plik

PROBLEM I UWARUNKOWANIA AKTYWNOŚCI SEKSUALNEJ

NASTOLATKÓW

Marta Komorowska-Pudło

Współcześnie obserwowany jest pogłębiający się problem zbyt wczesnego podejmowania przez
młodzież aktywności seksualnej. Wiąże się to z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi,
psychologicznymi i społecznymi tak dla poszczególnych jednostek, jak i dla relacji, które będą
tworzyć z innymi osobami.
Wczesna inicjacja uwarunkowana jest różnorodnymi czynnikami indywidualnymi, rodzinnymi,
środowiskowymi i społeczno-kulturowymi. Młodzież podejmująca i niepodejmująca aktywność
seksualną różni się w zakresie postaw wobec płciowości i poziomu dojrzałości wobec
poszczególnych elementów tych postaw. Mniejszą dojrzałość w sferze seksualności wykazują
nastolatki, które już podjęły współżycie płciowe, w porównaniu do tych, które go jeszcze nie
podjęły.
Słowa kluczowe: młodzież, seksualność, inicjacja seksualna, postawy młodzieży wobec
seksualności.
Problem zbyt wczesnej inicjacji seksualnej w świetle dotychczasowych badań
W ostatnim trzydziestoleciu coraz bardziej upowszechnia się problem aktywności seksualnej
nastolatków. Coraz młodsi chłopcy i dziewczęta podejmują zachowania, które według praw
rozwojowych powinny znaleźć się wśród ich doświadczeń dopiero w momencie uzyskania przez nich
dojrzałości psychoseksualnej. Osiągnięcie dojrzałości w tej sferze przypada u kobiet na 18-20.,
natomiast u mężczyzn na 20-25. rok życia; wtedy następuje osiąganie niezależności uczuciowej,
wykształcenia, uformowanie wszystkich struktur osobowości [1]. Niektórzy autorzy wskazują, że
dojrzałość tę osiąga się nawet później. Dojrzałość psychoseksualna, według Z. Lwa-Starowicza,
obejmuje w sferze psychicznej wymiary takie, jak: intelekt, uczucia, system wartości, pełną
realizację ról społecznych, zawodowych itd. Wiąże się to z uformowaniem siebie jako kobiety-
mężczyzny, poznaniem specyfiki odmienności płci, zdolnością do utworzenia związku partnerskiego,
do rodzicielstwa i wyrobienia poczucia odpowiedzialności za podejmowane decyzje. Wśród potrzeb
seksualnych najważniejszą jest miłość, więź, wzajemne uszczęśliwianie siebie. W postawach wobec
seksu obojga obowiązuje zasada równości płci, godności i szacunku, akceptacji siebie jako kobiety-
mężczyzny i współżycia jako wartości, a zachowania seksualne powinny być podporządkowane
systemowi wartości partnerów [1]. Za osobę niedojrzałą psychoseksualnie autor ten uważa osobę,
której stan wskazuje na sprawność fizyczną i intelektualną, lecz jest to osoba nie na tyle
ukształtowana, by mogła prawidłowo pełnić rolę seksualną. Dominują u niej postawy i zachowania
emocjonalne nad racjonalnymi, niskie poczucie odpowiedzialności i realizowanie zachowań
seksualnych właściwych głównie dla wieku młodzieńczego [1].
Cechą charakterystyczną dojrzewających osób jest brak harmonii we współdziałaniu warstwy
zmysłowej i uczuciowej popędu płciowego, który właśnie w tym wieku się u nich ujawnia. M. Beisert
nazywa to rozdźwiękiem między uczuciowością a podnieceniem i pożądaniem, czyli dezintegracją
seksualną okresu dorastania [2]. W tym czasie, według autorki, zachowania seksualne chłopca są
niedojrzałe, nieuporządkowane i niepohamowane. Powołując się na Kernberga, M. Beisert
podkreśla, że z jednej strony chłopcy poszukują takich partnerek, które również pragną kontaktów
seksualnych lub godzą się na nie, a z drugiej odczuwają rodzące się pragnienie czułości i miłości,
które powoduje poszukiwanie obiektów zasługujących, według nich, na te uczucia [2]. U
dziewczynek, tymczasem, dominują potrzeby doznawania czułości i miłości oraz obdarzania tymi
uczuciami innych osób. Ponieważ ujawniają się u nich zainteresowania heteroseksualne, zaczynają
spotykać się z chłopcami i oczekują, że ich oczekiwania będą spełnione. Ze względu na odmienny
charakter odczuwanego popędu płciowego, odmienne oczekiwania emocjonalne i intelektualne w
wieku nastoletnim u dziewcząt i u chłopców, relacje powstające między nimi są najczęściej
krótkotrwałe, bez podejmowania pełnej aktywności płciowej. Jednakże, gdy młodzieńczy związek
partnerski utrzymuje się dłużej, istnieje ryzyko, że para, bez względu na wiek, będzie podejmowała
współżycie płciowe. Z badań Whitbecka wynika, że wystarczy samo regularne spotykanie się z
partnerem, by pięciokrotnie wzrosło prawdopodobieństwo podjęcia wczesnych kontaktów
seksualnych [2]. Dopiero pod koniec okresu dorastania lub w czasie wczesnej dorosłości dochodzi

do integracji sfery biologiczno-seksualnej ze sferą emocjonalno-społeczną w relacjach młodych
mężczyzn i kobiet. Wcześniejsze ich związki cechuje wiele niedojrzałych, opisanych wyżej
zachowań.
Mimo że w nauce powszechnie uznaje się, iż współżycie seksualne stanowi ostatnią w sensie
rozwojowym formę aktywności płciowej, wszystkie dane dotyczące tego zjawiska świadczą o
niepokojącej sytuacji, w której jest ono podejmowane przez osoby niedojrzałe, najczęściej pod
względem psychicznym i społecznym, a czasem nawet biologicznym [3, 4]. Większość badań
przeprowadzonych w ostatnim dwudziestoleciu wskazuje na pogłębianie się tendencji do
permisywnego i coraz bardziej liberalnego postrzegania przez młodzież, ale także przez ich
rodziców i nauczycieli, przedmałżeńskiej aktywności seksualnej [5, 6]. W postawach młodych ludzi
maleje znaczenie ślubu jako koniecznego warunku rozpoczęcia życia płciowego. Warunkiem takim i
najczęściej wystarczającym powodem dla większości osób są więzi uczuciowe, czyli miłość, które
stały się obecnie ważniejsze niż więzy formalne [7, 8].
Za tym, że pierwsze kontakty płciowe powinny mieć miejsce dopiero po zawarciu małżeństwa,
opowiadało się w latach osiemdziesiątych około 40% respondentów, na początku lat
dziewięćdziesiątych 20-30%, pod koniec tej dekady i obecnie 10-20% [5, 7, 9]. Również badania
CBOS wykazały, że już ponad dziesięć lat temu około jedna trzecia młodzieży twierdziła, iż „seks
nie wymaga ani miłości, ani małżeństwa i nawet przelotny związek może dostarczyć przyjemnych,
pięknych przeżyć” [7]. W badaniach K. Wąża 32,3% chłopców i 19,4% dziewcząt stwierdziło, że
współżycie płciowe w wieku 16-18 lat jest czymś normalnym, a 11,4% chłopców i 10,2% dziewcząt
zdecydowałoby się na aborcję, gdyby znaleźli się w sytuacji nieplanowanej ciąży [10].
Z. Izdebski zwraca uwagę, że ci, którzy rozpoczęli współżycie przed uzyskaniem pełnoletniości,
częściej pozytywnie odnoszą się do aktywności seksualnej nastolatków, niż ci, którzy jeszcze tej
aktywności nie podjęli [11]. Autor ten podkreśla, że „wiek rozpoczęcia życia seksualnego często
determinuje dalszą historię życia seksualnego, wpływa na gotowość do podejmowania różnych form
aktywności w tej sferze, w tym zachowań ryzykownych” [12]. Z badań B. Goli wynika, że młodzież,
która już podjęła życie płciowe opowiada się za wcześniejszym wiekiem, w którym powinna mieć
miejsce inicjacja seksualna niż młodzież, która jeszcze jej nie podjęła [13].
Analiza badań na temat zachowań seksualnych młodzieży pozwala na stwierdzenie, że współcześnie
podejmuje ona w coraz większym odsetku i coraz bardziej regularnie pełną aktywność płciową. Pod
koniec lat osiemdziesiątych aktywnych seksualnie było 50% osiemnasto- i dziewiętnastolatków,
pod koniec lat dziewięćdziesiątych około 60% spośród nich [7]. Dwukrotnie od początku do końca
lat dziewięćdziesiątych wzrósł z 11 do 21,5% odsetek współżyjących piętnastolatków [14].
Niepokojące są dane wskazujące na występowanie od kilku lat zjawiska szybkiego wzrostu odsetka
młodych dziewcząt aktywnych w tej sferze życia. Współcześnie odsetek dziewcząt prowadzących
życie seksualne zwiększył się o ponad 100% w stosunku do aktywnych seksualnie dziewcząt około
dwudziestu lat wcześniej, przy czym odsetek aktywnych seksualnie chłopców wzrósł niewiele.
Można przypuszczać, że dużą rolę w pogłębianiu się tego zjawiska odgrywają przemiany społeczno-
obyczajowe, środki masowego przekazu i dostęp młodzieży do pornografii. Z badań J. Kurzępy
wynika, że filmy pornograficzne oglądało 19% dziewcząt i 27% chłopców. Bardziej powszechne
okazały się czaty erotyczne (56% respondentów), czaty sadomasochistyczne (54%) i czaty
związane z homoseksualnością (o lesbijkach – 43%, o gejach – 33%) [15].
Wiek inicjacji seksualnej nastolatków jest zróżnicowany i dotyczy przedziału między 11. a 19.
rokiem życia. Obniża się tzw. krytyczny okres inicjacji seksualnej (kiedy to większość populacji
młodzieży decyduje się na podjęcie życia płciowego) [16, 17, 18]. W latach siedemdziesiątych
takim „momentem krytycznym” dla inicjacji seksualnej był wiek 17-18 lat dla chłopców i 19-20 lat
dla dziewcząt [6, 17], w latach dziewięćdziesiątych 17. rok życia [5, 18], a obecnie 16. rok życia
[19].
Motywy podejmowania przez młodzież życia seksualnego są związane ze stanami uczuciowymi, z
pobudzeniem fizjologicznym, mają charakter pozaseksualny i sytuacyjny [16, 20, 21].
Najczęstszym, wskazywanym przez młodzież w różnych badaniach, motywem rozpoczynania życia
seksualnego była miłość, określana często w badaniach jako uczucie (33,9–75%), podkreślenie
własnej dojrzałości (25%), popęd seksualny (21,7-28,3%), ciekawość (8,3-25%), presja partnera
(7-9%), stan pod wpływem alkoholu (6,1-13%), potrzeba bycia dorosłym czy inaczej zdobycie
doświadczenia (14,0%), dowód miłości, presja grupy rówieśniczej, litość wobec problemów

partnera z wstrzemięźliwością, lęk przed utratą partnera, chęć zysku, sprzyjające okoliczności,
wpływ filmów i mody, brak innych zainteresowań [5, 6, 20, 21, 22, 23, 24]. Dla jednej trzeciej
ankietowanych w badaniach CBOS ważne są doświadczenia seksualne przeżywane w ujęciu
hedonistycznym, „na płaszczyźnie rozrywki, rozładowania popędu, zabawy czy sportu i zaliczania”
[7].
Większość motywów rozpoczynania życia seksualnego przez młodzież świadczy o braku
świadomości, że inicjacja seksualna to istotne wydarzenie w życiu każdego człowieka i jeden z
ważniejszych momentów w rozwoju jego osobowości oraz że nie bez znaczenia jest, kiedy, w jakich
okolicznościach i z kim się ją przeżywa. Młodzież nie uświadamia sobie, że okoliczności, w jakich
doszło do pierwszych zbliżeń, sam przebieg aktu płciowego, atmosfera, w jakiej się on odbywa oraz
osobowość i zachowanie seksualne partnera, wywierają duży wpływ na sferę emocjonalną,
odciskając trwały ślad w psychice.
Niepokojące jest, że zbyt często decyzja o rozpoczęciu życia seksualnego jest przypadkowa i
impulsywna [8]. Z badań Z. Izdebskiego wynika, że dla 53% osób inicjacja seksualna była
„spontaniczna”, natomiast co trzeci zaplanował i przemyślał ten moment. Częściej planują ci,
którzy mają stałych partnerów [25]. Najczęstszym miejscem inicjacji seksualnej nastolatków jest
mieszkanie własne lub partnera (30,9–79,0%), mieszkanie innej osoby (4,7– 5,7%), mieszkanie w
czasie imprezy (5–12,8%), na dyskotece (4,1–5%), w wynajętym pokoju (4,1%), w internacie
(1,3%), pod namiotem (9,7–11,3%), w samochodzie (3,1–3,3%), na łonie natury (w parku, na
plaży) (11–15,8%) [5, 23, 24, 25, 26]. W intymnej sytuacji odbył się pierwszy stosunek płciowy
73,7% osób, w mało intymnej 22,7% osób i w nie intymnej – 3,6% osób [5].
Partner inicjacji seksualnej często nie jest jedynym partnerem seksualnym nastolatków. Z wielu
badań wynika, że doświadczenia o charakterze seksualnym młodzi ludzie zdobywają często z więcej
niż jednym partnerem [18, 23, 24]. W badaniach okazało się, że 7,3% chłopców podjęło inicjację
seksualną z prostytutką [11]. Z badań W. Makarewicz i współautorów wynika, że dla dość dużej
grupy nastolatków (22,5%) kontakt z partnerem inicjacji seksualnej był kontaktem jednorazowym.
Dla 30,3% związek z partnerem inicjacji trwał jeszcze jakiś czas, a dla 29,2% trwał aktualnie w
chwili badań [27]. Niepokojące jest nastawienie młodzieży do partnera inicjacji. W badaniach
okazało się, że tylko prawie połowa chłopców, przy 79% dziewcząt, planowało utrzymanie związku
z partnerem inicjacji [11]. Tymczasem W. B. Skrzydlewski podkreśla, że „u par związanych dopiero
początkowym uczuciem przeżycie stosunku płciowego może działać dezintegrująco, uniemożliwiając
lub przynajmniej utrudniając rozwinięcie się tego uczucia w dojrzałą miłość” [28].
Autorzy zajmujący się omawianym problemem podkreślają, że podejmowanie współżycia
seksualnego przez nastolatków jest zjawiskiem bardzo niekorzystnym dla nich [3] i może ich
zatrzymać w rozwoju osobowym [4]. Inicjacja seksualna to niezwykle ważne wydarzenie w życiu
każdego człowieka. J. Augustyn zwraca uwagę, że „pierwsze pełne współżycie seksualne, jest dla
obu stron, mężczyzny i kobiety, zwykle głębokim i mocnym przeżyciem emocjonalnym. (...) jest
wzajemnym odkrywaniem pełnej tajemnicy seksualnej przez całkowite przekroczenie progu
naturalnej wstydliwości, jest pierwszym pełnym fizycznym otwarciem się na drugiego” [29]. K.
Imieliński podkreśla, że „pierwszy stosunek płciowy może wywrzeć duży wpływ na cały późniejszy
rozwój seksualny człowieka. Może on stać się źródłem satysfakcji seksualnej i przyczyniać się do
prawidłowego rozwoju seksualnego. W niektórych przypadkach staje się jednak silnym urazem
seksualnym, mogącym wypaczyć rozwój seksualny, a przez to zaciążyć na całokształcie rozwoju
człowieka” [3]. Z. Lew-Starowicz wskazuje, że „inicjacja seksualna wywiera wpływ na samoocenę w
roli męskiej i kobiecej, reaktywność seksualną, związki uczuciowe. Zgodnie z prawem pierwszych
połączeń (imprinting) i generalizacji, jej udany przebieg sprzyja dobrej reaktywności seksualnej.
(…) Niepowodzenia i frustracje w przebiegu inicjacji seksualnej mogą opóźniać i zaburzać rozwój
psychoseksualny, negatywnie oddziaływać na związki uczuciowe, samoocenę w roli seksualnej” [1].
Jeśli pierwsze doświadczenia seksualne u kobiet są negatywne, mogą powodować u nich niechęć,
awersję do współżycia seksualnego, a czasem także do mężczyzn w ogóle [24]. Jeśli dodatkowo
przeżyje ona pierwsze doświadczenie seksualne z mężczyzną jej obojętnym, może pojawić się w jej
przyszłej aktywności płciowej problem oziębłości płciowej [24]. M. Ryś także podaje, że „pierwszy
partner staje się często nieświadomym modelem, wytwarzającym, na zasadzie pierwszych
połączeń, określony stereotyp zachowań seksualnych czy też lęków w tej dziedzinie” [30]. Okazuje
się także, że niepowodzenia w pierwszych kontaktach seksualnych u chłopców mogą stać się dla

nich doświadczeniem urazowym, przejawiającym się później nawet w postaci „trwałego zaburzenia
jako następowa przyczyna psychogennej impotencji” [24].
Wielu badaczy podkreśla, że wczesna inicjacja seksualna młodzieży wiąże się z licznymi
konsekwencjami. Zwraca się tu uwagę na choroby przenoszone drogą płciową i na AIDS [1, 3, 28,
31, 32]. Około jedna czwarta chorych na AIDS amerykańskich dwudziestokilkulatków to osoby
zakażone drogą seksualną w wieku nastoletnim [33, 34]. W 2001 r. na całym świecie było 11,8 mln
ludzi w wieku 15-24 lat, głównie dziewcząt, zakażonych wirusem HIV [35]. Wśród konsekwencji
psychologicznych mogą się pojawić takie problemy, jak: poczucie winy, zranienia w sferze
emocjonalno-duchowej i groźba przetrwania urazów seksualnych, konflikty w środowisku
rodzinnym, problemy w nauce, ucieczki z domu, zaburzenia w relacjach partnerskich, problemy
seksualne o charakterze zaburzeń nerwicowych [3, 4, 28]. K. Ostrowska zwraca uwagę na
negatywny wpływ współżycia seksualnego nastolatków na psychikę, który może doprowadzić do
zaburzeń w rozwoju osobowości, a nawet w zdrowiu psychicznym [37]. Zdaniem K. Imielińskiego,
niebezpieczeństwo przedmałżeńskich stosunków płciowych polega w dużym stopniu na konfliktach
psychicznych związanych z przekraczaniem zakazów moralnych czy religijnych [3]. Przedwczesna
inicjacja seksualna może wpłynąć na niewłaściwe relacje partnerskie i małżeńskie. Może być
zagrożeniem rozwoju miłości młodych ludzi, może prowadzić do rozdzielenia erotyzmu od
uczuciowości i określonego systemu wartości, trudności w przystosowaniu małżeńskim [4, 8]. E.
Sujak podkreśla, że „różnorodne doświadczenia seksualne mogą wytworzyć podświadome
oczekiwania „idealnego” partnera mającego zalety wszystkich poprzednich partnerów oraz wolnego
od ich wad” [36]. W. B. Skrzydlewski zwraca uwagę na konsekwencje bezuczuciowego
przedmałżeńskiego życia płciowego, wśród których wymienia: ubóstwo emocjonalne, niski poziom
rozumienia wartości, skłonności do frustracji i agresji, wstrząs psychiczny u kobiet i tendencje do
szukania kolejnych partnerów, permisywne nastawienie, szczególnie u chłopców, prowadzące do
poszukiwania nowych doznań seksualnych, nawet z przygodnymi partnerami, niską ocenę
stosunków seksualnych, oziębłość, egoizm, nerwice, rozbicie psychiczne, cynizm, dezintegrację
osobowości, wytworzenie się regresywnego bloku rozwojowego w płaszczyźnie zmysłowej i
uczuciowej, prowadzącego do braku dojrzałości psychoseksualnej, przejawiającego się w
nieumiejętności jednoczesnego przeżywania seksualności w aspekcie fizycznym i psychicznym,
skłonność do prostytucji. Na podstawie różnych badań autor ten stwierdza także, że podejmowanie
stosunków płciowych z wieloma partnerami, często bez związania uczuciowego z nimi, znacznie
zmniejsza szanse na szczęśliwe życie w małżeństwie [28]. Do ważnych konsekwencji współżycia
seksualnego młodzieży należą ciąże nieletnich i przedwczesne macierzyństwo [3, 28] lub aborcje,
które niosą za sobą bezpłodność, zespół PAD i PAS [3, 28], czy też przymusowe, przedwcześnie
zawarte małżeństwa i związane z tym wysokie ryzyko rozwodów, a w konsekwencji samotne
rodzicielstwo [3, 28, 38]. Według S. Kawuli, 90% małżeństw zawartych przez nastolatków pod
presją ciąży rozpada się [39]. Wielu autorów wskazuje także na problemy zdrowotne wynikające z
aktywności seksualnej młodych dziewcząt i stosowania przez nie antykoncepcji. Należą do nich,
między innymi: zapalenia narządów miednicy małej, ryzyko powstania nowotworu szyjki macicy,
bezpłodność [40, 41, 42, 43]. Większe ryzyko zakażeń dziewcząt podczas aktywności seksualnej
wynika z „czynników natury fizjologicznej i rozwojowej”. Związane jest to z podatnością na
mikrouszkodzenia błon śluzowych w drogach rodnych i brakiem dojrzałości immunologicznej, którą
kobieta osiąga około 21. roku życia [35]. Do powyższych należy dodać także konsekwencje
wynikające ze stosowania wobec dziewcząt tzw. pigułki gwałtu, która w skrajnych przypadkach
może doprowadzić do śmierci.
Niestety, ze względu na to, że inicjacja seksualna ma miejsce w coraz młodszym wieku i
jednocześnie stale opóźnia się średni wiek zawarcia małżeństwa przez młodych ludzi, upowszechnia
kohabitacja i zjawisko single, istnieje ryzyko, że liczba partnerów seksualnych poszczególnych osób
będzie coraz większa, co bezpośrednio związane jest z ryzykiem coraz większej ilości konsekwencji
dotyczących nieodpowiedzialnie podejmowanej aktywności płciowej.
Wśród czynników warunkujących wczesną inicjację seksualną autorzy wymieniają czynniki
indywidualne, rodzinne, środowiskowe i społeczno-kulturowe. Do czynników ryzyka przedwczesnej
aktywności seksualnej zaliczane są następujące cechy osobiste: płeć męska, wysoki poziom
hormonów płciowych, wczesne dojrzewanie, małe poczucie własnej wartości, niska samoocena,
niska ocena własnych szans życiowych, niechęć do szkoły, słabe postępy w nauce, niepowodzenia

w nauce, brak ambicji w zakresie kształcenia, nieumiejętność planowania przyszłości, niska ocena
perspektyw na ukończenie szkoły i znalezienie dobrej pracy, ograniczona wiedza na temat własnej
fizjologii, brak umiejętności korzystania z informacji dotyczących metod planowania rodziny, niski
poziom religijności, podatność na wpływy otoczenia, posiadanie aktywnych seksualnie kolegów,
spędzanie dużej ilości czasu z rówieśnikami wieczorami, posiadanie partnera, niezaspokojona w
rodzinie potrzeba więzi i bliskości, naśladownictwo, posiadanie dużej ilości pieniędzy przez
młodzież, permisywna postawa wobec seksualności, częste podejmowanie ryzykownych działań,
odrzucanie norm społecznych, palenie papierosów, używanie alkoholu lub narkotyków, zaburzenia
zachowania, wagarowanie, zachowania przestępcze. Do uwarunkowań rodzinnych wczesnej inicjacji
seksualnej badacze zaliczają takie, jak: wychowywanie się w rodzinie niepełnej, wyższe dochody
rodziców, nieprawidłowa jakość relacji w rodzinie i metod wychowawczych, zbyt rygorystyczne lub
zbyt liberalne wychowanie w rodzinie, konserwatywne postawy rodziców wobec seksualności
(szczególnie seksualności młodzieży), nadmierne lub całkowity brak wychowania seksualnego w
rodzinie, pochodzenie z rodzin skłóconych i niestabilnych, kłopoty rodzinne, chłodne stosunki w
rodzinie, brak ojca, niesatysfakcjonujące relacje z matkami (szczególnie córek z matkami), niski
status społeczno -ekonomiczny, zamieszkiwanie w internacie, bardzo dobre warunki materialne w
domu lub przeciwnie - ubóstwo, patologia rodzinna, przedwczesna ciąża matki, posiadanie licznego
rodzeństwa [1, 5, 11, 35, 44, 45]. Ważne współcześnie są także czynniki społeczne, wśród których
do najważniejszych należą: liberalizacja norm, sekularyzacja, zmiany zachodzące w społeczeństwie
i kulturze młodzieżowej, społeczna akceptacja aktywności seksualnej nastolatków, coraz mniejszy
lub całkowity brak nacisku na formalizację związków partnerskich i rozwój alternatywnych form
życia małżeńskiego, problemy związane z realizacją zajęć szkolnych z wychowania do życia w
rodzinie, powszechny obraz nadmiernej seksualizacji w środkach masowego przekazu,
niedojrzałość emocjonalna, brak umiejętności asertywnych i komunikacyjnych u młodzieży,
brutalizacja życia społecznego i indywidualizm.
Nauka określa prawidłowości i zaburzenia rozwoju psychoseksualnego młodzieży, pozwala na
opisanie uwarunkowań, motywacji i konsekwencji przedwczesnej inicjacji seksualnej, ale poza
wymiernymi ustaleniami prawnymi, wskazującymi na 15. rok życia ochrony dziecka w związku z
aktywnością seksualną i ustaleniami normatywnymi (jak się okazuje zróżnicowanymi w zależności
od czynników jednostkowych i środowiskowych), nie ma możliwości określenia ścisłego momentu,
kiedy ta inicjacja powinna mieć miejsce. Kiedy jednak dokona się próby określenia grupy
elementów niezbędnych w momencie podejmowania pełnej aktywności płciowej okazuje się, że
problem zbyt wczesnej inicjacji seksualnej nabiera szczególnej mocy w aspekcie wszystkich sfer
funkcjonowania człowieka w wieku nastoletnim i później w dorosłości. Okazuje się bowiem, że
znajdujące się wśród tych elementów, m.in.: dojrzała miłość, dojrzałość psychoseksualna, trwałość
związku, zgodność z normami i wyznawanym systemem wartości, wiedza na temat płciowości i
płodności, otwartość na rodzicielstwo, są najczęściej pomijane przy podejmowaniu decyzji o
rozpoczęciu życia seksualnego.
Problem zbyt wczesnej inicjacji seksualnej w świetle badań własnych
W badaniach własnych dokonano szerokiej analizy czynników wpływających na podejmowanie
przez młodzież decyzji o podjęciu życia płciowego. Poszukiwany był związek wczesnej inicjacji
seksualnej z wybranymi uwarunkowaniami indywidualnymi, rodzinnymi i społecznymi. Badaniami
objęto 157 chłopców i 159 dziewcząt w wieku 18-19 lat na terenie województwa
zachodniopomorskiego.
Czynniki warunkujące wczesną inicjację seksualną Z uzyskanych danych wynika, że 61,1%
chłopców i 56% dziewcząt biorących udział w badaniach miało inicjację seksualną za sobą. Częściej
dotyczyło to chłopców mieszkających w dużych miastach (69,8%) niż w mniejszych (61,2%) i na
wsi (52,7%). W przypadku dziewcząt częściej inicjowały te, które zamieszkiwały w dużych (57,6%)
i mniejszych miastach (59,5%) niż na wsi (51,8%). Inicjację seksualną miało za sobą więcej
chłopców z technikum (68,2%) w porównaniu do uczących się w zasadniczej szkole zawodowej
(57,1%) i liceum ogólnokształcącym (54,8%) oraz więcej dziewcząt z zasadniczej szkoły
zawodowej (67,3%) niż z technikum (51,3%) i liceum ogólnokształcącego (50%). Była to głównie
młodzież osiągająca niskie wyniki nauczania (średnia ocen: 2,0-3,0: 79,2% chłopców i 61,9%
dziewcząt). Wśród osiągających wysokie wyniki nauczania połowa nastolatków (średnia ocen
powyżej 4: 51,7% chłopców i 51,1% dziewcząt) także podjęła już życie płciowe.

Cechy osobowości, które najbardziej sprzyjają kontaktom płciowym chłopców, to: niski poziom
otwartości na doświadczenie poznawcze i wartościujące, niski poziom ugodowości, przeciętny
poziom sumienności. Dziewczęta bardziej aktywne płciowo charakteryzuje: wysoki poziom
neurotyczności, wysoki poziom ekstrawersji, niski poziom otwartości na doświadczenie poznawcze i
wartościujące, niski poziom ugodowości, wysoki poziom sumienności. Częściej podejmowała
przedmałżeńskie współżycie płciowe młodzież o wysokiej samoocenie. Wśród osób o wysokiej
samoocenie było 70,2% chłopców i 67,4% dziewcząt, a wśród osób o niskiej samoocenie 62,3%
chłopców i 47,9% dziewcząt aktywnych seksualnie.
Chłopcy bardziej aktywni seksualnie posiadają mniejszy zakres wiedzy na temat płciowości i
płodności człowieka niż ci nieaktywni seksualnie (wyniki wysokie w specjalnie skonstruowanym
teście wiedzy uzyskało 57,1% chłopców nieaktywnych i 42,9% aktywnych seksualnie, wyniki niskie
uzyskało 66,7% aktywnych i 33,3% nieaktywnych seksualnie). U dziewcząt zależność jest nieco
odmienna. Aktywne seksualnie dziewczęta mają wyższy poziom wiedzy niż niepodejmujące
współżycia płciowego (wyniki wysokie uzyskało 56,8% dziewcząt aktywnych i 43,2% nieaktywnych
seksualnie, wyniki niskie uzyskało 52,3% aktywnych i 47,7% nieaktywnych seksualnie). Pozostali
respondenci otrzymali wyniki przeciętne.
Wyraźnym czynnikiem sprzyjającym inicjacji seksualnej było korzystanie młodzieży z używek i
środków uzależniających. Wśród palących papierosy znalazło się 78,8% chłopców i 67,8%
dziewcząt, a wśród niepalących 40,3% chłopców i 40,6% dziewcząt aktywnych seksualnie. Wśród
pijących alkohol znalazło się 62,5% chłopców i 58% dziewcząt, a wśród niepijących go 46,1%
chłopców i 37,5% dziewcząt aktywnych seksualnie. Trzeci ze środków uzależniających, narkotyki,
odgrywa szczególnie negatywną rolę w populacji dziewcząt. Życie seksualne podjęło 69,5%
chłopców i 74,2% dziewcząt mających kontakt z narkotykami i 52% chłopców oraz 43% dziewcząt
nie posiadających doświadczeń w korzystaniu z narkotyków.
Wczesnej inicjacji seksualnej sprzyja wychowywanie się w nieprawidłowym oraz w niektórych
przypadkach nadopiekuńczym środowisku rodzinnym. W rodzinach, w których ojciec tworzył
prawidłowe relacje rodzinne aktywność płciową podjęło 53,3% chłopców i 53,3% dziewcząt, tam
gdzie ojciec był nadopiekuńczy życie seksualne rozpoczęło 61% chłopców i 50,8% dziewcząt,
natomiast w domach, w których relacje dzieci z ojcem były nieprawidłowe inicjację seksualną miało
za sobą 66,2% chłopców i 64,1% dziewcząt. W rodzinach, w których matka tworzyła prawidłowe
relacje z dziećmi aktywność płciową podjęło 55,6% chłopców i 50% dziewcząt, tam gdzie relacje te
miały charakter nadopiekuńczy życie seksualne rozpoczęło 63,9% chłopców i 53,6% dziewcząt,
natomiast w domach, w których relacje dzieci z matkami były zaburzone inicjację seksualną miało
za sobą 62,7% chłopców i 73,3% dziewcząt. Warto nadmienić, że w całej populacji respondentów
32,5% chłopców i 18,9% dziewcząt pochodziło z domów, w których mieli oni nieprawidłowe relacje
z matkami oraz 45,2% chłopców i 33,3% dziewcząt z domów, w których mieli oni nieprawidłowe
relacje z ojcami (dane zostały zebrane za pomocą kwestionariusza „Analiza Środowiska Rodzinnego
– Rodzina Pochodzenia” M. Ryś).
Różnicującym zachowania seksualne nastolatków okazało się także wykształcenie ich rodziców.
Najwięcej aktywnych seksualnie chłopców miało ojców z wykształceniem wyższym, a matki z
wykształceniem wyższym i zawodowym, natomiast najwięcej aktywnych seksualnie dziewcząt
pochodzi z domów, w których oboje rodziców cechuje wykształcenie średnie.
Religijność rodziców także różnicowała decyzje seksualne ich córek. Im mniejszy był kontakt matek
i ojców z religią, tym bardziej aktywne seksualnie były ich córki. W przypadku chłopców,
szczególnie znaczącym czynnikiem sprzyjającym wczesnej inicjacji okazał się całkowity brak
kontaktu ich ojców z religią. Czynnikiem różnicującym decyzje respondentów o podejmowaniu
zachowań seksualnych był ich własny stosunek do religii. Wśród wierzących praktykujących
znalazło się 52,7% chłopców i 50,5% dziewcząt, którzy inicjację seksualną mają już za sobą, wśród
osób określających siebie jako wierzący niepraktykujący znalazło się 65,5% chłopców i 60,9%
dziewcząt aktywnych płciowo, a wśród respondentów niewierzących znalazło się 76% chłopców i
83,3% dziewcząt z tymi doświadczeniami.
Doświadczenia seksualne miały też częściej osoby posiadające starsze rodzeństwo (68,3%
chłopców i 65,2% dziewcząt) lub w przypadku chłopców rodzeństwo starsze i młodsze (71,9%
chłopców) niż respondenci obojga płci posiadający rodzeństwo tylko młodsze (50,9% chłopców i
56,8% dziewcząt).

Więcej chłopców, którzy stwierdzili, że rodzice nie przygotowali ich na okres dojrzewania, na to, co
będzie się działo z ich ciałem i emocjami, to chłopcy aktywni seksualnie (38,2%), w porównaniu do
20% nieaktywnych płciowo, z którymi rodzice także nie rozmawiali na ten temat. Więcej dziewcząt,
które podjęły już życie płciowe niż te, które go nie podjęły, miało przekonanie, że ich matki nie
wiedziały, co przeżywają one w pierwszych latach dorastania (odpowiednio: 23 i 14,7%). Nieco
częściej też miały podobne odczucia w stosunku do własnych ojców (odpowiednio: 58,8 i 50,7%). U
chłopców takich różnic nie stwierdzono. Nieaktywna seksualnie młodzież, zarówno chłopcy, jak i
dziewczęta, częściej niż aktywna odczuwała wsparcie matek w trudnych chwilach związanych z
dojrzewaniem (brak tego wsparcia odczuwało 39,1% chłopców i 14,9% dziewcząt aktywnych
płciowo oraz 28,1% chłopców i 5,9% dziewcząt nieaktywnych). W przypadku ojców respondentów
różnic takich nie stwierdzono. Więcej chłopców aktywnych płciowo (25%) niż nieaktywnych
(13,6%) nie chciałoby powielać modelu własnej rodziny pochodzenia w przyszłości, w założonej
przez siebie rodzinie. U dziewcząt takich różnic nie stwierdzono.
Związek aktywności seksualnej młodzieży z postawami wobec seksualności, małżeństwa
i rodzicielstwa
Poniżej zostanie przedstawiony obraz postaw młodzieży aktywnej i nieaktywnej seksualnie wobec
płciowości, małżeństwa i rodzicielstwa.
Najmłodszy respondent, który podjął życie płciowe miał 13 lat. W wieku 14 lat życie płciowe
podjęło 9,1% dziewcząt i 4,5% chłopców, w wieku 15 lat – 21,2% dziewcząt i 18,2% chłopców, w
wieku 16 lat – 24,2% dziewcząt i 31,8% chłopców, w wieku 17 lat – 24,2% dziewcząt i 34,1%
chłopców, a w wieku 18 lat – 21,2% dziewcząt i 9,1% chłopców. Partnerem inicjacji dla
nastolatków była najczęściej osoba, z którą w danym momencie tworzyli relacje typu chodzenie ze
sobą. Dla 43% dziewcząt i 22,5% chłopców był to chłopak/dziewczyna, z którym w chwili
prowadzenia badań tworzyli taki związek, dla 41,9% dziewcząt i 33,7% chłopców był to
chłopak/dziewczyna, z którym w momencie inicjacji chodzili, ale w momencie prowadzenia badań
już nie tworzyli wspólnego związku, dla 4,6% dziewcząt i 11,2% chłopców był to
przyjaciel/przyjaciółka, dla 9,3% dziewcząt i 11,2% chłopców był to dobrze im znany
kolega/koleżanka, dla 1,2% dziewcząt i 5,6% chłopców była to mało znana osoba, dla 11,2%
chłopców była to osoba dopiero poznana, a dla 4,5% chłopców osoba zupełnie obca.
Chłopcy szybciej niż dziewczęta podejmowali decyzję o współżyciu płciowym w tworzonych przez
siebie młodzieżowych związkach partnerskich. Decyzję o podjęciu pełnej aktywności płciowej przed
zakończeniem pierwszego miesiąca relacji chodzenia ze sobą podjęło 16,1% dziewcząt i 48,4%
chłopców, 2-3 miesiące trwał związek 9,7% dziewcząt i 16,1% chłopców, 4-6 miesięcy - związek
32,3% dziewcząt i 16,1% chłopców, 7-12 miesięcy - związek 32,3% dziewcząt i 9,7% chłopców, 1-
2 lata - związek 6,4% dziewcząt i 6,5% chłopców, a ponad 2 lata związek 3,2% dziewcząt i 3,2%
chłopców. Duża grupa badanych osób nie utrzymywała związku z partnerem inicjacji (41,2%
dziewcząt i 55,6% chłopców), związek ten trwał nadal i był oparty na płaszczyźnie uczuciowej i
seksualnej u 42,5% dziewcząt i 17,1% chłopców, związek ten trwał nadal, lecz był oparty jedynie
na płaszczyźnie seksualnej u 1,2% dziewcząt i 7,9% chłopców, trwał nadal i był oparty tylko na
płaszczyźnie uczuciowej u 15% dziewcząt i 18,4% chłopców. Spośród osób, które nie utrzymują
kontaktu z partnerem inicjacji, większość (75,7% dziewcząt i 81,4% chłopców) podjęła nowy
związek, w którym opierają swoje relacje m.in. także na aktywności seksualnej.
Badani chłopcy przyznali się do kontaktów seksualnych z większą liczbą osób niż dziewczęta. O
jednym partnerze seksualnym wspomniało 57,1% dziewcząt i 28,9% chłopców, o dwóch - 20%
dziewcząt i 26,3% chłopców, o trzech – 17,1% dziewcząt i 13,2% chłopców, o czterech-pięciu –
2,9% dziewcząt i 15,8% chłopców, o sześciu i więcej – 2,9% dziewcząt i 15,8% chłopców. Co
szósty aktywny seksualnie chłopak i co siódma dziewczyna mieli kontakt seksualny tylko jeden raz.
Prawie połowa chłopców (48,3%) i co trzecia dziewczyna (37,6%) przyznało się do sporadycznych
kontaktów płciowych, 31,8% dziewcząt i 14,9% chłopców przyznało, że podejmuje współżycie kilka
razy w miesiącu, a 16,5% dziewcząt i 19,5% chłopców, że kilka razy w tygodniu.
Ponad połowa osób współżyjących płciowo deklarowała, że zawsze stosuje jakąś metodę
planowania rodziny. Co czwarty aktywny seksualnie nastolatek (20,3% dziewcząt i 28,4%
chłopców) stosował jakieś metody tylko czasami, natomiast co piąta dziewczyna (20,3%) i 7,5%
chłopców nigdy nie stosowało żadnej.

Badani mieli także ocenić różne czynniki, które mogły mieć wpływ na podejmowaną przez nich
decyzję o rozpoczęciu życia seksualnego. Duży wpływ własnej decyzji podkreśliło 72,2% dziewcząt
i 53,5% chłopców, na duży wpływ ciekawości wskazało 44,2% dziewcząt i 68,1% chłopców, wpływ
chłopaka/ dziewczyny, z którym chodzili - 65% dziewcząt i 72,9% chłopców, wpływ uczucia miłości,
które odczuwali i którym obdarzali partnera – 84,8% dziewcząt i 61,4% chłopców, wpływ tzw.
mody młodzieżowej – 5,3% dziewcząt i 20,5% chłopców, wpływ presji rówieśniczej – 6,7%
dziewcząt i 14,3% chłopców, wpływ rodzeństwa – 11,3% dziewcząt i 8,4% chłopców, wpływ ojca –
6,8% dziewcząt i 9,7% chłopców, wpływ matki – 14,1% dziewcząt i 9,5% chłopców, wpływ
czasopism młodzieżowych – 5,4% dziewcząt i 14,3% chłopców, wpływ czasopism pornograficznych
– 5,4% dziewcząt i 14,3% chłopców, wpływ książek erotycznych – 9,3% dziewcząt i 14,5%
chłopców, wpływ filmów erotycznych – 9,2% dziewcząt i 24,3% chłopców, wpływ filmów
pornograficznych – 5,4% dziewcząt i 18,3% chłopców, wpływ używek (alkoholu lub narkotyków) –
6,8% dziewcząt i 16,9% chłopców.
Z danych wynika, że 17,2% dziewcząt i 15,9% chłopców żałuje, iż rozpoczęli już życie płciowe.
Podejmowanie aktywności seksualnej przez młodych ludzi nie idzie, niestety, w parze z ich
dojrzałością w obszarze szczególnie ważnych elementów wiążących się z tą dziedziną życia, jak
miłość, relacje mężczyzna-kobieta, małżeństwo, rodzicielstwo (postawy te były określane za
pomocą skali postaw R. Likerta własnego autorstwa). W większości przypadków młodzież aktywna
seksualnie wykazuje mniej dojrzałe postawy w wyżej wymienionym zakresie niż młodzież
nieaktywna seksualnie. Niedojrzałe postawy wobec miłości, wskazujące na niewłaściwe zrozumienie
i odnoszenie się do miłości prawdziwej, ujawniało 41,7% chłopców aktywnych seksualnie i 21,3%
chłopców nieaktywnych w tej sferze. Dojrzałe postawy wobec miłości ujawniły się u 42,9%
dziewcząt nieposiadających doświadczeń i 30,3% dziewcząt doświadczonych we współżyciu
płciowym.
Chłopcy aktywni seksualnie przejawiają także dużo mniej dojrzałe postawy wobec relacji
partnerskich, w większym stopniu są nastawieni na doświadczenia hedonistyczne, zmianę
partnerek i charakteryzują się mniejszą odpowiedzialnością za tworzone z dziewczętami związki.
Dojrzałe postawy w omawianym obszarze ujawniły się u 31,2% chłopców nieaktywnych i 16,7%
chłopców aktywnych seksualnie, a niedojrzałe u 50% chłopców aktywnych i 27,9% chłopców
nieaktywnych seksualnie. U dziewcząt nie ujawniono różnic w tym zakresie. Z badań wynika, że
osoby nieaktywne płciowo mają dużo rzadsze doświadczenia w tworzeniu związków partnerskich
typu chodzenie ze sobą. Nigdy nie miało swojej dziewczyny/chłopaka 44,3% chłopców i 42,9%
dziewcząt nieposiadających doświadczeń w podejmowaniu współżycia płciowego oraz 16,7%
chłopców i 7,9% dziewcząt wchodzących w tego typu związki. Istnieje duże prawdopodobieństwo,
że fakt wejścia w relacje partnerskie „chłopak-dziewczyna” wiąże się w dużym stopniu z
podejmowaniem aktywności płciowej. W większym stopniu też osoby aktywne płciowo (72,9%
chłopców i 85,7% dziewcząt) podejmują ze swoim chłopakiem/dziewczyną częste rozmowy na
tematy związane z życiem seksualnym niż osoby nieaktywne płciowo (56,3% chłopców i 68,8%
dziewcząt).
Młodzież aktywna i nieaktywna płciowo różni się między sobą w zakresie postaw wobec
przedmałżeńskiego współżycia seksualnego. Dojrzałe postawy, wskazujące na świadomość
znaczenia tej formy aktywności oraz odpowiedzialne odnoszenie się do niej wykazało 31,2%
chłopców i 55,7% dziewcząt nieposiadających doświadczeń w tej sferze oraz 10,4% chłopców i
37,1% dziewcząt już doświadczonych. Niedojrzałe postawy określające niewłaściwe wartościowanie
współżycia płciowego, brak świadomości dotyczącej optymalnych uwarunkowań współżycia
płciowego oraz brak odpowiedzialności w tej sferze wykazało 33,3% chłopców i 9,0% dziewcząt
podejmujących aktywność seksualną oraz 22,9% chłopców i 2,9% dziewcząt jej niepodejmujących.
Akceptację wobec podejmowania tej formy aktywności wyraziło 71,9% chłopców i 66,3% dziewcząt
aktywnych w dziedzinie seksualnej oraz 52,5% chłopców i 37,1% dziewcząt nieaktywnych.
Pozytywną ocenę osób czekających z decyzją o podjęciu życia seksualnego do momentu zawarcia
małżeństwa wyraziło 68,9% chłopców i 64,3% dziewcząt niepodejmujących współżycia płciowego
oraz 38,5% chłopców i 55,1% dziewcząt aktywnych w tej sferze. Dla 56,6% chłopców i 37,7%
dziewcząt, którzy jeszcze nie podjęli decyzji o inicjacji seksualnej oraz dla 44% chłopców i 13,8%
dziewcząt będących już po inicjacji ważne jest, aby przyszły współmałżonek nie miał żadnych
doświadczeń seksualnych przed ślubem. Dla co czwartej osoby jest to obojętne, a dla pozostałych,

częściej dla aktywnych płciowo, jest to fakt nieważny. Więcej dziewcząt nieaktywnych seksualnie
(82,1%) niż aktywnych w tej sferze (61,7%) uważa, że w sytuacji posiadania doświadczeń
seksualnych wchodząc w nowy związek o charakterze seksualnym, należałoby wykonać test na
obecność wirusa HIV. U chłopców w tej kwestii różnic nie stwierdzono.
W zależności od posiadania bądź nieposiadania doświadczeń seksualnych, różne są postawy
młodzieży wobec małżeństwa. Chłopcy aktywni seksualnie nieco rzadziej (63,5%) niż nieaktywni
(70,5%) wśród form wspólnego życia z partnerem (partnerką) wybierali małżeństwo, a nieco
częściej przelotne związki bez zobowiązań (16,7% aktywni seksualnie i 6,6% nieaktywni). Wśród
dziewcząt różnice takie nie pojawiły się. Chłopcy, którzy nie mają doświadczeń w podejmowaniu
współżycia płciowego wykazują się bardziej dojrzałymi postawami wobec małżeństwa (27,9%) niż
ci, którzy je podjęli (18,7%). Postawy dojrzałe świadczą o pozytywnym nastawieniu do instytucji
małżeństwa oraz takich uwarunkowań jego prawidłowego funkcjonowania, jak: wierność, otwartość
na rozwiązywanie konfliktów, dbałość o dobre relacje między małżonkami i rozwój miłości między
nimi, a także prawidłowe umiejscowienie życia płciowego w tym związku. Chłopcy aktywni
seksualnie uzyskali też dużo wyższe wyniki w skali postaw niedojrzałych (47,9%) niż chłopcy
nieaktywni (32,8%). Postawy niedojrzałe oznaczają negatywne nastawienie do instytucji
małżeństwa, otwartość na rozwody, niewłaściwe umiejscowienie sfery seksualnej między
małżonkami oraz brak dbałości o rozwój osobisty obojga i łączącego ich związku. W przypadku
dziewcząt różnice w skali postaw wobec małżeństwa okazały się niewielkie. Postawy dojrzałe wobec
małżeństwa przejawia 45,9% badanych dziewcząt, a postawy niedojrzałe 18,9% dziewcząt z całej
populacji.
Niewielkie okazały się różnice pomiędzy młodzieżą podejmującą bądź niepodejmującą aktywności
seksualnej w skali mierzącej poziom dojrzałości postaw wobec odpowiedzialnego rodzicielstwa. W
całej grupie respondentów postawy dojrzałe przejawiało 23,6% chłopców i 47,8% dziewcząt, a
postawy niedojrzałe 38,9% chłopców i 18,2% dziewcząt. Mniej chłopców aktywnych seksualnie
(79,8%) w porównaniu do nieaktywnych płciowo (94,6%) wskazuje, że odpowiedzialność za
poczęcie dziecka ponoszą obie osoby – kobieta i mężczyzna – podejmujące współżycie płciowe. Co
dziesiąty chłopak podejmujący aktywność seksualną odpowiedzialność taką nakłada na kobietę i co
dziesiąty na mężczyznę. Nieco więcej nastolatków nieaktywnych płciowo (70,5% chłopców i 84,3%
dziewcząt) niż aktywnych (63,5% chłopców i 74,1% dziewcząt) negatywnie ocenia kobiety
decydujące się na aborcję.
Widoczne są różnice dotyczące postaw nastolatków z różnymi doświadczeniami seksualnymi wobec
pornografii. Postawy niedojrzałe, wskazujące na akceptujące nastawienie wobec tego typu
materiałów i brak wiedzy o ich szkodliwości dla funkcjonowania jednostek i związków, które tworzą,
wykazuje 43,8% chłopców i 25,8% dziewcząt aktywnych oraz 27,9% chłopców i 12,9% dziewcząt
nieaktywnych seksualnie. Postawy dojrzałe, wskazujące na brak akceptacji i świadomość
negatywnego wpływu tych materiałów przejawia 26,2% chłopców i 55,7% dziewcząt nieaktywnych
oraz 15,6% chłopców i 44,9% dziewcząt aktywnych seksualnie. Pozostałe osoby wykazują postawy
nieokreślone. Więcej dziewcząt aktywnych seksualnie (88%) miało kontakt z pornografią niż
nieaktywnych w tej dziedzinie (75,4%). U chłopców różnic nie stwierdzono. W całej badanej
populacji kontakt z pornografią miało 92,4% chłopców i 81,1% dziewcząt. Więcej chłopców
doświadczonych seksualnie (42,7%) niż niedoświadczonych (31,5%) akceptuje medialną wizję
seksualności człowieka, w której ukazuje się przelotne związki, seks bez zobowiązań, itp. Nie
akceptuje takiej wizji płciowości 42,6% chłopców i 42,9% dziewcząt nieaktywnych seksualnie oraz
16,7% chłopców i 35,9% dziewcząt aktywnych seksualnie. Pewne różnice pomiędzy obiema
grupami respondentów pojawiają się także podczas analizy dotyczącej kontaktu z różnymi
rodzajami omawianych tu materiałów. Kontakt z grami komputerowymi o charakterze erotycznym
zadeklarowało 57,7% chłopców i 14,7% dziewcząt aktywnych seksualnie oraz 46,7% chłopców i
6,4% dziewcząt nieaktywnych seksualnie. Kontakt z grami komputerowymi o charakterze
pornograficznym zadeklarowało 47,4% chłopców i 8,7% dziewcząt aktywnych seksualnie oraz 34%
chłopców i 2,1% dziewcząt nieaktywnych seksualnie. Kontakt ze stronami internetowymi o
charakterze pornograficznym zadeklarowało 76,2% chłopców aktywnych seksualnie oraz 64%
chłopców nieaktywnych seksualnie. U dziewcząt różnic w tym przypadku nie zauważono.

Zaprezentowana powyżej analiza dotycząca ustosunkowania się nastolatków do poszczególnych
zagadnień wskazuje, że osoby nieaktywne seksualnie bardziej dojrzale odnoszą się do istoty
współżycia płciowego i związanych z tą formą aktywności wartości w związku dwojga kochających
się partnerów niż osoby, które już je podęły.
Podsumowanie
Ze wszystkich zaprezentowanych wyżej danych wynika, że współcześnie istnieje ogromny problem
coraz bardziej powszechnej wśród coraz to młodszych osób aktywności seksualnej. Świadomość
tego problemu, a szczególnie konsekwencji z nim związanych, wśród rodziców, nauczycieli i
przedstawicieli świata mediów mogłaby u wielu wpłynąć na podjęcie ważnych wychowawczo decyzji
sprzyjających opóźnianiu momentu inicjacji seksualnej wśród młodzieży. Jednakże biorąc pod
uwagę złożoność różnych czynników warunkujących pogłębianie się tego zjawiska, należałoby
zwiększyć nacisk na podkreślanie wpływu podejmowanego przez nastolatków współżycia płciowego
dla obecnego i przyszłego ich funkcjonowania w różnych sferach życia. Należałoby jednocześnie
włączać działania profilaktyczne w programy obejmujące przeciwdziałanie zaburzeniom
funkcjonowania rodzin i znajdujących się w nich dzieci, a to w sposób bezpośredni i pośredni
mogłoby wpłynąć na zmniejszenie omawianego w niniejszym artykule problemu.

Piśmiennictwo:
1. Lew-Starowicz Z, Encyklopedia erotyki, Wydawnictwo MUZA, Warszawa 2004.
2. Beisert M., Trud dorastania seksualnego, w: Seksualność w cyklu życia, M. Beisert (red.),
Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 2006, s. 145-169.
3. Imieliński K., Człowiek i seks, IWZZ, Warszawa 1985.
4. Wiśniewska-Roszkowska K., Eros zabłąkany, Ośrodek Dokumentacji i Studiów Społecznych,
Warszawa 1989.
5. Wróblewska W., Nastoletni Polacy wobec seksualności, SGH, Warszawa 1998.
6. Kozakiewicz M., Młodzież wobec seksu, małżeństwa i rodziny, TRR, Warszawa 1985.
7. Wenzel M., Młodzież o życiu seksualnym. http:// www.cbos.pl/SPISKOM.POL/1999/KOM098/
KOM098.HTM. z dnia 23.02. 2002.
8. Pawłowska R., Wpływ przemian psychospołecznych na miłość erotyczną młodzieży, w: Miłość i
seks w percepcji uczniów, R. Pawłowska, E. Jundziłł, Gdańska WSH, Koszalin 1999, s. 43-74.
9. Królikowska S., Młodzież a seks przedmałżeński, Problemy Rodziny, 1998 nr 3, s. 21-24.
10. Wąż K., Poglądy nastolatków na temat prokreacji, w: Seksualność człowieka. Obszary
zainteresowań teoretyków i praktyków, Z. Izdebski (red.), Rocznik Lubuski Tom 32, cz.2, 2006, s.
141-143.
11. Izdebski Z., Seksualizm dzieci i młodzieży w Polsce; Raport z badań, WSP, Zielona Góra 1992.
12. Izdebski Z., Ryzykowna dekada. Seksualność Polaków w dobie HIV/AIDS, Uniwersytet
Zielonogórski, Zielona Góra 2006, s. 48.
13. Gola B., Modele zachowań seksualnych w prasie młodzieżowej i poglądach nastolatków,
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2008, s. 198.
14. Szymańska M.M., Woynarowska B., Mazur J., Zachowania seksualne młodzieży w Polsce i ich
zmiany w latach 1990-1998, Problemy Rodziny 2000, nr 6.
15. Kurzępa J., Zagrożona niewinność. Zakłócenia rozwoju seksualności współczesnej młodzieży,
Oficyna wydawnicza IMPULS, Kraków 2007, s. 209.
16. Kozakiewicz M., Inicjacja seksualna młodzieży, Seksuologia, 1993 nr 5, s. 18-23.
17. Lew-Starowicz Z., Atlas psychofizjologii seksu, PZWL, Warszawa 1990.
18. Cianciara D., Aktywność seksualna młodych mężczyzn a zagrożenie AIDS, Seksuologia, 1995 nr
5-6, s. 53-57.
19. Oblacińska A., Woynarowska B., Zdrowie subiektywne, zadowolenie z życia i zachowania
zdrowotne uczniów szkół ponadgimnazjalnych w Polsce w kontekście czynników psychospołecznych
i ekonomicznych. Raport z badań, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2006.
20. Pawłowska R., Środowiskowe uwarunkowania wiedzy dotyczącej seksu i życia płciowego, w:
Miłość i seks w percepcji uczniów, R. Pawłowska, E. Jundziłł, Gdańska WSH, Koszalin 1999, s. 141-
176.
21. Jundziłł E., Środowiskowe uwarunkowania kształtowania się postaw młodzieży wobec seksu, w:
Miłość i seks w percepcji uczniów, R. Pawłowska, E. Jundziłł, Gdańska WSH, Koszalin 1999, s. 103-
140.
22. Izdebski Z. (red.), Wychowawcze, etyczne i społeczne problemy zachowań seksualnych
młodzieży, TRR, Warszawa 1992.
23. Czubińska G., Poziom wiedzy, doświadczeń i wyobrażeń młodzieży licealnej o życiu rodzinnym i
seksualnym, Problemy Rodziny, 1993 nr 5, s. 38-41.
24. Michałek E., Cabaj M., Zasępa A., Inicjacja seksualna a osobowość młodzieży szkół średnich ze
środowiska wielkomiejskiego, Seksuologia, 1994 nr 4, s. 9-19.
25. Izdebski Z., Polskie seksolatki, Charaktery, 2000, Nr 8, s. 12-17.
26. Beisert M., Seks twojego dziecka, ZW – K. Domke, Poznań 1991.
27. Makarewicz W., Kędziora K., Nosowicz J., Mionskowska L., Seksualność i obyczajowość
młodzieży akademickiej w dobie HIV/AIDS, Seksuologia, 1995 nr 3-4, s. 34-41.
28. Skrzydlewski W.B., Seks przedmałżeński – ma sens czy nie?, Wyd. M, Kraków 1999.
29. Augustyn J., Wychowanie do integracji seksualnej, Wyd. M, Kraków 1994, s. 189.
30. Ryś M., Wpływ dzieciństwa na późniejsze życie w małżeństwie i rodzinie, KUL, Warszawa 1992
s.69.

31. Alcorn R.C., Christians in the Whole of the Sexual Revolution, Portland, OR: Multnomah Press,
1985.
32. AIDS and Adolescents, The Time For Protecion Is Now, Wadhington D.C., Center of Population
Options, 1987.
33. Drugs, AIDS & Babies, AIDS Protection, February 1989.
34. Fields D., Dorośli zbyt wcześnie, OW Vocatio, Warszawa 1994.
35. Grzelak S., Profilaktyka ryzykownych zachowań seksualnych młodzieży. Aktualny stan badań
na świecie i w Polsce, Wyd. nauk. SCHOLAR, Warszawa 2006, s. 20.
36. Sujak E., Małżeństwo pielęgnowane, Księgarnia Św. Jacka, Katowice 1989, s. 90.
37. Ostrowska K., Wokół rozwoju osobowości i systemu wartości, CMPPP, Warszawa 1998.
38. Kościelska M., Trudne macierzyństwo, WSiP, Warszawa 1998.
39. Kawula S., Pedagogika rodziny, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 1997.
40. Rzepka-Górska I., Wybór metod zapobiegania ciąży, w: Ginekologia wieku rozwojowego, A.
Komorowska (red.), PZWL, Warszawa 1991, s. 384-391.
41. Weström L., Wczesny seks przyczyną niepłodności, Medical Tribune, 1993 nr 7-8.
42. Report on young people’s sexual and reproductive health needs, International Planned
Parentbood Federation Understanding Adolsecents, London 1994.
43. Kay L. E., Seks wśród nastolatków. Metody powściągliwości seksualnej, Medycyna po Dyplomie,
1996 vol 5 nr 2.
44. McWhirter J.J., McWhirter B.T., McWhirter A.M., McWhirter E.H., Zagrożona młodzież,
Wydawnictwo Edukacyjne PARPA, Warszawa 2005, s. 219-221.
45. Wojnarowska B., Szymańska M.M., Mazur J., Wiedza i przekonania o HIV/AIDS. Zachowania
seksualne. Raport z badań wykonanych w 1998 roku, Waszawa 1999.

Marta Komorowska-Pudło, pedagog, dr nauk humanistycznych w zakresie psychologii,
specjalność – psychologia małżeństwa i rodziny, adiunkt Wydziału Teologicznego Uniwersytetu
Szczecińskiego, wykładowca na kierunku Nauki o Rodzinie. Od 1992 do 2005 r. konsultant ds.
wychowania do życia w rodzinie w Centrum Psychologiczno- Pedagogicznym i Centrum Doradztwa i
Doskonalenia Nauczycieli w Szczecinie, od 1993 r. współautor i wykładowca podyplomowych
studiów wychowania prorodzinnego i seksualnego przy Uniwersytecie Szczecińskim, członek
Towarzystwa Odpowiedzialnego Rodzicielstwa oraz Polskiego Stowarzyszenia Nauczycieli
Naturalnego Planowania Rodziny, instruktor naturalnego planowania rodziny, Rzeczoznawca
Ministerstwa Edukacji Narodowej ds. środków dydaktycznych z wychowania do życia w rodzinie,
autor książek dla nauczycieli: Wychowanie seksualne. Poradnik metodyczny dla nauczycieli nr 1,
Szczecin 1996, Wychowanie seksualne w rodzinie. Poradnik metodyczny dla nauczycieli i rodziców
nr 3, Szczecin 2000, Od poczęcia do dojrzewania – prawidłowości i problemy rozwoju
psychoseksualnego. Poradnik metodyczny dla nauczycieli i rodziców nr 4. Szczecin 2001.
Współautor Programu zajęć edukacyjnych z wychowania do życia w rodzinie „Pełnia” dla V i VI
klasy szkoły podstawowej (program wpisany w rejestr MEN: DKW-4014-286/99), Szczecin 1999
oraz Programu zajęć edukacyjnych z wychowania do życia w rodzinie „Pełnia” dla I, II i III klasy
gimnazjum (program wpisany w rejestr MEN: DKW-4014-287/99), Szczecin 1999.

Artykuł zamieszczony w

Życie i Płodność

3/2010

Przeczytaj inne artykuły z tego numeru:

Prewencja niepłodności

Wczesna inicjacja seksualna -

grupy ryzyka i konsekwencje.

Zagrożenia zdrowia i płodności dziewcząt wynikające ze współżycia

płciowego w okresie dojrzewania

Inicjacja seksualna w XX w. Studium porównawcze

Dynamika

rozwoju miłości. Wartość cnoty czystości przedmałżeńskiej

Koncepcja wstydu w nauczaniu Karola

Wojtyły/Jana Pawła II.

Metafizyka i fenomenologia miłości. Święty Tomasz z Akwinu i Max Scheler

o uczuciu miłości