Temat: Szkola rycerska

15 marca 1765 roku z inicjatywy króla Stanislawa Augusta Poniatowskiego zostala zalozona w Warszawie Szkola Rycerska, zwana takze Szkola Kadetów. W planach zalozyciela miala ona poprzez swoich wychowanków odegrac wazna role ratowania zagrozonej upadkiem Ojczyzny. Ciemnota, prywata, lapownictwo gleboko wryly sie w umysly i serca rzadzacej Rzeczypospolita klasy szlacheckiej i wielu magnatów. Szczytowym okresem upadku moralnego elity odpowiedzialnej za losy kraju byly czasy saskie. Inicjatywa Poniatowskiego nawiazywala do wczesniejszej dzialalnosci reformatorskiej Stanislawa Leszczynskiego i ks. Stanislawa Konarskiego.
Zgodnie z intencjami króla, Szkola Rycerska byla przeznaczona dla mlodziezy pochodzenia szlacheckiego i miala ksztalcic przyszlych oficerów armii Rzeczypospolitej. Wszakze obok przedmiotów scisle wojskowych, wychowankowie otrzymywali równiez wyksztalcenie ogólne, zgodnie z ideami gloszonymi przez ks. Konarskiego, ze Polsce potrzebni sa na wszystkich odpowiedzialnych stanowiskach ludzie wyksztalceni. Program opracowany przy wspólpracy Anglika Johna Linda przewidywal ogólne wyksztalcenie w ciagu 4 lat, z duzym naciskiem na nauke jezyków obcych. W ciagu nastepnych dwóch lat uczniowie przygotowywali sie do zawodu wojskowego (m.in. jednym z przedmiotów byla inzynieria wojskowa) oraz do sluzby cywilnej (prawo i konstytucja). Wyksztalcenia dopelniala nauka fechtunku - sztuki wladania szabla lub szpada, jazdy konnej, tanców, czasem takze muzyki. Te przedmioty okreslano mianem kunsztów. Komendantem Szkoly zostal ksiaze Adam Kazimierz Czartoryski. Byl to jeden z najwybitniejszych mezów tamtej trudnej epoki. Jako goracy patriota, w tym duchu pragnal wychowywac swoich uczniów. W opracowanym przez siebie programie zwanym "Katechizmem kadeckim" pisal m.in.: "Jaki powinien byc kadet? Powinien miec milosc, bojazn Boga i przywiazanie do religii przed oczyma, powinien Ojczyzne swa kochac i jej dobro nade wszystko i sposobic sie do tego, aby sie mógl poswiecic na jej uslugi, powinien byc cnotliwy, pelen poszanowania dla zwierzchnich; dobroczynnosci i afektu dla równych, wzgledu dla nizszych. (...) Co to jest szlachetnosc duszy? - stawia pytanie Czartoryski - Najtrudniejsza jest to rzecza do znalezienia i opisania, lecz chcac (lubo pewnie niedoskonale) cokolwiek zblizajace sie do pojecia dac odpowiedzi, rzeklbym, ze jest to dotkniecie najsubtelniejsze w uczuciach, które nas ostrzega wzgledem siebie samych i drugich; wzgledem siebie samych dociekaniem szybkim najlepszych pozorów wszystkiego tego, coby upodlic nas moglo; wzgledem zas drugich, zgadywaniem wlasna dusza, coby sie dla nich stac moglo przykroscia". Do wybitnych wychowanków Szkoly Rycerskiej nalezeli m.in. Tadeusz Kosciuszko, jego adiutant w czasie powstania Julian Ursyn Niemcewicz, Jakub Jasinski, przywódca powstania w 1794 r. w Wilnie, pózniejszy general legionowy Karol Kniaziewicz, gen. Józef Sowinski, bohaterski obronca Woli w czasie powstania listopadowego, wybitny polityk i ekonomista w czasach Królestwa Kongresowego, Franciszek Ksawery Drucki-Lubecki i wielu innych polskich patriotów. Szkola przetrwala pierwszy i drugi rozbiór Polski. Zostala zamknieta w grudniu 1794 r.