Begg/mikroekonomia: „Wprowadzenie do ekonomii dobrobytu” (Jaśka)
EKONOMIA DOBROBYTU- gałąź ekonomii zajmująca się problemami normatywnymi (tzn. wartościująca ocena, czy gospodarka działa dobrze)
RÓWNOŚĆ:
Pozioma= identyczne traktowanie identycznych osób,
Pionowa= zróżnicowane traktowanie różnych osób (w tym celu zmniejszanie skutków przyrodzonych różnic)
ALOKACJA ZASOBÓW= wyczerpujący opis tego, kto co robi i kto co dostaje. Rynek jest jednym z mechanizmów alokacyjnych. Zakres możliwości alokacyjnych zależy od stanu technologii i wielkości zasobów w gospodarce. Ostateczna wartość alokacji zależy od oceny samego konsumenta.
=inaczej: kompletny opis zużywanych czynników produkcji, wytwarzanych dóbr i sposobu w jaki są one dostarczane konsumentom.
EFEKTYWNOŚĆ W SENSIE PARETO= alokacja jest efektywna jeżeli niemożliwe jest przejście do innej alokacji, która polepszyłaby położenie niektórych osób bez szkody dla innych.
Gospodarka jest efektywna jeżeli nie może wytwarzać jakiegoś dobra nie zmniejszając wielkości produkcji innych dóbr.
Teza: jeżeli wszystkie rynki w gospodarce są doskonale konkurencyjne to powstający dzięki ich działalności stan równowagi w całej gospodarce jest efektywny w sensie Pareto.
Ceny pełnią tu główną rolę- zapewniają sytuację rzeczywistej równowagi konkurencyjnej. Cena motywuje indywidualnych konsumentów i producentów, kierujących się swym własnym interesem do zachowań powodujących efektywną w sensie Pareto alokację zasobów znajdujących się w gospodarce.
Istnieje nieskończenie wiele efektywnych w sensie Pareto sposobów rozdysponowania zasobów.
Co decyduje o wyborze konkretnego sposobu alokacji?
Zdolności wrodzone jednostek,
Różny poziom kapitału ludzkiego,
Różny poziom majątku finansowego.
Czynniki te powodują zróżnicowane dochody, co wpływa na strukturę popytu konsumentów. Różnicom w strukturze popytu towarzyszą różnice w przebiegu krzywych popytu na poszczególne dobra i usługi- prowadzi to do ustalenia rozmaitych cen równowagi i odpowiadających im wielkości popytu i podaży.
Rządy prowadzą prawidłową i najlepszą politykę gospodarczą jeżeli alokacja zasobów jest efektywna w sensie Pareto.
W warunkach wolnej konkurencji rozkład zdolności do zdobywania dochodu wywołuje rozmaite warianty efektywności w sensie Pareto= rząd może ograniczyć swe działania do redystrybucji dochodu i bogactwa za pomocą podatków dochodowych, od spadków oraz zasiłków- nie musi się w ogóle martwić o działania interwencyjne mające zapewnić efektywną alokację zasobów. Mechanizm wolnej konkurencji automatycznie zapewnia efektywne rozdysponowanie zasobów.
=rząd powinien pozwolić aby problem efektywnej alokacji rozwiązywał mechanizm rynkowy (wolnokonkurencyjny).
Równowaga powstająca w warunkach konkurencji jest efek.w sensie P. ponieważ niezależne działania: producentów (ustalających koszty krańcowe na poziomie odpowiadającym cenie) i konsumentów (ustalających na tym samym poziomie użyteczności krańcowe) zapewniają, że krańcowy koszt produkcji dobra= jego krańcowa użyteczność.
Gdy społeczny koszt krańcowy nie jest równy społecznej korzyści krańcowej mamy do czynienia z ZAKŁÓCENIEM.
Opodatkowanie jako zakłócenie:
Rząd chce ustanowić podatek, aby subsydiować uboższe warstwy ludności- jednak dążąc do równości powoduje zakłócenia w efektywności alokacji,
Podatek powoduje rozbieżność między ceną płaconą przez nabywcę, a ceną otrzymywaną przez sprzedawcę,
System cen działający za pośrednictwem wolnego rynku nie będzie już wyrównywał krańcowych użyteczności opodatkowanych towarów z ich kosztem krańcowym,
Równowaga w gospodarce nie jest efektywna pod względem alokacji zasobów,
=społeczeństwo marnotrawi część zasobów, produkując niewłaściwe ilości rozmaitych dóbr.
ZAWODNOŚĆ RYNKU= wszelkie sytuacje, gdy równowaga kształtująca się na wolnych rynkach nie prowadzi do efektywnej alokacji zasobów= niesprawność rynku.
Źródła zakłóceń prowadzących do zawodności rynku:
niedoskonałość konkurencji- tylko mechanizm konkurencji doskonałej prowadzi do efektywnej alokacji zasobów,
preferencje społeczne- np. dążenie do równej dystrybucji (poprzez opodatkowanie)
powoduje zakłócenia w alokacji (odrywa cenę płaconą przez konsumenta od ceny otrzymywanej przez producenta),
efekty zewnętrzne- np. skażenie środowiska, hałas, tłok,
brak innych rynków: dobra, które powstaną w przyszłości, ryzyko, informacja,
ad 3. EFEKTY ZEWNĘTRZNE- powstają wtedy, gdy decyzja jednostki o produkcji lub konsumpcji wywiera bezpośredni wpływ na produkcję lub konsumpcję innych osób inaczej niż za pośrednictwem cen rynkowych. W sytuacji, gdy istnieją efekty zewnętrzne, równowaga wolnorynkowa doprowadzi do nieefektywnej alokacji zasobów, gdyż nie istnieje rynek ani rynkowa cena tych właśnie efektów zewnętrznych.
Np. fabryka zanieczyszcza wodę- nie ponosi z tego tytułu żadnych kosztów, ale wpływa to na koszty ponoszone przez innych np. rybaków lub kąpiących się.
Powstają różnice między bilansem kosztów i użyteczności krańcowych, którego dokonuje jednostka, a analogicznym bilansem przeprowadzonym z punktu widzenia społeczeństwa. Różnice te powodują przesunięcie punktu równowagi cenowej na dane dobro(aby wyrównać straty społeczne spowodowane efektem zewnętrznym).
Produkcyjne efekty zewnętrzne= gdy decyzje jednego producenta bezpośrednio wpływają na koszty produkcji innych, np. gdy fabryka zanieczyszcza wodę zużywaną przez inną fabrykę,
Konsumpcyjne efekty zewnętrzne= decyzje jednej osoby bezp. Wpływają na wielkość użyteczności osiąganej przez innych konsumentów, np. gdy malujemy swój ogród inni korzystają z wzrostu walorów estetycznych naszej ulicy.
Zanieczyszczenie środowiska:
Stosując opłaty (kary) za zanieczyszczanie środowiska wyrównuje się różnicę między prywatnym i społecznym kosztem krańcowym (wzrasta prywatny koszt produkcji= ograniczenie produkcji= spadek kosztu społecznego jakim jest życie w zanieczyszczonym środowisku),
Opodatkowanie szkodliwej działalności,
Ad 4. Nie można stworzyć rynków dóbr przyszłych i ryzyka- bez nich rynkowy system cen nie może doprowadzić do zrównania się społecznych kosztów i użyteczności krańcowych dla dóbr przyszłych i dla ryzykownych rodzajów działań.
Brak informacji może spowodować różnicę między kosztem prywatnym, a kosztem społecznym.