Makroekonomia Gospodarki Otwartej

Wykład 8

Podejście mnożnikowe do bilansu płatniczego.

Równowaga zewnętrzna i wewnętrzna

w gospodarce otwartej

Leszek Wincenciak

Wydział Nauk Ekonomicznych UW, 2012

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

2/38

Plan wykładu:

Prosty model keynesowski małej gospodarki otwartej

Założenia
Równowaga: krajowe oszczędności i inwestycje
Przenoszenie zakłóceń – system kursu stałego
Przenoszenie zakłóceń – system kursu płynnego

Diagram Swana

Pojęcie równowagi wewnętrznej i zewnętrznej
Diagram Swana
Problemy koordynacji polityki gospodarczej

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Prosty model keynesowski małej gospodarki otwartej

3/38

Założenia

Założenia

◮

Analiza w podejściu elastycznościowym pomija wpływ zmian
realnego kursu walutowego na dochód

◮

Pobudzenie eksportu przez realną deprecjację waluty krajowej
pobudza dochód, a to z kolei zwiększa popyt na import

◮

Sztywność cen – zmiany zagregowanego popytu wpływają na
zmiany produkcji

◮

Absorpcja – A – oznacza zagregowaną wielkość wydatków:
A = C + I + G

◮

Y = C + I + G + X − M , zatem Y − A = X − M = N X

◮

Jeśli A > Y , to N X < 0 (możemy wydać więcej niż wynosi
nasz dochód jedynie w sytuacji deficytu N X)

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Prosty model keynesowski małej gospodarki otwartej

4/38

Założenia

Założenia

◮

Popyt na import: M = M

d

(EP

∗

/P, Y ) – przy stałych cenach

krajowych i zagranicznych, względna cena dóbr
importowanych to po prostu E – nominalny kurs walutowy

◮

M = M + mY , gdzie m jest krańcową skłonnością do importu

◮

Zmiany realnego kursu walutowego wpływają na zmiany M
(wzrost EP

∗

/P powoduje spadek M )

◮

Popyt na eksport: X = X

d

(EP

∗

/P, Y

∗

) – dochód

zagraniczny dany jest egzogenicznie (założenie o małym kraju)

◮

X = X

◮

Zmiany realnego kursu walutowego wpływają na zmiany X
(wzrost EP

∗

/P powoduje wzrost X)

◮

Bilans handlowy: N X = X − M = X − (M + mY )

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Prosty model keynesowski małej gospodarki otwartej

5/38

Założenia

Równowaga

◮

Równowaga w modelu keynesowskim oznacza sytuację,
w której produkcja krajowa równa jest wartości
zagregowanych wydatków na dobra krajowe. W gospodarce
otwartej zagregowane wydatki składają się z wydatków
konsumpcyjnych gospodarstw domowych (C), inwestycji (I),
wydatków rządowych (G) oraz wydatków netto obywateli
zagranicy (N X):

Y = C + cY + I + G + X − (M + mY )

Y

E

=

A + X − M

s + m

◮

s – krańcowa skłonność do oszczędzania

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Prosty model keynesowski małej gospodarki otwartej

6/38

Założenia

Równowaga

Y

E

=

A + X − M

s + m

α =

∆Y
∆A

=

1

s + m

◮

α – keynesowski mnożnik wydatkowy

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Prosty model keynesowski małej gospodarki otwartej

7/38

Równowaga: krajowe oszczędności i inwestycje

Równowaga: krajowe oszczędności i inwestycje

◮

PKB mierzony od strony wydatków musi być równy PKB
mierzonemu od strony dochodów. Dochody przeznaczane są
na konsumpcję (C), oszczędności (S) i podatki (T ):

C + S + T = Y = C + I + G + X − M

S + (T − G) − I = X − M

N S = S + (T − G)

N S − I = N X

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Prosty model keynesowski małej gospodarki otwartej

8/38

Równowaga: krajowe oszczędności i inwestycje

Y

N X

0

X − M

−

A

Y

0

X − M

(

nachylenie: −m)

N S − I

(

nachylenie: +s)

b

b

Rys. 1.

Równowaga w modelu keynesowskim

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Prosty model keynesowski małej gospodarki otwartej

9/38

Równowaga: krajowe oszczędności i inwestycje

Ekspansywna polityka fiskalna w modelu keynesowskim

◮

Skutkiem zwiększenia wydatków rządowych jest spadek
krajowych oszczędności (przy założeniu, że nie działa
równoważność ricardiańska)

◮

W nowej równowadze rośnie dochód, a zatem i wydatki

◮

Większe wydatki oznaczają również większe wydatki na dobra
importowane

◮

Dochód w równowadze (Y

0

→

Y

1

) zwiększa się o mniej niż

w gospodarce zamkniętej (Y

0

→

Y

′

)

◮

Skutkiem ekspansywnej polityki fiskalnej jest ceteris paribus
pogorszenie salda handlowego

∆N X = −∆M = −m∆Y = −

m

s + m

∆G

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Prosty model keynesowski małej gospodarki otwartej

10/38

Równowaga: krajowe oszczędności i inwestycje

Y

N X

Y

0

Y

1

Y

′

N X

1

X − M

N S − I

N S

′

−

I

b

b

b

b

b

b

Rys. 2.

Ekspansywna polityka fiskalna w modelu keynesowskim

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Prosty model keynesowski małej gospodarki otwartej

11/38

Równowaga: krajowe oszczędności i inwestycje

Skutki dewaluacji w modelu keynesowskim

◮

Załóżmy, że warunek Marshalla-Lernera jest spełniony

◮

Dewaluacja (E ↑) powoduje, że towary krajowe względnie
tanieją dla nabywców zagranicznych, a towary importowane
względnie drożeją dla nabywców krajowych

◮

Rośnie popyt na eksport (X ↑), maleje egzogeniczny składnik
popytu na import (M ↓), rośnie dochód (Y ↑), co pociąga
również wzrost popytu na import (mY ↑)

◮

Jaki jest efekt wypadkowy?

∆N X = ∆X − ∆M = ∆N X − m∆Y

∆N X = ∆N X −

m

s + m

∆N X =

s

s + m

∆N X

0 <

s

s + m

∆N X < ∆N X

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Prosty model keynesowski małej gospodarki otwartej

12/38

Równowaga: krajowe oszczędności i inwestycje

Y

N X

N X

1

X − M

N S − I

X

′

−

M

′

∆N X

Y

0

Y

1

b

b

b

b

Rys. 3.

Skutki dewaluacji w modelu keynesowskim

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Prosty model keynesowski małej gospodarki otwartej

13/38

Przenoszenie zakłóceń – system kursu stałego

Przenoszenie zakłóceń – system kursu stałego

W systemie stałego kursu walutowego, zaburzenia wewnętrzne,
takie jak zmiany krajowych inwestycji, zmiany zachowań
konsumpcyjnych, zmiany wydatków rządowych oraz zmiany
w składnikach egzogenicznych eksportu bądź importu wpływają
w sposób oczywisty na dochód w równowadze. Spójrzmy, jaki
dokładnie jest ten wpływ:

∆Y

∆I

=

∆Y

∆N X

=

1

s + m

<

1
s

A zatem część zaburzeń powstających w kraju, poprzez bilans
handlowy przenosi się do krajów, będących partnerami
handlowymi. Analogicznie, zaburzenia powstające zagranicą,
przenoszą się przez bilans handlowy do kraju.

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Prosty model keynesowski małej gospodarki otwartej

14/38

Przenoszenie zakłóceń – system kursu płynnego

Przenoszenie zakłóceń – system kursu płynnego

Załóżmy, że nie występują interwencje banku centralnego. Kurs
walutowy dostosowuje się zawsze tak, że na rynku walutowym jest
równowaga, zatem odpowiada to sytuacji, że BP = 0. Przy
założeniu braku przepływów kapitałowych, mamy również, że
N X = 0.
Zakłócenie wewnętrzne w gospodarce, np. spadek inwestycji,
powoduje spadek dochodu, a zatem również powstanie nadwyżki
handlowej. To prowadzi do nadwyżkowej podaży walut obcych.
Nadwyżkowa podaż eliminowana jest przez aprecjację waluty. Jeśli
spełniony jest warunek Marshalla-Lernera (a zatem warunek
stabilności rynku walutowego) powoduje to pogarszanie się salda
bilansu handlowego. Aprecjacja trwa aż do momentu ustalenia się
nowej równowagi, czyli powrotu do stanu, gdzie ponownie
N X = 0.

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Prosty model keynesowski małej gospodarki otwartej

15/38

Przenoszenie zakłóceń – system kursu płynnego

Przenoszenie zakłóceń – system kursu płynnego

∆N X = ∆N X − m∆Y

W systemie kursu płynnego mamy:

∆N X = m∆Y

Spadek eksportu netto wywołany aprecjacją musi być na tyle duży,
aby zrównoważyć zmniejszenie importu wywołane spadkiem
dochodu:

∆Y =

∆I + ∆N X

s + m

∆Y =

∆I + m∆Y

s + m

=

∆I

s

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Prosty model keynesowski małej gospodarki otwartej

16/38

Przenoszenie zakłóceń – system kursu płynnego

Y

N X

X − M

N S − I

N S − I

′

X

′

−

M

Y

0

Y

1

b

b

b

b

b

b

Rys. 4.

Zakłócenie wewnętrzne w systemie kursu płynnego

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Prosty model keynesowski małej gospodarki otwartej

17/38

Przenoszenie zakłóceń – system kursu płynnego

Y

N X

X − M

N S − I

X

′

−

M

Y

0

b

b

b

b

Rys. 5.

Zakłócenie zewnętrzne w systemie kursu płynnego

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Prosty model keynesowski małej gospodarki otwartej

18/38

Przenoszenie zakłóceń – system kursu płynnego

Przenoszenie zakłóceń – system kursu płynnego

◮

Zakłócenia powstające wewnątrz gospodarki, nie są
przenoszone na partnerów handlowych, gdyż występująca
nadwyżka lub deficyt w handlu jest eliminowana przez
odpowiednią zmianę kursu

◮

Zakłócenie powstające poza granicami kraju, skutkujące np.
spadkiem popytu na krajowy eksport, nie mają wpływu na
gospodarkę krajową, ponieważ powstająca nadwyżka, bądź
deficyt handlowy eliminowany jest przez odpowiednią zmianę
kursu – w tym przypadku wpływ zaburzenia na krajowy
dochód jest zerowy

◮

Zmiany dochodu w systemie kursu płynnego są takie same jak
w przypadku gospodarki zamkniętej

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Diagram Swana

19/38

Diagram Swana

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Diagram Swana

20/38

Pojęcie równowagi wewnętrznej i zewnętrznej

Równowaga wewnętrzna i zewnętrzna

◮

Równowaga wewnętrzna: produkcja na poziomie pełnego
wykorzystania czynników produkcji (Y

f

), tj. stopa bezrobocia

nie powodująca inflacji (

N

on

A

ccelerating

I

nflation

R

ate of

U

nemployment)

◮

Zbiór takich kombinacji kursu walutowego i wydatków, dla
których Y = Y

f

– linia II

◮

Równowaga zewnętrzna: pożądany stan salda handlu, dla
wygody przyjmijmy, że N X = 0

◮

Zbiór takich kombinacji kursu walutowego i wydatków, dla
których N X = 0 – linia XX

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Diagram Swana

21/38

Pojęcie równowagi wewnętrznej i zewnętrznej

Y

N X

Y = Y

f

F

1

F

2

F

3

X − M

X

′

−

M

N S − I

N S

′

−

I

b

b

b

b

b

b

Rys. 6.

Równowaga wewnętrzna

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Diagram Swana

22/38

Pojęcie równowagi wewnętrznej i zewnętrznej

Y > Y

f

Y < Y

f

G − T

E

II

Rys. 7.

Linia równowagi wewnętrznej – II

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Diagram Swana

23/38

Pojęcie równowagi wewnętrznej i zewnętrznej

Y

N X

X − M

X

′

−

M

N S − I

N S

′

−

I

Y = Y

f

F

1

F

2

F

3

b

b

b

b

b

b

Rys. 8.

Równowaga zewnętrzna

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Diagram Swana

24/38

Pojęcie równowagi wewnętrznej i zewnętrznej

N X > 0

N X < 0

G − T

E

XX

Rys. 9.

Linia równowagi zewnętrznej – XX

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Diagram Swana

25/38

Diagram Swana

Diagram Swana

G − T

E

G

0

−

T

0

E

0

II

XX

b

b

Rys. 10.

Diagram Swana

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Diagram Swana

26/38

Diagram Swana

Diagram Swana

Y > Y

f

N X < 0

Y < Y

f

N X > 0

Y > Y

f

N X > 0

Y < Y

f

N X < 0

G − T

E

II

XX

b

b

Rys. 11.

Diagram Swana

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Diagram Swana

27/38

Problemy koordynacji polityki gospodarczej

Problem koordynacji polityki I

◮

Analizujemy małą gospodarkę otwartą ze stałym kursem
walutowym w warunkach sztywnych cen

◮

Załóżmy, że w gospodarce występuje deficyt handlowy oraz
bezrobocie (punkt F

0

na wykresie)

◮

Problem wyboru: pełne zatrudnienie czy równowaga N X?

◮

Jak osiągnąć dwa różne cele przy użyciu tylko jednego
narzędzia?

◮

Zasada Tinbergena: rząd może osiągnąć pewną liczbę
niezależnych celów polityki gospodarczej, tylko wtedy, gdy
dysponuje przynajmniej taką samą liczbą niezależnych
instrumentów polityki

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Diagram Swana

28/38

Problemy koordynacji polityki gospodarczej

Problem wyboru celu

G − T

E

E

0

F

F

′

F

′′

F

0

II

XX

b

b

b

b

b

b

b

b

Rys. 12.

Problem koordynacji I

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Diagram Swana

29/38

Problemy koordynacji polityki gospodarczej

Problem koordynacji polityki II

◮

Osiągnięcie obu celów – równowagi wewnętrznej i zewnętrznej
jednocześnie, wymaga zastosowania dwóch instrumentów:
polityki kursowej i polityki fiskalnej (wpływ na poziom
wydatków)

◮

Problem koordynacji polityki i podziału kompetencji

◮

Który instrument stosować w którym celu?

◮

Zasada Mundella: każdy instrument powinien być stosowany
na tę zmienną ekonomiczną, na którą ma największy względny
wpływ

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Diagram Swana

30/38

Problemy koordynacji polityki gospodarczej

Problem koordynacji polityki II

G − T

E

F

0

b

b

b

b

F

II

XX

Rys. 13.

Problem koordynacji II

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Diagram Swana

30/38

Problemy koordynacji polityki gospodarczej

Problem koordynacji polityki II

G − T

E

F

0

b

b

b

b

F

II

XX

1

b

b

Rys. 14.

Problem koordynacji II

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Diagram Swana

30/38

Problemy koordynacji polityki gospodarczej

Problem koordynacji polityki II

G − T

E

F

0

b

b

b

b

F

II

XX

1

b

b

2

b

b

Rys. 15.

Problem koordynacji II

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Diagram Swana

30/38

Problemy koordynacji polityki gospodarczej

Problem koordynacji polityki II

G − T

E

F

0

b

b

b

b

F

II

XX

1

b

b

2

b

b

3

b

b

Rys. 16.

Problem koordynacji II

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Diagram Swana

30/38

Problemy koordynacji polityki gospodarczej

Problem koordynacji polityki II

G − T

E

F

0

b

b

b

b

F

II

XX

1

b

b

2

b

b

3

b

b

4

b

b

Rys. 17.

Problem koordynacji II

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Diagram Swana

30/38

Problemy koordynacji polityki gospodarczej

Problem koordynacji polityki II

G − T

E

F

0

b

b

b

b

F

II

XX

1

b

b

2

b

b

3

b

b

4

b

b

5

b

b

Rys. 18.

Problem koordynacji II

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Diagram Swana

31/38

Problemy koordynacji polityki gospodarczej

Problem koordynacji polityki II

◮

Jeśli nachylenie linii II jest bardziej płaskie niż XX wówczas
do utrzymywania stanu równowagi wewnętrznej powinna
służyć polityka kursowa (stabilność położenia równowagi)

◮

Czy gospodarka rzeczywiście zdąża do równowagi w ten
„dziwny” sposób?

◮

Zwykle dostosowanie polega na jednoczesnej zmianie kursu
i poziomu wydatków, które prowadzą do osiągnięcia stabilnej
równowagi – kształt linii zbieżności zależy od tempa
dostosowań wydatków i kursu walutowego

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Diagram Swana

32/38

Problemy koordynacji polityki gospodarczej

Problem importu inflacji

◮

Analizujemy małą gospodarkę otwartą w systemie stałego
kursu walutowego (Bretton Woods)

◮

Załóżmy, że zagraniczne ceny rosną (pojawia się zagraniczna
presja inflacyjna)

◮

W systemie kursu stałego oznacza to, że kurs waluty
analizowanej gospodarki ulega realnej deprecjacji –
konkurencyjność towarów krajowych poprawia się

◮

Jeśli nie zostanie zastosowana żadna polityka dostosowawcza,
wówczas zaobserwujemy przesunięcie się linii II oraz linii XX
do dołu

◮

Punkt równowagi analizowanej gospodarki znajdzie się zatem
w regionie, gdzie Y > Y

f

oraz N X > 0

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Diagram Swana

33/38

Problemy koordynacji polityki gospodarczej

Problem importu inflacji – brak polityki dostosowań

G − T

E

G

0

−

T

0

E

0

F

0

II

XX

b

b

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Diagram Swana

33/38

Problemy koordynacji polityki gospodarczej

Problem importu inflacji – brak polityki dostosowań

G − T

E

G

0

−

T

0

E

0

F

0

II

′

XX

′

b

b

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Diagram Swana

34/38

Problemy koordynacji polityki gospodarczej

Problem importu inflacji – brak polityki dostosowań

◮

Punkt równowagi analizowanej gospodarki (F

0

) znajduje się

w regionie, gdzie Y > Y

f

oraz N X > 0

◮

W kraju obserwujemy zatem pojawianie się presji inflacyjnej
oraz nadwyżkę na rachunku obrotów handlowych

◮

Mechanizmem przywracającym równowagę gospodarki może
być dostosowanie poziomu cen krajowych albo nominalna
aprecjacja waluty krajowej

◮

Nominalna aprecjacja waluty jest sprzeczna z polityką stałego
kursu

◮

Przeciwdziałanie aprecjacji nominalnej oznacza konieczność
skupowania waluty zagranicznej

◮

To powoduje wzrost podaży pieniądza w kraju i przy stałym
kursie nominalnym prowadzi do wzrostu cen krajowych

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Diagram Swana

35/38

Problemy koordynacji polityki gospodarczej

Problem importu inflacji – brak polityki dostosowań

◮

Wzrost cen krajowych w ślad za cenami zagranicznymi
powoduje, że eliminowana jest początkowa realna deprecjacja
waluty krajowej (krzywe II oraz XX wracają do swojego
poprzedniego położenia)

◮

Gospodarka ponownie znajduje się w stanie równowagi
wewnętrznej i zewnętrznej, ale przy wyższych cenach –
nastąpił zatem import inflacji zagranicznej

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Diagram Swana

36/38

Problemy koordynacji polityki gospodarczej

0

5

10

15

20

1965

1966

1967

1968

1969

1970

1971

1972

1973

1974

France

Germany

Italy

United Kingdom

United States

Rys. 19.

Import inflacji z USA w latach 1965-1974

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Diagram Swana

37/38

Problemy koordynacji polityki gospodarczej

Problem importu inflacji – polityka dostosowań

◮

Chcąc uniknąć problemu importu inflacji, kraj mógłby
zdecydować się na rewaluację kursu swojej waluty względem
waluty zagranicznej o wielkość równą zmianie cen
zagranicznych

◮

To powoduje, że nie wystąpi problem wzrostu cen krajowych,
gdyż realny kurs walutowy nie ulegnie zmianie

◮

Punkt równowagi gospodarki przesuwa się do punktu F

1

przy

niższym nominalnym kursie walutowym, ale niezmienionych
cenach

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Diagram Swana

38/38

Problemy koordynacji polityki gospodarczej

Problem importu inflacji – rewaluacja kursu

G − T

E

G

0

−

T

0

E

0

F

0

II

′

XX

′

b

b

Wykład 8 – BP, podejście mnożnikowe

Diagram Swana

38/38

Problemy koordynacji polityki gospodarczej

Problem importu inflacji – rewaluacja kursu

G − T

E

G

0

−

T

0

E

0

F

0

II

′

XX

′

b

b

E

1

F

1

b

b