czy zechce jej pomóc. Mam nadzieję, że pomożemy Gudrun rozpocząć nowe życie. 

Havard podszedł do żony i objął ją.
-  To strasznie trudne - powiedział cicho. - To tak jakby Ruth znowu tu była, tak jak 

mówiłaś.

-  Tak, ja też mam takie wrażenie. Czuję jednak, że Ruth uważa, iż tym razem postąpiliśmy 

słusznie. Sądzi, że to dobrze, iż wzięliśmy odpowiedzialność za Gudrun. - Położyła głowę na 
jego piersi. Łzy piekły ją w oczach. - To właśnie powinniśmy byli zrobić dla Ruth - bąknęła 
cicho.

-  Ale ona nigdy nam na to nie pozwoliła.
-   No właśnie, ona nam nie pozwoliła.
Przez chwilę stali przytuleni do siebie. Wspomnienia przepływały przez głowę Mali. 

Przetarła ręką oczy i wyprostowała się.

-  Dzisiaj postąpiliśmy słusznie - powtórzyła stanowczym głosem. - Wiem, że Ruth też tak 

uważa.

Havard nie odpowiadał. Głaskał ją tylko po plecach i kiwał głową. Mali poklepała go po 

dłoni. Bolesne wspomnienia wywoływały ból w piersi. Dzisiaj znowu Ruth znalazła się 
bardzo blisko. Na dobre i na złe, pomyślała Mali z westchnieniem. Chociaż może głównie na 
złe.

 
 

ROZDZIAŁ 9.

 
Mali nawiązała kontakt z siostrą Gudrun jeszcze tego samego wieczora. Domyślała się, że 

Gudrun ma wyrzuty sumienia z powodu tego, co zrobiła, uznała więc za najważniejszą 
sprawę wysłanie jej do siostry najszybciej, jak to możliwe, żeby nie miała czasu zmienić 
zdania albo żeby Ansgar tutaj nie przyjechał, nie wkradł się podstępnie w jej łaski i 
naobiecywał rzeczy, których i tak by nie dotrzymał. Chociaż tej ostatniej możliwości Mali 
poważnie nie rozważała. Ansgar Langmo nie jest typem, który by się wkradał w łaski, 
niezależnie czego sprawa dotyczy. On by raczej straszył.

-  Musisz wierzyć, że postąpiłaś słusznie - mówiła do Gudrun, kiedy wyszły razem do 

sieni, żeby telefonować do Molde. - Dłużej i tak byś tego nie wytrzymała, sama mówiłaś.

-  Tak, ja wiem - westchnęła Gudrun. - Tylko że to takie dziwne, być... uwolnić się od 

niego. Nigdy nie myślałam, że to może pójść tak gładko, przez cały czas oczekiwałam, że 
on... - Nie dokończyła zdania, potrząsnęła tylko głową.

-  Dzisiaj podjęłaś ważną decyzję - rzekła Mali. - I wiem, że nie będziesz tego żałować. 

Teraz jednak musimy się zwrócić do twojej siostry. Chyba się ucieszy, jak cię usłyszy.

-  W ostatnich latach nie miałyśmy wielu kontaktów - wyjaśniła Gudrun. - Ansgar sobie 

tego nie życzył. Mam tylko nadzieję, że siostra o mnie nie zapomniała.

Ale Sofie Vika z Molde nie zapomniała. Była uszczęśliwiona, słysząc głos młodszej 

siostry.

-  Moja droga, co to się stało? - Sofie spytała Mali. - Nie miałam kontaktu z Gudrun od lat 

z powodu tego człowieka.

-  No a teraz Gudrun postanowiła z nim zerwać - wyjaśniła Mali.
-  Wprost nie mogę uwierzyć. Jak do tego doszło?
-  Porozmawiaj z Gudrun, sama ci opowie. Ma ci zresztą bardzo wiele do powiedzenia. Ja 

chciałam tylko zapytać, czy zechcesz ją przyjąć, gdyby do was przyjechała. Ona musi teraz 
rozpocząć życie na nowo.

-  Ja też tego bardzo chcę! I Oddvar, mój mąż, na pewno powie to samo. Bardzo się 

ostatnio martwiliśmy o Gudrun, po tym jak wyprowadziła się do Ansgara. On nie był dla niej 
dobry, poza tym nie jestem pewna, czy mają oficjalny ślub. Ale jakim sposobem moja siostra 
do was trafiła?

-  To bardzo długa historia - rzekła Mali. - Brat tego Ansgara był mężem naszej córki. 

Wiele lat temu to małżeństwo skończyło się straszną tragedią. I teraz, jak tylko Ansgar 
przyjechał, żeby poznać swoją bratanicę, natychmiast domyśliliśmy się, co to za człowiek.

Przekazała słuchawkę Gudrun, która na przemian śmiała się i płakała.
Mali zostawiła ją w sieni samą. Nie chciała tam stać i słuchać rozmowy, czuła, że nie 

powinna tego robić. Kiedy po jakimś czasie Gudrun wróciła do izby, była zarumieniona, 
miała zapłakane oczy, ale uśmiechała się szeroko.

-  Będę mogła pojechać do nich do Molde - oznajmiła wzruszona. - Ofiarowali mi gościnę, 

dopóki nie znajdę sobie czegoś, pomogą mi też poszukać pracy, obiecała Sofie. Naprawdę 
rozpocznę całkiem nowe życie.

-  Więc nie zamierzasz nawet na trochę pojechać do Oslo? 
-  Nie, nie odważyłabym się. Zatelefonuję do przyjaciółki i poproszę, żeby zabrała moje 

rzeczy z mieszkania i przysłała mi je do Molde. To tylko parę ubrań i kilka drobiazgów, ja 
prawie nic nie posiadam. Nie mam odwagi... - przełknęła ślinę. - Dzięki temu uniknę 
rozmowy z Ansgarem.

-  To bardzo rozsądne - przytaknął Havard.
-  Obiecałam siostrze, że przyjadę jutro. Czy wam to nie przeszkadza? - spoglądała to na 

Mali, to na Havarda.

-  Możesz jechać, oczywiście, odwiozę cię do autobusu w Melhus - obiecał Havard.
-  Ale jest jeszcze jedna sprawa... - Gudrun uśmiechała się niepewnie, zarumieniona po 

korzonki włosów. - Ja nie mam pieniędzy. To Ansgar trzymał pieniądze. Więc gdybym mogła 
pożyczyć...

-  Nie ma żadnego problemu - zapewniła Mali pospiesznie. - Pożyczymy ci, ile będzie 

trzeba.

-  Jak ja się wam wywdzięczę za wszystko, co dla mnie robicie? - mówiła Gudrun, siadając 

znowu na krześle. - Że też zatroszczyliście się o mnie, żeby...

-  Ja od pierwszej chwili, kiedy tylko zobaczyłam twoje siniaki, wiedziałam, że muszę 

spróbować ci pomóc - rzekła Mali cicho. - I tak bardzo przypominasz naszą córkę, Ruth, pod 

wieloma względami... Ona też była taka jak ty, podporządkowana i dręczona. Ale my nigdy 
nie domyśliliśmy się, co naprawdę dzieje się w ich domu. Ruth nigdy nie chciała na to 
pozwolić. Dlatego nie mogliśmy jej pomóc. To jest nasze wielkie zmartwienie od tamtego 
czasu, że ją zawiedliśmy... - głos Mali się załamał.

-  Przecież nie zawiedliście jej - rzekła Gudrun stanowczo. - To tak po prostu jest, kiedy 

człowiek żyje jak w więzieniu. Człowiek myśli, że tak powinno być. Oni mówią, że będziesz 
potępiona, jeśli przeciwstawisz się swojemu mężowi, tak mówił Ansgar i jego brat. Po 
pewnym czasie zaczyna się wierzyć w to, co mówią, a w końcu jest się zdanym wyłącznie na 
ich łaskę. Niełatwo jest innym wejść w taką sytuację, żeby pomóc.

-  Tak, masz rację - westchnęła Mali, ocierając oczy. - Ale mogłam pomóc tobie. Dlaczego 

nigdy nie pomogłam naszej Ruth?

Gudrun nie miała na to odpowiedzi. Patrzyła tylko na Mali ciemnymi, smutnymi oczyma.
-  Jest mi strasznie przykro z tego powodu - szepnęła. - Rozumiem, jakie to dla was było 

cierpienie.

-  Było i jest! - wtrącił Havard. - To nigdy nie minie.
-  Rozumiem - przytaknęła Gudrun. - Ja to naprawdę dobrze rozumiem.
-  Ale w jakiś sposób nadrobiliśmy choć w części naszą pomyłkę przez to, że mogliśmy 

pomóc tobie - wtrąciła Mali. - Dopiero co powiedziałam to Havardowi. Myślę, że Ruth by się 
cieszyła, że ty również nie odbierzesz sobie życia z powodu jakiegoś Langmo.

-  Ale mało brakowało - przyznała Gudrun z drżeniem. - Nie widziałam przed sobą 

żadnego wyjścia. Tak strasznie się bałam i myślałam, że najlepiej będzie... uff, nie - dodała. - 
Ale było blisko.

-  Jaka to dzielna dziewczyna, ta Gudrun - powiedział Havard, kiedy wieczorem znaleźli 

się w swojej sypialni. - Mam nadzieję, że teraz wszystko będzie u niej dobrze.

-  Ja też mam taką nadzieję - przytaknęła Mali. - Na szczęście ma rodzinę.
-  Słyszałaś coś o jej rodzicach?
-  Rodzice nie żyją. Ta siostra w Molde to jedyna krewna, jaką ma. No ale skoro może tam 

jechać...

-  No właśnie, wygląda na to, że udało ci się ją uratować - szepnął Havard.
-  Cóż, to tylko zwykły przypadek - odparła Mali. - Przypadek, że zobaczyłam te siniaki. I 

ona tak bardzo przypomina Ruth - dodała wolno. - Dlatego też chciałam jej pomóc.

-  Ufam, że Ansgar Langmo zostawi ją teraz w spokoju.
-  A jeśli nie, to może się poskarżyć siostrze i jej mężowi. Nie będzie już teraz wobec niego 

sama. Oni ją ochronią. Mam nadzieję, że dowiemy się, co u niej słychać.

Powiedziała o tym Gudrun następnego dnia przed południem, kiedy dziewczyna była 

gotowa do podróży.

-  Mam nadzieję, że wszystko ci się ułoży - mówiła, tuląc do siebie młodą kobietę. - Może 

napiszesz do nas jakąś kartkę kiedyś albo zatelefonujesz?

-  Możecie być pewni, że tak zrobię - obiecała Gudrun. - I jeszcze raz stokrotnie dziękuję.
Mali machała ręką na pożegnanie, dopóki bryczka nie zniknęła za zakrętem. Potem wolno 

wróciła do domu.

Pod koniec tego tygodnia dowiedzieli się, że Amerykanie zrzucili bomby atomowe na 

Hiroszimę i Nagasaki. Lodowaty powiew okrucieństw wojny znowu na nich spłynął, kiedy 
siedzieli w izbie i słuchali radia. To niepojęte, uważała Mali. Tylu ludzi zginęło, tyle cierpień 
i zniszczeń, że wprost trudno to opisać.

-  Boże drogi, co to znowu za okropieństwa - mówiła wzburzona. - Czy nie można było 

zakończyć wojny w inny sposób?

-  Japończycy nie chcieli słyszeć o poddaniu się - wyjaśnił Havard. - Amerykanie stracili 

mnóstwo ludzi na Dalekim Wschodzie, więc musieli chyba coś zrobić. Ale żeby zrzucać 
bombę atomową?

-  Nigdy przedtem nikt na świecie tego nie zrobił - mówił Oja. - I nikt właściwie nie wie, 

jakie mogą być skutki.

-  A ja myślałam, że wojna się skończyła - westchnęła Mali, potrząsając głową.
-  Teraz to chyba tak będzie - zapewnił Havard. - Teraz wojna się skończy.
-  Zaczęły się całkiem nowe czasy - stwierdził Oja. - Wkroczyliśmy w wiek atomu.
W następnych dniach wciąż widywali nowe, potworne zdjęcia w gazetach, przedstawiające 

zwęglone ludzkie ciała i spaloną ziemię. No i to jedno, najważniejsze zdjęcie, które 
powtarzało się przez cały czas: wielki obłok dymu w kształcie grzyba. Ten obraz budził 
największą grozę. W końcu Mali nie była w stanie już na niego patrzeć.

Oja wycinał zdjęcia z gazet.
-  To są historyczne wydarzenia - tłumaczył i chował wszystko do wielkiej koperty. - Świat 

nigdy o tym nie zapomni.

-  Mam nadzieję, że pierwszy i ostatni raz słyszymy o czymś takim - mówiła Mali. - Gdyby 

się to miało powtarzać, to doszłoby do sądnego dnia, do prawdziwej zagłady Ziemi.

Aż do jesieni w domach, w sklepach i wszędzie, gdzie ludzie się spotykają, trwały 

rozmowy o bombie atomowej. Wszyscy wyrażali radość z tego, że żyją w Norwegii.

Helene wspomniała Oi, że jej zdaniem powinni razem z Małą Mali pojechać na grób 

Herborg.

-  Tak uważasz? - spytał z wahaniem. - Ale czemu miałoby to służyć?
-  Moim zdaniem to ważne - rzekła Helene stanowczo. - Nie wolno nam, w naszym 

szczęściu, zapomnieć o Herborg. Dobrze wiesz, że ona jest bardzo ważna dla Małej Mali, 
dziecko musi zrozumieć, że i ty, i ja uznajemy jej prawo do pamiętania o matce.

-  Dobrze, dobrze - zgodził się Oja chętnie. - Jeśli tak uważasz, to proszę bardzo.
Wyciągnął rękę i przytulił do siebie Helene. Radość buzowała w jego żyłach. Dni były 

pełne szczęścia, a noce pełne miłości i słodyczy. Był taki szczęśliwy, że kręciło mu się w 
głowie. Nigdy by nie przypuszczał, że przeżyje jeszcze tyle radości. Życie śpiewało u schyłku 
tego lata.

-  W takim razie uważam, że powinniśmy pojechać na cmentarz w niedzielę - postanowiła 

Helene. - Nie ma powodu, żeby to odkładać. Moim zdaniem powinniśmy to zrobić przed 
ślubem.

-  Zdążymy załatwić jeszcze mnóstwo spraw, ślub dopiero dwudziestego czwartego 

września - westchnął Oja. - Toż to cała wieczność.

-  No coś ty - roześmiała się Helene, czochrając mu włosy. - Czas zleci jak z bicza trząsł. 

Czy jest ci teraz źle, że tak narzekasz?

-  Och nie - zaprotestował, rozpromienił się w szerokim uśmiechu i przytulił ją znowu do 

siebie. - Myślę, że nigdy nie było mi lepiej.

-  Czy twoja mama mówiła coś o tym, że przychodzisz nocami do mojej sypialni?
-  Nie, a co miałaby powiedzieć? Przecież niedługo będziemy małżeństwem. Parę tygodni 

wcześniej czy później...

-  Nie powinniśmy mieszkać razem przed ślubem.
-  No to też nie mieszkamy.
-  Ale ty przychodzisz prawie co wieczór.
-  A ty tego nie chcesz? - spytał. W jego głosie pojawiło się coś jakby uraza.
-  Owszem, Oja - szepnęła, całując go w policzek. - Chcę, żebyś przychodził. Ale nie 

chciałabym nieporozumień z twoją mamą. Tylko to mam na myśli.

-  Nie będzie żadnych nieporozumień - rzekł z wielką pewnością siebie. - Mama jest 

bardzo zadowolona z tego, co jest między nami.

-  A gdzie my będziemy sypiać po ślubie?
-  Też się nad tym zastanawiałem - powiedział Oja. - Widzisz, dom dziadków stoi pusty. 

Nie chciałabyś, żebyśmy go odnowili i znaleźli tam nieco bardziej prywatne miejsce? Albo 
zostańmy po prostu w głównym domu, tak jak teraz.

-  Nie miałabym nic przeciwko temu, żebyśmy przygotowali sobie takie tylko nasze 

miejsce - powiedziała Helene niepewnie. - Będziemy pracować ze wszystkimi, ale dobrze jest 
mieć miejsce, w którym można się schronić, prawda? Na przykład wieczorami albo w 
wolnym czasie. Nie wyprowadzimy się przecież nigdzie daleko - dodała, spoglądając pytająco 
na Oję.

-  Tak, ja też tak myślę - przytaknął. - W takim razie odnowimy dom dziadków i 

urządzimy go tak, jak będziesz chciała.

-  Nie chcę tam wielu nowości - wtrąciła Helene pospiesznie. - Uważam, że to przytulne 

mieszkanie, takie jakie jest teraz. Przeprowadzimy się tam jednak tylko pod warunkiem, że 
twoi rodzice się zgodzą - dodała. - I chciałabym być przy rozmowie, kiedy ich o to zapytasz.

-  Pewnie, że możesz być - rzekł, poklepując ją po plecach. - Pójdziemy do nich razem. A 

może powinniśmy to zrobić zaraz? Byli oboje w izbie, kiedy wychodziłem.

-  Dobrze, po co zwlekać - przystała Helene.

-  Oczywiście, że możecie zająć dom dziadków - zgodziła się Mali, kiedy przedstawili jej 

swoją sprawę. - Jeśli tego chcecie, to proszę bardzo. Nikt przecież z tego mieszkania nie 
korzysta.

Tylko że będziecie się musieli wyprowadzić, kiedy Havard i ja przekażemy wam 

gospodarstwo.

-  Do tego czasu zostało jeszcze wiele lat - roześmiał się Oja. - Nie wyobrażam sobie, że 

mogłoby być inaczej.

-  No pewnie, to się nie stanie w tym roku - wtrącił Havard wesoło. - W każdym razie 

twoja mama tak nie uważa.

-  Nie, nie, nie uważam - roześmiała się Mali. - No więc niech tak będzie. Chociaż 

zazwyczaj młodzi w tym dworze nie korzystali z domu dziadków.

-  Wolałabyś, żebyśmy się tam nie wprowadzali? - spytała Helene pospiesznie, spoglądając 

na nią.

-  Nie, wszystko w porządku. Przynajmniej na jakiś czas. Myślę tylko, że i tak będziecie 

większość czasu spędzać tutaj. I jadać też będziemy razem, prawda?

-  Oczywiście, że tak - przytaknął Oja. - Chodzi tylko o to, żebyśmy się czuli u siebie. Ale i 

tak głównie będziemy z wami - powtórzył. - Przynajmniej za dnia.

-  Ale zanim dom dziadków będzie gotowy, to wprowadzicie się pewnie do twojej sypialni, 

Oja, którą zachowałeś po... - Mali umilkła na moment, potem mówiła dalej. - Chodzi mi o 
to... że twoja stara sypialnia jest wygodna, chociaż zajmowałeś ją razem z Herborg.

Oja pospiesznie spojrzał na Helene. Ona skinęła głową.
-  To jest sypialnia Oi, więc jeśli o mnie chodzi, to możemy ją zająć; Oja z ulgą wciągnął 

powietrze. Właśnie o to nie miał odwagi sam ją zapytać. Bał się, czy Helene będzie chciała 
spać w podwójnym łóżku, które dzielił z Herborg. Ona jednak najwyraźniej nie miała nic 
przeciwko temu. W każdym razie nic takiego nie powiedziała. Będę musiał zapytać ją jeszcze 
raz, kiedy zostaniemy sami, pomyślał. Trzeba wyjaśnić wszystko, żeby potem nie powstawały 
jakieś problemy.

-  I musimy już zrobić listę gości na wesele - zwróciła się Mali do Helene. - Musisz mi 

pomóc i powiedzieć, kogo zapraszamy z twojej strony.

-  Dobrze, rozmawiałam już z rodzicami, jeśli o mnie chodzi to sprawa jest jasna. Naszych 

gości nie będzie wielu - dodała. - My nie mamy dużej rodziny. Poza tym wesele też ma być 
skromne, tak jak się umawialiśmy.

-  Dobrze, tak będzie. No ale jednak jakąś uroczystość trzeba zorganizować. Może 

przygotujemy tę listę dzisiaj wieczorem.

-  Ja mogę - zgodziła się Helene. - Poza tym zamierzamy w niedzielę pojechać z Małą Mali 

na grób Herborg. Rozmawiałam z nią już o tym, myślę, że Mała Mali bardzo by się z tego 
cieszyła.

-  To nie jest głupi pomysł - pochwaliła Mali. - Dziecko jest wciąż bardzo związane ze 

swoją matką. Będzie dla niej ważne, że oboje szanujecie fakt, iż ona ma matkę.

-  To prawda, szanujemy to, mamo - zapewnił Oja.
-  A ja nigdy nie podejmę próby przejęcia roli matki - zapewniła Helene. - Dobrze wiem, 

co Herborg znaczy dla małej.

-  Tak, ty od początku zachowywałaś się w tej sprawie wspaniale - pochwaliła ją Mali. - I 

w przyszłości też tak rób. Sama widzisz, z jakim oddaniem Mała Mali patrzy na ciebie. 
Zdobyłaś jej zaufanie, Helene, to jedno jest pewne. Najważniejsze jednak, byście nie 
zapomnieli o Małej Mali w tym waszym nowym szczęściu - przypominała. - Ona jest bardzo 
czuła na tym punkcie. Zwłaszcza jeśli chodzi o ciebie, Oja. Wciąż będzie sprawdzać, czy ją 
też kochasz, a nie tylko Helene.

-  To oczywiste, że ją kocham - rzekł Oja lekko urażony. - Myślałem, że co do tego nie ma 

wątpliwości.

-  Kochasz ją, wiem - przytaknęła Mali. - Ale nigdy o tym nie zapominaj, Oja. - Zwróciła 

się do Helene. - Czy mogłabyś przynieść miskę mąki ze spichlerza? - poprosiła, wyciągając 
do dziewczyny dużą miskę. - Wszystko już zużyłam.

-  To ja pójdę z tobą - rzekł Oja, otwierając jej drzwi. - Muszę zajrzeć do stajni.
-  Powiedz mi, Helene - zaczął, kiedy nikt już nie mógł ich słyszeć. - Ta sprawa z 

sypialnią...

-  Mam nadzieję, że możemy z niej korzystać?
-  Możemy, ale czy ty naprawdę chcesz?
-  Wszystko pójdzie dobrze, Oja. Jesteśmy przecież razem. Ja nie czuję, żeby Herborg stała 

między nami. Gdyby tak było, gdybym miała wrażenie, że wciąż jesteś z nią bardzo 
związany, to nie przyjęłabym twoich oświadczyn.

-  Przeżyłem dobre lata z Herborg - powiedział Oja wolno. - I ty świetnie o tym wiesz. Tak 

strasznie ją kochałem, że kiedy odeszła, sam chciałem umrzeć. Życie nie miało wtedy 
żadnego sensu. Nie miało go, dopóki nie spotkałem ciebie. Dla Małej Mali też nie byłem 
wielką pociechą - dodał ciężko. - Wciąż zmagałem się z własnymi uczuciami. Ale teraz to już 
przeszłość. Dobre wspomnienia, ale przeszłość. Rozpoczynamy nowe życie.

-  Teraz zaczynamy nowe życie. Ty, ja i Mała Mali - poprawiła go Helene. - Wszystko nam 

się ułoży, Oja. Jestem tego pewna.

-  I swoich uczuć też jesteś pewna?
-  Jestem absolutnie pewna - zapewniła go z uśmiechem. - Absolutnie pewna.
 
W niedzielę rano Mała Mali wcześnie wyszła z domu i nazbierała wielki bukiet polnych 

kwiatów. Mali pomogła jej ułożyć wiązankę, poprzycinać zbyt długie łodyżki i związać 
wszystko wstążką.

-  Naprawdę wygląda pięknie - pochwaliła z uśmiechem. Mała przytakiwała uroczyście. 

Oczy jej płonęły. Wkrótce potem wyruszyli w drogę.

Mała Mali wzięła ojca za rękę, kiedy wchodzili przez cmentarną bramę.
-  Nie wiem, czy mi się tu podoba - powiedziała, tuląc się do ojca.
-  To takie spokojne miejsce, moje dziecko - rzekł Oja i pogłaskał córeczkę po włosach. - 

Ci, którzy umarli, nie mogli sobie wymarzyć lepszego miejsca na spoczynek.

-  Ale mamy tutaj przecież nie ma? - powiedziała Mała Mali, spoglądając na ojca. - Mama 

jest w niebie.

-  Tak, mama jest w niebie.
-  Mama jest aniołem - mówiło dalej dziecko.
-  Tak, jeśli istnieją anioły, to ona z pewnością jest jednym z nich - zgodził się Oja.
-  Oczywiście, że istnieją anioły - wtrąciła Helene. - Ja w to naprawdę wierzę.
-  Pewnie, to prawda - potwierdziła Mała Mali zadowolona. - Ja bardzo lubię myśleć, że 

moja mama jest pięknym, białym aniołem. Mam na obrazku takiego anioła, w jednej 
książce...

Promienie słońca przedostawały się przez gęste liście brzozy płaczącej. Ptaki śpiewały, 

znad fiordu płynął zapach słonej wody i wodorostów.

-  To tutaj - oznajmił Oja i zatrzymał się przy pięknym kamieniu.
Grób był obsadzony kwiatami. Mała Mali przystanęła i przez chwilę milczała. Jej oczy 

napełniły się łzami. Wolno podeszła do nagrobka i położyła przy nim swój bukiet. Nagle 
wyprostowała się i szukała czegoś za kamieniem.

-  Patrzcie! - powiedziała zaskoczona, podnosząc coś, co tam leżało. - O Boże, patrzcie!
W ręce trzymała mieniące się białe pióro.
-  Anielskie pióro - szeptała bez tchu. - To jest anielskie pióro! 
Może raczej pióro jakiejś mewy, pomyślał Oja. Wymienili z Helene spojrzenia. Ona wolno 

pokręciła głową i wzięła pióro, które Mała Mali do niej wyciągała.

-  Mama tutaj była - mówiło dziecko poruszone. - To jest anielskie pióro.
-  Być może - skinęła głową Helene. - W każdym razie to bardzo piękne pióro.
-  Ja jestem tego pewna - rozpromieniła się Mała Mali. - Mama jest aniołem.
-  I nie ulega wątpliwości, że ona na ciebie patrzy - uśmiechnęła się Helene, oddając 

dziewczynce pióro. - Jestem tego absolutnie pewna. Teraz pójdziemy obie poszukać wazonu, 
żeby włożyć do wody twój piękny bukiet.

Kiedy ich nie było, Oja stał nad grobem z pochyloną głową. Powoli ukucnął i zaczął 

głaskać nagrobny kamień.

-  Chyba nie masz nic przeciwko temu, że zamierzam się powtórnie ożenić, Herborg? - 

spytał cicho. - Ja o tobie z tego powodu nie zapomnę. Ale przecież ciebie nie ma. A ja muszę 
żyć dalej...

Liście nad jego głową poruszały się z lekkim szumem, poza tym panowała zupełna cisza.
-  Nie obawiaj się o Małą Mali, Herborg. Ja jej nie zapomnę dla Helene. Nasza córeczka 

będzie miała dobrze. Obiecuję ci to.

Kiedy usłyszał, że Helene i Mała Mali wracają, wstał. One obie włożyły kwiaty do wazonu 

i ustawiły go na grobie.

-  Bukiet jest bardzo piękny - powiedziała dziewczynka. - Mamie by się pewnie podobał. - 

W zamyśleniu głaskała swój policzek białym piórem i spoglądała na Helene. - No to mogłaś 
odwiedzić mamę, Helene.

-  Tak, i bardzo się z tego cieszę - zapewniła Helene. - Będziemy tutaj przychodzić wiele 

razy, Mala Mali. Wszyscy troje - dodała, spoglądając na Oję. - Prawda, Oja?

-  Będziemy przychodzić.
W drodze do domu Mała Mali siedziała i nuciła pod nosem. Była taka radosna i 

zadowolona, że to aż zdziwiło Helene. Ale też ją ucieszyło i uspokoiło. Najwyraźniej dziecko 
zaakceptowało fakt, że Helene będzie częścią ich rodziny.

Helene objęła małą i uśmiechnęła się do niej. Po raz nie wiadomo który poczuła wielką 

pewność, że oni we troje dadzą sobie w przyszłości radę. Wsunęła rękę pod ramię Oi, który 
trzymał lejce, i uśmiechnęła się do niego.

-  Wszystko nam się uda - powiedziała cicho, opierając głowę na jego ramieniu. - Taka 

jestem szczęśliwa, Oja.

Mała Mali spojrzała na nią z uśmiechem. Potem wzięła swoje białe piórko i pogłaskała ją 

delikatnie po policzku.

Zawsze będę musiała pamiętać o obecności Herborg, myślała Helene. Zdawała sobie 

sprawę z tego, że jest ich w bryczce czworo. Była jednak gotowa dzielić Małą Mali z matką.

Co do Oi, to wiedziała, że należy on do niej. W pełni i niepodzielnie.
 
 
 

ROZDZIAŁ 10.

 
Johannes przyjechał do Orkdal ostatniego dnia sierpnia. Po wyjściu z autobusu stał przez 

chwilę i po prostu się rozglądał. Krajobraz jest tutaj inny niż u nas w domu, pomyślał. Tu nie 
ma ani fiordu, ani wysokich gór. Wprawdzie do fiordu też nie jest daleko, Johannes o tym 
wiedział, ale go nie widać...

Miał chodzić tutaj do szkoły przez pięć lat. Głęboko wciągnął powietrze i skulił się. A jeśli 

nie będę się tu dobrze czuł? Trzeba jednak okazać dobrą wolę, pomyślał. Dobre 
wykształcenie jest bardzo ważne. Na szczęście z Orkdal do domu nie jest daleko, może tam 
dojechać autobusem w ciągu paru godzin. Chyba jednak nie będzie jeździł zbyt często. Bo na 
bilet trzeba pieniędzy, a już samo to, że będzie musiał mieszkać na stancji, kupować książki i 
inne rzeczy, pochłonie niemałą sumę. Dla rodziców to z pewnością ekonomiczne wyzwanie, 
powinien więc dobrze wykorzystać szansę, jaką dostał.

Zapytał parę osób o drogę, w końcu dotarł do małego, żółtego domku na obrzeżach 

centrum miasta. W tej okolicy znajdowały się duże domostwa. Zwłaszcza jedno prezentowało 
się imponująco. Dwór musi być jeszcze większy niż Stornes, pomyślał Johannes.

-  Aha, więc ty jesteś Johannes Stornes? - witała go starsza pani, która otworzyła drzwi. - 

Czekałam na ciebie. Ja jestem Brit Sunde - powiedziała i wyciągnęła do niego rękę. - Wchodź 
do środka, bardzo proszę.

W korytarzu pachniało smażoną rybą i kulkami na mole. Johannes postawił walizkę, zdjął 

worek podróżny i futerał ze skrzypcami, po czym wszedł do małego salonu. Salon był 
przepełniony ciężkimi, ciemnymi meblami, centralne miejsce zajmował fortepian.

-  Udzielam lekcji gry na fortepianie - wyjaśniła gospodyni, wskazując instrument. - Ale 

widzę, że ty przywiozłeś ze sobą skrzypce?

-  Tak, ja gram na skrzypcach.
-  Aha. Od dawna?
-  Od wczesnego dzieciństwa. Mój tata jest skrzypkiem.
-  Tak, zastanawiałam się nad tym, słysząc nazwisko! - wykrzyknęła z zachwytem. - Więc 

twoim ojcem jest Sivert Stornes? Słyszałam, jak on gra. To bardzo zdolny artysta.

Panna Sunde mieszkała sama. Nigdy nie wyszła za mąż, opowiadała teraz Johannesowi. 

Od dawna wynajmuje uczniom miejscowego gimnazjum pokój, by poprawić swoją sytuację 
ekonomiczną, ale ostatni lokator skończył naukę przed wakacjami, więc musiała sobie 
poszukać nowego.

-  No a teraz ty spędzisz tutaj pięć lat, Johannesie. Pod warunkiem oczywiście, że się 

dogadamy. Bo ja chcę mieć w domu ciszę i spokój.

Johannes skinął głową na znak, że się zgadza. Nie zamierzał urządzać żadnych hałasów, 

miał tylko nadzieję, że od czasu do czasu będzie mógł ćwiczyć. Najlepiej od razu wszystko 
wyjaśnić, pomyślał.

-  A będę mógł czasami ćwiczyć na skrzypcach?
-  Oczywiście, że będziesz mógł. Tylko nie w czasie mojego poobiedniego odpoczynku. 

Bo wtedy muszę mieć spokój. I jedzenie też będziesz u mnie miał, taka była umowa - 
powiedziała. - Obiady jadamy o czwartej. Wtedy już na pewno wrócisz ze szkoły. Poprzedni 
lokator zawsze wracał na czas. I powinieneś przestrzegać pory posiłków.

Pokój Johannesa znajdował się na piętrze. Przy jednej z dłuższych ścian stało łóżko i 

nocny stolik. Stare biurko umieszczono pod oknem, poza tym był jeszcze stół i dwa krzesła, 
szafa na ubranie, komoda i umywalka.

-  Mam nadzieję, że będziesz się tutaj dobrze czuł - powiedziała panna Sunde.
-  Ja też mam taką nadzieję - wyznał szczerze i poczuł ukłucie jakby lęku w piersi.
Kiedy przyniósł swoją walizkę i worek, usiadł na łóżku i oparł głowę na rękach. Już teraz 

tęsknił do domu. Będę tutaj bardzo samotny, pomyślał. Ale przecież chyba z czasem znajdzie 
sobie jakichś przyjaciół. W każdym razie bardzo na to liczył. Bo życie w tym cichym domu 
nie będzie radosne, już teraz to czuł. Ale tak chyba mają wszyscy, którzy z konieczności 
muszą mieszkać na stancji. Trzeba będzie koncentrować się na nauce, pomyślał. Ważne, żeby 
dobrze się uczyć, skoro zamierza starać się o przyjęcie na studia weterynaryjne. Dlatego 
przecież tutaj przyjechał.

 
Kiedy w końcu zaczęła się nauka, wydarzenia nabrały takiego tempa, że przygnębienie, 

które dręczyło Johannesa, zniknęło niczym rosa w promieniach słońca. W klasie było 
dwudziestu czterech uczniów, zarówno chłopcy, jak i dziewczynki. Szybko nawiązał z 
większością z nich kontakt, przez co jego życie stało się i łatwiejsze, i radośniejsze. Tęsknota 
za domem wciąż go nie opuszczała, była niczym skurcz w żołądku, ale już nie taka silna jak 
w dniach, kiedy bez sensu kręcił się po domu panny Sunde i czekał na rozpoczęcie nauki.

Już pierwszego dnia zwrócił uwagę na Johanne. Nigdy przedtem nie widział takiej ładnej 

dziewczyny. Była wysoka i jasnowłosa. Związane w koński ogon włosy podskakiwały wesoło 
przy każdym kroku. Oczy miała bardzo niebieskie, a z twarzy prawie nie znikał szeroki 
uśmiech. Johannes poczuł, że na jej widok przenika go dreszcz. Nie miał wielkiego 
doświadczenia z dziewczynami. W szkole podstawowej lubił szczególnie jedną koleżankę, 
parę razy byli na wieczornym spacerze, wtedy Johannes trzymał ją za rękę. Nawet ją kiedyś 
pocałował, bardzo ostrożnie. Ale nic więcej się nie stało, wkrótce cała sprawa rozeszła się po 
kościach. Widocznie nie byłem w niej naprawdę zakochany, myślał. To, co poczuł, kiedy 
zobaczył Johanne, nie mogło się z niczym równać. Starał się to od siebie odepchnąć, 
przestraszony uczuciami, które się w nim pojawiły.

W ławce siedział z pewnym silnym i rosłym chłopcem imieniem Gunnar. Był to 

sympatyczny, dający się lubić chłopak z górnego Rindalen.

-  Pięć lat w szkole, masz pojęcie, człowieku! - jęknął Gunnar. 
Poszli razem do księgarni, by kupić podręczniki. 
-  To potwornie długo!
-  Powinniśmy raczej myśleć najpierw o pierwszym roku -wiedział Johannes. - Kim 

chciałbyś zostać?

-  Kim ja bym chciał zostać... tego jeszcze nie wiem. Pytanie, czy w ogóle poradzę sobie z 

tą szkołą - mówił beztrosko. - A ty wiesz, kim chciałbyś być?

-  Mam zamiar zostać weterynarzem.
-  Rany boskie, no to czeka cię niezła robota w najbliższych latach! Trzeba mieć bardzo 

dobre stopnie, żeby się dostać na takie studia.

-  No właśnie, ale ja zamierzam zrobić, co się da.
-  Ale znajdziesz chyba trochę czasu, żeby pójść się gdzieś zabawić? - pytał Gunnar. - Nie 

można tylko siedzieć nad książkami przez pięć długich lat. Zwariowałbyś od tego, człowieku.

- Uważasz, że tu będzie dużo świąt i zabawy?
-  Oczywiście, że będzie. Przecież w lokalach są zabawy w soboty i niedziele. Nie 

słyszałeś o tym?

-  Nie - przyznał Johannes. - Chyba o wielu innych rzeczach nie słyszałem.
-  No to trzymaj się mnie - roześmiał się Gunnar. - Nie będziemy mieć więcej zabawy, niż 

sami potrafimy sobie zorganizować. Czy ty pijesz?

-  Piję? - spytał Johannes zakłopotany. - Nie, nie piję.
-  Nigdy się nie upiłeś?
-  Nie, nigdy.
-  Rany boskie - westchnął Gunnar. - Musisz się wiele nauczyć.
-  Ale ja nie wiem, czy...
-  Poczekaj, to zobaczysz. W każdym razie jakieś piwko na zabawie możesz wypić. A 

masz stałą dziewczynę tam u siebie w domu?

-  Nie - odparł Johannes i zarumienił się mocno.
-  No to możesz rozejrzeć się tutaj - rzekł Gunnar wesoło. - Zdążyłem zauważyć, że 

dziewczyny rzucają za tobą powłóczyste spojrzenia. Będziesz mógł wybierać, jak zechcesz - 
dodał i poklepał Johannesa po ramieniu.

Johannes jakoś nie zauważył, żeby ktoś mu się przyglądał. Poza tym jego interesowała 

tylko jedna, mianowicie Johanne. Tego jednak Gunnarowi nie powiedział. Nie chciał 
wspominać o niej nikomu, wolał poczekać i zobaczyć, jak się sprawy ułożą. Może ona nie 
będzie chciała mieć z nim do czynienia? Przecież dotychczas ledwo zdążył się z nią 
przywitać. Uśmiechała się do niego, ale zauważył, że ona uśmiecha się do wszystkich. Jej 
radosny śmiech często dźwięczał w klasie.

-  Czy ty mógłbyś przyjmować gości tam, gdzie mieszkasz? - spytał Gunnar. - Ja 

mieszkam u nieprzyjemnej starej baby, która na nic mi nie pozwala i ciągle patrzy na mnie 
jastrzębim wzrokiem.

-  Moja też na wiele nie pozwala - przyznał Johannes. - Ale kiedyś możesz do mnie 

przyjść. Przecież nie zrujnujemy jej domu.

No i okazało się, że panna Sunde nie ma nic przeciwko temu, żeby Gunnar od czasu do 

czasu odwiedzał Johannesa. Zastrzegła sobie tylko, że mają się zachowywać spokojnie. I oni 
się do tego stosowali. Siedzieli przy stole i rozmawiali lub pochylali głowy nad książkami 
przy biurku. W szkole zadawano im mnóstwo lekcji, ale Johannes od początku świetnie sobie 
ze wszystkim radził. Zawsze uczył się bez trudu, a teraz odkrył, że jego szkoła podstawowa 
dała mu solidne fundamenty, na których może budować dalej.

-  No i grasz na skrzypcach? - spytał Gunnar.
-  Robiłem to od dziecka.
-  Na Boga, a jak do tego doszło, że zacząłeś?
-  Mój tata jest muzykiem.
-  No ale skrzypce...? - Gunnar z niedowierzaniem kręcił głową, ale zdecydowanie zmienił 

zdanie, kiedy Johannes dla niego zagrał.

-  Mój Boże, jesteś bardzo zdolny - mówił z podziwem. - Twoja muzyka brzmi tak, jakby 

radio grało. Jesteś niezwykły, Johannesie.

Johannes nie odpowiedział, ale rzeczywiście czuł się trochę inny niż Gunnar i pozostali 

chłopcy w klasie. Poza tym zdawał sobie sprawę, że nie ma takiego doświadczenia jak 
przyjaciel, zwłaszcza jeśli chodzi o dziewczyny, zabawę i picie alkoholu. Lubił jednak 
Gunnara, czuł, że ma w nim przyjaciela, choć tak bardzo się od siebie różnią. Tak więc 
spędzał z nim mnóstwo czasu, zarówno w szkole, jak i po południu. Johannes potrzebował 
kolegi, a Gunnar nie był najgorszy pośród tych, wśród których mógł wybierać. Te sprawy z 
dziewczętami i zabawą to zwyczajne gadanie, pojął dość szybko. Przyjaciel tak mówi, żeby 
pokazać się w lepszym świetle. W każdym razie jemu się wydaje, że tak będzie.

-  Odrobiłeś matmę, Johannes? - spytała Johanne pewnego ranka, kiedy szli wcześnie do 

szkoły. Popatrzyła mu prosto w oczy, aż serce Johannesa zaczęło szybciej bić.

-  Tak, odrobiłem - odparł i poczuł, że uszy go palą. Dziewczyna stała tuż przy nim. Jej 

włosy pachniały bardzo ładnie.

-  A nie mógłbyś mi pokazać? - poprosiła, chwytając go za rękę. - Nie umiałam tego 

rozwiązać, a nie było nikogo, kogo mogłabym zapytać.

-  No dobrze... - Johannes umilkł. - Ale jak my to...
-  Wejdźmy na korytarz. Z pewnością nikt nas nie zobaczy tak wcześnie. Chodźmy!
Poszedł za nią z bijącym sercem. Nigdy przedtem nie byli ze sobą sam na sam. Nagle jej 

obecność stała się czymś fizycznym.

Przemknęli przez korytarz i wbiegli do klasy. Johanne wyjęła zeszyt do matematyki.
-  Popatrz tutaj...
Jej głowa pochyliła się ku niemu, Johannes oddychał gorączkowo.
-  Nie, to nie powinno tak być - powiedział, kiedy przyjrzał się rozwiązanemu przez nią 

zadaniu. - Powinnaś tutaj...

-  Pokaż mi, bądź taki miły - poprosiła, kładąc mu rękę na ramieniu. - W matmie to ja 

jestem kompletnie beznadziejna.

Usiedli i Johannes pokazywał dziewczynie, jak należy takie zadania rozwiązywać. On 

tłumaczył, a ona zapisywała. Nie zabrało im to wiele czasu. Nadal nikt nie przychodził. 
Wciąż byli sami w pustej szkole.

-  Och, jesteś bardzo miły - powiedziała Johanne z ulgą, kiedy poprawił całą jej pracę. 

Pochyliła się i cmoknęła go w policzek. - Serdeczne dzięki. A czy w przyszłości też będę 
mogła cię zapytać?

Johannes głośno przełknął ślinę. Pocałunek dziewczyny palił go w policzek.
-  Oczywiście, że możesz - odparł ochryple. - Po prostu przyjdź, nie krępuj się.
Od tamtego dnia był stracony. Zakochał się tak, że nie mógł sypiać. Johanne była jego 

ostatnią myślą wieczorem i pierwszą po przebudzeniu. Nikomu jednak o tym nie wspomniał.

 
W Stornes przygotowania do ślubu szły pełną parą. W całym domu pachniało zielonym 

mydłem, a słońce mieniło się w wypucowanych oknach.

Chociaż nie miało to być duże wesele, zebrało się jednak ponad pięćdziesiąt osób. Mniej 

już nie można - westchnęła Mali, przeglądając listę gości. Obie rodziny, to oczywiste. Trzeba 
też było zaprosić takich znajomych, których zawsze zapraszano.

Dobrzy, bliscy przyjaciele, którzy bywali na wszystkich rodzinnych uroczystościach, jak 

na przykład sąsiedzi z okolicznych dworów. Mali postanowiła też zaprosić młodszych 
członków zaprzyjaźnionych rodzin, z którymi Oja dorastał i których dobrze gnał. Uważała, że 
powinni oboje z Helene utrzymywać takie kontakty. Będą przecież potrzebować własnego 
towarzystwa. To zresztą ważne przede wszystkim dla Helene, żeby jak najszybciej poczuła 
się dobrze w nowej okolicy. Jej dawniejsi przyjaciele zostali w Stangvika, więc kontakty będą 
siłą rzeczy rzadsze. Takie po prostu jest życie.

-  Chciałem wam powiedzieć, że jutro przyjedzie David - oznajmił Sivert w pewne 

sobotnie popołudnie, kiedy przyszedł po coś do dworu. - Chętnie byśmy was odwiedzili.

-  Oczywiście, musicie do nas przyjść - ucieszyła się Mali. - Myśmy go przecież nie 

widzieli, kiedy tutaj mieszkał, jedynie o nim słyszeliśmy. To jasne, że wszyscy chętnie go 
poznamy. W takim razie przyjdźcie po południu na kawę wszyscy razem, a ja zaproszę 
również Dorbet i Olę.

-  Dla ciebie to chyba nie w porę teraz, w środku przygotowań do wesela?
-  Daj spokój, mój drogi, znajdziemy czas na wszystko. Takie spotkanie przy kawie to 

przecież nic wielkiego.

-  W takim razie chętnie przyjdziemy - obiecał Sivert. - Wiem, że David też bardzo się z 

tego ucieszy.

-  No a jak się ma Johannes? Mieliście jakieś wiadomości od niego?

-  Tordhild telefonowała przed paroma dniami do domu, w którym Johannes mieszka, i na 

szczęście go zastała. On twierdzi, że czuje się bardzo dobrze. Ma mnóstwo lekcji, wszystko 
dookoła jest nowe, ale mamy nadzieję, że bez problemów sobie z tym radzi.

-  Ale na wesele przyjedzie?
-  Oczywiście. Rozmawialiśmy już o tym, Johannes bardzo się cieszy, że spędzi niedzielę 

w domu, tak mówił.

-  Trudno mi zrozumieć, że to dziecko wyjechało już z domu - westchnęła Mali trochę 

wzruszona. - Czas płynie tak strasznie szybko. Mam wrażenie, że zaczynam się starzeć.

-  Coś ty, ty nie jesteś stara - zaprotestował Sivert, obejmując matkę ramieniem i tuląc do 

siebie. - Dopóki jesteś zdrowa i sprawna...

-  No właśnie, człowiek powinien być wdzięczny przede wszystkim za zdrowie - 

przytaknęła Mali. - Ale kiedy się tak uważniej rozejrzeć dookoła siebie, to widać, że lata 
płyną.

-  To pewnie dlatego, że masz już takie duże wnuki, po nich widać, jak czas płynie - mówił 

Sivert. - Ale teraz chyba znowu we dworze pojawią się maleńkie dzieci.

Mali też o tym myślała i trzeba przyznać, że trochę ją to przerażało. Przede wszystkim ze 

względu na Małą Mali. Jak ona zareaguje na nowe dziecko w rodzinie? Jeśli chodzi o Helene, 
wszystko poszło znakomicie, w każdym razie na to wygląda, Mali miała nadzieję, że minie 
trochę czasu, zanim Helene zajdzie w ciążę. Uważała, że Małej Mali potrzebny jest czas, by 
przywyknąć do takiej myśli. A jeśli urodzi się chłopiec, to na dodatek odbierze Małej Mali 
dwór, myślała babka. Niewiele rozmawiali o tym, że Mała Mali będzie dziedziczką, ale od 
czasu do czasu się o tym wspominało. Dziewczynka miała w przyszłości być taka jak babka i 
prowadzić Stornes tak, jak to robi Mali. O tak, o tym wspominano. Pytanie tylko, jak dalece 
Mała Mali przyjmowała to do wiadomości. Będę musiała z nią porozmawiać, pomyślała Mali. 
Przygotować ją na różne wydarzenia. Lepiej w takich sprawach być ostrożnym.

 
Następnego popołudnia Mali nakryła duży stół do kawy. Pogoda nie zachęcała do 

siedzenia na dworze. Wzburzone wody fiordu pokrywała biała piana, a wiatr gnał po niebie 
postrzępione ciemne chmury. Już dawno nie było takiego dnia. Żeby tylko nie spadło zbyt 
dużo deszczu, myślała Mali, wyglądając na dwór. Owies suszący się na stojakach jest już 
niemal gotowy do zwożenia, byłoby więc okropnie, gdyby teraz spadł ulewny deszcz. Znowu 
trzeba by czekać przez wiele dni, aż zboże wyschnie. Chociaż szczerze mówiąc, mieli tego 
roku szczęście do pogody. Żyto od dawna jest w stodole, na dodatek jakość też lepsza niż 
zazwyczaj. Nawet owies jest w tym roku mniej zielony. Gdyby tylko bogowie od pogody dali 
nam jeszcze trochę czasu, pomyślała z westchnieniem.

-  Zastanawiam się nad zbożem - powiedziała, zerkając na Oję. - Boję się, żeby się teraz 

nie rozpadało.

-  Nikt nie powiedział, że tak będzie - odparł Oja. - A zboże zwieziemy i tak.
-  Teraz jest suche, prawda?
-  Tak - jeśli dzisiaj się nie rozpada, to zwieziemy wszystko jutro. Albo pierwszego 

pogodnego dnia.

Helene kręciła się po kuchni i pomagała nakrywać do stołu. Jaka ona zręczna w domowych 

pracach, myślała Mali. Zawsze wie, co ma robić, od niczego się nie uchyla. I nie zmieniła się 
ani trochę po tym, jak ogłoszono, że wkrótce zostanie w tym domu młodą gospodynią. 
Pozostała pracowita i dokładna jak poprzednio. To naprawdę wspaniała dziewczyna, 
pomyślała Mali znowu, zerkając na przyszłą synową. Skoro już tak się złożyło, że mam mieć 
jeszcze jedną synową, to nie mogłam trafić lepiej.

A to, co Helene zrobiła z Oją, to prawdziwy cud. Syn chodził teraz rozpromieniony, 

najwyraźniej szczęśliwy. Mali życzyła mu tego z całego serca. Bardzo często słyszała, że 
przychodzi wieczorami do sypialni Helene, domyślała się, że spędzają razem większość nocy. 

Nie powiedziała jednak ani słowa. W końcu już niedługo będą po ślubie. Poza tym Mali nie 
zapomniała, że ona też była kiedyś młoda. Ją też Havard odwiedzał w sypialni w czasie, kiedy 
nie mieli jeszcze ślubu.

-  Jak to wspaniale, że mogłaś pożyczyć ślubną suknię od Dorbet - powiedziała do Helene. 

- Cieszę się, że ona wpadła na taki pomysł, bo niełatwo jest po pięciu latach wojny kupić 
ślubną suknię.

-  To prawda, a poza tym oszczędzimy pieniądze - rzekła Helene praktycznie. - Na dodatek 

to bardzo piękna suknia. I leży na mnie jak ulał.

-  A jak masz zamiar upiąć welon?
-  Chciałabym mieć mały wianek z kwiatków. Uważam, że to wygląda najładniej.
-  Ja też tak uważam - przytaknęła Mali. - Teraz często robi się wianki z mirtu. Może i ty 

byś taki chciała?

-  Jeszcze nie wiem, wiem tylko, że to będzie wianek. A bukiet będę miała z goździków, 

prawda, Oja?

-  Tak, z czerwonych goździków - przytaknął narzeczony. - Już go zamówiłem w 

Surnadalen.

-  Będziesz wyglądać bardzo pięknie - uśmiechnęła się Mali. - A jak tam twoje nerwy?
-  Jestem trochę spięta - przyznała Helene. - Głównie jednak się cieszę.
-  No to jest nas dwoje - uśmiechnął się do niej Oja. - Ja już odliczam dni.
Mała Mali wsunęła głowę przez uchylone drzwi.
-  Idzie ciocia z wujkiem z Granvold - poinformowała.
-  A ty gdzie się podziewasz? - spytała Mali. - Chyba nie wybiegniesz na ten wiatr?
-  Przebierałam się w swoim pokoju - wyjaśniła dziewczynka, obracając się w kółko. 

Ciemnoniebieska sukienka układała się pięknie. - No i jak się wam podobam?

-  Powinnaś mieć jeszcze wstążkę we włosach - powiedziała Helene, podchodząc do 

dziewczynki. - Chodź, uczeszę cię.

-  Wystarczą dwie spinki - protestowała Mała Mali. - Oni już tu idą. - Niecierpliwie 

przestępowała z nogi na nogę, kiedy Helene szczotkowała jej włosy. - Już tu idą - powtarzała, 
wyglądając przez okno.

-  Jak będziesz stać spokojnie, to zdążymy - uspokajała ją Helene. - Będziesz mogła wyjść 

im na spotkanie.

Mali wyszła na ganek razem z wnuczką. Trygve biegł przodem. Za nim szła Dorbet z Olą, 

który niósł na ręce Ruth Margrethe.

-  Jak dobrze, że mogliście przyjść - ucieszyła się Mali. - Pomyślałam sobie, że David 

chciałby się przywitać ze wszystkimi.

-  Tak, ja też się bardzo cieszę, że go znowu zobaczę - rzekł Ola. - Widzieliśmy się ostatnio 

w bardzo nieprzyjemnych okolicznościach.

Było to bardzo miłe popołudnie. David przyszedł z Sivertem i jego rodziną, z wielką 

powagą przywitał się z Mali i Havardem. Nie mógł przestać dziękować za wszystko, co dla 
mego zrobili w czasie wojny.

-  Uratowaliście mi życie - powiedział wzruszony. - To prawdziwy cud, że wszystko się 

udało. Jestem jednym z tych, którzy mieli szczęście i przeżyli.

-  Tak, ale tamtego wieczora, kiedy ruszaliśmy w drogę, nie było to wcale takie pewne - 

przyznał Ola. - Uważam, że to naprawdę cud, iż uniknęliśmy nieszczęścia.

-  Dużo o tobie myślałem - wyznał David. - Myślałem o wszystkich mieszkańcach tego 

dworu. Byłem śmiertelnie przerażony, że nas złapią i że wtedy wy wszyscy zostaniecie 
poddani represjom. Tego bym sobie nigdy nie wybaczył. - Potrząsnął głową. - Nigdy nie 
powinienem był mieszać Siverta w moje sprawy. Ryzyko było zbyt wysokie.

-  Ale nie miałeś innego wyjścia - przypomniał mu Sivert. - No i widzisz, jakoś się udało, 

Davidzie. Głównie zresztą dzięki Oli - dodał. - Trudno pojąć, że mimo wszystko 
zdecydowałeś się z nim pójść, Ola. Tak, wtedy...

-  Nie było nikogo innego - odparł Ola skrępowany. - Po prostu musiałem to zrobić.
-  Mój Boże, jak ja się cieszę, że ta wojna się skończyła - westchnęła Dorbet. - Mam 

nadzieję, że nigdy więcej wojny nie będzie. Ludzie się już chyba nauczyli.

-  My możemy mieć tylko nadzieję - westchnęła Mali.
-  I nigdy nie może powtórzyć się to, co się stało z Żydami - rzekł David cicho. - Miliony 

Żydów zostały wymordowane. Zniknęły. Nie żyją. To trudne do uwierzenia, świat wciąż nie 
może tego pojąć.

-  Ty też utraciłeś rodzinę - rzekła Mali ostrożnie.
-  Tak, nikt nie ocalał - przyznał David ponuro. - Wszyscy moi bliscy odeszli.
-  A co będziesz robił teraz?
-  Znalazłem już sobie pracę. No i mam muzykę. Znowu będę grał. Życie musi toczyć się 

dalej. Może z czasem założę nową rodzinę - dodał, a po jego twarzy przemknął blady 
uśmiech. - Może ja też doczekam się jeszcze szczęśliwego życia rodzinnego, podobnie jak 
Sivert.

Kiedy Mali i Havard odprowadzili gości na ganek, na dworze był już zmrok.
-  Zostaniesz może tutaj kilka dni, Davidzie? - spytała Mali, ściskając mu rękę na 

pożegnanie.

-  Zostaję do jutra, potem wrócę do siebie autobusem.
-  Gdybyś kiedykolwiek jeszcze przyjechał, zawsze będziesz serdecznie witany w Stornes.
-  Bardzo dziękuję. - David uścisnął jej rękę i uśmiechnął się z wdzięcznością.
-  Tak, tak więc historia Davida ma jednak szczęśliwe zakończenie - rzekł Havard, kiedy 

wrócili do izby. - Ale mogła nas drogo kosztować.

-  Uff, tak - przyznała Mali i skuliła się. - Ale nie ma do czego wracać. Tamto skończyło 

się dobrze. A on to naprawdę bardzo sympatyczny człowiek. Miło było go poznać. Ja 
właściwie wytworzyłam sobie jakiś jego obraz w wyobraźni, ale żywy David okazał się 
zupełnie inny.

-  A jak go sobie wyobrażałaś?
-  Nie, no teraz to już nie wiem - ale bardzo go polubiłam. Urodziwy, sympatyczny 

człowiek. I tak mi go żal. Stracił wszystkich, całą rodzinę.

-  Tak, to tragedia, której człowiek nie jest w stanie pojąć - przytakiwał Havard. - Ale nie 

on jeden został tak unieszczęśliwiony.

Kiedy tego wieczora Mali położyła się do łóżka, złożyła ręce i dziękowała Panu Bogu, że 

wojna się skończyła. I za to, że otaczał opiekuńczą dłonią całą jej rodzinę. Bóg zasługuje na 
nasze podziękowania, myślała. Co prawda, to prawda.

 
 

ROZDZIAŁ 11.

 
Złożyło się tak, że Mali już wkrótce mogła porozmawiać w cztery oczy z wnuczką. Gdy 

następnego dnia szła do spiżarni po mąkę, zobaczyła, że mała siedzi na schodach spichlerza z 
kotem na kolanach.

-  Wygrzewacie się tutaj na słońcu? 
Mała Mali skinęła głową i gładziła kotkę po grzbiecie. - Zdaje mi się, że kotka będzie 

miała dzieci - poinformowała.

-  Naprawdę? No to co my zrobimy? Nie potrzebujemy już więcej kotów.
-  Trzeba będzie poszukać ludzi, którzy by chcieli dostać ślicznego małego kotka.

-  Większość znajomych od dawna ma koty - przypomniała Mali.
-  W każdym razie nie możemy ich zabić.
-  Uważam, że to lepsze niż pozwolić, żeby głodne zdziczał kocięta kręciły się po obejściu 

- rzekła Mali. - Najpierw jednak zobaczmy, jak się sprawy mają - dodała. - Moim zdaniem 
kotka wcale nie jest gruba.

Mała Mali przytaknęła. Kotka przeciągnęła się i bezszelestnie zeskoczyła z jej kolan. Mali 

usiadła obok wnuczki na schodach.

-  A skoro mówimy o dzieciach - zaczęła ostrożnie. - Powinnaś wiedzieć, że teraz w 

Stornes też się mogą pojawić małe dzieci. Skoro twój tata żeni się z Helene...

Mała Mali drapała zaczerwienienie na udzie, które jej zostało po ucięciu komara.
-  Wiem o tym - powiedziała w końcu. - Ja zawsze chciałam mieć braciszka lub 

siostrzyczkę. Czekaliśmy przecież na dziecko wtedy, kiedy mama umarła.

-  No właśnie, teraz będziesz miała rodzeństwo - przytaknęła Mali. - Będą to dzieci Helene. 

Jak na to zareagujesz?

Mała Mali spojrzała babce w oczy, a na jej opalonej buzi pojawił się szeroki uśmiech.
-  Będę się bardzo cieszyć. Bo wtedy będę mogła być prawdziwą starszą siostrą. Będę 

maleństwo wozić w wózku i opiekować się nim, i...

-  Ale wiesz, że to może być chłopiec... - Mali patrzyła dziewczynce w oczy, nie mając 

pewności, co tamta odpowie. - Bo jeśli to będzie chłopiec, to on przejmie prawo dziedziczenia 
dworu, wiesz o tym?

-  Jak to?
-  No bo widzisz, teraz to ty jesteś dziedziczką naszego dworu. Gdyby się jednak urodził 

chłopiec, to on cię w tym prawie wyprzedzi. Dwór będzie należał do niego.

-  Ale to chyba nie jest takie ważne - powiedziała dziewczynka, drapiąc się do krwi. - 

Przecież ja mogę wyjść za mąż za kogoś, kto będzie miał swój dwór.

Fala ulgi ogarnęła Mali. Tu nie będzie raczej kłopotów, pomyślała zadowolona. Mała Mali 

nie pomyśli, że ktoś czyha na to, żeby odebrać jej majątek, niezależnie od tego, co się 
wydarzy.

-  Ty chyba się nie zastanawiałaś nad sprawami dworu?
-  Słyszałam, jak ludzie mówili, że jestem dziedziczką i że w przyszłości może będę taka 

jak ty. Bo to ty jesteś właścicielką Stornes, a nie dziadek, prawda, babciu?

-  Owszem, w jakiejś mierze tak właśnie jest. Odziedziczyłam go po Johanie Stomesie, 

który był moim mężem przed Havardem. Ale ja tak nie myślę - dodała. - Ja zawsze myślę, że 
dwór jest nasz, mój i Havarda.

-  Ja też tak myślę - przytaknęła Mała Mali.
-  A jeśli Stornes nie będzie twoje, to przecież i tak możesz mieć swój dwór. Ale o tym 

sama już pomyślałaś - rzekła Mali, przytulając do siebie dziecko. - Jest tylu kawalerów, 
którzy chcieliby mieć zdolną gospodynię. A zresztą, może będziesz chciała robić coś zupełnie 
innego, kiedy dorośniesz. Tego przecież jeszcze nie wiemy.

-  W każdym razie bardzo bym się cieszyła, gdybym miała rodzeństwo - powiedziała Mała 

Mali, wstając. - A teraz pójdę na Wzgórze i dowiem się, co robi Marilena.

Mali też wstała. Cieszyła się, że porozmawiała z wnuczką o tych sprawach. Nie będzie się 

niepokoić, że Mała Mali poczuje się nieszczęśliwa, kiedy Helene zajdzie w ciążę. A trzeba się 
liczyć z tym, że nastąpi to wkrótce. Mimo wszystko powinno być dobrze.

 
Tego popołudnia przyszedł list z Molde. Kiedy Mali otworzyła kopertę, na stół wypadło 

kilka banknotów. Cała suma, jaką pożyczyli Gudrun. Mali spodziewała się, że dostanie zwrot 
długu, ale nie tak szybko. Rozpostarła list i zaczęła czytać.

Droga Mali!
Serdecznie dziękuję za pieniądze, które od was pożyczyłam. Bardzo mi się przydały. Teraz 

jednak dostałam pracę i radzę sobie nieźle. W dalszym ciągu mieszkam u mojej siostry i jej  
męża. Oni mówią, że mogę zostać tak długo, jak zechcę, ale ja chciałabym mieć coś swojego.  
Rozglądam się więc za jakimś małym mieszkankiem.

Ansgar na początku telefonował tutaj wiele razy. Nie wiem, jakim sposobem się 

dowiedział, gdzie jestem, ale może i nie było to takie trudne. Nie mam przecież innej rodziny  
oprócz siostry. Ansgar prosił i błagał, obiecywał mi najrozmaitsze rzeczy. Było to dla mnie  
bardzo trudne. Bo ja w jakiś sposób wciąż czuję się z nim związana. Ale Bogu dzięki, udało  
mi się nie załamać, głównie dzięki Sofie. Lecz kiedy stanowczo odmawiałam, on uderzył w  
inne tony! Zaczął mnie straszyć różnymi konsekwencjami. To było po prostu okropne, 
skończyło się na tym, że mój szwagier postraszył go adwokatem. Po tym na szczęście już o 
nim nie słyszeliśmy. Mam nadzieję, że najgorsze minęło, że Ansgar uznał, iż między nami  
koniec. Moja przyjaciółka z Oslo poszła do niego i odebrała moje ubrania i inne drobiazgi,  
przesłała mi to wszystko tydzień temu.

Nie wiem, jak zdołam podziękować Tobie i Havardowi za okazaną mi pomoc. Miałam 

wielkie szczęście, że trafiłam do Stornes! Myślę, że taki był zamiar Boga. Jeślibyście  
przyjechali kiedyś do Molde, to telefonujcie do Sofie. Bardzo chętnie bym was znowu 
spotkała, moja siostra również. Ona też przekazuje Wam wiele pozdrowień.

Wszystkiego najlepszego 

Gudrun.

 
Mali położyła list na kolanach, długo siedziała i wyglądała przez okno. Jaka to ulga, że z 

Gudrun wszystko skończyło się dobrze, myślała. A już się obawiała, czy dziewczyna zdoła 
przeciwstawić się naciskom Ansgara. Że znalazła w sobie dość siły, to z pewnością wielka 
zasługa jej siostry. Zresztą Gudrun sama o tym pisze w liście.

Drzwi się otworzyły i do izby wszedł Havard.
-  Dostaliśmy list od Gudrun - poinformowała Mali, podając mu kartkę. - Zwrot długu 

także. Gudrun pisze, że ma się dobrze.

-  Więc nie załamała się i nie wróciła do tego drania Langmo?
-  Nie, chociaż on próbował ją do tego nakłonić i prośbą, i groźbą. Gudrun jednak miała 

wsparcie siostry i szwagra. Teraz osiadła w Molde, tak pisze. Znalazła też pracę.

-  Bardzo się z tego cieszę - uśmiechnął się Havard. - Nawet nie wiesz, jak ja się cieszę.
-  Ja też - przytaknęła Mali. - Uratowaliśmy ją, Havardzie.
-  Tak - westchnął Havard. - Żebyśmy tylko działali równie stanowczo, kiedy chodziło o 

Ruth.

-  To była inna sprawa - rzekła Mali cicho. - Kto mógł przypuszczać, że ten Samuel 

Langmo to taki drań? To jedna sprawa, a poza tym postawa Ruth... Ona nie pozwalała nam za 
bardzo mieszać się w swoje życie, abyśmy mogli... Cóż, rozmawialiśmy o tym wielokrotnie 
przedtem - dodała ze smutkiem.

Westchnęła i otarła dłonią twarz. Jak zawsze, kiedy nawiedzały ją dawne wspomnienia, 

poczuła się zmęczona i stara. I do głębi zraniona.

-  Zrobiliśmy trochę dobrego, jeśli chodzi o Gudrun - powiedział Havard i objął żonę. - To 

też jakaś pociecha.

Mali skinęła i na moment złożyła głowę na jego piersi. Cieszyła się, że mogli pomóc 

Gudrun, ale właściwie nie była to żadna pociecha. Bo są zdarzenia w życiu, dla których nie 
ma pociechy. Jak dla tego, co zdarzyło się z Ruth.

 

Tego wieczora zadzwonił telefon.
-  Halo, tu Mali Stornes.
-  Dzień dobry, Mali, mówi Martin.
-  O mój Boże, to ty? I gdzie, na Boga, znajdujesz się w tej chwili?
-  Szczerze mówiąc, niezbyt daleko od ciebie. Mieszkam u rodziny w Rindalen.
-  Więc przyjechałeś do Norwegii?
-  Tak, i chciałbym się w przyszłym tygodniu wybrać do Stornes. Jeśli to by wam 

odpowiadało.

-  Odpowiada, oczywiście, a teraz pomyślałam sobie, że mogłabym cię zaprosić na wesele 

dwudziestego czwartego września. Zamierzasz zostać tak długo, że mógłbyś zdążyć?

-  Wiejskie wesele, mój Boże! To brzmi podniecająco. A kto to się będzie żenił?
-  Mój syn Oja. On kilka lat temu stracił żonę. Chyba ci o tym nie wspominałam?
-  Nie, nie przypominam sobie, żebyś coś mówiła. Przykro mi to słyszeć, to musiał być 

wielki ból dla was wszystkich. No ale w takim razie umówmy się, że przyjadę w piątek i 
zostanę do poniedziałku, jeśli wam to odpowiada. Bo ty pewnie masz mnóstwo pracy akurat 
w takim okresie. Może więc...

-  Po prostu przyjedź, Martin. Jak powiedziałam, będzie wesele, ale dla ciebie też 

znajdziemy czas.

-  Muszę ci powiedzieć, że jestem bardzo zadowolony z waszej przesyłki, która przyszła 

kilka tygodni przed moim wyjazdem. Tyle czasu minęło od poprzednich transportów z 
powodu tej przeklętej wojny, ale teraz... Mali, czy ty wiesz, że jesteś coraz większą artystką?

-  Dziękuję ci, miło mi to słyszeć.
-  A stroje ludowe Dorbet zniknęły natychmiast, jak tylko je rozpakowałem. Mam teraz 

długie listy oczekujących.

-  Będziesz mógł zabrać więcej, kiedy do nas przyjedziesz - obiecała Mali. - Czeka tu na 

ciebie wiele prac, zarówno u mnie, jak i w Granvold.

-  Cieszę się bardzo - powiedział zadowolony.
-  Zatem niedługo się zobaczymy.
-  Tak, już się nie mogę doczekać. A poza tym to u was wszystko dobrze?
-  Dziękuję, tak, na nic się nie możemy uskarżać.
-  No to pozdrów serdecznie rodzinę i miej się dobrze, Mali. Kiedy weszła do izby, Havard 

spojrzał na nią uważnie.

-  Telefonował Martin - wyjaśniła Mali, zamykając za sobą drzwi. - Przyjedzie do nas w 

piątek i zostanie na weselu. Zaprosiłam go.

-  Myślisz, że on będzie pasował do naszego wesela?
-  Moim zdaniem tak, a ty masz jakieś wątpliwości? Skoro już jest w naszych okolicach, to 

go zaprosiłam. Ten człowiek wiele znaczy dla nas wszystkich w Stornes.

-  Owszem - przyznał Havard ponuro. - Moim zdaniem nawet trochę za wiele.
-  Havard, przestań - zawołała Mali oburzona. - Między nami nigdy nic nie było, dobrze o 

tym wiesz.

-  Ale mało brakowało, prawda?
Mali westchnęła cicho. Nie sądziła, że Havard nadal przeżywa tamtą historię, ale 

najwyraźniej nie może się od niej uwolnić.

-  Jeśli nie chcesz, żeby on tutaj przyjechał, to mogę zaraz zadzwonić i powiedzieć, że 

nie...

-  Nie, nie - przerwał jej pospiesznie. - Wcale tak nie myślałem. Tylko że ja nie czuję się 

pewnie nigdy, kiedy ten facet kręci się wokół mojego domu.

-  Ale naprawdę możesz czuć się pewnie - rzekła Mali z naciskiem. - Naprawdę możesz, 

Havardzie.

-  Tak, tak - skinął głową. - Skoro tak mówisz, to... 

I więcej już o Martinie Bakkenie nie rozmawiali.
 
-  Johannes! Johannes, zaczekaj.
Johannes odwrócił się i zobaczył, że Johanne biegnie za nim. Serce podskoczyło mu do 

gardła tak, jak zawsze robiło, kiedy rozmawiał z tą dziewczyną.

Dogoniła go, zdyszana, jej długie włosy były potargane. Potrząsnęła głową, żeby odrzucić 

je do tyłu, położyła mu rękę na ramieniu i ciężko dyszała.

-  Ależ ty pędzisz! - uśmiechała się. - Johannes, czy mógłbyś jeszcze raz pomóc mi w 

matmie? Przyglądałam się zadaniom, ale niewiele rozumiem, jak zwykle.

-  Oczywiście, że mogę ci pomóc - zgodził się Johannes. - Tylko kiedy mogliśmy to 

zrobić? Lekcje są zadane na jutro.

-  No właśnie, ale może mógłbyś przyjść do mnie na stancję...
Johannes ze świstem wciągnął powietrze. Przyjść do niej na stancję! Być z nią sam na 

sam... Serce głośno tłukło mu się o żebra.

-  Możesz przyjmować gości na stancji?
-  Mogę, byleby nie siedzieli do późna. Powiem gospodyni, że będziesz mi pomagał w 

nauce, z pewnością się uda. Ta pani, u której mieszkam, nie jest taka kompletnie 
beznadziejna.

-  Najpierw muszę jednak iść do domu na obiad - rzekł Johannes lekko zdyszany z 

przejęcia. - Ale potem mogę do ciebie przyjść. Tak gdzieś o wpół do szóstej.

-  Och, jak dobrze - rozpromieniła się Johanne. - A wiesz, gdzie ja mieszkam?
-  Tak, ja... owszem, wiem.
Johannes poczerwieniał. Nie bardzo chciał ujawniać, że wiele razy spacerował koło domu, 

w którym ona mieszka, w nadziei, że ją spotka. Nigdy jednak mu się nie poszczęściło.

-  W takim razie będę na ciebie czekać o wpół do szóstej - powiedziała, odgarniając włosy 

z opalonej twarzy. - Dziękuję, Johnnes, jesteś prawdziwym kolegą!

Wspięła się na palce i złożyła czuły pocałunek na jego policzku. Potem puściła jego rękę i 

pomachała.

-  Zatem do zobaczenia.
Johannes stał przez dłuższą chwilę i patrzył w ślad za nią. Johanne pobiegła lekko w dół 

ulicy, raz jeszcze się obejrzała i pomachała mu. Johannes uniósł rękę i odwzajemnił 
pozdrowienie. Potem dotknął policzka, na którym wciąż czuł jej pocałunek. Jest bardzo 
szczodra, jeśli chodzi o całusy, myślał. Już poprzednio też pocałowała go w policzek, kiedy 
wytłumaczył jej zadania z matematyki. Mimo wszystko to nie są prawdziwe pocałunki... Z 
uśmiechem pogładził się po policzku. Potem kopnął jakiś kamień, który poleciał wzdłuż 
ulicy. Johannes zaczął pogwizdywać. Złoży Johanne wizytę na jej stancji! Na samą myśl o 
tym czuł motylki w żołądku. Może nawet zbiorę się na odwagę i obejmę ją, kiedy będziemy 
siedzieć nad książkami, rozmarzył się. Objąć ją naprawdę... Nie można się jednak spieszyć, 
powinien czekać i obserwować, jak się sprawy rozwiną. Gunnar powiedział, że Johanne ma 
do niego słabość. Jak większość dziewcząt - dodał.

Johannes nie bardzo to rozumiał, miał jednak nadzieję, że to prawda, przynajmniej w 

odniesieniu do Johanne. Innymi dziewczynami się nie przejmował. Dla niego istniała tylko 
ona.

 
Był półprzytomny ze zdenerwowania, kiedy przyciskał palcem dzwonek w domu, gdzie 

mieszkała Johanne. Gdzieś w głębi otworzyły się drzwi, na ganku zapaliło się światło. W 
drzwiach ukazała się chuda starsza kobieta.

-  Słucham?
-  Ja chciałem... Jestem szkolnym kolegą Johanne.
-  Ach, to ty masz jej pomagać w matematyce?

-  Tak - bąknął Johannes, któremu zaschło w ustach. - Nazywam się Johannes Stornes.
-  Johanne! - zawołała pani, odwracając głowę w stronę korytarza. - Przyszedł twój szkolny 

kolega.

Znowu usłyszał, że otwierają się jakieś drzwi. Rozległy się pospieszne kroki na korytarzu i 

Johanne stanęła na ganku.

-  Cześć, Johannes - przywitała go. - Dziękuję ci, że przyszedłeś.
Johannes został wpuszczony do środka i poszedł za Johanne korytarzem do drzwi, które 

ona zostawiła lekko uchylone.

-  Nie dłużej niż do dziesiątej! - zawołała za nimi gospodyni.
Do dziesiątej, myślał Johannes zachwycony. Toż to cała wieczność. Może się wydarzyć 

wiele, zanim wybije dziesiąta. Johanne zamknęła drzwi.

-  Daj, powieszę twoją kurtkę - poprosiła, wyciągając rękę. Johannes zdjął z siebie cienką 

kurtkę i podwinął rękawy czystej koszuli, w którą się przebrał z okazji wizyty. Nerwowo 
przeczesał ręką swoje ciemne loki. Pokój Johanne był bardzo podobny do jego izby. Pewnie 
większość pokoi na stancjach jest tak właśnie urządzona, pomyślał Johannes. Stawiają w nich 
łóżko i nocną szafkę, szafę na ubrania i umywalkę. Oprócz tego stół i dwa krzesła. To właśnie 
na stole leżały szkolne książki Johanne.

-  Dzisiaj też próbowałam - wyjaśniła, przysuwając mu krzesło. - Ale kompletnie nic nie 

rozumiem.

-  Czego dokładnie nie rozumiesz?
-  Wszystkiego - westchnęła dziewczyna i opadła na drugie krzesło. Wyciągnęła przed 

siebie swoje długie nogi. - W matmie jestem kompletnie beznadziejna. To właściwie cud, że 
dostałam się do tej szkoły. Ale nie ze wszystkich przedmiotów jestem taka marna. Myślę, że 
wybiorę klasę z angielskim - wyjaśniła. - Po dwóch latach. I jeśli dotrwam do tego czasu.

-  Ja mam zamiar wybrać klasę realną - powiedział Johannes, otwierając podręcznik do 

matematyki. - Chciałbym być weterynarzem, a wobec tego...

-  Tak czy inaczej maturę będziemy zdawać razem - uśmiechnęła się. - Jeśli ja po drodze 

nie odpadnę.

-  Na pewno nie odpadniesz. Ja ci mogę w matematyce zawsze pomagać. Jeślibyś chciała.
-  Dziękuję, chciałabym, i to więcej niż chętnie.
Pochylili się nad książkami. Johannes siedział blisko dziewczyny i myślał, że ona bardzo 

ładnie pachnie. Włosy Johanne łaskotały go po policzku, musiał nad sobą panować z całych 
sił, żeby nie położyć ręki na jej pochylonej głowie. Żeby nie zacząć się bawić jej włosami.

Dość szybko rozwiązali wszystkie zadania.
-  To niewiarygodne - szczebiotała Johanne przejęta. - Teraz ja już wszystko rozumiem.
Kiedy podniosła głowę, znalazła się jeszcze bliżej niego. Właściwie głowy obojga się 

stykały. Zanim Johannes zdążył pomyśleć, co robi, objął ją ramieniem i przyciągnął do siebie. 
Johanne nie stawiała oporu. Uniosła ku niemu zarumienioną twarz i uśmiechnęła się. 
Johannes nie był w stanie się opanować. Pocałował ją bardzo delikatnie. Właściwie muskał 
wargami jej wilgotne, różowe usta. Johanne zarzuciła mu ręce na szyję i otworzyła usta. Jej 
ciepły język bawił się jego wargami, Johannesowi kręciło się w głowie.

-  Pocałuj mnie porządnie - wyszeptała Johanne. - Tak naprawdę!
Johannes nie bardzo wiedział, co to znaczy „porządnie". Johanne musiała to zrozumieć, bo 

przejęła inicjatywę. Trzymała mocno jego głowę i całowała go zmysłowo. Jemu wciąż kręciło 
się w głowie. Trzymał ją mocno i odwzajemniał pocałunki. Otworzył usta tak, jak to zrobiła 
Johanne. Ona z wolna opuściła ręce i patrzyła na niego wyzywająco.

-  Czy ty wiesz, ile dziewczyn się w tobie kocha? 
Johannes zrobił się czerwony.
-  To jest prawda - zapewniała. - I zresztą nie ma się czemu dziwić. Bo jesteś 

najprzystojniejszy ze wszystkich chłopaków w naszej szkole.

-  Tak uważasz? - szepnął zdyszany.
-  Owszem - uśmiechnęła się. - Musiałeś chyba zauważyć, że tak uważam, prawda?
-  Myślałem, że chodzi ci o matmę.
-  Owszem, o matmę też. Ale najbardziej o ciebie. Johannes znowu poczuł, że kręci mu się 

w głowie. Był taki zakochany i szczęśliwy. Znowu objął Johanne i mocno ją do siebie 
przyciągnął.

-  Inne mnie nie obchodzą - szepnął. - Tylko ty.
-  Więc ty też jesteś we mnie zakochany?
W milczeniu pokiwał głową. Czuł jej miękkie piersi na swoim ciele.
-  W takim razie jesteśmy parą, Johannes?
-  Jeśli chcesz, to tak.
-  Chcę.
Gwałtowne uczucia przepełniały serce Johannesa. Nigdy nie był szczęśliwszy. Johanne jest 

jego dziewczyną. Trudno w to uwierzyć.

Usiedli na łóżku przytuleni do siebie, Johannes położył ramię na jej barkach. Johanne 

zwróciła ku niemu twarz i znowu go pocałowała.

-  W przyszłą niedzielę jest zabawa w lokalu - poinformowała. - Może poszlibyśmy tam 

razem?

-  W przyszłą niedzielę to ja muszę jechać do domu - bąknął trochę niewyraźnie. - U nas 

we dworze będzie wesele.

-  To ty pochodzisz z dworu?
-  Właściwie to nie. Moi dziadkowie mają duży dwór. Ja się tam wychowywałem. Teraz 

żeni się mój wujek. Muszę tam być.

-  Zabawy będą też w inne niedziele - zgodziła się Johanne. - Czy to prawda, co mówi 

Gunnar, że ty grasz na skrzypcach?

-  Prawda, gram.
-  A zagrałbyś mi kiedyś?
-  Lubisz muzykę?
-  Lubię, chociaż gry na skrzypcach nie słuchałam wiele - przyznała. - Ale jeśli ty grasz, 

to...

Johannes nie zauważył, jak szybko mija czas. Nagle okazało się, że już dziesiąta.
-  Johanne, dochodzi dziesiąta - rozległo się na korytarzu tak blisko, jakby gospodyni stała 

pośrodku pokoju.

Odskoczyli od siebie przestraszeni. Johannes wstał trochę sztywny. Przez ostatnią godzinę 

siedział w dość niewygodnej pozycji, trzymając Johanne w ramionach, ale nie chciał się 
poruszyć w obawie, czy wtedy ona nie odsunie się od niego.

-  Tak, Johannes już wychodzi - odparła Johanne.
Stali naprzeciwko siebie pośrodku pokoju. On objął ją i jeszcze raz pocałował. Całował ją 

długo, przymknął oczy i miał wrażenie, że unosi się w powietrzu.

-  Dobranoc - szepnęła Johanne. - Teraz jesteśmy parą, Johannesie.
-  Tak, teraz jesteśmy parą - powtórzył jej słowa niczym przysięgę. - Dobranoc, Johanne.
 
Tego wieczora długo nie mógł zasnąć. Pulsujący niepokój dręczył jego ciało, jakieś 

napięcie nie dawało mu zasnąć. Johanne jest moją dziewczyną, myślał oszołomiony. I to ona 
chciała, żebyśmy zostali parą.

Nagle wszystko zrobiło się dobre i przyjemne. Wyjazd do domu, którego do niedawna nie 

mógł się doczekać, nie był już taki ważny. Johannes wiedział jednak, że musi pojechać. Ale to 
tylko jedna niedziela, a potem wróci. Wróci do Johanne.

 
 

ROZDZIAŁ 12.

 
Martin Bakken przyjechał w piątek przed weselem, jak się umówili. Mali zobaczyła przez 

okno, jak taksówka Hogberga wjeżdża na dziedziniec, i wybiegła powitać gościa. Ze 
zdenerwowania bolał ją żołądek. Od bardzo dawna nie widziała Martina, a kiedy ostatnio się 
żegnali, sytuacja nie była sympatyczna. W końcu jednak uznała, że może go znowu spotkać. 
Rozprawiła się we własnym sumieniu z tym, co się wydarzyło w Ameryce. Z czasem uczucia 
łagodnieją. Nie wszystko, co się stało, było wyłącznie jego winą, wiele razy sobie to 
powtarzała. Teraz, kiedy czuła się pewna siebie i wiedziała, czego chce, przestała się obawiać 
spotkania z Martinem. To mimo wszystko miły człowiek, poza tym znaczy tak wiele dla jej 
tkactwa, a przez to dla sytuacji ekonomicznej całego dworu. Przecież możemy być tylko 
przyjaciółmi, myślała. Trzeba tylko, żebyśmy oboje znali zasady. No i teraz te zasady są już 
jasne. Przynajmniej Mali nie ma żadnych wątpliwości.

Spostrzegła, że Martin się postarzał. Na skroniach miał siwe włosy, a twarz była bardziej 

poorana zmarszczkami, niż Mali zapamiętała. Poza tym był taki sam - wysoki, szczupły i 
elegancki.

-  Mali. Ile to czasu minęło - ujął obie jej ręce i ściskał serdecznie.
-  Ja właśnie przed chwilą myślałam o tym samym - przyznała Mali. - Jeśli dobrze 

pamiętam, to skończyłeś na wiosnę pięćdziesiąt lat?

-  Niestety, skończyłem - uśmiechnął się. - I moje urodziny nie przeszły w milczeniu - 

zapewniam cię. Zresztą było to też bardzo przyjemne, chociaż w takim dniu człowiek czuje 
się starcem.

-  Przywykniesz - roześmiała się Mali. - Mówię z własnego doświadczenia.
-  A ty nie zmieniłaś się ani odrobinę - stwierdził Martin, przyglądając się jej uważnie. - 

Wciąż jesteś taką samą pięknością.

-  No, teraz to już przesadzasz - roześmiała się Mali. - Zaczynam się starzeć, ale takie jest 

życie. Człowiek nie może zatrzymać czasu.

-  A tutaj, jak widzę, wszystko po staremu - powiedział, rozglądając się wokół.
-  Tak, pominąwszy sprawę Oi, o której ci wspominałam. To była straszna tragedia, 

wygląda jednak na to, że teraz znowu wszystko będzie dobrze. No i wnuki rosną - dodała. - 
Po nich najlepiej się poznaje, jak się człowiek zestarzał.

-  Cieszę się, że spotkam ich znowu.
-  No a co u ciebie?
-  Jak ci mówiłem przez telefon, moje małżeństwo było pomyłką, którą, niestety, odkryłem 

za późno. Na szczęście byliśmy tylko my, dwoje dorosłych ludzi, więc... Byłoby gorzej, 
gdybyśmy mieli dzieci.

-  Mimo wszystko to bardzo smutne - rzekła Mali.
-  Tak, to bardzo smutne zawsze, kiedy wspólne życie nie funkcjonuje jak trzeba, ale bywa 

i tak. Teraz pozostanę już sam do końca życia. Nie chcę się znowu z nikim wiązać. To, co 
mogło było mi się udać...

Umilkł, ale Mali wiedziała, co chciał powiedzieć. Martin myślał o nich dwojgu. On wciąż 

wierzył, że małżeństwo z nią byłoby udane. Poczuła, że się rumieni, ale milczała. Zamiast 
tego wzięła go pod rękę i poprowadziła w stronę ganku.

-  Zapraszam do środka, Martin.
-  No, a jak przygotowania do wesela? Sprawy idą zgodnie z planem?
-  Tak, myślę, że wszystko jest pod kontrolą. To nie będzie wielkie wesele. Wiesz, Oja był 

już raz żonaty, więc... Mimo to uzbierało się blisko pięćdziesięciu gości, a to i tak sporo.

-  No tak, przygotować przyjęcie na tyle osób - przytakiwał Martin. - Ale ja doczekać się 

nie mogę, kiedy zobaczę resztę twoich prac, Mali. Myślisz, że moglibyśmy zaraz pójść do 

twojej pracowni? A potem zobaczymy Dorbet i jej stroje ludowe. Kiedy będę mógł się z nią 
spotkać?

-  Myślałam, że przejdziemy się do Granvold po obiedzie. Będziesz mógł zobaczyć dwór, 

w którym Dorbet mieszka. Ona ma cały stos gotowych strojów, nie było sensu przenosić ich 
tutaj. Dorbet zaprasza na kawę.

-  Bardzo się cieszę - uśmiechnął się Martin. - Jeśli ty znajdziesz trochę czasu mimo tych 

przygotowań, to możemy iść.

-  Tyle czasu to jeszcze znajdę - obiecała Mali i wprowadziła go do domu. - Może najpierw 

pokażę ci twój pokój? Będziesz mógł doprowadzić się do porządku po podróży.

Martin skinął głową i poszedł za nią po schodach na górę.
-  Oto twój pokój, mam nadzieję, że będziesz się tutaj dobrze czuł.
-  Z pewnością tak będzie. Mam taki wspaniały widok na fiord i góry... Stornes to bardzo 

piękne miejsce.

-  Tak, to prawda. A powiedz mi, co u Jenny, Martin?
-  U Jenny wszystko w porządku. Mam ci przekazać jej najserdeczniejsze pozdrowienia. 

Jenny nadal mieszka u mnie. I tak to już chyba zostanie - dodał. - My się po prostu chyba 
razem zestarzejemy. Miło jest mieć ją w domu, mam więc nadzieję, że mnie nie opuści.

-  Ona też nie wyszła ponownie za mąż?
-  Nie, i nie wygląda na to, żeby miała jakieś zamiary. Ale z tym to nigdy nie wiadomo - 

dodał z uśmiechem. - Miłość nie kieruje się przecież wiekiem, więc wciąż wszystko może się 
zdarzyć, jeśli chodzi o moją siostrę.

-  Zejdź na dół, jak już się trochę ogarniesz - powiedziała Mali, bo bardzo chciała 

rozmawiać o czymś innym. - Za niecałe pół godziny będzie obiad.

Kiedy Martin wszedł do izby, Havard już tam był. Obaj mężczyźni przywitali się. Havard 

był trochę skrępowany, zauważyła Mali. Martin też musiał to spostrzec, ale nic nie dał po 
sobie poznać. Usiadł i zaczął rozmawiać z Havardem o wojnie. Opowiadał o USA i pytał, jak 
przetrwali te lata tutaj we wsi. Havard opowiadał o zatopieniu statku w wodach fiordu, o 
trudnych dniach w letniej oborze i o Davidzie, którego ukrywali w domku na Parceli. W 
miarę rozmowy Havard łagodniał, bo miał uważnego słuchacza, który od czasu do czasu 
zadawał interesujące pytania.

-  My tutaj w górach mieliśmy sporo szczęścia - powiedział w końcu. - Nie straciliśmy 

nikogo. Nie wszędzie sprawy ułożyły się tak dobrze, o nie.

Przy obiedzie rozmowa toczyła się swobodnie. Martin potrafi zainteresować ludzi, 

pomyślała Mali. Był swobodny i wesoły, wiele razy spowodował, że zebrani wybuchali 
śmiechem. Mali spostrzegła, że zarówno Helene, jak i obie służące zerkają na niego 
ukradkiem. Zawsze tak jest, pomyślała z uśmiechem. Martin skupia na sobie uwagę pań, 
gdziekolwiek się pojawi, widziała to wielokrotnie również w USA. Ingeborg wróciła już do 
pracy. Lekarz uznał, że jest zupełnie zdrowa, ona sama powtarzała, że czuje się jak nowo 
narodzona. Mali domyślała się, że Ingeborg brakowało zarówno ludzi, jak i pracy. Jest zbyt 
żywotną osobą, by mogła kręcić się jedynie po tym niewielkim obejściu, które ona i O1av 
mają przy letnich oborach. Od czasu do czasu przychodziła do dworu, ale niezbyt często. Nie 
chciała przesiadywać, skoro nie mogła pracować, myślała Mali. Bardzo się cieszyła, że ma 
Ingeborg w czasie tego wesela, kiedy potrzebna jest wszelka pomoc. Wynajęli zresztą trzy 
dodatkowe dziewczyny do pomocy w kuchni i do obsługi gości, Mali miała nadzieję, że to 
wystarczy. Ona sama postanowiła mieć wolne w tym dniu, nie będzie nic robić, chociaż to 
ona będzie musiała wszystkiego dojrzeć, choćby kątem oka.

-  Teraz mężczyźni niech wniosą stoły - powiedziała, kiedy skończyli obiad. - A wy 

możecie zacząć nakrywać, Ane. Ja pójdę z Martinem do Granvold, ale nie zostaniemy tam 
zbyt długo. Mam nadzieję, że dacie sobie radę beze mnie?

-  Wszystko będzie dobrze - obiecała Ane. - Nie przejmuj się, po prostu idź.

-  A może mógłbym obejrzeć twoje prace, zanim wyjdziemy? - poprosił Martin. - Wprost 

nie jestem w stanie dłużej czekać.

-  Owszem, możesz zobaczyć - zgodziła się Mali. - Wstąpimy na krótko do mojej 

pracowni, zanim pójdziemy do Granvold.

Martin zaniemówił z podziwu nad jej wspaniałymi tkaninami. Gładził rękami barwne 

narzuty i piękne kilimy, kręcąc wciąż głową.

-  To niewiarygodne - rzekł cicho, zerkając na Mali. - Wciąż się bardzo rozwijasz. Te prace 

są po prostu cudowne. Trudno mi uwierzyć, że chcesz je wysłać z kraju. Powinnaś je 
sprzedawać tutaj, w całej Norwegii. Zyskać narodową sławę.

-  Zdarza się, że sprzedam jakiś kilim lub narzutę do banku czy ratusza lub gdzie indziej - 

przyznała Mali. - Ale nieczęsto, bo czasy temu nie sprzyjają. A sława... jestem przecież dość 
znana - rzekła. - Zresztą nie gonię za sławą. Ty natomiast płacisz dobrze, nie mam się na co 
skarżyć.

-  W każdym razie w St. Paul zdobyłaś już sobie nazwisko. I w Minneapolis także - 

powiedział Martin, odkładając na bok barwną narzutę. - Szczerze mówiąc, jesteś znana na 
całym Środkowym Zachodzie.

-  I to mi wystarczy - uśmiechnęła się Mali. - Najbardziej cieszę się z tego, że sprzedajesz 

moje wyroby.

-  Powinnaś je sprzedawać także tutaj w kraju - powtórzył Martin. Patrzył na nią bardzo 

zadowolony. - Już nie mogę się doczekać tej chwili, kiedy przywiozę to wszystko do domu.

Mali poczuła się zakłopotana, więc wstała.
-  No to może już pójdziemy?
-  Ja najchętniej spędziłbym tutaj resztę dnia - oznajmił Martin, rozglądając się po izbie. - 

Musimy jednak chyba iść. Może jeszcze później będzie okazja, żebym tu przyszedł.

Ruszył ku drzwiom.
-  Tak się cieszę, że odwiedzimy Dorbet i obejrzymy uszyte przez nią stroje. Pomyśleć, że 

od naszego ostatniego spotkania ona stała się dorosłą kobietą. I matką dwojga dzieci, prawda?

-  Tak, jest matką dwojga dzieci, a poza tym gospodynią w wielkim dworze. Tak, tak, 

dzieci szybko rosną.

-  To właśnie jest takie niezwykłe, że aż trudno uwierzyć - powiedział, zerkając na Mali 

spod oka. - Że ty masz dorosłe dzieci i duże wnuki. Kiedy myślę o... - Pospiesznie przetarł 
ręką twarz, zarumienił się lekko. Nie dokończył zdania. Zamiast tego otworzył drzwi i 
wyszedł. Mali wyszła za nim i zamknęła pracownię. Bez słowa zeszli na dół.

 
Dorbet powitała ich na dziedzińcu w Granvold. Musiała nas widzieć, pomyślała Mali. 

Dlatego wyszła. Dorbet była rozpromieniona. Jasne gęste włosy spięła po bokach dwoma 
grzebieniami i opuściła je na plecy, ciemnobrązowe oczy patrzyły radośnie na mężczyznę, 
który podawał jej rękę.

-  Jak myśmy dawno się nie widzieli, Dorbet - mówił Martin, ujmując jej dłoń w obie ręce. 

- Wtedy byłaś jeszcze młodą dziewczyną. Tymczasem teraz...

Słowa zawisły w powietrzu, nikt jednak nie miał wątpliwości, o czym Martin myśli. 

Dorbet stała się promienną pięknością, stała przed nim z czarującym uśmiechem.

-  Bardzo czekałam na twój przyjazd - powiedziała. - I bardzo mi miło, że znalazłeś czas, 

żeby zajrzeć także do nas tu w Granvold. Nakryłam do kawy na dworze przy tej pięknej 
pogodzie, ale jeśli chcesz, to możesz najpierw obejrzeć stroje - dodała. - Zniosłam je 
wszystkie na dół i rozłożyłam w salonie.

Martin bardzo chwalił jej prace, Dorbet rumieniła się z radości po korzonki włosów.
-  Powinnaś sama przyjechać do Ameryki - powiedział z uśmiechem. - Nie można sobie 

wyobrazić lepszej reklamy, niż byłabyś ty, chodząca po sklepie w ludowym norweskim 
stroju.

-  Dorbet jest teraz bardzo zajęta - wtrąciła Mali pospiesznie. - Ma dwór, męża i dwoje 

dzieci. Nie, żadnej podróży do Ameryki nie będzie, to jedno jest pewne.

-  No ale może później - nie ustępował Bakken. - Kiedy dzieci już podrosną.
-  Szczerze mówiąc, nie miałabym nic przeciwko temu - przyznała Dorbet. - Chętnie bym 

kiedyś pojechała.

-  Nie mówisz tego poważnie - rzekła Mali ostrzej, niż zamierzała. Nie podobało jej się, że 

rozmowa przyjmuje taki kierunek. - A ty miałeś jej nie kusić - przypomniała Martinowi. - W 
tej sprawie byliśmy zgodni, o ile pamiętam.

-  Owszem, byliśmy - potwierdził Martin. - Ale ja przecież nie myślałem, żeby Dorbet 

jechała w tej chwili. Z czasem jednak mogłaby odbyć taką podróż, jak ty, Mali - dodał, 
spoglądając na nią z ukosa. - Dorbet naprawdę sobie na to zasłużyła.

Mali nie odpowiadała. Zdenerwowało ją, że Martin tak powiedział. Dorbet tak łatwo ulega 

pokusom. A marzyła o podróży do Ameryki od czasu, kiedy Mali tam była, matka wiedziała o 
tym bardzo dobrze. Muszę jej to jakoś wyperswadować, myślała zatroskana i spoglądała na 
córkę, która wciąż stała rozpromieniona, z zarumienionymi policzkami i lśniącym wzrokiem. 
Nie spuszczała oczu z Martina Bakkena. Było oczywiste, że on jej się podoba i że jej 
imponuje. On zresztą też nie jest chyba całkowicie obojętny wobec jej młodzieńczej urody, 
pomyślała Mali. Będę musiała wylać kubeł zimnej wody na nich oboje.

-  No to teraz chodźmy napić się kawy - rzekła. - Ja muszę niedługo wracać do Stornes. 

Czeka tam na mnie dzisiaj mnóstwo pracy.

W tym samym momencie weszła służąca z Ruth Margrethe na ręce. Dziecko było zaspane 

i miało śliczne rumieńce na policzkach.

-  Och, a to nasza mała dziewczynka - uśmiechnęła się Mali. - Spałaś, kochanie?
-  Tak - odparła Dorbet i wzięła dziecko na ręce. - Zrobiła sobie małą drzemkę po obiedzie.
-  Boże drogi, jaka ona podobna do swojej mamy - zachwycał się Bakken i głaskał Ruth 

Margrethe po włoskach. - Ta sama śliczna karnacja.

Dziecko cofnęło się lekko spłoszone i patrzyło na gościa wielkimi oczkami. Otoczyło 

rączką szyję matki i tuliło się do niej.

-  No dobrze, to chodźmy na kawę - zapraszała Dorbet. - Zaraz powiem w kuchni, że mają 

podawać.

Siedzieli przy kawie i miło rozmawiali. Bakken opowiadał o sklepach i życiu w Stanach, a 

Dorbet słuchała z wielkim zaciekawieniem. On jednak nie wspomniał już o żadnym 
wyjeździe do Ameryki. Może nareszcie zmądrzał, miała nadzieję Mali.

-  W takim razie do zobaczenia jutro na weselu - powiedział, ściskając rękę Dorbet na 

pożegnanie.

-  Być może spotkamy się jeszcze wcześniej - uśmiechnęła się Dorbet. - Zamierzam po 

podwieczorku przyjść do Stornes i trochę pomóc.

-  Dajemy sobie radę - wtrąciła Mali. - Nie musisz przychodzić, jeśli nie możesz.
-  Ale ja bym chciała - upierała się Dorbet. - Jeszcze by tego brakowało, żebym nie 

pomogła w przygotowaniu wesela brata. Upiekłam też ciasto, które przyniosę. Zresztą pewnie 
dużo ludzi przyniesie dzisiaj swoje dary.

-  Pewnie tak, ale teraz musimy już iść - przerwała Mali. - Zatem czekamy na ciebie, jeśli 

będziesz miała czas.

-  Masz jej nie kusić tym wyjazdem do USA, Martin - powtórzyła Mali, kiedy wracali do 

Stornes. - Ją tak łatwo namówić do takich rzeczy, a przecież jest potrzebna tutaj.

-  Dobrze to rozumiem - zgodził się. - Ale to by było dla niej wielkie przeżycie. Nie 

mówiąc już o tym, jaka by to była fantastyczna reklama sklepów i strojów - dodał. - Dorbet 
zrobiłaby na tym interes, jestem tego pewien.

-  Ale tam jest tyle rzeczy, które mogłyby ją kusić - powiedziała Mali. - Uważam, że nie 

należy wystawiać jej na taką próbę.

Martin popatrzył na nią z wielką powagą.
-  Nie wierzysz, że Jenny i ja bylibyśmy dla niej dobrymi opiekunami, Mali?
-  Owszem, pewnie byście byli - zgodziła się.
On może nawet zająłby się Dorbet lepiej, niż przypuszczam, pomyślała w głębi duszy. 

Widziała spojrzenia, jakie posyłał jej córce, było to coś więcej niż zwyczajne 
zainteresowanie, bez względu na różnicę wieku. Nie, z wyjazdu do Ameryki na razie nic nie 
będzie, pomyślała. Dopóki ja mam coś w tej sprawie do powiedzenia.

-  Nic z tego nie będzie - oznajmiła krótko.
-  No tak, rozumiem, że sobie tego nie życzysz - westchnął, spoglądając na nią z ukosa. - 

Nie będę już wracał do tej sprawy. Moja droga, nie kłóćmy się z tego powodu - poprosił i 
położył dłoń na jej ramieniu. - Naprawdę sprawa nie jest tego warta.

-  W takim razie powinieneś przestrzegać reguł gry - rzekła Mali, wpijając w niego wzrok. 

- Rozumiesz to?

Kiwnął głową na znak, że rozumie. Dalej szli w milczeniu. Mali jednak odczuwała pewien 

niepokój. I był on związany z Martinem. Nie była pewna ani jego, ani Dorbet.

 
 

ROZDZIAŁ 13.

 
Kiedy w sobotę rano Mali rozsunęła firanki, wielkie kłęby delikatnej mgły unosiły się nad 

fiordem, ale niebo było czyste i niebieskie. Będzie słoneczny wrześniowy dzień, stwierdziła.

-  Dzień mamy piękny - powiedziała i odwróciła się do Havarda, który też wstawał z łóżka. 

- Już świeci słońce na pogodnym niebie.

-  Świetnie - ucieszył się, wkładając koszulę. - Przy dobrej pogodzie wszystko jest 

łatwiejsze, kiedy dom wypełnia tłum ludzi.

-  I ludzie czują się lepiej - przyznała Mali. - Część gości chętnie posiedzi po prostu na 

dworze. Bardzo dobrze, cieszę się.

Na dole nakryła pięknie jeden stół. Miała nadzieję, że para młoda zechce coś zjeść, zanim 

oboje zaczną się ubierać do ślubu. Martin też przecież będzie na śniadaniu. Przypominała 
sobie te miłe śniadania, które jadali wspólnie w Stanach. Tutaj to już nie to samo, ale chciała, 
żeby też było elegancko, skoro już do nich przyjechał.

Wkrótce wszyscy domownicy przyszli na śniadanie, także Helene razem z Oją. Mali 

spostrzegła, że dziewczyna jest blada.

-  Chyba nic ci nie dolega? - spytała zatroskana, patrząc na przyszłą synową. - Masz po 

prostu białą twarz.

-  Nie, nie jestem chora - zapewniła Helene. - Jestem tylko potwornie spięta. Czuję, 

jakbym w żołądku miała pełno motyli.

-  Dobrze ci zrobi, jak coś zjesz, to zawsze uspokaja żołądek - doradzała Mali. - Potrzeba ci 

tego.

-  Nie wiem, czy będę w stanie coś przełknąć - jęknęła Helene. - Jest mi po prostu 

niedobrze.

-  W takiej sytuacji naprawdę trochę jedzenia i filiżanka kawy dobrze ci zrobi - 

przekonywała Mali. - Po prostu spróbuj. Już niedługo przyjdzie Dorbet, żeby pomóc ci się 
przebrać, prawda?

-  Owszem, obiecała to wczoraj, polegam na niej.
-  Dzień dobry wszystkim i gratulacje z powodu uroczystego dnia - zawołał Martin, który 

też się właśnie pojawił. - Czy wszystko jest pod kontrolą? A zapachy są po prostu pyszne, już 
z daleka je czuć, mam wrażenie, że najsmaczniejszy wydobywa się z pralni.

-  Tak, bo tam się gotuje zupa mięsna - wyjaśniła Mali. - Ale tak, wszystko jest pod 

kontrolą. Proszę bardzo, siadaj, zjedzmy śniadanie.

Zgodnie z swoim zwyczajem Martin zdołał poprawić nerwowy nastrój w ciągu kilku 

minut. Nawet Helene była w stanie zjeść kanapkę i wypić kubek kawy, na jej bladej twarzy 
pojawiły się też lekkie rumieńce. Mali natomiast jadła niewiele. Musiała mieć dosłownie oczy 
dookoła głowy, myśleć o wszystkim i wszystkiego dopilnować, zanim wyjadą do kościoła. 
Spiżarnia była pełna ciasta, w pralni dochodziła zupa, a stoły zostały nakryte. Na razie jest jak 
trzeba.

-  A ty jesteś najpiękniejsza - stwierdził Havard, kiedy on i Mali przebierali się w swojej 

sypialni.

-  Przestań - uśmiechnęła się Mali, obracając się przed lustrem.
Jej zielona sukienka nie była nowa, ale leżała znakomicie. Włosy upięła w ciężki węzeł na 

karku. Bardzo jej w tym było do twarzy, sama musiała to przyznać.

-  Jesteś taka jak wtedy, kiedy spotkałem cię po raz pierwszy - powiedział Havard i 

przytulił żonę. - Nie widzę, żebyś się zmieniła.

-  Jesteś po prostu bardzo miły - szepnęła i ona również przytuliła męża. - Ale ja o tobie też 

tak myślę, ty też się nie zmieniłeś. Chociaż przecież się postarzeliśmy, Havardzie.

-  Człowiek ma tyle lat, na ile się czuje - odparł, przyczesując włosy.
-  No to ile ty masz lat w takim razie? - uśmiechnęła się Mali.
-  To zależy - mówił, pochylając się przed lustrem, żeby sprawdzić, czy przedziałek jest 

prosty. - Dzisiaj mam około trzydziestki, tak mi się wydaje.

Mali zapinała naszyjnik i uśmiechała się lekko. Ona też dzisiaj nie czuła się stara. Cieszyła 

się na ten dzień i na radosne święto. Cieszyła się, że Oja znowu jest szczęśliwy i że Mała Mali 
nie posiada się z radości, że może być druhną. Czeka ich dzień pełen radości, a w takie dni 
Mali wiedziała, że żyje. Coraz częściej jednak bywało, że czuła się stara i zmęczona. Uniosła 
głowę i uśmiechnęła się do siebie w lustrze. Teraz nie trzeba o tym myśleć! Dzisiaj w domu 
panować będzie tylko radość.

 
Ślub był piękny i bardzo uroczysty. Oja czystym, mocnym głosem odpowiedział „tak" na 

pytanie pastora. Helene była jakby nieco ostrożniejsza, ale i ją usłyszeli ludzie w ostatnich 
ławkach, choć właściwie odpowiedziała szeptem.

Gdy wyszli, na kościelnym cmentarzu Mali objęła Małą Mali i uściskała ją serdecznie.
-  Byłaś bardzo piękną druhną, kochanie - pochwaliła. - Słyszałam, że wielu ludzi cię 

podziwiało.

-  Naprawdę? - rozpromieniło się dziecko.
-  Naprawdę.
-  Tak strasznie się denerwowałam...
-  Ale nikt tego nie widział, możesz mi wierzyć. A jaka byłaś śliczna - dodała, gładząc jej 

niebieską sukienkę. - Wyglądasz niczym księżniczka.

W tej chwili podeszły do nich Tordhild i Marilena.
-  Byłaś nadzwyczajna, Mała Mali - uśmiechnęła się Tordhild, głaszcząc dziewczynkę po 

włosach.

-  Ja jej właśnie przed chwilą powiedziałam to samo - wtrąciła Mali.
-  A ja nigdy nie byłam druhną - zmartwiła się Marilena. - Bardzo bym chciała kiedyś nią 

zostać.

-  No właśnie, tylko nie wiem, kto się teraz będzie żenił - rzekła Tordhild. - Tutaj jakoś nie 

widzę kandydatów. Mała Mali mogła być druhną, skoro jej tata żeni się z Helene.

-  A może Johannes się ożeni? - rzekła Marilena, spoglądając z nadzieją na matkę.

-  Raczej nie sądzę - roześmiała się Tordhild. - On chybaby nie chciał mieć własnej siostry 

w roli druhny. A poza tym na to trzeba poczekać parę lat. Nie wiem, czy wtedy jeszcze 
będziesz chciała być druhną.

-  No właśnie, Johannes - przypomniała sobie Mali i zaczęła się rozglądać. - Nie widziałam 

go w kościele. Czy z nim wszystko w porządku? Jak on się czuje w Orkdal?

-  Wygląda na to, że dobrze - przytaknęła Tordhild. - Ale właśnie do nas idzie. Sama 

możesz go zapytać.

Mali znowu stwierdziła ze zdziwieniem, jakim dorosłym chłopcem stał się Johannes. Był 

teraz wyższy od niej i szczupły. Wydał jej się jakiś obcy w tym ciemnym garniturze.

-  Witaj w domu, Johannes - powitała go, wyciągając do wnuka ręce.
Najchętniej by go objęła i uściskała, liczyła się jednak z tym, że to by mogło być dla niego 

przykre, takie czułości na oczach tłumu ludzi. Chłopiec jest przecież dorosły.

-  Witaj, babciu.
-  A twoja siostra się zastanawia, czy mogłaby być druhną na twoim ślubie? - uśmiechnęła 

się Tordhild. 

Johannes zarumienił się gwałtownie i poruszył niespokojnie.
-  Na razie nie mam małżeńskich planów - burknął trochę zakłopotany.
-  No i bardzo dobrze - roześmiała się Mali. - Dopiero co rozpocząłeś naukę w szkole 

średniej. Jak ci się powodzi w Orkdal?

-  Dobrze, myślę, że jakoś się tam odnalazłem - mówił Johannes. - W szkole też mi idzie 

dobrze.

-  A zaprzyjaźniłeś się już z kimś?
-  Tak, zaprzyjaźniłem się. W mojej klasie jest wielu sympatycznych ludzi.
-  A jakieś sympatyczne dziewczęta? - spytała Mali, przyglądając mu się uważnie.
Johannesowi krew napłynęła do twarzy. Znowu się bardzo zarumienił.
Rany boskie, pomyślała Mali zaskoczona. Musiałam trafić w czułe miejsce. Żeby on się 

tylko nie zaplątał w jakąś nieprzyjemną sprawę, myślała w popłochu. O ile dobrze wiedziała, 
to Johannes nie miał wielkiego doświadczenia z dziewczętami. Jest chłopcem, który podoba 
się wielu, taki niezwykle urodziwy. I taki wyjątkowy. Johannes po prostu zawsze był 
wyjątkowy, myślała. Tak samo jak ojciec. Jeszcze raz wzięła jego rękę i uścisnęła.

-  Mam nadzieję, że nie napytasz sobie żadnej biedy.
-  Nie martw się, nie zrobię tego - odparł, nie patrząc jej w oczy. - Co chcesz przez to 

powiedzieć?

Mali nie chciała mu mówić o swoich przeczuciach, więc znowu poklepała go po ręce i 

uśmiechała się.

-  Nic takiego - odparła. - Przecież ty nie masz więcej niż piętnaście lat.
-  Piętnaście i pół - poprawił.
-  Dobrze, dobrze, ale do małżeństwa jeszcze mimo wszystko nie dorosłeś.
-  Wygląda na to, że teraz my też powinniśmy pójść i złożyć życzenia młodej parze - 

przerwała jej Tordhild. Najwyraźniej nie bardzo ją interesowała ta rozmowa na temat 
małżeństwa. - Chodźmy do nich.

Helene nie była już blada. Promieniała dumą i radością, stojąc przy boku Oi.
-  Gratuluję wam obojgu - powiedziała Mali i objęła synową. - Teraz jesteście 

małżeństwem.

-  I czujemy się z tym znakomicie - odparł Oja z uśmiechem. - Nie mogłem się już 

doczekać tego dnia.

-  No ale wszystko poszło dobrze - cieszyła się Mali i poprawiła Helene welon. - A Mała 

Mali była najlepszą druhną, jaką można sobie wyobrazić.

-  Tak, to prawda - rozpromieniła się Helene i poklepała pasierbicę po policzku. - Byłaś 

naprawdę niezwykła, moja mała.

Mała Mali uśmiechnęła się do niej radośnie. Wkrótce potem ludzie zaczęli wsiadać do 

pojazdów, które miały ich odwieźć z powrotem do Stornes. Oprócz bryczek było też kilka 
samochodów.

-  Tak, no to nareszcie są małżeństwem - westchnęła Mali, kiedy siadała w bryczce obok 

Havarda. - Miejmy nadzieję, że czeka ich długie i szczęśliwe życie razem. Uważam, że Oja 
sobie na to zasłużył.

-  Człowiek nie zawsze dostaje to, na co zasługuje - wtrącił Havard. - Ale tak, miejmy 

nadzieję, że Ten tam w górze popatrzy na nich łaskawym okiem. Miejmy taką nadzieję.

Kiedy minęli zagajnik i zobaczyli przed sobą wieś, Mali głęboko wciągnęła powietrze. Ten 

widok za każdym razem budził w niej takie samo wzruszenie. Fiord leżał spokojny i lśniący, 
słońce zasypywało złotym blaskiem dwory, pola i łąki. We wszystkich obejściach w lekkim 
wietrze powiewały flagi, tworząc świąteczny nastrój.

-  To najpiękniejsze miejsce, jakie znam - powiedziała, wsuwając Havardowi rękę pod 

ramię. - Nie ma ładniejszej okolicy.

-  Boże, jak ty w to wrosłaś - uśmiechnął się Havard. - Choć przecież wtedy, kiedy tu 

zamieszkałaś, nie miałaś wielkich powodów do radości.

-  No właśnie, nie miałam - przytaknęła i nagle poczuła, że do oczu napływają jej łzy. - Ale 

to było tak dawno temu. A potem przeżyłam tutaj długie dobre życie, Havardzie, oboje 
przeżywaliśmy te lata.

-  Ja nigdy nie pragnąłem innego życia - rzekł cicho. - Moje marzenia się spełniły tamtego 

dnia, kiedy zwróciłaś na mnie uwagę.

Mali oparła głowę o jego ramię i westchnęła cicho. Życie mimo wszystko nie ma do 

zaproponowania jedynie radosnych dni, pomyślała i poczuła bolesne ukłucie w sercu. 
Spotkało ją też wiele złego. Tamten ponury czas z Johanem, miłość do Cygana Jo, zdrada 
oraz intrygi. To, co zdarzyło się z Małym Havardem, z Olą Havardem i z Ruth. Sivert i jego 
wybór. Wszystko, co się stało, było niczym kręgi na wodzie, kręgi, które zaczynały się w jej 
życiu. Mimo to nie zamieniłaby go na inne. Bo głównie jednak było ono dobre, dało jej wiele 
prawdziwej radości. I nadal tak będzie. Dopóki mam Havarda, gotowa jestem znieść wiele. 
Mocniej objęła jego ramię i powiedziała głośno:

-  Dopóki jesteśmy razem, Havardzie...
-  Ja też tak myślę - przytaknął, tuląc głowę do jej głowy. - Dopóki jesteśmy razem.
 
Pod wieczór uprzątnięto izbę i przygotowano miejsce do tańca. Starsi goście wycofali się 

do salonu lub porozsiadali się pod ścianami, żeby patrzeć.

Tańce rozpoczął walc młodej pary. Oja wirował z Helene po izbie, a goście otaczali ich 

kołem i bili brawo.

Jaka to piękna para, pomyślała Mali. On wysoki i przystojny w tym ciemnym garniturze, 

ona rozpromieniona w pięknej ślubnej sukni Dorbet.

-  Czy mogę cię prosić? - Havard z uśmiechem dotknął jej barku.
-  Cała wieczność mija między jednym a drugim moim tańcem - powiedziała Mali, kładąc 

mu ręce na ramionach.

-  Ale najważniejsze, że wciąż potrafimy tańczyć, kiedy nadarza się okazja - uśmiechnął 

się Havard i poprowadził ją na środek.

Wkrótce zrobiło się ciasno. Wielu ludzi chciało się bawić po pięciu wojennych latach. W 

tamtym czasie los nie rozpieszczał ich życiem towarzyskim. Mali zauważyła, że Sivert tańczy 
z Tordhild, a Dorbet z Martinem Bakkenem. Zmarszczyła brwi i zaczęła się oglądać za Olą, 
ale nigdzie go nie było. Może wyszedł się przejść. Wciąż patrzyła na Dorbet i Bakkena, po 
prostu nie mogła spuścić z nich wzroku. Pamiętała, jakim znakomitym tancerzem jest Martin. 
Obejmował Dorbet elegancko, bez poufałości, ona zaś patrzyła w niego jak w słońce. Śmiała 
się z czegoś, co powiedział.

-  Na co tak patrzysz? - spytał Havard.
-  Ech, po prostu na tańczących - bąknęła Mali. - Nie wiesz czasem, gdzie się podział Ola?
-  Nie widziałem go od dłuższego czasu. Czy on gdzieś poszedł?
-  Nie, chyba nie. Tylko że po prostu go nie widzę.
-  Ale Dorbet widziałem dopiero co.
-  Masz rację, ja też ją widzę - przytaknęła Mali.
Nie podobało jej się to, że Dorbet tańczy z Martinem Bakkenem, to budziło w niej 

niepokój, chociaż próbowała się przekonywać, że bez powodu. Zresztą co ona ma do 
powiedzenia w całej sprawie. No i chyba nie ma nic złego w tym, że Martin poprosił Dorbet 
do tańca. Jest jedną z niewielu osób, które on tutaj trochę zna, jeśli nie liczyć samej Mali. 
Dorbet pracuje dla niego, z pewnością Martin ma jej wiele do powiedzenia, myślała.

Mimo wszystko nie podobało jej się to. Nie miała zaufania do Martina. Chociaż obiecał, że 

już nie wspomni Dorbet o wyjeździe do USA, to przecież on tak łatwo potrafi zapominać. A 
Dorbet... do Dorbet to już Mali wcale nie miała zaufania. Córka jest taka spragniona przygód, 
taka impulsywna. I taka łasa na pochwały, myślała. Chociaż może już teraz nie? Przecież z 
czasem również Dorbet dorosła, tylko że w jej życiu nie było teraz niczego podniecającego. 
Wojna stanowiła dla niej wielką traumę. Zarówno lęk o Olę, jak i ponura sprawa z 
Heinrichem Kleinem. Było oczywiste, że chciała się na dobre uwolnić od przygnębienia, teraz 
dosłownie promieniała w ramionach swojego tancerza.

-  Powinieneś teraz zatańczyć ze swoją córką - zaproponowała Mali, kiedy muzyka 

umilkła. - Dorbet bardzo lubi tańczyć, sam wiesz.

-  Teraz miałem zamiar poprosić pannę młodą - uśmiechnął się Havard.
-  Dobrze, zrób to. Ale nie mógłbyś najpierw zatańczyć z Dorbet?
Zrobił tak, jak Mali prosiła. Widziała, że skłonił się przed Martinem Bakkenem, a potem 

poprowadził Dorbet do tańca. Odetchnęła z ulgą i poszła po coś do picia.

-  Ofiarujesz mi jeden taniec, Mali?
Kiedy się odwróciła, tuż za nią stał Martin Bakken. Znowu poczuła zapach kosztownej 

wody po goleniu i cygar. Przypomniała sobie tamten czas, kiedy z nim tańczyła. To był ten 
wspaniały bankiet u niego i Jenny. Tamtego wieczora, który skończył się tak okropnie i 
spowodował, że pospiesznie, na łeb na szyję wyjechała do domu.

Teraz nie odpowiedziała. Skinęła tylko głową i pozwoliła mu się objąć. Dobrze pamiętała, 

jak on tańczy. Tak lekko i elegancko. Kiedy on ją prowadził, miała wrażenie, że unosi się nad 
podłogą.

-  Widziałam, że tańczyłeś z Dorbet.
-  A nie mam prawa tego robić?
-  Oczywiście, że masz, nie to chciałam powiedzieć. Jeśli tylko dotrzymasz umowy i nie 

będziesz jej kusił, żeby przyjechała do ciebie. Nawet najkrótsza podróż nie wchodzi w 
rachubę, Martin.

-  A czy ona nie mogłaby odpowiadać za siebie, jak sądzisz? Dorbet jest teraz dorosłą 

osobą, Mali.

-  Dorosłą, owszem, ale nieobeznaną ze światem. A ona zawsze marzyła o tym wyjeździe.
-  To dlaczego nie może spełnić swojego marzenia?
-  Ona teraz powinna być z Olą i dziećmi w Granvold.
-  Ale wróciłaby do domu bogatsza o wiele doświadczeń. I może również bardziej 

zadowolona. Kto wie?

-  Martin! Obiecałeś...
-  Obiecałem, ale też nie wabię do siebie Dorbet ani niczego jej nie obiecuję. Po prostu z 

nią tańczyłem, Mali. Myślisz, że jestem nią osobiście zainteresowany? - dodał nagle. - Czy ty 
się tego właśnie boisz?

Mali poczuła, że rumieniec pali jej policzki, i oparła głowę o jego ramię, żeby tego nie 

spostrzegł.

-  Ja się boję o Dorbet, Martinie.
-  Mimo to ona powinna mieć prawo do własnego życia. Ile ona ma lat? Dwadzieścia i 

trochę?

-  Dwadzieścia pięć.
-  W jej wieku ty przeżyłaś już bardzo wiele, jeśli się nie mylę. A ja nie jestem 

zainteresowany niszczeniem życia twojej córki, Mali. Na tyle powinnaś mnie znać. Ja w 
ogóle nie jestem nią zainteresowany - dodał. - Nie w ten sposób. Dla mnie istnieje tylko jedna 
kobieta. Ty.

Mali była skrępowana tym, że tak bardzo się pomyliła. Gdyby nie jego silne ramię, byłaby 

upadła. Patrzyła na niego przestraszona.

-  Nie ma powodu do niepokoju - rzekł Martin cicho prosto do jej ucha. - Przecież wiesz, 

że tym razem mówiłem poważnie. Odkąd ciebie spotkałem, nie istnieje dla mnie żadna inna 
kobieta. To dlatego moje małżeństwo się nie udało - dodał. - Człowiek nie może ożenić się z 
jedną kobietą, a kochać drugą.

-  Nie chcę tego nawet słuchać!
-  Nie jest chyba aż tak źle. Ja pogodziłem się z sytuacją, nigdy więcej nie będę cię tym 

dręczył. Ale tak po prostu jest. Równie dobrze możesz o tym wiedzieć. Właściwie to mnie 
dziwi, że do tej pory nie wiedziałaś - zakończył szeptem.

Muzyka umilkła, Martin odprowadził Mali.
-  Może wyjdziemy na dwór zaczerpnąć trochę świeżego powietrza?
Chciała powiedzieć „nie". Nie chciała przebywać obok niego. Zarazem jednak chciała się z 

nim rozmówić i wyjaśnić mu, co czuje.

Skinęła więc głową i wyszła za nim na dziedziniec. Martin kierował się w stronę 

spichlerza, jak najdalej od okien domu.

-  Bardzo mi przykro z tego powodu, co się stało wtedy w USA - zaczęła Mali lekko 

zdyszana. - Pojęcia nie mam, co się wtedy ze mną stało. Działo się tyle różnych rzeczy... i ja, 
ja posunęłam się za daleko. To była moja wina.

-  Oboje popełniliśmy błąd - sprostował Martin. - Ja powinienem był wiedzieć, że ty nie 

opuścisz Havarda ani Stornes. Ale tak strasznie cię pragnąłem i przez krótką chwilę 
uwierzyłem, że ja... że to ja wygrałem.

-  Tego, co jest między Havardem i mną, Martinie, nikt nie potrafi zniszczyć. To jest 

sprawa na całe życie.

-  Tak, zrozumiałem to.
-  Gdybym jednak wiedziała, że ty tak odczuwasz... Nie powinieneś był tu przyjeżdżać, 

Martinie.

-  Dlaczego nie? Czy zrobiłem ci coś złego? Musisz ścierpieć to, co do ciebie czuję, Mali. 

Ja w pełni respektuję twoje życie, nigdy więcej nie będę nalegał. Wiem już teraz, że dla ciebie 
liczy się tylko Havard. Nie możesz mi jednak odmówić tej radości, bym mógł cię spotkać od 
czasu do czasu, porozmawiać z tobą przez telefon. To dla mnie bardzo ważne.

Ujął jej jedną rękę i poklepał.
-  Okaż się nieco bardziej wielkoduszna, Mali. Ja nie proszę o wiele. I zapewniam cię, że 

nie poluję na twoją córkę.

Stali bez ruchu w mroku, on trzymał ją za rękę.
-  Być może nigdy więcej się nie zobaczymy - powiedział cicho. - A gdyby tak miało być, 

to bardzo się cieszę, że mogłem zobaczyć cię jeszcze raz. Zatańczyć z tobą. Trzymać cię w 
ramionach. Długo mogę tym żyć. Nawet do końca swoich dni, jeśli tak trzeba.

-  Bardzo mi przykro z tego powodu, Martin.
-  Niepotrzebnie. Ja się już z tym pogodziłem.

-  Bo dla mnie jest...
-  Dla ciebie jest tylko Havard. Przekonuję się o tym, kiedy widzę was razem. To 

szczęśliwy człowiek. Mam nadzieję, że o tym wie. On na ciebie zasługuje.

-  On jest dla mnie za dobry.
-  Nie chcę tego słuchać.
Mali nie powiedziała już nic więcej, wolno cofnęła rękę.
-  Musimy wracać do domu.
-  Czy mógłbym jeszcze raz z tobą zatańczyć?
Powinnam była powiedzieć „nie", pomyślała, mimo to skinęła głową na znak, że się 

zgadza. Dlaczego miałaby mu odmawiać tej radości? Przecież będzie miała Havarda i 
wszystkich bliskich na resztę życia. Martin Bakken nie ma nikogo. Tylko wspomnienia i 
tęsknotę.

-  Dobrze, wracajmy i zatańczmy - powiedziała wolno. 
Tego nie mogła opowiedzieć Havardowi. On by to wszystko zrozumiał opacznie. A 

przecież nie ma żadnego powodu, bo Martin nie zagraża ich szczęściu. Tamten czas już 
minął. Więc może teraz poświęcić mu jeszcze jeden taniec. Tyle jest mu chyba winna. A w 
poniedziałek on zniknie. Może na zawsze. Martin przystanął i spojrzał jej w oczy.

-  Mali, wybacz mi, jeśli ściągnąłem na ciebie kłopoty. Nie miałem takiego zamiaru. Jeśli 

tak się stało, to wbrew mojej woli. Miałem nadzieję, że wysłuchasz mnie cierpliwie.

Mali skinęła głową. I zanim zdążyła się zorientować, jakie Martin ma zamiary, on pochylił 

się i pocałował ją. Złożył na jej wargach pospieszny, lekki pocałunek.

-  Życzę ci długiego i dobrego życia, Mali Stornes. 
Powoli odwrócił się od niej i wyszedł znowu na podwórze.
 
 

ROZDZIAŁ 14.

 
Kiedy w niedzielę wieczorem Johannes wyskoczył z autobusu, na przystanku czekała na 

niego Johanne. Serce podskoczyło mu do gardła na jej widok. Twarz oblała się rumieńcem. 
Rozpromieniona Johanne wyciągała do niego ręce.

-  Nareszcie! To była bardzo długa sobota i niedziela.
Johannes obejmował ją trochę niezdarnie. Czuł, że są obserwowani, zarówno z autobusu, 

jak i przez wysiadających pasażerów. Johanne udawała jednak, że niczym się nie przejmuje, 
tuliła się do niego i szczebiotała radośnie.

-  Jak to dobrze, że wyszłaś mi na spotkanie - rzekł Johannes.
-  Czekałam na ciebie tak długo - mówiła, a jej ciepły oddech łaskotał mu twarz. - 

Wiedziałam przecież, kiedy przyjeżdżasz.

Johannes zarzucił worek na plecy, objął ramieniem barki Johanne i ruszyli w drogę.
-  Może byś do mnie wstąpił? - poprosiła Johanne. - Gospodyni nie ma w domu. 

Mogłabym zrobić kakao.

Johannesa przeniknął dreszcz. Być z Johanne sam na sam w pustym domu...
-  Chyba bym mógł - powiedział z wyraźnym napięciem. - Muszę tylko wrócić do domu, 

zanim panna Sunde zacznie mnie szukać.

-  Nie musisz zostawać długo - kusiła Johanne.
-   W takim razie chodźmy.
Johanne objęła go ramieniem w pasie i śmiała się radośnie.
-  No i jak ci było w domu?
-  Ech, odbywało się wesele, była wielka uroczystość.
-  A myślałeś trochę o mnie?
-  Oczywiście, że myślałem - przyznał szczerze. - Właściwie przez cały czas.

-  Ja też myślałam o tobie. Nie poszłam na tę zabawę w lokalu wczoraj wieczorem. Nie 

chciałam, skoro ciebie nie było.

-  Przecież mogłaś pójść - rzekł wielkodusznie, w głębi duszy cieszył się jednak, że 

Johanne została w domu.

Już dawno zauważył, że wielu chłopców ogląda się za nią. Zarówno koledzy z ich klasy, 

jak i starsi uczniowie. Wygląda jednak, że ona się tym wcale nie przejmuje, pomyślał. 
Johanne wybrała jego! Radość buzowała w nim, przytulił dziewczynę jeszcze mocniej, kiedy 
szli w stronę jej domu.

Johanne wpuściła go do wnętrza i zamknęła drzwi.
-  Sąsiadka ma jastrzębi wzrok - wyjaśniła. - Rozbierz się. 
Johannes zdjął plecak i ściągnął z siebie kurtkę, powiesił ją na wieszaku i odwrócił się do 

dziewczyny.

-  Johanne - wyszeptał, otwierając ramiona.
Przytuliła się do niego, zarzuciła mu ręce na szyję i zwróciła ku niemu twarz. Ujął jej 

głowę w obie ręce i pocałował ją. Ona tuliła się do niego, ciepła i delikatna.

-  Jak ja za tobą tęskniłem - wymamrotał.
Johanne śmiała się do mego uszczęśliwiona i kąsała go lekko w dolną wargę.
-  Bardzo dobrze, że tęskniłeś - wyszeptała. - Nie zniosłabym, gdybyś za mną nie tęsknił.
Obejmując się czule, weszli do małej kuchni.
-  Chcesz filiżankę kakao?
-  Owszem, dziękuję, jeśli masz.
-  Zaraz przygotuję - obiecała, otworzyła szafkę i wyjęła z niej garnek.
Johannes siedział przy kuchennym stole i przyglądał się, jak Johanne ustawia potrzebne 

produkty. Lubił tak siedzieć i obserwować ją przy pracy. To prawie tak jakbyśmy byli 
małżeństwem, pomyślał i zrobiło mu się gorąco. Ona gotuje i sprząta w kuchni, a on siedzi i 
czeka. Potrafiłbym sobie wyobrazić, że ożenię się z Johanne - myślał, spoglądając na 
dziewczynę, która kręciła się po kuchni. Uznał jednak, że chyba jeszcze za wcześnie, żeby o 
tym myśleć. On sam ma przed sobą długi czas nauki. Kiedy jednak oboje zdadzą maturę, ona 
mogłaby razem z nim wyjechać do Oslo. Też mogłaby tam kontynuować naukę. Wtedy 
wynajęliby sobie wspólne mieszkanie i...

-  Płacę koronę za twoje myśli - przerwała mu z uśmiechem i postawiła przed nim filiżankę 

parującego kakao. - Zdaje mi się, że byłeś gdzieś daleko.

-  Tak, rozmyślałem o przyszłych latach. Czy wiesz, Johanne, kim chciałabyś być?
-  Myślałam, że po maturze zrobię kurs dla sekretarek, tak bym mogła zostać prywatną 

sekretarką jakiegoś bogatego adwokata lub coś w tym rodzaju. To by mi najbardziej 
odpowiadało.

-  A gdzie są takie szkoły dla sekretarek?
-  Myślę, że w wielu miejscach...
-  Z pewnością też w Oslo.
-  O tak, na pewno. Ale czy ja miałabym tam jechać? Myślałam raczej, żeby próbować w 

Trondheim, byłabym wtedy bliżej domu.

-  Ja muszę studiować w Oslo. Studia weterynaryjne są tylko tam, ale pomyślałem sobie, że 

może ty byś mogła... że moglibyśmy. ..

-  Jesteś taki słodki, Johannes - uśmiechnęła się i potargała mu włosy. Usiadła na krześle 

naprzeciwko niego. - Więc ty myślałeś, że moglibyśmy mieszkać razem w Oslo? Ale to 
jeszcze strasznie dużo czasu. Najpierw musimy chodzić pięć lat tutaj w Orkdal. Trzeba brać 
po kolei to, co życie niesie - dodała, dmuchając na gorące kakao. - Moja mama zwykle tak 
mówi.

Johannes musiał przyznać, że ona ma rację, mimo to poczuł się lekko dotknięty. Johanne 

nie zachwyciła się tym, co powiedział. Brać to, co życie niesie! Przecież ludzie powinni 

planować i wybiegać dalej w przyszłość. Musiał przyznać, że mogą planować najwyżej na te 
pięć lat w szkole, jednak myśl, że może po pięciu latach on i Johanne nie będą już parą, 
zabolała go. Jeśli Johanne to chciała powiedzieć...

Pili kakao i jedli kanapki z brązowym serem. Dopiero przy stole Johannes poczuł, jaki jest 

głodny. Po prostu połykał jedzenie. Johanne patrzyła na niego z uwagą.

-  Dawno nie jadłem - wyjaśnił, biorąc kolejną kanapkę. - Podróż autobusem trwała długo.
-  Po prostu jedz - zapraszała Johanne. - Mam mnóstwo chleba i brązowego sera.
Po jedzeniu umyli filiżanki i talerzyki, odstawili wszystko do szafy. Johanne zgasiła 

światło w kuchni, zanim przeszli do jej pokoju. Tam pociągnęła go za sobą na łóżko i sama 
usiadła tuż obok, przytulając się do niego.

-  Opowiedz mi o sobie - poprosiła.
-  Co chciałabyś wiedzieć?
-  Wszystko.
Na początku Johannes trochę się jąkał, powoli jednak opowieść zaczęła toczyć się wartko. 

Opowiadał jej o rodzinnych stronach, o rodzicach i Marilenie. Powiedział, że wzięli ją do 
siebie, kiedy Ruth umarła.

-  Jaka to straszna sprawa z tą Ruth - westchnęła Johanne, przytulając się do niego jeszcze 

bardziej. - Dlaczego ona się utopiła?

-  Jak to dlaczego? Bo była po prostu bardzo nieszczęśliwa.
-  Ale popełnić samobójstwo, zostawić dziecko samo...
Johannes nie odpowiadał. Nigdy się właściwie nie zastanawiał nad tym, dlaczego Ruth 

utopiła się we fiordzie. I nikt mu też niczego nie wyjaśniał, mówiono tylko, że stała się wielka 
tragedia. On wtedy był małym chłopcem. Teraz zmienił temat i zaczął mówić o ojcu, którego 
podziwia, o sobie samym i o muzyce.

-  Tak, Gunnar mówił mi, że dla niego grałeś - rzekła Johanne, moszcząc się wygodniej w 

jego ramionach. - Będziesz musiał, zagrać również dla mnie.

-  Tak, kiedyś ci zagram.
-  Czy ty też zostaniesz muzykiem?
-  Nie, ja będę weterynarzem. Mimo to będę grał. Muzyka jest częścią mojego życia. I tak 

będzie zawsze.

-  Ty naprawdę bardzo się różnisz od innych chłopców - powiedziała i pogłaskała go po 

policzku. - Jesteś najprzystojniejszy i najzdolniejszy ze wszystkich.

Johanne opadła na łóżko i pociągnęła go za sobą tak, że częściowo na niej leżał. Splotła 

ręce na jego karku i przytulała go mocno. Krew pulsowała mu w żyłach. Czuł jej sprężyste 
ciało pod sobą, zdał sobie sprawę, że z jego ciałem dzieje się coś dziwnego. Przestraszony 
odsunął się lekko i wsparł na łokciu obok niej. Oddychał szybciej, serce biło mu głośno.

-  Czy ty mnie kochasz? - spytała Johanne szeptem.
-  Tak - Johannes też mówił szeptem i gładził jej uda. - Tak, tak.
Johanne wzięła jego rękę i położyła ją sobie na piersi. Chłopak ledwo był w stanie 

oddychać. Czuł jędrne piersi pod sweterkiem i pieścił je drżącymi rękami. Ona trzymała w 
dłoniach jego głowę i całowała go rozgorączkowana.

Długo tak leżeli obok siebie, nic nie mówiąc. Krew buzowała w żyłach Johannesa. Myślał, 

że mógłby tak leżeć przez całą wieczność. Nie pragnął niczego poza tym, by trzymać Johanne 
w ramionach.

-  A teraz ty opowiedz mi o sobie - rzekł po dłuższej chwili. - Właściwie niewiele o tobie 

wiem.

Johanne przeczesała palcami jego kędzierzawe włosy i uśmiechnęła się lekko.
-  Pochodzę z niewielkiej miejscowości na północ od Trondheim. Właściwie powinnam 

chodzić do szkoły realnej w Trondheim, ale jakiś znajomy mojego taty polecił nam Orkdal. 
No i przyjechałam tutaj. Jestem najmłodsza z trójki rodzeństwa, mam starszego brata i siostrę. 

Rodzice nie posiadają dworu, tylko niewielkie gospodarstwo. Muszę więc mieć w szkole 
bardzo dobre stopnie. Bo dla rodziców to wielki wysiłek, że mnie tutaj przysłali.

-  Ja o sobie też tak myślę - przytaknął Johannes. - Dla moich rodziców to też duży 

ekonomiczny wysiłek.

-  Ale ty jesteś taki zdolny, Johannesie. Ty nigdy ich nie rozczarujesz. A co będzie, jeśli ja 

zawalę szkolę? Taki wstyd!

-  Masz trochę kłopotów tylko z matmą, o ile mi wiadomo.
-  Ale to wystarczy.
-  Ja będę ci pomagał tak, żebyś niczego nie zawaliła - obiecał, głaszcząc ją po policzku. - 

Wszystko będzie dobrze, zobaczysz.

-  A odrobiłeś już matmę na jutro? Rozwiązałeś te zadania?
-  Tak, zrobiłem wszystko przed wyjazdem - wyjaśnił. - A ty jeszcze nie?
-  Owszem, myślę, że poszło mi nieźle. Ale gdybyś zechciał na to spojrzeć...
Usiedli przy stole, ich głowy się dotykały. Johannes przejrzał jej pracę.
-  Wszystko jest dobrze - uśmiechnął się. - Nie jesteś taka marna, jak uważasz.
-  No, przynajmniej to jedno rozumiem - westchnęła Johanne z ulgą. - Chociaż to 

naprawdę bardzo wiele.

Johannes zerknął na zegarek. - O Boże, zrobiło się późno - powiedział i wstał. - Muszę 

wracać na moją stancję.

-  Naprawdę musisz iść?
-  Powinienem, Johanne. Ale teraz przez wiele tygodni nie pojadę do domu, więc będziemy 

mieć czas dla siebie.

-  A w przyszłą sobotę pójdziesz na zabawę?
-  Jeśli ty pójdziesz, to tak.
-  Chyba pójdziemy razem?
-  W porządku. W takim razie Gunnar też będzie zadowolony. On uważa pewnie, że nie 

jestem typem zabawowym.

-  Przypuszczam, że umiesz tańczyć?
-  No, tyle o ile.
-  To przecież ja mogę cię nauczyć - uśmiechnęła się. - W zamian za to, że ty uczysz mnie 

matmy.

Pożegnanie zabrało im sporo czasu. Johanne tuliła się do niego i nie chciała go wypuścić. 

W końcu musiał rozluźnić jej uścisk i pocałował ją pospiesznie.

-  Ja muszę już iść, Johanne. Zobaczymy się jutro.
Szedł do domu lekkim krokiem. Był taki uradowany. Johanne jest jego! Przymknął na 

moment oczy i wyobraził sobie jej twarz. Poczuł jej zapach i ciepłe, delikatne ciało tuż przy 
sobie. Nigdy nie czuł się szczęśliwszy. Johanne należy do niego!

Johannes lubił swoją szkołę. Nigdy nie przypuszczał, że tak szybko się w niej zadomowi, 

ale tak właśnie było. Do jego klasy chodzili fantastyczni ludzie, przyjaźń z Gunnarem też 
miała swoje znaczenie. No i oczywiście jest Johanne.

-  Nie trwało długo, a znalazłeś sobie dziewczynę - chichotał Gunnar, szturchając go w 

bok. - Dobrze, że nie miałeś dziewczyny w domu, skoro teraz pojawiła się Johanne.

Johannes zarumienił się.
-  Czy to poważna sprawa? - spytał Gunnar. - Czy też tak po prostu tylko ze sobą 

chodzicie?

-  Nie, to sprawa jak najbardziej poważna.
-  No właśnie, ty sprawiasz takie wrażenie - przytaknął Gunnar. - Ty wszystko traktujesz 

bardzo poważnie.

-  My się kochamy.

-  Zobaczymy, jak długo to potrwa - przerwał mu Gunnar beztrosko. - Dziewcząt to jest 

pod dostatkiem, chyba już zauważyłeś.

Johannes nie odpowiadał. Nie chciał rozmawiać z Gunnarem na temat Johanne. A inne 

dziewczyny go nie interesowały. To z Johanne to nie jest zwykły flirt, myślał. Gotów byłby 
dzielić z nią całe życie. Gunnarowi jednak tego nie powiedział. Gunnar by i tak nie zrozumiał. 
Może powiem mu kiedyś później, żeby go zdenerwować.

-  Pójdziesz z nami w sobotę na zabawę? - spytał kolega.
-  Pójdę, już o tym rozmawialiśmy, Johanne i ja.
-  To będzie prawdziwa zabawa - obiecywał Gunnar. - W ostatnią sobotę też tam byłem. 

Przychodzi tutejsza młodzież i uczniowie ze wszystkich szkół, a także jacyś młodzieńcy z 
osad wokół Orkdal. Mnóstwo ruchu i zamieszania - zachichotał, mrugając do Johannesa. - I 
pod dostatkiem piwa. Człowiek powinien zadbać, żeby mieć dość piwa.

-  A czy te zabawy odbywają się w każdą sobotę? Bo przecież w tę też była.
-  Nie, ale na drzwiach lokalu wisi lista. Wynika z niej, że zabawy odbywają się co trzy 

tygodnie. Dlatego trzeba uważać, kiedy nadarza się okazja.

Johannes nie był całkiem pewien, czy te zabawy w lokalu to coś dla niego, ale nic nie 

powiedział. Poza tym było jasne, że Johanne ma ochotę tam pójść, a on nie chciał jej 
rozczarować. Raz mogę się wybrać i zobaczyć, co się tam dzieje, myślał. Jeśli mi się nie 
spodoba, to będę próbował przekonać Johanne, żebyśmy robili coś innego. Sama zabawa nie 
była aż taka ważna, w każdym razie on tak nie uważał.

Johanne znowu zaprosiła go na swoją stancję, po części, żeby pomógł jej w matematyce, a 

po części dlatego, że chciała go nauczyć tańca. W pokoju usunęła meble pod ściany, potem 
zarzuciła mu ręce na szyję i nuciła, kręcąc się z nim w kółko. Johannes miał wielkie poczucie 
rytmu, więc szło im lepiej, niż się spodziewał. Brakowało mu tylko treningu, który dodałby 
mu pewności siebie. Kiedy Johanne nuciła melodię, radził sobie bardzo dobrze.

-  Przecież ty umiesz tańczyć! - rozpromieniła się Johanne.
-  No, nie wiem...
-  Oczywiście, że umiesz tańczyć, naprawdę będziemy się świetnie bawić. O, jak ja się 

cieszę!

Znowu mocno ją do siebie przytulił i obracał się z nią po pokoju. Stwierdził, że lubi 

tańczyć, w każdym razie z Johanne. Johanne była leciutka i ciepła w jego ramionach. Cieszył 
się, że czuje jej delikatne ciało przy sobie, kiedy wirują w rytm walca. Jej policzki znajdowały 
się tuż przy jego twarzy, a włosy dziewczyny łaskotały go w nos.

Kiedy wracał do domu po takich wieczorach z Johanne, wszystko w nim śpiewało z 

radości. Był taki zakochany, że serce rzadko kiedy biło mu normalnie. Może powinienem 
zabrać ją do domu na jakąś sobotę i niedzielę, pomyślał, ale zaraz z tego zrezygnował. Może 
to jednak za wcześnie. Bo szczerze mówiąc, nie znał jej aż tak dobrze. Mimo wszystko był 
pewien, że życzyłby sobie wspólnej przyszłości z Johanne, chociaż ona uważa, że powinni 
zobaczyć, co im los przyniesie. Johannes ze swej strony uważał, że on nie potrzebuje czekać, 
ale też on nigdy przedtem nie był zakochany. W każdym razie nie tak jak teraz, na poważnie. 
Nie mógł sobie wyobrazić życia inaczej. I to jego uczucie miało trwać na zawsze. Jego ojciec 
też wcześnie spotkał mamę, Johannes wiedział o tym, matka kiedyś z nim na ten temat 
rozmawiała. Tylko że ojciec miał wtedy więcej niż piętnaście i pół roku, pomyślał Johannes. 
Tego był pewien. Ale jakie znaczenie ma wiek? Jeśli spotka się właściwą osobę, to to jest 
właściwa osoba, myślał i wykonał na ulicy kilka tanecznych pas. W sobotę będzie tańczył z 
Johanne tak, że wszystkim oczy wyjdą na wierzch ze zdziwienia. I wtedy wszyscy 
zrozumieją, że oni są parą. Że to wszystko na poważnie. Że ona należy do niego.

 
Ale sobotni wieczór był nie do końca taki, jak sobie Johannes wymarzył. W lokalu było 

zbyt wielu ludzi i zbyt wiele hałasu.

Przed lokalem gromadziły się grupki młodzieży pijącej piwo. Johannes zauważył w tłoku 

Gunnara.

-  Cześć, Johannes, chodź i ty też się napij! - wołał do niego kolega.
Johannes się wahał. Umówił się z Johanne przed wejściem, ale nigdzie jej nie widział. 

Chyba jednak jeszcze nie przyszła, pomyślał i z wahaniem podszedł do Gunnara oraz jego 
towarzyszy.

-  Teraz możesz sobie pozwolić, Johannesie - zachęcał Gunnar, podając mu butelkę piwa. - 

Tylko raz jesteś młody. - Gunnar nie jest całkiem trzeźwy, domyślił się Johannes, który miał 
bardzo błyszczące oczy i był wyższy niż przeciętni chłopcy. Johannes opróżniał już drugą 
butelkę, kiedy nagłe spostrzegł Johanne. Przyszła na zabawę z dwiema przyjaciółkami.

-  Masz - powiedział, wyciągając butelkę w stronę Gunnara. - Patrz, przyszła Johanne.
-  Ale ona chyba przez chwilę da sobie radę bez ciebie. Pij, człowieku.
Johannes stwierdził jednak, że ma dość. Czuł się lekki, trochę mu szumiało w głowie i 

zachwiał się nieznacznie, kiedy ruszał ku Johanne.

Dziewczyna popatrzyła na niego.
-  Piłeś piwo?
-  Tak, wypiłem z... z Gunnarem i tamtymi chłopakami. Kiedy na ciebie czekałem - dodał i 

otarł wargi.

-  Mam nadzieję, że nie jesteś pijany?
-  Pijany, nie! - Johannes roześmiał się. Specjalnie pijany nie był. Nie był jednak 

przyzwyczajony do alkoholu, czuł więc teraz piwo i w głowie, i w nogach. Obiecał sam sobie, 
że nie będzie już więcej próbował tego paskudztwa. Jakoś nie odczuwał takiej potrzeby, a 
Johanne najwyraźniej nie lubi pijanych chłopaków. W gruncie rzeczy Johannes bardzo się z 
tego ucieszył.

Muzyka była dobra, tańczyło im się świetnie. Johannes wirował ze swoją dziewczyną po 

sali. W końcu wszyscy muszą się dowiedzieć, że oni są parą. Ale nawet jeśli się dowiedzą, to 
chyba nikt nie będzie się tym bardzo przejmował. Kilka razy jacyś podpici chłopcy prosili 
Johanne do tańca, ale ona za każdym razem odmawiała, ku wielkiej uldze Johannesa.

-  Ja chcę tańczyć tylko z tobą - szeptała w walcu. - Z nikim innym.
Serce znowu zaczęło mu mocniej bić, gwałtownie ją do siebie przytulał.
-  Czy ty lubisz te zabawy? - spytał później wieczorem.
-  Tak, uważam, że tu jest świetnie.
Johannes nie za bardzo wiedział, co on sam o tym sądzi. Dla niego było tu za dużo hałasu, 

za dużo ludzi. Chciał mieć Johanne dla siebie.

Wyszli wcześnie. Przyjaciółki pochylały ku sobie głowy i szeptały, kiedy szli, a Gunnar 

zawołał za Johannesem:

-  A nie narób jakichś głupstw, muzykancie! 
Johannes poczuł, że się rumieni.
-  Co on, na Boga, ma na myśli? - spytała Johanne.
-  Ech, to tylko takie gadanie - zapewnił Johannes i objął ją ramieniem. - Nic innego, tylko 

gadanie.

Nie był wprawdzie całkiem pewien, co Gunnar sobie myślał, zakładał jednak, że chodziło 

mu o niego i Johanne. Szedł tuż przy niej i wchłaniał zapach jej włosów. Nie chciał teraz 
myśleć o koledze.

Było za późno, żeby mógł pójść z nią do domu, stali więc pod ścianą i obejmowali się 

czule. Jesienny wieczór był ciemny i chłodny. Johanne drżała w jego ramionach.

-  Marzniesz?
-  Byłam taka rozgrzana po tańcu, a teraz...
-  Musisz iść do domu. Bo jak przemarzniesz, to się rozchorujesz.
-  Będziemy częściej chodzić na tańce?

-  Jeśli chcesz, to będziemy.
-  A ty nie chcesz?
-  Owszem, mogę chodzić.
-  Moje przyjaciółki są zazdrosne - stwierdziła Johanne.
-  Zazdrosne?
-  Tak, każda z nich chciałaby ciebie mieć.
-  No coś ty - prychnął i poczuł, że palą go uszy. - One tylko tak gadają.
-  Nie, to prawda - upierała się Johanne. - To tylko ty nie dostrzegasz, jakie one posyłają ci 

spojrzenia. I dobrze, że tego nie widzisz. Bo ty jesteś mój, prawda?

-  Twój - wyszeptał i ucałował ją. - Tylko twój.
Kiedy się już położył, wziął poduszkę i przytulił do piersi, ukrył w niej twarz i marzył, że 

to Johanne. Przeniknął go słodki dreszcz. W końcu zasnął.

 
 

ROZDZIAŁ 15.

 
Mali zatrzymała się na dziedzińcu, okrążyła dom i spojrzała na fiord. Był cichy, pogodny 

dzień, ale powietrze chłodne. Wiatr od Stortind przypominał, że idzie ku zimie. Rankami 
coraz częściej można było zobaczyć cieniutką warstwę śniegu na szczytach. Czas sprowadzić 
bydło do obory, pomyślała. Na razie zwierzęta pasły się jeszcze w pobliskim lesie, Havard 
wspomniał jednak, że w najbliższych dniach wrócą do obejścia. Mali wyprostowała plecy i 
przeciągnęła się. Zaraz się zacznie mycie owiec, a wkrótce jesienne uboje.

Minął tydzień od wyjazdu Martina Bakkena. Mali odgarnęła jakieś niesforne włosy z 

twarzy i westchnęła. Po rozmowie w czasie wesela odnosiła się do niego z pewnym 
dystansem, uważała, żeby nie zostać z nim sam na sam. Chociaż on nie podejmował już prób 
powrotu do tego tematu. Zachowywał się jak zwykle, był sympatyczny i rozmowny. Mali 
czasami miała nawet wrażenie, że chyba się pomyliła, że to nieprawda, iż wyznał jej miłość. 
On jednak to zrobił, a Mali za nic nie chciała, żeby Havard się o tym dowiedział. 
Wzbudziłoby to w nim niepotrzebny niepokój i ściągnęło na niego zmartwienia. A przecież 
cała sprawa nie ma żadnego znaczenia, przynajmniej dla niej. Musiała jednak przyznać, że 
Martin ją zaskoczył. Przez krótki czas podejrzewała, że Martin stracił głowę dla Dorbet, ale to 
nieprawda. Jeśli chciał, żeby Dorbet przyjechała do Ameryki, to głównie ze względu na sklep.

Mali odprowadzała go tamtego ranka, kiedy wyjeżdżał.
-  Dziękuję ci za przyjęcie, Mali. Dziękuję za gościnność i dziękuję za wszystkie wspaniałe 

prace, które ze sobą zabieram. Staraj się jak najwięcej tworzyć w przyszłości.

-  Tak, będę tkać i będę ci to przysyłać.
-  Świetnie, jeśli tylko zechcesz.
-  Oczywiście, że zechcę.
-  No cóż, nie wiadomo, kiedy zobaczymy się znowu - powiedział, wyciągając do niej 

rękę. - A może widzimy się po raz ostatni?

-  Chyba przyjedziesz jeszcze do Norwegii, do rodziny w Rindalen?
-  Mam taki zamiar, ale to nigdy nie wiadomo. Zobaczymy. Przez chwilę stali w milczeniu, 

on wciąż trzymał jej rękę. Po chwili chrząknął i spojrzał jej w oczy.

-  Mam nadzieję, że nie uraziłem cię tym, co powiedziałem w sobotę.
-  Nie - odparła cicho. - Ale dla mnie istnieje tylko Havard, Martinie. I ty o tym wiesz.
-  Tak, wiem.
-  Bardzo mi przykro, że ty to do mnie czujesz bez żadnej nadziei.
-  Człowiek nie rządzi swoimi uczuciami - odparł po prostu. - Chciałem tylko, żebyś 

wiedziała. Ale oboje zdajemy sobie sprawę z tego, jaka jest sytuacja.

W tej samej chwili Mali spostrzegła Dorbet. Córka biegła ścieżką na skróty przez pola 

należące do Innstad.

-  A tu idzie jeszcze ktoś, kto chciałby się z tobą pożegnać - powiedziała, cofając rękę.
-  Uff, zdążyłam - dyszała Dorbet, kiedy już do nich dobiegła. - Bardzo chciałam się 

pożegnać, ja też.

Martin ujął obie jej ręce i uśmiechał się szeroko.
-  Jak to milo z twojej strony, Dorbet. Mam nadzieję, że jeszcze się zobaczymy.
-  Przecież znowu tu przyjedziesz?
-  Być może - odparł bez przekonania. - A może to ty przyjedziesz kiedyś do Ameryki.
Dorbet zarumieniła się i uśmiechnęła.
-  Ja bardzo bym chciała.
Taksówka właśnie zajechała na dziedziniec. Kierowca wysiadł i zaczął pakować bagaże. 

Martin wsiadł do samochodu. Uniósł kapelusz w ostatnim pożegnaniu, po chwili zniknął.

-  Jaki to sympatyczny człowiek - powiedziała Dorbet, patrząc w ślad za samochodem. - 

Jak ja bym chciała pojechać tam, odwiedzić i jego, i Jenny...

-  Chyba już o tym rozmawiałyśmy.
-  Ale ty pojechałaś, mamo. Dlaczego ja nie miałabym zrobić tego samego?
-  O tym też już rozmawiałyśmy. Może dlatego, że ja tam byłam i wiem, na jakie pokusy 

byłabyś narażona.

-  Na pokusy? Byłaś narażona na jakieś pokusy?
-  Możliwe, że byłam - odparła Mali krótko.
Dorbet wpiła spojrzenie w matkę, przyglądała jej się uważnie. Mali poczuła się nieswojo.
-  Czy coś się tam wtedy wydarzyło? Czy to dlatego wróciłaś do domu wcześniej?
-  Nie, nic się nie wydarzyło. Ale to jest tak daleko od domu, Dorbet, wszystko tam jest 

zupełnie inne. Łatwo się w tym zagubić. Zapomnieć. Trzeba mieć bardzo mocny kręgosłup, 
żeby...

Dorbet zacisnęła wargi. 
-  Martin Bakken chciał, żebyś z nim została. Tak to było. 
Dorbet nie pytała. Ona to po prostu stwierdziła.
-  Ale nic z tego nie wyszło - rzekła Mali,
-  Tylko że mogło wyjść, prawda?
Mali nie odpowiadała. Objęła córkę ramieniem.
-  Masz tutaj swoją rodzinę, Dorbet.
-  Ale przecież ja bym wróciła! Jeśli o mnie chodzi, to żadne takie pokusy nie wchodzą w 

rachubę. Bakken mógłby być moim ojcem.

-  Owszem, to prawda, ale on nie jest jedynym mężczyzną w Ameryce. Nie, więcej nie 

będziemy o tym rozmawiać - stwierdziła Mali. - Martin wyjechał i koniec.

-  Ale ja i tak kiedyś tam pojadę - oznajmiła Dorbet. - Już dawno to postanowiłam. 

Oczywiście nie w tym roku ani w następnym, ale kiedyś pojadę.

No tak, to by mnie nie zdziwiło, pomyślała Mali. Dorbet na ogół dostaje to, czego chce. 

Teraz jednak nie będę się tym martwić, gdyby miało dojść do tego wyjazdu, to jeszcze długo 
na to poczekamy.

-  Może wejdziesz do domu i napijesz się kawy? - spytała córkę.
-  Nie, muszę wracać do domu - odparła Dorbet. - Pozdrów wszystkich.
-  Dorbet, ja mam na myśli tylko twoje dobro - powiedziała Mali, kiedy córka ruszyła w 

stronę Granvold.

-  Ja jestem już dorosła, mamo - odparła Dorbet, nie odwracając się. - Sama potrafię o 

siebie zadbać.

Mali westchnęła. Potem poszła do domu.
 

Mali podskoczyła, słysząc tuż za sobą kroki. To Mała Mali szła przez podwórze, blada i 

zgięta wpół.

-  Co się dzieje, moje dziecko? - przestraszyła się Mali i pobiegła do wnuczki. - Coś się 

stało?

-  Tak mnie boli brzuch, babciu. Muszę iść do wygódki.
-  Już wczoraj skarżyłaś się na brzuch. Zjadłaś może coś, czego nie strawiłaś?
-  Ja nie wiem - jęknęło dziecko, kuląc się z bólu. - Kiedy tata z Helene wrócą do domu?
-  Mają wrócić w środę. To za dwa dni. Tęsknisz za nimi? 
Mała Mali nie odpowiedziała, znowu ból wykrzywił jej buzię, była blada, oczy miała 

zapadnięte. Mali dotknęła ręką jej czoła. Było zimne i lepkie od potu. To nie jest zwykła 
niestrawność, pomyślała.

-  Pościelę ci na tapczanie, żebyś mogła się położyć, jak wrócisz. Nie martw się, niedługo 

poczujesz się lepiej.

Stała i patrzyła na szczupłe plecy dziewczynki, która wlokła się dalej w stronę wygódki. 

Niedobrze, że ona choruje, kiedy ojciec wyjechał, pomyślała. I Helene też nie ma. A ona tak 
się potrafi troszczyć o Małą Mali. Ale nowożeńcy wyjechali w krótką, spóźnioną podróż 
poślubną do Trondheim. Mali wiedziała, w jakim hotelu mieszkają. Zostawili kartkę z nazwą 
i adresem, ale przecież sprawa nie jest chyba tak poważna, żeby musiała do nich telefonować. 
Jakąś niedyspozycję żołądkową uda im się pewnie opanować domowymi sposobami.

Ale wczesnym popołudniem przyszło jej do głowy, że to musi być coś więcej niż zwykły 

ból brzucha. Mała Mali leżała na tapczanie z poszarzałą twarzą i spocona jęczała z bólu. Nie 
mogła nic jeść, nawet nic nie piła. Od czasu do czasu jej drobnym ciałem wstrząsały 
wymioty. Wyrzucała z siebie trochę żółci, a potem wyczerpana opadała znowu na poduszki.

-  Nie podoba mi się to - powiedziała zatroskana Mali do Havarda. - Uważam, że trzeba 

zadzwonić po doktora. To nie jest zwyczajny ból brzucha, nie. - Usiadła przy wnuczce na 
tapczanie. - Czy mogę pomacać twój brzuch?

Brzuch dziewczynki był napięty niczym skóra na bębnie, a kiedy Mali dotknęła go po 

prawej stronie, wnuczka skuliła się i jęknęła z bólu.

-  Moim zdaniem to ślepa kiszka - poinformowała Mali Havarda. - Na to mi wygląda.
-  Mój Boże, co my teraz zrobimy?
-  Trzeba jak najszybciej sprowadzić doktora i dowiedzieć się, co on na to powie. Jeśli to 

zapalenie ślepej kiszki, to potrzebna jest operacja.

-  To Mała Mali musiałaby pojechać do szpitala?
-  Ja nie chcę do szpitala - zawodziła wnuczka.
-  Nie, najpierw doktor przyjedzie tutaj, zobaczymy, co on powie - tłumaczyła Mali. - A 

gdybyś musiała jechać, to ja pojadę z tobą. Nie wyślemy cię samej.

Na szczęście doktor był w domu, kiedy zadzwoniła.
-  Ach, to ty, Mali? Co się dzieje? Zwykle nie dzwonisz bez powodu.
-  No właśnie, chodzi o moją wnuczkę, Małą Mali, która ma silne bóle brzucha. To nie jest 

zwykłe niedomaganie, żadna niestrawność. Obawiam się, że to może być ślepa kiszka.

-  Ślepa kiszka, powiadasz?
-  Na to mi wygląda.
-  W takim razie muszę ją obejrzeć. Akurat jestem wolny, to przyjadę do was najszybciej, 

jak zdołam.

Mali podziękowała i odwiesiła słuchawkę. Odczuła ulgę na myśl, że lekarz wkrótce 

przyjedzie. Szczerze mówiąc, nie bardzo na nim polegała, ale w takich sytuacjach jak ta 
bywał przydatny. Bardzo nie chciała brać na siebie całej odpowiedzialności za Małą Mali. 
Jeśli jest tak, jak się obawia, to dziecko musi pojechać do szpitala. A o tym powinien 
zdecydować lekarz.

 

Minęło pół godziny, zanim samochód doktora wjechał na podwórze. Stan małej wyraźnie 

się pogorszył, Mali chodziła niespokojnie od okna do okna, aż w końcu zobaczyła samochód. 
Wybiegła na ganek, żeby przywitać doktora.

-  Ona jest poważnie chora - poinformowała doktora zdenerwowana. - Bardzo mi się to nie 

podoba.

Doktor nie potrzebował wiele czasu, by stwierdzić, o co chodzi.
-  Zapalenie ślepej kiszki - oznajmił z powagą - i to bardzo zaawansowane. Gdyby 

wyrostek pękł... Koniecznie musimy przewieźć dziecko do szpitala najszybciej, jak to 
możliwe.

Zaraz zadzwonił i zamówił karetkę z Kvannes. Potem zatelefonował do szpitala w 

Kristiansund i poinformował o sytuacji, powiedział, że sprawa jest pilna, a mała jak 
najszybciej powinna zostać zoperowana.

-  Będziesz mogła z nią pojechać, Mali. W karetce jest miejsce przy noszach. Mała nie 

powinna być sama.

-  Oczywiście, to jasne, że pojadę - potwierdziła Mali. - A jak myślisz? Czy to wszystko 

dobrze się skończy?

-  Musimy mieć nadzieję i wierzyć, że tak - rzekł lekarz z powagą. - To, czego się boję, to 

możliwość rozlania się wrzodu, zanim mała znajdzie się na stole operacyjnym. To by było 
bardzo niedobrze. Ale zaraz wyruszymy w drogę, więc powinniśmy tylko trzymać za nią 
kciuki.

Podał jej jakiś blankiet do wypełnienia. Mali wpisała nazwisko i datę urodzenia Małej 

Mali, lekarz wpisał diagnozę.

-  Musisz to ze sobą zabrać - powiedział. - Oddaj zaraz, jak przyjedziecie.
-  Spróbuj dodzwonić się do Oi - powiedziała Mali do Havarda. - Mam tu kartkę z nazwą i 

telefonem hotelu, w którym mieszkają. Zadzwoń tam i spróbuj się z nimi porozumieć. 
Powinni wiedzieć, co się dzieje.

-  Myślę, że dziś wieczorem już do Kristansund nie dojadą.
-  Nie, ale jutro mogliby przyjechać. To zresztą tylko dzień wcześniej, niż planowali 

wyjechać z Trondheim.

Przyjechała karetka i Mała Mali została otulona kocem, ostrożnie ułożona na noszach i 

zaniesiona do samochodu. Buzię miała białą niczym ściana, płakała żałośnie, zarówno z bólu, 
jak i ze strachu.

-  Będę przy tobie przez cały czas - zapewniła Mali, ujmując rękę dziewczynki. - Nie 

odejdę od ciebie.

-  Ja nie chcę jechać do szpitala, babciu!
-  Ale niestety musisz. Lekarze muszą ci wyciąć tę paskudną ślepą kiszkę, to konieczne.
-  Musisz być dzielną dziewczynką - tłumaczył Havard, wsuwając głowę do karetki. - A ja 

spróbuję skontaktować się z twoim tatą i z Helene, to przyjadą do ciebie w odwiedziny, kiedy 
będziesz leżeć w szpitalu.

Drzwi się zatrzasnęły i ruszyli w drogę. Mali miała wrażenie, że ta podróż trwa wiecznie. 

Siedziała bardzo niewygodnie na małym stołeczku, droga była kręta i wyboista. Mała Mali 
zapadała raz po raz w drzemkę, ale kiedy otwierała oczy, Mali zawsze trzymała jej zimną 
rączkę albo głaskała po twarzy i przemawiała do mej cicho. Szpony strachu zaciskały się 
wokół jej serca. Nie była w stanie myśleć, co by się stało, gdyby Oja stracił również Małą 
Mali. Taki zły Bóg chyba nie jest, myślała w panice. Głaskała dziecko po włosach i 
próbowała się modlić.

-  Dobry Boże, doprowadź nas na czas do szpitala. Okaż łaskę temu dziecku. My nie 

możemy stracić kolejnej ukochanej istoty. Spójrz na nas łaskawie, dobry Boże.

Modlitwa nie przynosiła jednak pociechy, Mali czuła, że żadna odpowiedź nie nadchodzi. 

Siedziała sztywna przy dziecku, kiedy samochód toczył się po drodze w ten ciemny wieczór. 

Kiedy dojechali do szpitala, wszystko zaczęło się dziać bardzo szybko. Nosze przeniesiono do 
pokoju lekarskiego, Mali siedziała za drzwiami, masując sztywne, zimne ręce. Za każdym 
razem, kiedy drzwi się otwierały, Mali zrywała się z miejsca, ale minęła niemal wieczność, 
zanim ktoś do niej przyszedł. W końcu pokazała się jakaś starsza pielęgniarka.

-  To ty przywiozłaś tę małą z zapaleniem ślepej kiszki?
-  Tak, to ja. Więc to jednak ślepa kiszka?
-  Tak, teraz przygotowujemy dziecko do operacji. Lekarze nie chcą czekać, boją się, żeby 

wyrostek nie pękł. - Popatrzyła na Mali ze współczuciem. - Właściwie to nie masz tu teraz nic 
do roboty. Powinnaś wrócić do domu i przyjść raczej jutro rano.

-  Tylko że ja mam do domu bardzo daleko - poinformowała Mali. - Najchętniej 

poczekałabym tutaj. Na wszelki wypadek - dodała.

-  W takim razie zaprowadzę cię na oddział, gdzie mała zostanie przewieziona po operacji - 

powiedziała pielęgniarka. - Możesz tam siedzieć, ale dziś w nocy i tak nie będziesz mogła 
przy niej być. Jeśli jednak tam zostaniesz, to nikt cię nie wyprosi.

-  Ale chyba operacja się uda? - spytała Mali.
-  Musimy mieć nadzieję - rzekła pielęgniarka, nie patrząc jej w oczy. - Dziecko jest 

bardzo chore, a operacja to zawsze operacja.

Jakoś nie stara się mnie pocieszyć, pomyślała Mali przygnębiona. Poszła za pielęgniarką 

do windy i pojechały obie na drugie piętro.

Pielęgniarka wskazała głową korytarz.
-  Znajdziesz tam jakieś krzesło. Ja powiem dyżurnej, że będziesz tu siedzieć.
Mali znalazła krzesło, usiadła ciężko i postawiła przy sobie torebkę. Była sztywna i 

odrętwiała po długiej podróży. Nieczęsto bywała w szpitalu. Siedziała teraz i przyglądała się 
pacjentom, chodzącym wolno po korytarzu, i pielęgniarkom, które przebiegały obok niej w 
pośpiechu, niektóre uśmiechały się do niej życzliwie.

Oparła głowę o ścianę i przymknęła oczy. Ile czasu już minęło? Godzina? Dwie? Mali 

spojrzała na zegarek. Dochodziła północ. Głowę miała ciężką, strach palił w piersiach. 
Złożyła ręce, ale nie mogła się modlić. Bóg przecież i tak wie, o co mogłabym go prosić. Nie 
trzeba już nic mówić. Jeśli zechce pomóc, to wie, o co chodzi.

Na chwilę musiała się zdrzemnąć, bo nagle ocknęła się i podskoczyła ze strachu, kiedy 

rozległy się hałasy przy drzwiach windy. Na korytarzu pojawiło się łóżko na kółkach. Mali 
pospiesznie zerwała się z miejsca. To musi być Mała Mali! Chwyciła torebkę i pobiegła 
korytarzem w stronę łóżka. Tak, to była Mała Mali. Leżała z zamkniętymi oczyma. Włosy 
okrywały poduszkę.

-  Ja jestem jej babcią - powiedziała Mali zdyszana do pielęgniarki, która pchała łóżko. - 

Co z nią?

-  Powinnaś porozmawiać z dyżurnym - odparła tamta. - Ja tylko ją tu przywiozłam.
Mali poszła do dyżurki. Młody mężczyzna wysunął głowę zza drzwi i coś komuś 

tłumaczył, a w chwilę potem na korytarz, wyszła pielęgniarka.

-  Aha, to jest Mała Mali Stornes - powiedziała i pogłaskała dziecko po czole. - Czekaliśmy 

tu na nią.

-  Czy już po wszystkim? - spytała Mali pospiesznie. - Operacja się udała?
-  Nie było żadnych problemów. Tak, już po wszystkim. Czy to ty z nią przyjechałaś?
-  Jestem jej babcią. Rodziców nie było w domu, kiedy zachorowała, więc...
-  Pochodzicie gdzieś spoza miasta?
-  Tak, z Inndalen.
-  A gdzie zamierzasz dzisiaj przenocować? Dziecko będzie głęboko spać jeszcze przez 

wiele godzin. Byłoby chyba najlepiej, gdybyś poszła do hotelu i też się trochę przespała. Jutro 
będziesz mogła z nią porozmawiać.

-  Gdyby mi było wolno, to najchętniej posiedziałabym tutaj na krześle - rzekła Mali. - 

Chciałabym być w pobliżu...

-  No cóż, jeśli chcesz. Ale to nie jest konieczne. Wszystko poszło tak jak trzeba, nie 

istnieje już żadne niebezpieczeństwo.

-  Na pewno?
-  Ależ tak - zapewniła pielęgniarka z uśmiechem. - Posiedź tu chwilę, ja zaraz wrócę. 

Najpierw muszę się zająć dzieckiem.

Wielka ulga przepełniła serce Mali. Wszystko poszło dobrze! Musi wierzyć, że to prawda. 

Może rzeczywiście powinna pójść do hotelu i położyć się na parę godzin, a jutro rano 
zadzwoni do domu. I będzie mogła też zjeść śniadanie. Bo przecież potrzebuje trochę 
jedzenia, czuła to wyraźnie, minęło mnóstwo czasu od ostatniego posiłku. Szybko otworzyła 
torebkę i sprawdziła zawartość portfela. Wzięła wystarczająco dużo pieniędzy z domu, nie 
będzie problemu z mieszkaniem w hotelu.

-  Teraz dziecku jest dobrze - poinformowała pielęgniarka, kiedy znowu do niej wyszła. - 

A co ty postanowiłaś zrobić?

-  Myślę, że jednak pojadę do hotelu i prześpię się parę godzin. Ale mam nadzieję, że jutro 

rano będę mogła tu przyjść?

-  Oczywiście, będziesz mogła, chociaż my bardzo przestrzegamy godzin wizyt. Obiecuję 

ci jednak, że zobaczysz dziecko. Wtedy zresztą ona już nie będzie spać. Moim zdaniem to 
rozsądne, że tak postanowiłaś. Bardzo byś się zmęczyła, siedząc tu całą noc. Zapiszę ci numer 
telefonu, więc gdybyś się denerwowała, to możesz zadzwonić. Ale wszystko jest w 
najlepszym porządku - dodała. - Wszystko idzie dobrze.

 
Mali pojechała taksówką do hotelu w pobliżu szpitala. Kiedy znalazła się już w pokoju, z 

ulgą zrzuciła buty z nóg i zaczęła się rozbierać. Nie wzięła ze sobą niczego na zmianę, 
położyła się więc do łóżka w samej bieliźnie. Pościel przyjemnie chłodziła jej skórę i wtedy 
Mali poczuła, jak strasznie jest zmęczona. Przeciągnęła się i westchnęła.

A może powinnam była zostać w szpitalu, pomyślała zdjęta nagłym niepokojem. Szybko 

jednak odepchnęła od siebie tę myśl. Wszystko będzie dobrze. A dla niej ważne jest, że może 
kilka godzin odpocząć i rano zjeść jakieś śniadanie, bo czekają znowu długi dzień. Nie liczyła 
na to, że będzie go mogła spędzić u Małej Mali. Skoro tak surowo przestrzegają godzin wizyt, 
to dobrze jest mieszkać w hotelu, żeby mieć gdzie pójść na te długie godziny czekania. 
Wiedziała, że musi tu zostać, dopóki Oja z Helene nie przyjadą.

Złożyła ręce i posłała Panu Bogu szczere podziękowania. On nie zawsze jest tak samo 

głuchy, jak sądzę, pomyślała. Tym razem wysłuchał moich błagań.

Skuliła się, podłożyła rękę pod głowę i zasnęła.
 
 
 

ROZDZIAŁ 16.

 
Po śniadaniu następnego dnia Mali poszła do recepcji, żeby zatelefonować. Wiedziała, że 

teraz w Stornes jedzą śniadanie, była więc pewna, że zastanie Havarda.

-  Słucham, Stornes.
-  To ja, Havardzie.
-  No i jak poszło?
-  Mała Mali była operowana wczoraj późnym wieczorem i podobno wszystko poszło 

dobrze.

-  Jak dobrze to słyszeć! A gdzie ty spędziłaś noc?

-  Ja zatrzymałam się w niedużym hotelu. Wczoraj wieczorem widziałam Małą Mali tylko 

krótko. Oni tam bardzo przestrzegają czasu wizyt, ale będę mogła pójść dzisiaj rano i ją 
odwiedzić. A potem wrócę jeszcze po południu w czasie, kiedy są wizyty.

-  To bardzo rozsądne, że wzięłaś hotel, Mali. Strasznie się bałem, że przesiedzisz całą noc 

na jakimś krzesełku.

-  Skontaktowałeś się z Oją?
-  Tak, oboje są przerażeni, możesz sobie wyobrazić. Oni dzisiaj przyjadą do Kristiansund, 

zjawią się chyba gdzieś po południu. Mają do mnie teraz dzwonić w nadziei, że dostałem 
wiadomości od ciebie.

-  W takim razie powiedz im, że wszystko jest dobrze. Że operacja się udała, jak mówiłam.
-  Dobrze, powiem. A kiedy ty wrócisz do domu?
-  Zostanę tutaj, dopóki Oja z Helene nie przyjadą, a potem jutro wcześnie rano wyjadę do 

domu autobusem. Zapytam w szpitalu, czy Oja z Helene mogliby odwiedzić Małą Mali, kiedy 
przyjadą. Możliwe, że mi się to uda. Poza tym to mieszkam w hotelu Norrona. Zamówię tu 
dla nich pokój, a potem pójdę na przystanek autobusowy, żeby się z nimi spotkać. Dowiem 
się, kiedy przyjeżdża ich autobus. Pozdrów ich ode mnie.

-  Dobrze, a ty pozdrów Małą Mali i sama dbaj o siebie. W takim razie zobaczymy się 

jutro.

Mali odłożyła słuchawkę.
-  Zostaje pani na dłużej? - spytała pani za ladą.
-  Wyjadę jutro po śniadaniu. I chciałam jeszcze zamówić dwuosobowy pokój. Po południu 

przyjedzie mój syn z żoną.

-  W porządku, dostaną pokój na tym samym korytarzu co pani.
Mali znowu podziękowała.
-  A jak ja się stąd dostanę do szpitala? - spytała.
-  To nie jest daleko, można iść, a poza tym do szpitala jeździ autobus, który zatrzymuje się 

przy hotelu. To tylko trzy przystanki.

Mali wyszła do miasta, gdzie trwał poranny ruch. Bardzo szybko przyjechał autobus, Mali 

siedziała i wyglądała przez okno, kiedy jechali w stronę szpitala. Była wstrząśnięta 
zniszczeniami, jakie wojna poczyniła w tym pięknym mieście. Sytuacja wyglądała znacznie 
gorzej, niż Mali sądziła. Słyszała wprawdzie o zniszczeniach, ale zobaczyć wszystko na 
własne oczy to coś zupełnie innego. Teraz w różnych punktach trwała budowa. Najwyraźniej 
mieszkańcy postanowili odbudować swoje miasto.

Mała Mali już nie spała, kiedy babka weszła do pokoju, w którym dziewczynka leżała 

razem z trojgiem innych dzieci. Oczy ma takie wielkie i ciemne na tle bladej buzi, pomyślała 
Mali. Ale na widok babki dziewczynka się uśmiechnęła.

-  No i jak ty się czujesz, moje dziecko? - spytała Mali, tuląc ją ostrożnie. - Już ci lepiej?
-  Trochę mnie boli, ale wytrzymuję.
-  Przyjechałaś karetką aż ze Stornes! I teraz leżysz w szpitalu, byłaś operowana i w 

ogóle...

-  Wcale nie czułam, że jestem operowana.
-  No bo dostałaś znieczulenie, wiesz.
-  To strasznie śmierdziało!
-  Tak, bo to eter.
-  Myślałam, że się uduszę. Kazali mi liczyć, ale daleko chyba nie doszłam.
-  A w nocy dobrze spałaś?
-  Tak, dosyć dobrze, tylko miałam mdłości. 
Mali poklepała dziecko po policzku.
-  A ja spędziłam noc w hotelu. Nie mogłam być tutaj przy tobie, ale skoro lekarze mówili, 

że wszystko poszło dobrze, to ja też mogłam odpocząć kilka godzin. Właściwie nie powinnam 

była dzisiaj tu przyjść przed czasem odwiedzin, ale pielęgniarki zrobiły dla mnie wyjątek. 
Dlatego nie mogę długo z tobą zostać, zaraz muszę wyjść. Przyjdę jednak znowu o drugiej.

-  A mój tatuś?
-  Oni oboje z Helene przyjadą po południu. Zapytam teraz, czy mogliby do ciebie zajrzeć 

na parę minut. Jeśli nie, to przyjdą jutro w czasie odwiedzin. A ja jutro wcześnie rano pojadę 
do domu. Ty będziesz miała tutaj tatusia i Helene.

-  Jesteś bardzo dobra, babciu, że ze mną przyjechałaś.
-  Jeszcze by tego brakowało - rzekła Mali, ściskając jej rączkę. - Przecież nie mogłaś 

jechać sama.

-  A jak myślisz, jak długo będę tu leżeć?
-  Zaraz zapytam lekarza. Ale to potrwa chyba kilka dni.
-  Myślisz, że tatuś mógłby ze mną zostać?
-  Gdyby to miało trwać dłużej, to pewnie będzie musiał wrócić do domu. Ale zostanie z 

tobą Helene, przywiezie cię do domu autobusem.

-  Ja teraz nie jestem jeszcze w stanie się podnieść.
-  No pewnie, teraz jeszcze nie. Ale będziesz szybko dochodzić do zdrowia, zobaczysz. 

Najważniejsze, że operacja się udała. Wczoraj bardzo się o ciebie bałam.

-  To mama się mną opiekuje. Czułam to w nocy. Ona nie odeszła daleko, babciu.
-  Nie odeszła, masz rację - przytaknęła Mali. - Jestem pewna, że ona wciąż na ciebie 

patrzy.

Drzwi otworzyły się cicho i weszła pielęgniarka. 
-  Myślę, że reszta może poczekać do czasu odwiedzin - powiedziała życzliwie. 
Mali wstała. Była wdzięczna, że w ogóle pozwolono jej posiedzieć tutaj chociaż chwilkę. 

Teraz jest przynajmniej pewna, że Mała Mali ma się tu dobrze.

-  No to trzymaj się, dziecino, przyjdę znowu o drugiej - powiedziała, tuląc wnuczkę. - A 

ty sobie odpoczywaj, to szybko dojdziesz do zdrowia.

Odwróciła się jeszcze w drzwiach i pomachała dziecku ręką. Mała Mali odpowiedziała 

tym samym i bladym uśmiechem. Za dobrze to ona nie wygląda, pomyślała Mali, ale na 
szczęście najgorsze minęło. Mała Mali jest młoda i silna, szybko wróci do zdrowia. I znowu 
wszystko będzie dobrze.

 
Tym razem nie czekała na autobus, poszła spacerkiem do miasta. Miała zamiar wrócić do 

hotelu i wziąć gorącą kąpiel, bo rano nie zajęła się sobą jak trzeba. Chciała po drodze kupić 
jakąś nową bluzkę i komplet bielizny. Odczuwała potrzebę włożenia na siebie czegoś 
czystego.

Znalazła rzemieślniczy sklep krawiecki i kupiła tam wszystko, czego szukała. Z paczką 

pod pachą poszła do hotelu. Kupiła też gazetę, żeby mieć coś do czytania. Czas będzie się 
dłużył, zanim nadejdzie pora odwiedzin w szpitalu.

Znalazła się tam bardzo wcześnie. Po drodze kupiła lalkę i obrazki do naklejania dla Małej 

Mali. Dziecko rozjaśniło się na widok prezentu. Wnuczka opowiedziała, że zjadła już lekki 
obiad i że czuje się o wiele lepiej niż rano.

-  No i by obchód - mówiła z przejęciem. - Przyszedł cały orszak lekarzy i pielęgniarek. 

Powiedzieli, że byłam bardzo dzielna.

-  No bo byłaś - zgodziła się Mali. - A mówili coś o tym, jak długo musisz tu zostać?
-  Nie, w każdym razie ja nie słyszałam.
Będę musiała pójść do dyżurnego lekarza i spytać, pomyślała Mali. Trzeba też wyjaśnić, 

czy Oja z Helene mogą zajrzeć do dziecka, kiedy przyjadą późnym popołudniem. Pewnie 
bardzo chcą zobaczyć małą i przekonać się na własne oczy, że wszystko jest w porządku.

-  Jutro rano ja pojadę do domu - przypomniała Mali, kiedy odwiedziny dobiegały końca. - 

Dbaj tu o siebie i wracaj do zdrowia, żebyś mogła jak najszybciej być znowu w domu. 
Zapewniam cię, że na twój powrót przygotujemy dużą uroczystość powitalną.

-  A czy dzisiaj po południu tatuś z Helene do mnie przyjdą?
-  Zaraz zapytam, ale obiecać ci nie mogę. Jeśli będą mogli, to na pewno przyjdą, jeśli nie 

dostaniemy pozwolenia, to będziesz musiała czekać do jutra, ale na pewno dasz sobie radę.

Dziecko uśmiechnęło się mężnie, Mali spostrzegła jednak, że wargi dziewczynki drżą. Tak 

bardzo chciała zobaczyć ojca i Helene. Mali pożegnała się z nią pospiesznie i poszła do 
dyżurki, żeby zapytać, jak to będzie.

-  Możemy zrobić mały wyjątek - zgodziła się uprzejmie siostra. - Tylko to nie może długo 

trwać.

-  Nie, nie, oni chcieliby ją tylko zobaczyć - zapewniała Mali.
-  W takim razie zgoda.
Uczucie ulgi przepełniło Mali. Pierwsze, o czym powiedziała Oi i Helene, kiedy wysiedli z 

autobusu, to że powinni teraz jak najszybciej pojechać do szpitala. Ona wybrała się z nimi, 
pokazywała drogę, ale czekała na nich na korytarzu. Wizyta nie trwała dłużej niż dziesięć 
minut, ale to zawsze więcej niż nic. Spostrzegła, że Helene ma wilgotne oczy, kiedy wyszła z 
sali.

-  Biedna mała - westchnęła Helene. - Jest taka blada i zmęczona.
-  Teraz to ona wygląda wspaniale - wtrąciła Mali. - Powinniście byli zobaczyć ją wczoraj.
-  A to dopiero pech, że musiało się to zdarzyć akurat pod naszą nieobecność - mówił Oja. 

- No ale Bogu dzięki, dobrze się skończyło. Należą ci się podziękowania za wszystkie 
kłopoty, mamo.

-  Nie ma mowy o żadnych kłopotach - zaprotestowała Mali. - Bardzo się cieszę, że już nie 

ma niebezpieczeństwa. Bo był wczoraj taki moment, że poważnie się bałam, co to będzie. 
Zresztą doktor też nie był wielkim optymistą.

-  No właśnie, my również dużo o tym rozmawialiśmy. Właściwie niewiele spaliśmy 

dzisiejszej nocy.

-  W takim razie dziś położymy się wcześnie - postanowiła Mali. - Zamówiłam wam pokój 

w hotelu. Teraz jednak pójdziemy coś zjeść. Myślę, że wy też nie jedliście jeszcze obiadu?

-  Nie, minęło sporo czasu od ostatniego posiłku, chętnie coś zjemy.
Był to bardzo miły obiad w małej restauracji w mieście.
-  Podróż poślubna nie bardzo wam się udała - powiedziała Mali przy deserze. - Chyba nie 

tak ją sobie wyobrażaliście?

-  Cieszymy się teraz, że Malej Mali nic się nie stało. Ja zostanę jeszcze jeden dzień, 

dopiero później wrócę do domu, więc ten dzień również spędzimy razem. A potem Helene 
zostanie i poczeka, aż Mała Mali wyzdrowieje. Tak się umówiliśmy, prawda, Helene?

Ona skinęła głową.
-  Ja się dowiadywałam w szpitalu dzisiaj rano - poinformowała Mali. - Mówią, że Mała 

Mali może być wypisana w piątek. Więc niedługo będziesz sama, Helene, skoro Oja ma 
zostać tutaj na jutro. W takim razie sama spędzisz tylko czwartek, a to chyba jakoś zleci.

-  Oczywiście, dam sobie radę - skinęła Helene. - Pochodzę trochę po sklepach.
-  Ja wczoraj byłam w sklepie rzemieślniczym - powiedziała Mali. - Nie ma jeszcze 

wielkiego wyboru, ale i tak miło jest pochodzić i popatrzeć.

-  W Trondheim dostałam nową sukienkę - uśmiechnęła się Helene. - Więc teraz skończy 

się chyba na oglądaniu.

-  Możesz sobie kupić, jeśli coś ci się spodoba - oznajmił Oja wielkodusznie. - I może 

kupiłabyś też nową sukienkę dla Małej Mali. Ona potrzebuje czegoś na pociechę.

-  Kupię, jeśli znajdę coś ciekawego - zgodziła się Helene.

Wolno wracali do hotelu. Potem Mali zadzwoniła znowu do Havarda i poinformowała, że 

wszystko jest w najlepszym porządku, że Oja i Helene przyjechali.

-  W takim razie ja wrócę do domu autobusem jutro rano - zakończyła.
-  No to ja wyjadę po ciebie do Opphus. Będę tam czekał, kiedy przyjedziesz.
-  Cieszę się na powrót do domu.
-  I ja się cieszę, że wracasz.
Mali położyła się, długo leżała i wsłuchiwała się we wszystkie nieznajome dźwięki, jakie 

docierały do niej z zewnątrz. Naprawdę cieszyła się z powrotu do domu. Nie przywykła do 
takich pospiesznych wyjazdów do miasta. Tyle było ostatnio napięcia, myślała. Czuła się 
zmęczona. Bo też rzeczywiście miała czym. Wesele, Bakken, wszystkie inne sprawy. Teraz 
czeka ją kilka spokojnych dni, zanim zacznie się mycie owiec, a potem jesienne uboje. 
Wkrótce znowu święta, ze wszystkimi przygotowaniami, które co roku trzeba wykonać.

Złożyła ręce i jeszcze raz podziękowała Panu Bogu. Tym razem okazał im łaskę.

-  Czy byłbyś taki miły i pomógł mi wieczorem z matmą, Jonannes? - Johanne stała przed 

nim z prośbą w oczach. Położył jej rękę na ramieniu.

-  Boisz się jutrzejszej klasówki?
-  Ja na pewno wszystko zawalę - westchnęła dziewczyna.
-  Skąd ten pesymizm? Pouczymy się trochę i będzie dobrze. Ale czy tym razem mogłabyś 

ty przyjść do mnie?

-  A twoja gospodyni się zgodzi?
-  Zgodzi się, tylko że to nie może trwać do późna.
-  W takim razie przyjdę o siódmej.
Johannes bez słowa skinął głową i patrzył na odchodzącą Johanne. Nigdy nie miał tego 

dość. Zdarzało się, że nawet na lekcjach pogrążał się w marzeniach, siedział i wpatrywał się 
w jasny koński ogon na jej delikatnym karku. Coraz częściej myślał o tym, że którejś niedzieli 
powinien zawieźć ją do domu, kiedy jednak jej o tym wspomniał, ona zaprotestowała.

-  Jest jeszcze za wcześnie - powiedziała, ściskając mu rękę. - Oni by nie zrozumieli.
-  No to może w święta w takim razie?
-  No może, w święta chyba bym mogła przyjechać na parę dni - rozpromieniła się 

Johanne. - To by było możliwe.

Johannes zaczął się już cieszyć na świąteczne ferie. Wiedział, że najpierw musi 

porozmawiać z rodzicami, czy wolno mu zaprosić przyjaciółkę. Może oni odmówią, myślał 
ponuro. Musi podjąć ten temat przy najbliższej wizycie w domu. Muszą się zgodzić!

Gunnar wciąż mu dokuczał, jeśli chodzi o Johanne.
-  Z tą Johanne to jakaś bardzo poważna sprawa - mówił z przejęciem. - Powinieneś był 

raczej znaleźć sobie dziewczynę, której nie traktowałbyś aż tak serio.

-  Nie chcę słuchać takiego gadania - burknął Johannes ze złością.
-  A jak daleko w takim razie zaszły sprawy z Johanne?
-  Nie wiem... - Johannes zwlekał z odpowiedzią, nie był pewien, ile może wyznać 

przyjacielowi. - Po prostu chcę z nią chodzić.

-  No widzę, prawie się nie rozstajecie - mówił Gunnar. - Ty w ogóle innych nie widzisz.
Na to Johannes nie odpowiedział. Ale jest tak, jak Gunnar mówi, pomyślał. Widzę tylko 

Johanne.

-  Co myślisz o ostatniej zabawie? - spytał Gunnar.
-  Wciąż nie wiem, czy to jest dla mnie.
-  Bo się jeszcze nie przyzwyczaiłeś. Ale następnym razem też przyjdziesz?
-  Na razie nie będzie żadnej zabawy, o ile pamiętam.
-  Tak, trzeba czekać prawie trzy tygodnie.
-  No to porozmawiam z Johanne.

-  Można by pomyśleć, że wy już jesteście po ślubie - westchnął Gunnar. - W takiej 

sytuacji nie bawisz się chyba zbyt dobrze.

-  Nic podobnego, mam się znakomicie - zaprotestował Johannes i powiedział to szczerze. 

Nigdy w życiu nie było mi lepiej, myślał. Ma szkołę, muzykę i Johanne. Czego więcej miałby 
pragnąć?

Tego dnia pospiesznie wracał ze szkoły, z ustami pełnymi jedzenia poinformował przy 

obiedzie pannę Sunde, że wieczorem przyjdzie do niego Johanne.

-  To moja koleżanka z klasy, która potrzebuje pomocy w matematyce - wyjaśniał, czując, 

że uszy mu płoną.

-  Dobrze, tylko nie może zostać do późna.
-  Nie zostanie, sam tego dopilnuję.
-  Więc ty się bardzo dobrze uczysz, Johannes?
-  No, daję sobie radę.
-  I słyszę, że ćwiczysz też na skrzypcach. To dobrze, muzyki nie powinieneś zaniedbywać.
-  Nie, staram się mieć dla niej czas.
Zamierzał dziś wieczorem zagrać dla Johanne. Prosiła go o to wielokrotnie, ale zwykle to 

on chodził do niej, więc nie było okazji. Dzisiaj jednak będę grał, postanowił.

Czas najwyższy, żeby dzielić się z nią także muzyką.
 
Johannes czekał na swojego gościa z bijącym sercem. Posprzątał w pokoju i położył 

skrzypce na stole. Chciał zapytać, czy ona woli najpierw posłuchać muzyki, czy też chciałaby 
popracować nad matematyką. Sam uważał, że najlepiej zacząć od matematyki, to potem będą 
mieć czas już tylko na przyjemności.

Johanne była tego samego zdania, zasiedli więc najpierw do książek. Johannes tłumaczył 

najlepiej, jak potrafił, spokojnie i cierpliwie, powoli Johanne zrozumiała prawie wszystko.

-  Powinieneś być nauczycielem, Johannes - westchnęła na koniec i przeciągnęła się. - 

Uczę się od ciebie dużo więcej niż od nauczyciela w szkole.

Pochyliła się i pocałowała go w policzek. Serce podskoczyło Johannesowi do gardła, objął 

dziewczynę i przytulił mocno.

-  No a teraz mógłbym ci zagrać.
-  Och tak, długo na to czekałam. Zagraj, Johannes. Przeniosła się na jego łóżko, on zaś 

stanął przy stole ze skrzypcami pod brodą. Grał Ave Maria, Arię i kilka utworów, które sam 
skomponował.

Johanne siedziała z podciągniętymi pod brodę kolanami i słuchała. Patrzyła na niego 

wzruszona, ale on tego nie widział. Grał z zamkniętymi oczyma. Często tak było. Lepiej się 
wtedy koncentrował. Bardziej zbliżał do muzyki, tak mu się wydawało. Kiedy w końcu 
opuścił smyczek, stał przez chwilę oparty o stół.

-  Och, Johannes - wyszeptała dziewczyna. - To było cudowne.
-  Podobało ci się?
-  Tak, jesteś fenomenalnym skrzypkiem. Nie miałam pojęcia.
-  Fenomenalny to może nie jestem...
-  Owszem, na pewno jesteś. Grałeś tak, że chciało mi się płakać.
Johannes odłożył skrzypce, podszedł do łóżka i usiadł obok Johanne. Ona zarzuciła mu 

ręce na szyję i pociągnęła go za sobą. Oboje upadli na łóżko.

-  Jestem z ciebie taka dumna - szeptała z wargami przy jego policzku. - Jesteś taki 

utalentowany.

Johannes zaczął ją całować. Ona splotła ręce na jego karku i wtuliła się w niego. Czuł jej 

jędrne piersi, słyszał, że oddycha szybciej. Gładził rękami okrągłe biodra i długie nogi. Ona 
prężyła się przy nim, bardziej gorąca i bardziej chętna niż kiedykolwiek przedtem. To chyba 
muzyka, pomyślał oszołomiony i uniósł się na łokciu.

-  Ja cię kocham, Johannesie.
-  A ja kocham ciebie.
-  Czy przyszło ci kiedyś go głowy, że mamy prawie takie same imiona?
-  No właśnie, masz rację.
-  To dlatego, że zostaliśmy dla siebie stworzeni - szeptała. - Ty i ja. Johanne i Johannes.
Wsunął jedną rękę pod jej sweter i zaczął pieścić pierś. Dziewczyna nie protestowała. Nie 

powstrzymywała go. Johannes z trudem oddychał, wsunął palce pod jej stanik, wtedy Johanne 
jęknęła i zaprotestowała. Johannes cofnął rękę, w głowie mu się kręciło od tego, na co się 
ważył.

-  Nie miałem zamiaru...
-  A ja chciałam - wyznała cicho.
Johannes usiadł, kompletnie oszołomiony, przeczesywał ręką włosy. Ona znowu się do 

niego przytuliła, czuł jej gorący oddech.

W głębi domu trzasnęły drzwi i oboje odskoczyli od siebie gwałtownie. Johannes 

pospiesznie wstał.

-  No, pora kończyć wieczór - zawołała panna Sunde przez drzwi. - Zrobiło się późno.
-  Tak, Johanne już wychodzi - poinformował Johannes. - Odprowadzę cię do domu - 

wyszeptał. - Nie możesz chodzić sama po mieście.

Dziewczyna zebrała książki i włożyła je do torby. Potem wymknęli się na korytarz, 

włożyli buty i wyszli na dwór. Szli objęci i przytuleni do siebie.

-  Grałeś tak pięknie, Johannesie. Myślę, że powinieneś zostać skrzypkiem, tak jak twój 

ojciec.

-  Tylko że z tego niełatwo jest się utrzymać. Człowiek musi być bardzo utalentowany.
-  Ale ty jesteś.
-  Powinnaś posłuchać mojego ojca.
-  Mam nadzieję, że kiedyś posłucham.
-  Tak się cieszę, że ci się podobało, bo muzyka zawsze była częścią mojego życia.
-  Ja to rozumiem. Będziesz musiał mi znowu zagrać.
-  Oczywiście, kiedy tylko zechcesz.
Stali jeszcze przez chwilę w cieniu kolo jej domu, obejmując się nawzajem. Jej wargi były 

ciepłe i miękkie. Jak ona ładnie pachnie, myślał Johannes.

-  Dobranoc - powiedział szeptem. - I śpij dobrze. Jutro wszystko pójdzie jak po maśle.
-  Patrz, a ja prawie zapomniałam o klasówce – westchnęła Johanne cicho. - Jestem 

przepełniona twoją muzyką.

Bardzo mu się to spodobało. Znaczyło to dla niego bardzo wiele. W drodze do domu 

rozmyślał o tym, że napisze dla niej utwór muzyczny. Dla Johanne, tak go nazwie. Dla jego 
Johanne.

Kiedy się położył, przez chwilę leżał, nie śpiąc. Wyobrażał sobie, że Johanne leży w jego 

łóżku. Objął dużą poduszkę i przytulił do niej głowę. Zamknął oczy i przypominał sobie 
ciepłe piersi Johanne. Ona jest wszystkim, czego pragnę, myślał. Będę traktował ją z wielkim 
szacunkiem, tak jak na to zasługuje. Nigdy nie zrobię niczego, czego ona sama by nie chciała. 
Dzisiaj powiedziała, że nie miała nic przeciwko temu, żeby dotykał jej piersi. Zrobi to znowu 
przy najbliższej okazji. Może nawet ją tam pocałuję, pomyślał oszołomiony. Jeśli ona zechce, 
oczywiście.

Z westchnieniem wtulił się jeszcze mocniej w poduszkę i zasnął.

 
 

ROZDZIAŁ 17.

 
Oja wrócił z Kristiansund, ale powrót Małej Mali został odłożony do soboty. Czekała ją 

długa podróż autobusem, lekarze uznali więc, że lepiej będzie, jeśli spędzi w szpitalu jeszcze 
jeden dzień. Szybko wraca do zdrowia, różnicę widać już po tej jednej dobie, którą tam 
spędziłem, opowiadał Oja. Helene została i miała wrócić z małą, jak się umówili.

W sobotę Mali upiekła ciasto czekoladowe i tort Tosca. Cała rodzina ze Wzgórza miała 

przyjść na kawę po południu, kiedy Mała Mali i Helene będą już w domu. Zaproszono też 
Dorbet z dziećmi, szykuje się więc uroczyste powitanie chorej - myślała Mali.

No bo też to wielkie święto. Oja pojechał po nie do Opphus, a Mali stała na ganku i 

czekała, kiedy bryczka wjechała na dziedziniec.

Mała Mali wysiadała bardzo ostrożnie. W ranie wciąż miała szwy, które odczuwała przy 

każdym ruchu. Po czternastu dniach będzie musiała znowu pojechać do lekarza. Zbladła w 
szpitalu, ale uśmiechała się promiennie.

-  No to jesteś znowu w domu - przytulała ją Mali. - Nawet nie wiesz, jak myśmy na ciebie 

czekali. Ale czujesz się chyba dobrze?

-  Trochę ciągnie mnie w okolicach rany, kiedy chodzę, ale już nic mnie nie boli.
-  Wkrótce wszystko wróci do normy - zapewniała Mali. - Trzeba tylko poczekać na 

zdjęcie szwów.

Buzię Małej Mali wykrzywił grymas, kiedy to usłyszała.
-  Ale to trwa tylko chwilkę - wyjaśniła Mali pospiesznie. - Zobaczysz, nawet nic nie 

poczujesz. Naprawdę nie ma się czego bać.

Małą Mali ułożono na tapczanie i okryto pledem. Marilena siedziała obok i wypytywała o 

wszystko, co się stało, poczynając od chwili, kiedy do Stornes przyjechała karetka, żeby ją 
zabrać. I Mała Mali opowiadała, o długiej podróży, o zapachu eteru, o lekarskim obchodzie i 
o operacji oraz o tym, jak to jest, kiedy się leży w szpitalu.

Marilena siedziała i słuchała z wytrzeszczonymi oczyma.
-  A ja nigdy nie byłam w szpitalu.
-  My wszyscy bardzo się cieszymy, że nie musiałaś - roześmiała się Tordhild. - Szpital jest 

dobry, kiedy człowiek potrzebuje pomocy, ale naprawdę nie ma za czym tęsknić.

Podano ciastka i sok dla dzieci, kawę dla dorosłych. Nawet Mała Mali zjadła dwa duże 

kawałki czekoladowego ciasta.

-  Już to mówiłam, ale muszę powtórzyć, że mieliście wspaniałe wesele, Helene - rzekła 

Dorbet. - Jesteś zadowolona?

-  O tak - odparła tamta rozpromieniona. - Jestem bardzo zadowolona.
-  Ale podróż poślubna skończyła się chyba inaczej, niż myślałaś.
-  Najważniejsze, że wszystko poszło jak trzeba. Poza tym spędziłam dwa miłe dni w 

Kristiansund, chociaż tęskniłam za Oją.

-  A ten Martin Bakken trzyma się naprawdę znakomicie - wtrąciła Tordhild z ustami 

pełnymi ciasta. - Ile on ma teraz lat?  

-  Na wiosnę skończył pięćdziesiąt - poinformowała Mali.
-  Tak, myślałam, że mniej więcej tyle musi mieć. Chociaż szczerze mówiąc, nie wygląda 

na to. A żony tym razem ze sobą nie zabrał?

-  Martin jest znowu rozwiedziony.
-  Nie, znowu rozwiedziony, to pierwszym razem też się rozwiódł?
-  Tak - przytaknęła Mali trochę niechętnie. - I drugie małżeństwo też się tak skończyło. W 

Ameryce często zdarzają się rozwody.

-  A ty nie chciałabyś się wybrać do Ameryki, Dorbet? - Tordhild najwyraźniej nie 

zamierzała zmienić tematu.

-  Oczywiście, że bym chciała. Ale muszę poczekać, aż dzieci trochę podrosną.

Mali nie podobało się to, że rozmowa przybrała taki obrót, i próbowała ją skierować na 

codzienne sprawy.

-  A kiedy sprowadzicie krowy do obór w Granvold? - spytała córkę.
-  No, myślę, że w najbliższych dniach - odparła Dorbet. - Musimy to zrobić, zanim owce 

zejdą na dół. Będzie to o tej samej porze co zwykle. Jeśli pogoda się utrzyma - dodała.

-  Żeby tylko nie spadł śnieg, to deszcz tak bardzo nie przeszkodzi.
-  Śnieg chyba też nie, bo taki śnieg długo nie poleży - uznała Dorbet. - O tej porze roku to 

przeważnie jest błoto.

-  No to będziemy mieć pierwsze Boże Narodzenie w czasie pokoju - przypomniała 

Tordhild.

-  No właśnie, już samo to, że nie trzeba zaciemniać okien, jest wielką ulgą - westchnęła 

Mali. - Zresztą z czasem będzie też większy wybór w sklepach. Ale wszystko wymaga czasu - 
dodała.

Zbliżał się czas obrządku i przyjęcie dobiegało końca. Na dworze było już całkiem 

ciemno. Mali wyprowadziła gości na ganek i życzyła im szczęśliwej drogi do domu. Sama 
wróciła do izby i zaczęła sprzątać ze stołu.

-  Czy mogę powklejać te obrazki, które dostałam od ciebie w szpitalu? - spytała Mała 

Mali z tapczanu.

-  Powinnaś pójść na górę i przynieść album do obrazków.
-  Zaraz to zrobię.
-  No, jak chcesz wklejać, to proszę bardzo. Trzeba jednak podłożyć gazetę, żebyś nie 

nabrudziła.

Kiedy Mali zaczęła przygotowywać kolację, wnuczka siedziała zajęta swoimi sprawami. 

Jak to dobrze mieć ją znowu w domu, pomyślała Mali, zerkając na dziecko. Tym razem 
szczęście im dopisało. Odczuwała z tego powodu szczerą wdzięczność do Pana Boga.

Następnego dnia sprowadzono krowy do obejścia.
Mali stała na ganku razem z obiema wnuczkami i przyglądała się dobrze znanemu 

widowisku. Zewsząd słychać było stukot kopyt i paniczne ryki. Tak jest każdego roku. Wtedy 
nikomu nie wolno kręcić się po dziedzińcu, trzeba być bardzo ostrożnym. Kiedy zwierzęta są 
takie zestresowane i przerażone jak teraz, mogą człowieka stratować. Mali dobrze pamiętała 
tamten dzień, kiedy oszalała krowa o mało nie zabiła Siverta. Był wtedy maleńkim dzieckiem. 
Johan rzucił się synowi na pomoc. To było najwspanialsze, czego Johan Stornes dokonał w 
swoim życiu, myślała Mali. Sam został ciężko ranny, ale wyszedł z tego bez szkody.

Mężczyźni kierowali krowy ku drzwiom obory. Była to bardzo męcząca i niebezpieczna 

praca, trzeba było wielkiego wysiłku, zanim krowy znajdą się na swoich miejscach. Kiedy już 
się z tym uporali i Havard wyszedł z obory, Mali przyglądała mu się badawczo.

-  Jesteś bardzo blady.
-  Nie wiem, co to jest, ale nie czuję się całkiem zdrowy. 
Havard rzadko do czegoś takiego się przyznawał. 
Mali poczuła skurcz niepokoju i przyjrzała się mężowi uważniej.
-  Jak to nie całkiem zdrowy?
-  Sam nie wiem... ale taki jestem ciężki i zmęczony, czuję coś jakby mdłości. Ale to chyba 

nic poważnego.

Coś jednak musi być, skoro on sam o tym mówi, myślała Mali. Przez te wszystkie lata 

zdrowie im dopisywało, zarówno jej, jak i Havardowi. Oboje uniknęli poważniejszych 
chorób. No ale możliwe, że z wiekiem to się zmieni, w każdym razie trzeba być 
przygotowanym.

Kiedy wieczorem kładli się do łóżka, Mali przytuliła się do Havarda i położyła głowę na 

jego piersi.

-  No i jak się teraz czujesz?
-  Już mi przeszło, jest wyraźna różnica. To chyba nie było nic, czym trzeba by się 

przejmować.

Mali odetchnęła z ulgą. Rzeczywiście, musiała to być jakaś przejściowa niedyspozycja. 

Każdy to miewa.

-  Kiedy sprowadzimy owce na dół?
-  Z pogodą nie jest źle, w takim razie zaczekajmy jeszcze trochę. Nie ma pośpiechu.
-  Mycie owiec jest w każdym roku coraz cięższą pracą - westchnęła Mali. - W tym roku 

będziemy mieć pomoc Helene. Ona jest młoda i silna.

-  Ty też jesteś silna - wtrącił Havard.
-  Owszem, owszem, ale już nie tak jak kiedyś. Plecy zaczynają mi dokuczać.
-  No to w tym roku powinnaś odpocząć. Są ludzie, którzy mogą cię zastąpić.
-  No coś ty, Ingeborg nie mogę posłać do takiej roboty. Jej plecy na to nie pozwalają.
-  No to Ane i Helene zrobią większość.
-  Nie, ja muszę im pomóc.
-  No a jak teraz twoja praca w tkalni, Mali? Od jakiegoś czasu nie widzę, żebyś chodziła 

do pracowni.

-  Teraz jest tam tak pusto. Bakken zabrał wszystko, co miałam.
-  No właśnie, Bakken - westchnął Havard i przeciągnął się. - Mam nadzieję, że szybko go 

znowu nie zobaczymy.

-  A co ty masz przeciwko niemu?
-  Ten facet zaburza mi poczucie bezpieczeństwa.
-  Ja to się najbardziej boję, że on wabi Dorbet do Ameryki - westchnęła Mali. - Ona ma 

wielką ochotę na taki wyjazd, a on ma ochotę na wizytę. Bo to by miało wielkie znaczenie dla 
jego sklepu, ja to rozumiem, ale...

-  Czy wyjazd Dorbet byłby czymś gorszym niż twój wyjazd?
-  Dorbet jest jeszcze bardzo młoda - zaprotestowała Mali. - No i ma małe dzieci.
-  Owszem, owszem... Ja wcale nie mówię, że powinna jechać, ale w ostatnich latach 

Dorbet bardzo wydoroślała.

-  Możliwe, ale w Ameryce czekałoby ją zbyt wiele pokus.
-  No tak, ty coś o tym wiesz - westchnął.
Mali nic na to nie odpowiedziała. Przytuliła się tylko do niego i przez dłuższy czas leżeli w 

milczeniu. Mali nie chciała rozmawiać o Bakkenie i Ameryce, to jest zamknięty rozdział. 
Przyszłość należeć będzie do niej i Havarda, jeśli tylko będziemy zdrowi i Bóg pozwoli nam 
żyć jeszcze razem. Tylko to ma jakieś znaczenie.

Popatrzyła na męża.
-  Czy ty mnie kochasz, Havardzie?
-  A ty, się jeszcze pytasz? - roześmiał się, tuląc ją do siebie. - Przecież dobrze o tym 

wiesz, Mali. Jeśli jest coś pewnego w moim życiu, to to, że ciebie kocham.

-  I ja też kocham ciebie.
-  A to, to już prawdziwy cud. Po tych wszystkich latach? Ty, która mogłaś mieć każdego, 

kogo byś zechciała?

-  Ja mam tego, którego chciałam, Havardzie.
-  Ale ja nie jestem dla ciebie wystarczająco dobry.
-  Jesteś, jesteś - zapewniała, układając się przy nim wygodniej. - I w dodatku wiesz, że 

jesteś.

To ja nie jestem wystarczająco dobra dla niego, pomyślała. Jak zwykle, kiedy wspominała 

tamte sprawy, poczuła ból w piersi. Co by Havard powiedział, gdyby poznał prawdę? Znowu 
poczuła dojmujący skurcz żołądka. Gdyby tak Havard dowiedział się o Torgrimie i Małym 

Havardzie! Na pewno by ją zostawił, nie wątpiła w to ani przez chwilę. On mnie kocha, bo 
nie zna prawdy, pomyślała z rozpaczą. Nie ma wybaczenia dla tego, co ja mu zrobiłam.

Ale Havard nigdy nie może się o tym dowiedzieć. Mali nie zniosłaby, gdyby musiała 

patrzeć, jak miłość gaśnie w jego oczach, nie zniosłaby jego pogardy, jego gniewu. Nie 
przeżyłaby też, gdyby ją porzucił. To niech już lepiej do końca życia dręczą ją wyrzuty 
sumienia. Nigdy ani słowa na tamte tematy mu nie powie. Nigdy.

Długo leżeli mocno objęci i tak też zasnęli.
 
Owce zeszły z gór, zostały wymyte i wypuszczone na pastwisko, żeby wyschły przed 

strzyżeniem. Jak dotychczas wszystko szło lepiej, niż Mali się obawiała. Oczywiście czuła 
pracę w obolałym kręgosłupie, ale nigdy nie było tak źle, żeby następnego ranka nie mogła 
podnieść się z łóżka. Helene stanowiła wielką pomoc i Mali nie szczędziła jej pochwał. 
Wychwalała synową na wszelkie sposoby, tamta rumieniła się i sprawiała wrażenie 
onieśmielonej. Mali wiedziała jednak, że bardzo to lubi.

Mała Mali pojechała do lekarza, który wyjął jej szwy. Teraz znowu była pełną życia 

dziewczynką, grzeczną i wesołą jak przedtem. Najwyraźniej operacja nie zostawiła żadnych 
złych wspomnień.

-  Brakuje nam trochę mąki, by zakończyć wyrabianie chleba - powiedziała Ane znad 

dzieży z ciastem.

-  To ja pójdę i przyniosę - ofiarowała się Mali. - I tak miałam zajrzeć do spichlerza, żeby 

zobaczyć, ile mięsa nam jeszcze zostało. Może nawet jutro będziemy mieć na obiad kiełbaski.

-  Chyba nikt przeciwko temu nie zaprotestuje - uśmiechnęła się Ane.
Mali wzięła ze spiżarki miskę do mąki, otuliła się chustką i wyszła w szary, wilgotny 

jesienny dzień. Havard rąbał pod szopą drzewo.

Mali przeszła obok niego.
-  Nie pracuj tyle.
Havard wyprostował się i wytarł pot z czoła.
-  Zaraz kończę, zostało mi już niewiele.
-  Myślę, że jutro pozwolimy sobie przygotować kiełbaski na obiad - poinformowała go 

Mali.

-  Miło to słyszeć.
-  Jak myślisz, kiedy możemy zacząć strzyc owce?
-  Dopiero co je oglądałem. Schną już od kilku dni i jeśli dzisiaj w nocy nie spadnie deszcz, 

to moglibyśmy zacząć jutro. Dobrze byłoby mieć to już za sobą.

Nagle zesztywniał. Twarz wykrzywiła mu się w bólu, jedną rękę podniósł do gardła. Jakby 

ktoś podciął mu kolana, pomyślała Mali. Siekiera wysunęła się z jego ręki, po czym Havard z 
jękiem upadł na ziemię.

Mali przez moment stała przerażona i tylko patrzyła. Zaraz jednak ocknęła się i zaczęła 

działać. Odrzuciła miskę, pochyliła się nad mężem i ułożyła go na plecach. Twarz miał szarą 
niczym popiół i mocno sine wargi.

-  Havard! - krzyknęła zrozpaczona i potrząsała nim z całej siły. - Havard!
Ale on nie odpowiadał.