Wœród placówek techniki krymina-

listycznej w Niemczech niew¹tpliwie
g³ówn¹ rolê odgrywa Instytut Techni-
ki Kryminalistycznej (KTI) w Federal-
nym Urzêdzie Kryminalnym (BKA).
Nie jest jednak powszechnie wiado-
me, w jakim stopniu placówki te ró¿-
ni¹ siê miêdzy sob¹ w skali we-
wn¹trzniemieckiej oraz w porównaniu
z odpowiednimi instytutami zagra-
nicznymi, a tak¿e – jak dalece prze-
miany spo³eczne w skali krajowej
i miêdzynarodowej wywieraj¹ wp³yw
na profil dzia³alnoœci placówki cen-
tralnej.

Klasyczne badanie kryminalistycz-

ne, czyli praca nad przypadkiem do-
wodowym, jest tylko jednym z wielu
zadañ kryminalistyki, chocia¿ niew¹t-
pliwie najwa¿niejszym. Instytut Tech-
niki Kryminalistycznej przy BKA
przejmuje równie¿ odpowiedzialnoœæ
jako miêdzynarodowy portal nauk
kryminalistycznych w zakresie koor-
dynacji, wynalazczoœci, procedur do-
chodzeniowych, kszta³cenia kadr, or-
ganizacji wystaw, doradztwa i wpro-
wadzania nowych wzorców, np.
w dziedzinie zabezpieczania jakoœci.
Kraje Europy zbli¿aj¹ siê do siebie,
a europejskie standardy techniki kry-
minalistycznej nabieraj¹ coraz wiêk-
szego znaczenia w ekspertyzie.
Równolegle do tego zasada ekono-
mizacji instytucji pañstwowych obo-
wi¹zuje ju¿ tak¿e w placówkach tech-
niki kryminalistycznej. Z tego powodu
utrzymywanie wysokich standardów
naukowo-technicznych nabiera sen-
su egzystencjalnego. Sta³e wysi³ki
w tym kierunku bêd¹ uzupe³niane

przez profesjonaln¹ akredytacjê, któ-
ra w Instytucie Techniki Kryminali-
stycznej BKA powinna zostaæ zakoñ-
czona do 2006 r.

Technika kryminalistyczna
w s³u¿bie
wymiaru sprawiedliwoœci

Wyjaœnienie pojêcia

techniki kryminalistycznej

Mówi¹c w sposób uproszczony,

technika kryminalistyczna jest pojê-
ciem zbiorczym dla licznych krymina-
listycznych dyscyplin naukowych
wraz z prac¹ policyjn¹ na miejscu
zdarzenia i identyfikacj¹ osób np.
metodami daktyloskopii. Sta³e miej-
sce w obszarze zastosowania techni-
ki kryminalistycznej zajmuj¹ te¿ takie
dziedziny jak prewencja czy praca
dochodzeniowo-œledcza. Nowe wy-
mogi w zakresie bezpieczeñstwa po
wydarzeniach 11 wrzeœnia 2001 r.
nadaj¹ jej dodatkowe znaczenie
w dziedzinie obrony przed zagro¿e-
niem.

W literaturze przedmiotu nie brak

prób zdefiniowania, czym w³aœciwie
jest technika kryminalistyczna. Jedna
z najbardziej œcis³ych definicji brzmi
nastêpuj¹co: technika kryminalistycz-
na jest interdyscyplinarn¹ nauk¹ sto-
sowan¹, za pomoc¹ której mo¿na
uzyskaæ obiektywne poszlaki, s³u¿¹-
ce wyjaœnieniu stanu rzeczy, istotne-
go z punktu widzenia prawa karnego.

W anglosaskiej strefie jêzykowej

technika kryminalistyczna czêsto
uto¿samiana jest z kryminalistyk¹ na-

ukow¹, która obejmuje tak¿e dziedzi-
ny medycyny i psychologii. Nie doty-
czy to niemieckiego obszaru jêzyko-
wego, w którym tradycyjnie medycy-
na s¹dowa i psychologia kryminali-
styczna traktowane s¹ odrêbnie, nie
jako czêœæ techniki kryminalistycznej,
lecz dyscypliny z umocowaniem uni-
wersyteckim.

Dziedziny tematyczne, mieszcz¹-

ce siê w ogólnym pojêciu Forensic
Science Community, które obecnie
zalicza siê do techniki kryminalistycz-
nej, wymienione s¹ w spisie 16 euro-
pejskich grup roboczych ekspertów
(tab. 1). W ramach utworzonej
w 1993 r. sieci europejskich laborato-
riów kryminalistycznych (ENFSI) wy-
konuj¹ one pracê polegaj¹c¹ na
standaryzacji metod i wspólnych
przedsiêwziêciach rozwojowych. Do-
k³adniejsze informacje na temat po-
szczególnych dyscyplin techniki kry-
minalistycznej mo¿na znaleŸæ w pu-
blikacjach profesjonalnych.

Laboratoria kryminalistyczne

w Niemczech

Oprócz analizy wypadków drogo-

wych, któr¹ w Niemczech zajmuj¹ siê
przede wszystkim biegli prywatni,
technika kryminalistyczna jest dome-
n¹ ekspertów policyjnych, najczêœciej
zatrudnionych w laboratoriach krymi-
nalistycznych w urzêdach kryminal-
nych landów lub BKA. System orga-
nizacyjny placówek techniki krymina-
listycznej (KT) jest bardzo zró¿nico-
wany i np. w Federalnym Urzêdzie
Kryminalnym wydzia³y identyfikacji

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 251/06

68

PRZEK£ADY

Gottfried Vordermaier, Ulrich Simmross

Technika kryminalistyczna w obszarze europejskim

Kriminalistik 2005, nr 6, s. 355–362

osób i pracy na miejscu nie s¹ w³¹-
czone do Instytutu Techniki Krymina-
listycznej.

W Republice Federalnej Niemiec

struktura federacji znajduje odzwier-
ciedlenie w podziale pracy pomiêdzy
laboratoriami techniki kryminalistycz-
nej w landach i w BKA. Zgodnie z tym
Instytut Techniki Kryminalistycznej
w BKA ma wiêkszy udzia³ w tworze-
niu zbiorów, systemów eksperckich,
badaniach naukowych i rozwoju, na-
uczaniu i koordynacji dzia³añ w kraju
i za granic¹. Natomiast do policji
w landach nale¿y wiêkszoœæ pracy
nad przypadkami dowodowymi.
W zale¿noœci od wagi przestêpstwa
i posiadanych œrodków laboratoria
urzêdów kryminalnych w landach sa-
me lub za pomoc¹ miejscowych wy-
dzia³ów inspekcji prowadz¹ pracê na
miejscu zdarzenia i wykonuj¹ proste
badania kryminalistyczne.

W dziedzinie analizy œrodków odu-

rzaj¹cych badania techniczno-krymi-
nalistyczne podejmuj¹ tak¿e labora-
toria podlegaj¹ce Urzêdowi Celne-
mu, a wiêc piêæ placówek badañ

technicznych i kszta³cenia oraz Celny
Urz¹d Kryminalny. Tak¿e Federalna
Stra¿ Graniczna ma w³asne laborato-
rium kryminalistycznych badañ doku-
mentów w Koblencji.

Toksykologia kryminalistyczna naj-

czêœciej zajmuje siê jakoœciowym
i iloœciowym oznaczaniem substancji
truj¹cych (tak¿e narkotyków) w mate-
ria³ach biologicznych i niebiologicz-
nych (najczêœciej w organach cia³a
ludzkiego i cieczach ustrojowych).
Obecnie badania w tym zakresie pro-
wadzone s¹ w instytutach medycyny
s¹dowej na uniwersytetach oraz
w niektórych laboratoriach kryminali-
stycznych w landach.

Placówki
techniki kryminalistycznej
w Europie

Wszystkie pañstwa europejskie

dysponuj¹ co najmniej jednym labo-
ratorium techniki kryminalistycznej.
Ich struktura profesjonalna ukierun-
kowana jest w znacznej mierze na
wymienione wy¿ej dyscypliny krymi-

nalistyki (tab. 1), odpowiadaj¹ce eu-
ropejskim grupom roboczym eksper-
tów ENFSI. Z tego powodu mog¹ po-
zostaæ poza ni¹ ca³e obszary, które
albo stanowi¹ przedmiot zaintereso-
wania innych pañstwowych placówek
badawczych (czasem konkurencyj-
nych), albo s¹ domen¹ bieg³ych pry-
watnych. Ró¿nego rodzaju cechy
specyfiki narodowej mog¹ wywieraæ
wp³yw na obraz dzia³alnoœci po-
szczególnych laboratoriów. Mo¿na tu
wymieniæ organizacyjne powi¹zania
placówek techniki kryminalistycznej
ze strukturami pañstwa.

W przeciwieñstwie do Niemiec

w pañstwach o organizacji scentrali-
zowanej nie istnieje opisany powy¿ej
federacyjny podzia³ pracy, przez co
unika siê te¿ znacznej czêœci dodat-
kowych nak³adów na komunikacjê.
Z drugiej strony brakuje tam we-
wnêtrznej konkurencji miêdzy pla-
cówkami. W niektórych krajach, jak
np. we Francji, Hiszpanii i W³oszech,
dwa centralne laboratoria kryminali-
styczne – jedno w ministerstwie
obrony, a drugie w ministerstwie
spraw wewnêtrznych – musz¹ dzia-
³aæ zgodnie ze wspólnie ustalonym
podzia³em kompetencji. Inne kraje
zdecydowa³y siê na jedno centralne
laboratorium techniki kryminalistycz-
nej podlegaj¹ce ministerstwu spra-
wiedliwoœci, jak np. Holandia czy £o-
twa. W innych z kolei lansuje siê ko-
mercjalizacjê badañ kryminalistycz-
nych, jak w Anglii i Walii, gdzie kon-
sekwentnie przeprowadza siê prywa-
tyzacjê placówek dawniej pañstwo-
wych (np. Forensic Science Service).
Oprócz tego mo¿na podaæ trzy przy-
k³ady uzupe³niaj¹cego udzia³u struk-
tur uniwersyteckich w dyscyplinach
naukowo-kryminalistycznych, a mia-
nowicie Szkocjê (Glasgow-Strath-
clyde), Szwajcariê (Lozanna) i Pol-
skê (Kraków). Ponadto wszystkie
kraje w ramach swojej suwerennoœci
przestrzegaj¹ w³asnych, odrêbnych
systemów prawnych, które – szcze-
gólnie w zakresie prawa karnego –
tylko z du¿ym wahaniem mo¿na

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 251/06

69

PRZEK£ADY

Tabela 1

Digital imaging (cyfrowe przetwarzanie obrazu)
DNA (badanie DNA)
Documents (dokumenty)
Drugs (analityka œrodków odurzaj¹cych)
Fibres (œlady w³ókien tekstylnych)
Fingerprints (daktyloskopia)
Firearms (broñ palna)
Explosive analysis (analiza materia³ów wybuchowych)
Fire & Explosion Investigation (po¿ary, eksplozje
w pomieszczeniach)
Forensic Information Technology (kryminalistyczne badania
komputerów)
Speech and Audio Analysis (m.in. rozpoznawanie mówców)
Handwriting (kryminalistyczne badania porównawcze
pisma rêcznego)
Marks (œlady wg³êbione)
Paint (œlady pow³ok lakierniczych, szk³a i tworzyw sztucznych)
Road Accident Analysis (analiza wypadków drogowych)
Scene of Crime (praca na miejscu zdarzenia)

Holandia
Angia i Walia
Holandia
Finlandia
Anglia i Walia
Francja
Niemcy
Anglia i Walia
Finlandia

Francja

Niemcy
Anglia i Walia

Niemcy
Irlandia
Polska
Anglia i Walia

Europejskie grupy robocze ekspertów

Przewodnictwo

uznaæ za kompatybilne. Sposób po-
zyskiwania œrodków dowodowych
i ich ocena oraz zró¿nicowanie po-
gl¹dów na dopuszczalnoœæ niektó-
rych metod, np. pobierania próbek
DNA; na stosowalnoϾ wariografu,
ró¿ne stadia tworzenia banków da-
nych DNA lub praktyka uznawania
dowodów (np. wed³ug teorematu
Bayesa) – oddzia³uj¹ na codzienn¹
pracê i d³ugoterminowe plany dzia-
³alnoœci laboratorium. Mówi¹c ogól-
nie, ró¿nice, które utrudniaj¹ porów-
nywanie funkcjonowania europej-
skich laboratoriów techniki kryminali-
stycznej, mo¿na sprowadziæ do nie-
wielu, ale za to podstawowych, cech
strukturalnych.

S¹ to:
– system prawny,
– umiejscowienie instytucjonalne,
– struktura pañstwa,
– niezale¿noœæ,
– stopieñ komercjalizacji,
– charakter instytutu naukowo-

-badawczego/zwi¹zki z uniwer-
sytetem,

– struktura osobowa (np. liczba

pracowników naukowych),

– akredytacja,
– bud¿et,
– forma organizacyjna/warunki or-

ganizacyjne.

Gremia narodowe i ENFSI

Jak ju¿ powiedziano, usytuowanie

niemieckich placówek kryminali-
stycznych w policji umo¿liwia dosto-
sowanie do struktury federalnej po-
przez zinstytucjonalizowane gre-
mium federacji/landów AG Kripo
(wspólne cia³o opiniodawcze szefów
urzêdów kryminalnych landów i fede-
racji). AG Kripo powo³uje komisje,
które w okreœlonych dziedzinach
spe³niaj¹ funkcje sterowania, koor-
dynacji, inicjowania i kontroli. Techni-
ka kryminalistyczna znajduje siê
w kompetencji Komisji Kryminologii
i Kryminalistyki/S³u¿b Rozpoznaw-
czych. Cz³onkami tej komisji s¹ sze-
fowie instytutów kryminalistycznych

z wszystkich urzêdów kryminalnych
w landach, a przewodnicz¹cym jest
aktualny dyrektor Instytutu Techniki
Kryminalistycznej BKA. Komisja or-
ganizuje spotkania ekspertów, sym-
pozja naukowe z ró¿nych dziedzin
techniki kryminalistycznej w niemiec-
kim obszarze jêzykowym i zajmuje
siê wszystkimi kwestiami, w których
ujednolicone lub przynajmniej
uzgodnione postêpowanie wydaje
siê celowe lub konieczne. W celu
rozwi¹zywania konkretnych zadañ
w miarê potrzeb powo³uje siê grupy
projektowe. Obok prowadzonych
ustawicznie dyskusji na temat no-
wych koncepcji centralnego trybu
szkolenia bieg³ych w BKA jednym
z najbardziej znacz¹cych tematów
pracy komisji w ostatnim okresie jest
niew¹tpliwie ubieganie siê o akredy-
tacjê. W uzgodnieniu z federalnym
MSW i kierownictwem BKA Instytut
Techniki Kryminalistycznej wyst¹pi³
o akredytacjê, która powinna zostaæ
przyznana do 2006 r. Cel ten próbu-
j¹ osi¹gn¹æ tak¿e niektóre laborato-
ria kryminalistyczne w

landach.

(Akredytacja jest to formalne uzna-
nie, ¿e dane laboratorium badawcze
jest kompetentne w zakresie wyko-
nywania okreœlonych badañ).

Od czasu swego powstania EN-

FSI ustabilizowa³o siê jako europej-
skie gremium KT, a w krajach Unii
Europejskiej postrzegane jest jako
reprezentacja techniki kryminali-
stycznej w Europie. Przy tym liczba
krajów nale¿¹cych do niej przekra-
cza liczbê krajów cz³onkowskich UE.
Obecnie do ENFSI nale¿y 50 labora-
toriów z 33 krajów, co oznacza, ¿e
jego cz³onkami s¹ prawie wszystkie
europejskie laboratoria kryminali-
styczne. ENFSI funkcjonuje na
trzech p³aszczyznach dzia³ania, mia-
nowicie: QCC (komisje jakoœci i kom-
petencji), EWGC (komisje grup eks-
perckich) oraz EAFS (komisje aktyw-
noœci zewnêtrznej ENFSI), których
praca koordynowana jest przez sta³¹
Komisjê ds. Zarz¹dzania. Funkcjê
kierownicz¹ sprawuje Rada (ENFSI-

-Board), z³o¿ona z piêciu dyrektorów
instytutów. O sk³adzie Rady i wybo-
rze przewodnicz¹cego decyduje co-
roczne walne zebranie cz³onków.

Glokalizacja, standaryzacja
i ekonomizacja

Lokalne i miêdzynarodowe wymaga-

nia wobec laboratoriów techniki kry-

minalistycznej

Maj¹c na uwadze widoczne skutki

globalizacji, a z drugiej strony równo-
legle przebiegaj¹cy powrót do patrio-
tyzmów lokalnych w regionie (= glo-
kalizacja), trzeba siê liczyæ z tym, ¿e
pojawi¹ siê nowe wyzwania w zakre-
sie wykonywania badañ kryminali-
stycznych, odpowiednio do zmian
w postêpowaniu karnym, zgodnie
z obowi¹zuj¹cymi aktualnie przepisa-
mi prawa. Oznacza to, ¿e w przysz³o-
œci faworyzowanymi partnerami dla
lokalnego wymiaru sprawiedliwoœci
bêd¹ nie tylko biegli dzia³aj¹cy w naj-
bli¿szej okolicy, lecz tak¿e laboratoria
po³o¿one nieco dalej, ale w osi¹gal-
nej odleg³oœci, a eksperci z zewn¹trz
lub z zagranicy powo³ywani bêd¹ je-
dynie w szczególnych wypadkach.
O atrakcyjnoœci bêdzie przes¹dzaæ
przedstawienie korzystniejszej oferty,
jak np. krótszy czas wykonywania
ekspertyz, ni¿szy koszt, lepsze dla
konkretnego przypadku wyposa¿e-
nie, doskonalsze metody pracy lub
dodatkowe kompetencje potwierdzo-
ne przez akredytacjê.

W razie potrzeby powo³ania

dwóch bieg³ych, w Niemczech od
dawna stosuje siê praktykê zwraca-
nia siê do bieg³ych z dwóch ró¿nych
landów lub z BKA. Znacznie rzadziej,
niew¹tpliwie tak¿e ze wzglêdu na
koszt, powo³uje siê ekspertów zagra-
nicznych. W praktyce ogranicza siê
to do sytuacji, gdy w kraju nie ma bie-
g³ego odpowiedniej specjalnoœci.

Ten stan rzeczy móg³by siê zmie-

niæ, gdyby kraje europejskie bardziej
zbli¿y³y siê do siebie, a europejskie
standardy techniki kryminalistycznej

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 251/06

70

PRZEK£ADY

sta³y siê uznanym wzorcem w postê-
powaniu karnym we wszystkich kra-
jach UE. Wówczas gdyby uczestni-
cz¹cy w postêpowaniu dowiedzieli
siê, ¿e miejscowa lub krajowa eks-
pertyza wykonana jest poni¿ej ustalo-
nych standardów europejskich, mo-
g³oby dojœæ do jej odrzucenia i wyko-
nania od nowa w jednym z s¹sied-
nich krajów UE.

Standaryzacja i zarz¹dzanie jakoœci¹

Opisanemu powy¿ej scenariuszo-

wi maj¹ zapobiegaæ wszystkie dzia³a-
nia niemieckiej techniki kryminali-
stycznej, która utrzymuje w³asne
wysokie standardy w poszczegól-
nych dyscyplinach, ulepszaj¹c je
w rozs¹dnych granicach. Instytut
Techniki Kryminalistycznej BKA od-
grywa tu kluczow¹ rolê jako koordy-
nator grup roboczych ekspertów,
w których ma w³asnych przedstawi-
cieli, czêsto na stanowiskach prze-
wodnicz¹cych (tab. 1). W ramach
polityki podwy¿szania jakoœci nie-
mieckiej techniki kryminalistycznej
mieœci siê opracowywanie standar-
dów metod. Od niedawna dzia³ania
te uzupe³niane s¹ o pozyskiwanie
formalnej akredytacji (wg DIN EN
ISO/IEC 17025).

Najwiêcej uwagi przyci¹ga oczy-

wiœcie standaryzacja obecnie najsku-
teczniejszego narzêdzia techniki kry-
minalistycznej, jakim jest analiza
identyfikacyjna DNA. Poza tym trze-
ba wspomnieæ, ¿e uzgadnianie tech-
nicznych standardów KT praktykowa-
ne jest od dawna i od d³u¿szego ju¿
czasu istnieje wspólny europejski ze-
staw standardów (ESS), dziêki które-
mu banki danych DNA w krajach
cz³onkowskich UE s¹ ze sob¹ kom-
patybilne.

Aktualny i prawdopodobnie mniej

znany przyk³ad wyprzedzenia stan-
dardów KT pochodzi z dziedziny ana-
lizy œladów osmalin. Od kilku lat Fe-
deralny Urz¹d Kryminalny prowadzi
projekt „Ring”, który polega na wyko-
nywaniu standaryzowanych badañ

w laboratoriach kryminalistycznych
innych krajów i przesy³aniu ich wyni-
ków do BKA. Badania te przeprowa-
dza siê na sztucznie otrzymanych
cz¹steczkach osmalin, a ich wyniki
sprawdza siê zgodnie z zasadami za-
rz¹dzania jakoœci¹. Tego rodzaju
próbki zosta³y po raz pierwszy uzy-
skane przez Niewöhnera i in. w foto-
litograficznym procesie lift-off. Meto-
da ta pozwala na otrzymywanie pró-
bek, zawieraj¹cych zdefiniowan¹
liczbê cz¹stek okreœlonej wielkoœci
o znanym sk³adzie chemicznym, od-
znaczaj¹cych siê dobr¹ jakoœci¹ i od-
twarzalnoœci¹ (ryc. 1 i 2).

Ekonomizacja

W klimacie wa¿nych politycznych

i spo³ecznych przemian zasada
ekonomizacji funkcjonowania pañ-
stwa dotar³a tak¿e do dziedziny
bezpieczeñstwa wewnêtrznego, co
sta³o siê ju¿ widoczne zarówno
w skali federacji, jak i landów, g³ów-
nie w postaci ograniczania œrodków
i miejsc pracy. Wœród dotkniêtych
ni¹ placówek s¹ tak¿e laboratoria
kryminalistyczne, powi¹zane orga-
nizacyjnie z urzêdami kryminalnymi.
Inn¹ drogê wybra³y Anglia i Walia,
a mianowicie komercjalizacji us³ug
kryminalistycznych, która konse-
kwentnie wprowadzana jest ju¿ od
ponad 10 lat. Na rynku dzia³aj¹ tam
liczni rzeczoznawcy prywatni oraz
dwa du¿e laboratoria pañstwowe

Forensic Science Service (FSS)
i prywatne Forensic Alliance. Do te-
go dochodzi wprowadzona ju¿ refor-
ma angielskiej policji, która dyspo-
nuje sta³ym bud¿etem rocznym na
wykonywanie badañ kryminalistycz-
nych. Wystêpuje tu pewne podo-
bieñstwo do sytuacji w Niemczech –
w odniesieniu do badañ wykonywa-
nych w instytutach medycyny s¹do-
wej, które s¹ umieszczone w struk-
turach uniwersyteckich i wykonuj¹
ekspertyzy medyczne oraz toksyko-
logiczne odp³atnie. Natomiast eks-
pertyzy kryminalistyczne dla policji
s¹ bezp³atne.

Na temat aktualnej sytuacji w po-

zosta³ych krajach europejskich nie
ma pewnych informacji; w przypadku
Francji i Holandii wiadomo tylko to,
co zosta³o ujawnione w ramach fi-
nansowanego przez UE studium,
przeprowadzonego w

latach

1999–2000. Wiadomo st¹d, ¿e w Ho-
landii biegli, zatrudnieni w jednym tyl-
ko instytucie techniki kryminalistycz-
nej lub w laboratorium podporz¹dko-
wanym jednostkom policji, wykonuj¹
ekspertyzy dla policji i wymiaru spra-
wiedliwoœci bezp³atnie. We Francji
w 2000 r. praktykowane by³y ró¿ne
rozwi¹zania, zapowiadano te¿ wpro-
wadzenie jednolitego, transparentne-
go systemu op³at za us³ugi w dziedzi-
nie badañ kryminalistycznych.

Motywy ekonomiczne odgrywa³y

z pewnoœci¹ tak¿e pewn¹ rolê pod-

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 251/06

71

PRZEK£ADY

Ryc. 1. Przekrój cz¹stki osmalin (z amunicji
DN AG, GECO, kal. 9 mm)

Ryc. 2. Przekrój testowej sztucznej cz¹stki osmalin
otrzymany w procesie lift-off

czas niedawno przeprowadzonego,
finansowanego przez UE studium
„Quadrupol – Development of
a benchmarking model for forensic
laboratories”, którego celem by³o po-
równanie wydajnoœci pracy instytu-
tów techniki kryminalistycznej w czte-
rech krajach. Wprawdzie wnioski
koñcowe zawieraj¹ interesuj¹ce
szczegó³y i porz¹dkuj¹ce wskazówki,
z których mog¹ skorzystaæ manage-
rowie instytutów, jednak w wielu
punktach ujawniaj¹ siê granice po-
równywalnoœci czterech instytutów
z ró¿nych krajów: ze Szwecji, Finlan-
dii, Holandii i Polski.

Innowacje i us³ugi doradcze

Zbiory i systemy eksperckie

Zbiory i bazuj¹ce na nich systemy

eksperckie, jak np. system informa-
cyjny dokumentów (ISU) (ryc. 3) lub

europejski bank danych lakierów sa-
mochodowych European Collection
of Automotive Paints (EUCAP) pod-

kreœlaj¹ w spektakularny sposób
sprawnoϾ techniki kryminalistycz-
nej, która ³¹czy ze sob¹ wieloœæ infor-
macji analizy materia³owej z wiedz¹,
wynikaj¹c¹ z d³ugoletniego doœwiad-
czenia, pozwalaj¹c¹ coraz szybciej
i pewniej udzielaæ odpowiedzi na ró¿-
ne pytania z dziedziny kryminalistyki.

W przypadku ISU chodzi o po³¹-

czenie zbiorów danych, wa¿nych dla
badania dokumentów, kompletowa-
nych przez organy œcigania w odpo-
wiednich zbiorach dokumentów. ISU
jest opart¹ na banku danych aplika-
cj¹ elektronicznego przetwarzania
danych w celu zarejestrowania i oce-
ny prawdziwych i fa³szywych doku-
mentów (dowodów osobistych, praw
jazdy, stempli itd.) oraz przedstawie-
nie ich w postaci obrazów wysokiej
jakoœci, zaopatrzonych w dane alfa-
numeryczne.

Jeœli dojdzie do ucieczki sprawcy

wypadku drogowego, bank danych

EUCAP s³u¿y do przyporz¹dkowania
znalezionych na miejscu zdarzenia
odprysków lakieru do odpowiedniej

marki, modelu i roku produkcji samo-
chodu oraz pomaga w ustaleniu
sprawcy na podstawie badañ porów-
nawczych.

Tego rodzaju produkty KT s¹ czê-

sto obiektem zainteresowania labora-
toriów kryminalistycznych w innych
krajach, które zg³aszaj¹ propozycje
partnerskiej wspó³pracy. Jest to ko-
rzystne tak¿e dla kryminalistyki nie-
mieckiej, która w ten sposób mo¿e
uzyskaæ dostêp do zagranicznych
danych.

Rosn¹ce zasoby danych sprzyjaj¹

ocenie materia³u dowodowego
w sensie stwierdzenia niepowtarzal-
noœci lub lokalizacji geograficznej. In-
nowacyjne rozwi¹zania w dziedzinie
zbiorów i systemów eksperckich wy-
magaj¹ przy tym tradycyjnie wysokie-
go udzia³u bud¿etu w wydatkach na
badania naukowe w kryminalistyce.

Nowe zagadnienia

w technice kryminalistycznej

Innowacje w technice kryminali-

stycznej s¹ czêœciowo spowodowa-
ne koniecznoœci¹ rozwi¹zywania
konkretnych problemów i ¿¹dañ,
a po czêœci wynikaj¹ samorzutnie
z doœwiadczeñ w pracy ekspertów
kryminalistyki. Mo¿na tu wymieniæ
projekty, których celem jest podwy¿-
szenie sprawnoœci i efektywnoœci
pracy laboratoryjnej (np. automaty-
zacja, nowe metody) lub nowe po-
dejœcie w zakresie interpretacji i war-
toœci dowodowej wyników badañ la-
boratoryjnych (np. okreœlanie wieku,
przenoszenie i przyczepnoϾ mate-
ria³u œladów lub rozrzut czêstotliwo-
œci wystêpowania okreœlonych œla-
dów/produktów/surowców). Typo-
wym przyk³adem z tej ostatniej dzie-
dziny by³a praca opublikowana
w Wielkiej Brytanii w 2001 r., w której
badano wartoœæ dowodow¹ czarnych
w³ókien bawe³ny. Wiêksz¹ uwagê
przyci¹ga z pewnoœci¹ ulepszenie
metod, ju¿ z za³o¿enia dostarcza-
j¹cych informacji indywidualizuj¹-
cych, jak analiza DNA.

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 251/06

72

PRZEK£ADY

Ryc. 3. Wycinek z systemu informacyjnego dokumentów (ISU)

Obecnie za bardzo obiecuj¹ce

w kryminalistyce uwa¿a siê metody,
które pozwalaj¹ na geograficzne
ograniczenie pochodzenia materia³u
dowodowego za pomoc¹ analizy sta-
bilizotopowej. Szczególnie du¿e za-
interesowanie budzi okreœlanie po-
chodzenia osób ¿yj¹cych i zw³ok.
Wynalazki te s¹ starannie œledzone
przez praktyków techniki kryminali-
stycznej i aktywnie wykorzystywane
np. do badania pochodzenia œrod-
ków odurzaj¹cych. Laikom trzeba
jednak powiedzieæ, ¿e metoda wy-
krycia fa³szerstwa, dotycz¹cego po-
chodzenia produktu rolniczego, nie
zawsze daje pomyœlne wyniki
w przypadku innych klas substancji
lub towarów.

Kszta³cenie i doskonalenie zawodowe

ekspertów kryminalistyki

Do podstawowych zadañ Federal-

nego Urzêdu Kryminalnego zalicza
siê kszta³cenie i doskonalenie kadr
policji, w tym tak¿e bieg³ych krymina-
listycznych, w skali ogólnopañstwo-
wej. Obecnie prowadzi siê kszta³ce-
nie profesjonalne w nastêpuj¹cych
dziedzinach techniki kryminalistycz-
nej:

– broñ palna i œlady po strzale,
– fizykotechniczne badanie doku-

mentów, pisma maszynowego,
technik druku i powielania,

– œlady narzêdzi i inne œlady wg³ê-

bione,

– pismo rêczne,
– daktyloskopia.

Oprócz tego narodowe i europej-

skie grupy robocze ekspertów regu-
larnie organizuj¹ sympozja, semina-
ria i warsztaty, dotycz¹ce pozosta-
³ych dziedzin techniki kryminalistycz-
nej. Jednym z czêsto wykorzystywa-
nych œrodków s¹ hospitacje, podczas
których uczestnicy s¹ konfrontowani
w praktyce z codziennymi zadaniami
policji. Du¿e znaczenie ma fakt, ¿e
hospitantami s¹ czêsto specjaliœci

z kraju i z zagranicy z takich dziedzin,
jak analiza DNA, analiza œrodków
odurzaj¹cych, szk³o i lakiery czy roz-
poznawanie mówców.

Eksport

kryminalistycznego know-how

Droga odwrotna, czyli szkolenie

personelu za granic¹, ma w krymina-
listyce d³ug¹ tradycjê. Jest ono naj-
czêœciej prowadzone w ramach wy-
miany pomiêdzy policj¹ ró¿nych kra-
jów. Kontakty takie s¹ uzgadniane na
p³aszczyŸnie dyplomatycznej. Aktual-
nym przyk³adem jest jeden z najwiêk-
szych dotychczas projektów niemiec-
kiej techniki kryminalistycznej, doty-
cz¹cy wyposa¿enia i kszta³cenia ka-
dry. Pod nazw¹ Twinningu zostanie
on przekazany Turcji. Projekt finan-
sowany przez UE ma kosztowaæ po-
nad 6 milionów euro. W zakresie do-
radztwa i kszta³cenia zawiera on na-
stêpuj¹ce treœci:

– pomoc przy rozbudowie syste-

mu zarzadzania jakoœci¹ wg ISO
17025;

– wspomaganie przy tworzeniu

narodowego banku danych
DNA;

– wsparcie przy poszerzeniu za-

kresu mo¿liwoœci technicznych;

– doradztwo przy budowie cen-

trum szkoleniowego pracy na
miejscu zdarzenia;

– wsparcie przy rozbudowie regio-

nalnych oœrodków badañ dakty-
loskopijnych;

– kszta³cenie w zakresie procedu-

ry „pierwszych kroków” na miej-
scu zdarzenia;

– opracowanie i wdro¿enie pro-

gramu szkoleniowego dla pro-
wadz¹cych dochodzenie;

– pomoc przy rozbudowie jedno-

stek nadzoru „Performance Mo-
nitoring Unit” na miejscu zdarze-
nia;

– pomoc przy rozbudowie zespo³u

identyfikacji ofiar katastrof (ID-
KO).

Przekazywanie wyników badañ
kryminalistycznych

Je¿eli mówi siê o wynikach pracy

laboratoriów kryminalistycznych, ma
siê w pierwszym rzêdzie na myœli
ekspertyzy. S¹ one niew¹tpliwie pro-
duktem najwiêkszym i najwa¿niej-
szym, jednak nie jedynym. Coraz
wiêkszej wagi nabiera wykorzystywa-
nie kompetencji kryminalistycznych
do celów prewencji, czyli wsparcie
techniczne np. przy opracowywaniu
nowych dokumentów to¿samoœci,
doradztwo w zakresie kierowania, za-
bezpieczania itp. Stale roœnie te¿ licz-
ba opracowañ naukowych na u¿ytek
wewnêtrzny oraz publikacji, podobnie
jak zainteresowanie ze strony polity-
ków i spo³eczeñstwa informacjami
o pracy laboratoriów techniki krymi-
nalistycznej.

Odbiorcy i partnerzy

Oczywiste jest, ¿e wiele wyników

badañ kryminalistycznych, wœród
nich tak¿e ekspertyzy, nie jest prze-
znaczonych do wiadomoœci publicz-
nej. Czêsto dotycz¹ one przypadków
dowodowych i podlegaj¹ œcis³ym re-
gu³om poufnoœci, zapisanym w k.k.,
lub dotycz¹ bezpieczeñstwa narodo-
wego. Jeœli wyniki te s¹ interesuj¹ce
pod wzglêdem naukowym, po zakoñ-
czeniu postêpowania, wzglêdnie po
uzyskaniu urzêdowego zezwolenia,
staj¹ siê one zazwyczaj dostêpne dla
pewnych krêgów osób. Znacz¹ca ich
czêœæ pojawia siê w publikacjach pro-
fesjonalnych w postaci artyku³ów pi-
sanych przez ekspertów czy te¿ wy-
wiadów itp. Tabela 2 przedstawia krê-
gi odbiorców informacji o wynikach
pracy oraz wa¿niejsze drogi ich prze-
kazywania.

Widaæ wyraŸnie, ¿e organy wy-

miaru sprawiedliwoœci stanowi¹
pierwszoplanowy i najwa¿niejszy
kr¹g odbiorców dla techniki krymina-
listycznej, nawet je¿eli wiêkszoœæ
ekspertyz trafia szybciej do s³u¿b do-
chodzeniowych ni¿ w³aœciwych zle-

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 251/06

73

PRZEK£ADY

ceniodawców. Uzasadnia to z pew-
noœci¹ intensywniejszy charakter ko-
munikacji z wymiarem sprawiedliwo-
œci, który ze swej strony poœwiêca co-
raz wiêcej uwagi dowodom rzeczo-
wym. Z punktu widzenia KT mo¿na
by jeszcze podwy¿szyæ poziom infor-
mowania o skutecznoœci wyników
pracy lub innowacyjnoϾ techniki kry-
minalistycznej. W literaturze facho-
wej mo¿na spotkaæ przyk³ady bezpo-
œredniego komunikowania siê praw-
ników i bieg³ych.

Coraz czêœciej zdarza siê, ¿e z ini-

cjatywy zarówno kryminalistyków, jak
i prokuratury lub s¹dów organizuje
siê kursy doszkalania zawodowego.
Jednak z wyj¹tkiem niektórych tema-
tów kryminalistycznych, zg³oszonych
przez Niemieckie Towarzystwo Tok-
sykologii i Chemii Kryminalistycznej,
na razie nie mo¿na mówiæ o regular-
nej, niezwi¹zanej z prowadzonymi
postêpowaniami karnymi wymianie
informacji pomiêdzy kryminalistyk¹
i wymiarem sprawiedliwoœci. Przy
tym wzrost liczby ekspertyz urzêdo-
wych powoduje, ¿e bezpoœredni kon-
takt s¹du z bieg³ym staje siê coraz
rzadszy. Poprawa sytuacji mo¿e na-
st¹piæ dziêki intensywniejszemu wy-
korzystywaniu nowych mediów, które
sprawi¹, ¿e sêdziowie, prokuratorzy,
a tak¿e obroñcy w ci¹gu jednego
dnia bêd¹ mogli zapoznaæ siê z aktu-
alnymi mo¿liwoœciami wykonawczy-
mi oraz list¹ najbardziej kompetent-
nych oferentów us³ug w zakresie eks-
pertyzy kryminalistycznej.

Kolejnych impulsów oczekuje siê

od za³o¿onego w 2003 r. Niemieckie-
go Towarzystwa Kryminalistycznego,
które m.in. organizuje kursy dokszta³-
cania, poparte zapleczem techniki
kryminalistycznej. Przyk³adem mo¿e
byæ tu przeprowadzone na pocz¹tku
2005 r. szkolenie w zakresie wykry-
wania przyczyn po¿arów.

Na p³aszczyŸnie miêdzynarodo-

wej przedmiotem uwagi jest podtrzy-
mywanie kontaktów pomiêdzy krymi-
nalistyk¹ i wymiarem sprawiedliwo-
œci. Tak wiêc w 2003 r. odby³a siê

w Hadze 17. Konferencja Miêdzyna-
rodowego Towarzystwa Reformowa-
nia Prawa Karnego (International So-
ciety for the Reform of Criminal Law –
ISRCL). Z konferencji tej pochodz¹
wyk³ady takich autorytetów, jak Pfef-

ferli, Giard i Asplen, przedstawiaj¹ce
aktualny stan nauk kryminalistycz-
nych.

Jak wspomniano na pocz¹tku,

w niektórych krajach sama lokaliza-
cja laboratorium kryminalistycznego

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 251/06

74

PRZEK£ADY

Tabela 2

Odbiorcy i partnerzy Instytutu Techniki Kryminalistycznej BKA

oraz drogi komunikacji

Odbiorcy i partnerzy

Ważniejsze drogi komunikacyjne

dla wyników badań

Federalne MSW

doniesienia wewnętrzne

Federalny Urząd Kryminalny

ekspertyzy, raporty wewnętrzne, Internet BKA

Piony policyjne

eksper tyzy w ramac h pomocy urzędowej ,
policyjny Extranet

Pracownicy laboratoriów
kryminalistycznych w landach

współpraca dot. przypadkó w dowodowych,
ekspertyzy w ramach pomocy urzędowej,
policyjny Extranet, sympozja biegłych, hospitacje,
zakłady kształcenia, sesje robocze, Internet

Sądy, prokuratura, obrońcy w
sprawach karnych

ekspertyzy, literatura fachowa, zakłady
doskonalenia zawodowe go

Ministerstwa i podporządkowane
urzędy

ekspertyzy, opinie, Internet

Policyjna Akademia Dowodzenia

zakłady dokształcania, doradztwo, policyjny
Extranet

Szkoły policyjne

obsługa wizyt, organizacja nauczania, Internet

Narodowe gremia AG Kripo
(szczegó lnie Komisja Kryminologii i
Kryminalistyki/Służby Rozpoznawcze)

spotkania z komisją, wykłady, informacje o
grupach projektowych, policyjny Extranet

Instytuty medycyny sądowej

współpraca w przypadkach dowodowych, sesje,
wykłady, literatura fachowa, warszta ty, hospitacje,
Internet

Zagraniczne instytuty kryminalistyki

współpraca w przypadkach dowodowych,
ekspertyzy w ramach międzynarodowej pomocy
prawnej, sesje, wykłady, literatura fachowa,
warsztaty, Internet

Zagraniczne piony policyjne i organy
wymiaru sprawiedliwości

ekspertyzy w ramach międzynarodowej pomocy
prawnej

Narodowe i międzynarodowe
Towarzystwa Kryminalistyczne i sieci
(ENFSI, IAFS, Interpol)

spotkania kierownictw, literatura fachowa,
warsztaty, In ternet

Uniwersytety, laboratoria badawcze,
przemysł

współpraca w przypadkach dowodowych,
ekspertyzy, sesje, wykłady, literatura fachowa,
warsztaty, Internet

Ogół społeczeństwa

odpowiedzi na pytania, oprowadzanie gości, serwis
medialny, Internet, publikac je popularnonaukowe

przy ministerstwie sprawiedliwoœci
stwarza szczególn¹ bliskoœæ z wy-
miarem sprawiedliwoœci, u³atwiaj¹c¹
kontakt bez barier urzêdowych.
W publikacjach na temat nowej stra-
tegii laboratoriów kryminalistycznych
w USA i Australii (ASCLD lub NIFS)
coraz czêœciej zauwa¿a siê zale¿no-
œci finansowe od dotacji bud¿eto-
wych ze strony tamtejszego wymiaru
sprawiedliwoœci.

Chocia¿ ujednolicenie prawa kar-

nego w krajach UE – patrz¹c optymi-
stycznie – mo¿e nast¹piæ w dalekiej
przysz³oœci, to nic nie przemawia
przeciwko miêdzypañstwowej wspól-
nocie interesów kryminalistyki i za-
granicznego s¹downictwa karnego,
pod warunkiem przestrzegania naro-
dowych przepisów dotycz¹cych pra-
wa do wniesienia dowodu lub zakazu
jego wykorzystania. Odnosi siê to do
problemów i sposobów ich rozwi¹zy-
wania na podstawie naukowo-
-technicznych dowodów, œrodków do-
wodowych lub ekspertyz wykona-
nych za granic¹.

Jest wiele przyk³adów us³ug tech-

niki kryminalistycznej, które jako miê-
dzynarodowa pomoc prawna œwiad-
czone by³y przez BKA. Mo¿na tu wy-
mieniæ np. ocenê zapisów audio reje-
stratora lotu samolotu, ekspertyzê
œladów krwi, analizê DNA lub analizê
materia³ow¹ œrodków odurzaj¹cych.
Na p³aszczyŸnie miêdzynarodowej
zasiêganie opinii zagranicznych eks-
pertów lub ich zapraszanie sta³o siê
ju¿ sta³¹ praktyk¹. Przyk³adem mo¿e
byæ postêpowanie prowadzone przez
Miêdzynarodowy Trybuna³ w Hadze
w sprawie zbrodni pope³nionych w b.
Jugos³awii.

Zasiêg oddzia³ywania wyników

ekspertyz kryminalistycznych

Oddzia³ywanie wyników pracy

ekspertów kryminalistyki wyra¿a siê
nie tylko przez pomoc rzeczoznawcy
przy podejmowaniu decyzji w proce-
sie karnym i postêpowaniu docho-
dzeniowym, ale równie¿ w jeszcze

szerszym zakresie – przez media.
Spektakularne przypadki prze-
stêpstw i metody u¿yte do ich wykry-
cia odnajduj¹ siê póŸniej w powie-
œciach kryminalnych, serialach, fil-
mach dokumentalnych, popularnona-
ukowych czasopismach lub na stro-
nach internetowych i wywo³uj¹ zain-
teresowanie spo³eczeñstwa. St¹d
liczne pytania, które nap³ywaj¹ do
urzêdów kryminalnych lub instytutów
techniki kryminalistycznej.

Obserwuje siê tak¿e zupe³nie inne

nastêpstwa. Sukcesy analizy identyfi-
kacyjnej DNA mog¹ prowadziæ do za-
niedbywania innych œladów na miej-
scu zdarzenia, mimo ¿e maj¹ one
równie¿ wartoœæ dowodow¹. Ta jed-
nostronnoœæ zainteresowania w póŸ-
niejszej fazie postêpowania mo¿e siê
zemœciæ (jeœli oka¿e siê, ¿e œlady
DNA nie s¹ znacz¹ce lub nie nadaj¹
siê do oceny), poniewa¿ inne przy-
datne, chocia¿ nieindywidualizuj¹ce,
œlady nie bêd¹ ju¿ dostêpne, a prze-
prowadzone dodatkowo kosztowne
badania kryminalistyczne rokuj¹ nie-
wielk¹ wartoœæ dowodow¹.

Zwyciêski pochód analizy DNA

przyniós³ jeszcze jeden skutek.
G³ównie w USA zaczêto porówny-
waæ metodê badania DNA do trady-
cyjnych kryminalistycznych metod in-
dywidualizacji jak daktyloskopia, ba-
danie pisma rêcznego lub œladów

wg³êbionych, stosuj¹c przy tym tzw.
kryterium Dauberta (czy metoda by³a
sprawdzona i stosowana przez in-
nych badaczy, jaki jest udzia³ b³ê-
dów, czy istniej¹ standardy kontrolne
itd.). Okaza³o siê przy tym, ¿e dysku-
sja prowadzona pomiêdzy ró¿nymi
grupami zawodowymi (policjanci,
kryminalistycy, prawnicy) ujawnia
czêsto niedostateczn¹ wiedzê
o przedmiocie.

Po wzroœcie internacjonalizacji

przestêpczoœci do formy miêdzynaro-
dowego terroryzmu wyniki pracy eks-
pertów kryminalistyki mog³yby
w pewnych sytuacjach byæ wa¿ne dla
polityki zagranicznej. Przyk³adem
mo¿e byæ atak na synagogê w D¿er-
bie w kwietniu 2002 r., gdy dopiero po
przybyciu na miejsce techników kry-
minalistyki i ekspertów z BKA mo¿na
by³o stwierdziæ, ¿e chodzi³o o za-
mach. Wiedza uzyskiwana w bada-
niach kryminalistycznych mo¿e te¿
mieæ wp³yw na zmianê sposobu poj-
mowania prawa, jak w przypadku
ustawy o broni palnej, lub s³u¿yæ do
budowania strategii prewencji prze-
stêpczoœci (np. zabezpieczanie do-
kumentów przed fa³szerstwem lub
wykorzystanie cech biometrycznych
w systemach kontroli dostêpu).

oprac. Anna Henschke

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 251/06

75

PRZEK£ADY

Czytelniku,

informujemy, ¿e od stycznia tego roku zosta³a wy³¹czona obs³uga domeny

– kgp.waw.pl, w zwi¹zku z tym korespondencjê do redakcji „Problemów Kry-
minalistyki” prosimy wysy³aæ na adres:

[e-mail]

Jednoczeœnie przypominamy, i¿ oficjaln¹ stron¹ internetow¹ dla Komendy

G³ównej Policji jest:

http://www.policja.gov.pl

* UWAGA * UWAGA * UWAGA * UWAGA * UWAGA * UWAGA * UWAGA * UWAGA *

* UWAGA * UWAGA * UWAGA * UWAGA * UWAGA * UWAGA * UWAGA * UWAGA *