Periodyzacja wewnątrz epoki są różne, często wyróżnia się

• wczesne średniowiecze (od końca V wieku - do końca X wieku)

• „brzask średniowiecza” (wiek XI i XII)

• dojrzałe średniowiecze (aż do XIV wieku, ze szczytowym okresem rozwoju w XIII wieku)

• schyłek średniowiecza („jesień średniowiecza”, od XIV wieku)

W średniowieczu powstała duchowa jedność świata zachodniego i wykrystalizował się obraz jego kultury (uniwersalizm). Z elementów przyswojonych i swoiście przetworzonych z dziedzictwa grecko-rzymskiego, zespolonych z tradycją chrześcijańską powstała nowa jakość.

W Anglii - szkoły mieszczańskie - rozszerzone siedem przedmiotów wyzwolonych. Jeżyk wykładowy: język angielski.

Utworzenie wyższych szkół prawniczych, pierwsze szkoły niezależne od kościoła i państwa, uczący w nich profesorowie byli pierwszymi świeckimi nauczycielami, nauka odbywała się metodą praktyczną poprzez bezpośredni udział w procesach sądowych. Szkoły były zakładane przez wielkie korporacje prawnicze.

W Niemczech - zorganizowane na trzech poziomach uzależnionych od statusu majątkowego - patrycjat (język wykładowy: łacina), plebeliusze (język niemiecki).

Francja - Uniwersytet Boloński (wydział prawa rzymskiego, stopień naukowy: doktor), Paryski (tytuł zawodowy: magister).

Wychowanie rycerskie

Brak umiejętności czytania i pisania świadczyła o zamożności rycerza.

Do 14 roku życia - paź

Po 15 roku życia - giermek

21 rok życia - uroczystość pasowania na rycerza

Szkoła Pałacowa - jedyna szkoła, w której mogły kształcić się kobiety.

W średniowieczu, prawo do zbawienia duszy ma każdy, bez względu na stan umysłu i ciała. Kobieta została uczyniona odpowiedzialna za wychowanie własnego potomstwa. Rodzina była odpowiedzialna za tworzenie optymalnych warunków sprzyjających zabawieniu duszy - funkcja wychowawcza.

„Humanizm i edukacja humanistyczna” Suchodolski.