2015-03-13

1

Rachunkowość – Instrumenty

finansowe

Dr Łukasz Górka

Katedra Rachunkowości Finansowej

Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

Literatura podstawowa:
M. Frendzel, "Rachunkowość instrumentów finansowych w
świetle

regulacji

krajowych

i

międzynarodowych",

Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa 2010
Literatura uzupełniająca
A. Hellin, K. Drabikowska, H. Sztuczyńska, "Rachunkowość
instrumentów finansowych", BDO ODDK, Gdańsk 2005
P. Woźniak, R. Seredyński, "Rachunkowość zabezpieczeń",
Wydawnictwo ODDK, Gdańsk 2010

Forma zaliczenia przedmiotu:
Egzamin testowy z treści wykładów oraz zadania z ćwiczeń

W Polsce zagadnienie instrumentów finansowych uregulowane
zostało w następujących aktach prawnych:
• Ustawie z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości
• Rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001 w

sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny,
zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów
finansowych (Dz.U. nr 149 poz. 1674 ze zm.)

Regulacje dotyczące instrumentów finansowych zawarte są także
w

Międzynarodowych

Standardach

Sprawozdawczości

Finansowej, które należy stosować zgodnie z art. 10 ust. 3 ustawy
w sprawach nieuregulowanych w polskich przepisach:
• MSSF 7 Instrumenty finansowe: ujawnianie informacji,
• MSSF 9 Instrumenty finansowe
• MSR 32 Instrumenty finansowe: prezentacja,
• MSR 39 Instrumenty finansowe: ujmowanie i wycena.

Zgodnie z regulacjami art. 3 ust. 1 pkt 23 ustawy przez
instrument finansowy rozumie się kontrakt, który powoduje
powstanie aktywów

finansowych

u

jednej

ze

stron

i zobowiązania finansowego albo instrumentu kapitałowego u
drugiej ze stron pod warunkiem, że z kontraktu zawartego
między dwiema lub więcej stronami jednoznacznie wynikają
skutki gospodarcze, bez względu na to, czy wykonanie praw lub
zobowiązań

wynikających

z

kontraktu

ma

charakter

bezwarunkowy albo warunkowy. Z definicji tej ustawowo
wyłączone zostały:
• rezerwy i aktywa z tytułu odroczonego podatku

dochodowego,

• umowy o gwarancje finansowe, które ustalają wykonanie

obowiązków z tytułu udzielonej gwarancji, w formie
zapłacenia kwot odpowiadających stratom poniesionym przez
beneficjenta na skutek niespłacenia wierzytelności przez
dłużnika w wymaganym terminie,

• umowy o przeniesienie praw z papierów wartościowych w

okresie pomiędzy terminem zawarcia i rozliczenia transakcji,
gdy wykonanie tych umów wymaga wydania papierów
wartościowych w określonym terminie, również wtedy, gdy
przeniesienie tych praw następuje w formie zapisu na
rachunku papierów wartościowych, prowadzonym przez
podmiot upoważniony na podstawie odrębnych przepisów,

• aktywa i zobowiązania z tytułu programów, z których wynikają

udziały pracowników oraz innych osób związanych z jednostką
w jej kapitałach, lub w kapitałach innej jednostki z grupy
kapitałowej, do której należy jednostka,

• umowy połączenia spółek, z których wynikają obowiązki

określone w art. 44b ust. 9.

Schemat 1 Instrument finansowy w sprawozdaniu finansowym

INSTRUMENT

FINANSOWY

BILANS

AKTYWA

PASYWA

AKTYWA

FINANSOWE

INSTRUMENT

KAPITAŁOWY

ZOBOWIĄZANIE

FINANSOWE

I STRONA

KONTRAKTU

II STRONA

KONTRAKTU

2015-03-13

2

Aktywa finansowe to:
• aktywa pieniężne, czyli aktywa w formie krajowych środków

płatniczych, walut obcych i dewiz; do aktywów pieniężnych
zalicza się również inne aktywa finansowe, w tym
w szczególności naliczone odsetki od aktywów finansowych,

• instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki,
• wynikające z kontraktu prawo do otrzymania aktywów

pieniężnych

lub

prawo do

wymiany

instrumentów

finansowych z inną jednostką na korzystnych warunkach.

Aktywa pieniężne zdefiniować można na podstawie Prawa
dewizowego jako:
• krajowe środki płatnicze tj. znaki pieniężne (banknoty i

monety) będące w kraju prawnym środkiem płatniczym, a
także wycofane z obiegu, lecz podlegające wymianie oraz
papiery wartościowe i inne dokumenty, pełniące funkcję
środka płatniczego, wystawione w walucie polskiej,

• waluty obce czyli znaki pieniężne (banknoty i monety) będące

poza krajem prawnym środkiem płatniczym, a także wycofane
z obiegu, lecz podlegające wymianie; na równi z walutami
obcymi traktuje się wymienialne rozrachunkowe jednostki
pieniężne stosowane w rozliczeniach międzynarodowych, w
szczególności jednostkę rozrachunkową Międzynarodowego
Funduszu Walutowego (SDR),

• dewizy czyli papiery wartościowe i inne dokumenty pełniące

funkcję środka płatniczego, wystawione w walutach obcych.

Inne aktywa finansowe obejmują:
• bony skarbowe emitowane przez Skarb Państwa,
• bony pieniężne Narodowego Banku Polskiego,
• bony lokacyjne emitowane poza systemem bankowym przez

jednostki.

Do instrumentów kapitałowych zaliczać należy:
• udziały w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością,
• akcje w spółkach akcyjnych lub komandytowo-akcyjnych,
• prawa do akcji, czyli papier wartościowy, z którego wynika

uprawnienie do otrzymania, nie mających formy dokumentu,
akcji nowej emisji spółki publicznej, powstające z chwilą
dokonania przydziału tych akcji i wygasające z chwilą
zarejestrowania akcji w depozycie papierów wartościowych
albo z dniem uprawomocnienia się postanowienia sądu
rejestrowego odmawiającego wpisu podwyższenia kapitału
zakładowego do rejestru przedsiębiorców,

• warranty subskrypcyjne lub emisyjne na akcje – to szczególne

prawo poboru czyli dokument emitowany przez spółkę
akcyjną, w którym zobowiązuje się ona do sprzedaży
określonej ilości akcji własnych przyszłej emisji w określonym
terminie i po z góry ustalonej cenie,

• kwity depozytowe czyli papiery wartościowe wystawione

przez instytucję finansową z siedzibą na terytorium państwa
członkowskiego lub innego państwa należącego do OECD poza
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w związku z papierami
wartościowymi dopuszczonymi do obrotu na rynku
regulowanym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej albo
papierami wartościowymi wyemitowanymi poza tym
terytorium, albo na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w
związku z papierami wartościowymi wyemitowanymi poza
tym terytorium, będącymi przedmiotem obrotu na
zagranicznym rynku regulowanym w państwie członkowskim
lub w państwie należącym do OECD – w którym
inkorporowane jest prawo do zamiany tego papieru
wartościowego na określone papiery wartościowe we
wskazanej w warunkach emisji proporcji, przejście na
właściciela tego papieru wartościowego praw majątkowych

stanowiących pożytki z papierów wartościowych lub ich
równowartości oraz, w przypadku akcji – możliwość wydania
przez właściciela tego papieru wartościowego jego emitentowi
wiążącej dyspozycji co do sposobu głosowania na walnym
zgromadzeniu.
Prawa do otrzymania aktywów pieniężnych lub prawa do
wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką na
korzystnych warunkach obejmują:
• instrumenty finansowe dłużne, do których należą m.in.

obligacje będące papierami wartościowym emitowanym w
serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem
właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec
niego do spełnienia określonego świadczenia,

• instrumenty związane z funduszami inwestycyjnymi w postaci

jednostek

inwestycyjnych

i

certyfikaty

inwestycyjne

reprezentujące prawa majątkowe uczestników funduszu
inwestycyjnego,

• instrumenty pochodne, które zgodnie z rozporządzeniem

zdefiniować można jako instrumenty finansowe, których
wartość jest zależna od zmiany wartości instrumentu
bazowego, to jest określonej stopy procentowej, ceny papieru
wartościowego lub towaru, kursu wymiany walut, indeksu cen
lub stóp, oceny wiarygodności kredytowej lub indeksu
kredytowego albo innej podobnej wielkości, których nabycie
nie powoduje poniesienia żadnych wydatków początkowych
albo wartość netto tych wydatków jest niska w porównaniu do
wartości innych rodzajów kontraktów, których cena podobnie
zależy od zmiany warunków rynkowych, zaś rozliczenie nastąpi
w przyszłości,

• instrumenty złożone to kontrakty składające się z instrumentu

kapitałowego

oraz

zobowiązania

finansowego

lub

zobowiązania o innym charakterze.

2015-03-13

3

Do instrumentów pochodnych zaliczyć należy w szczególności:
• kontrakt forward, czyli umowę nakładająca na jedną stronę

obowiązek dostarczenia, a na drugą - odbioru aktywów o
określonej ilości, w określonym terminie w przyszłości i po
określonej cenie, ustalonej w momencie zawierania kontraktu,

• kontrakt futures, czyli umowę o określonej standardowej

charakterystyce, będąca przedmiotem obrotu w obrocie
regulowanym, nakładająca na jedną stronę obowiązek
dostarczenia, a na drugą - odbioru aktywów o określonej
ilości, w określonym terminie w przyszłości i po określonej
cenie, ustalonej w momencie zawierania kontraktu,

• opcja czyli kontrakt, w wyniku którego jednostka nabywa

prawo kupna - opcja kupna (call) lub sprzedaży - opcja
sprzedaży (put) aktywów podstawowych po określonej z góry
cenie i w określonym czasie, aktywami podstawowymi mogą
być: towary, waluty, akcje, stopy procentowe,

• kontrakt swap, czyli umowa zamiany przyszłych płatności na

warunkach z góry określonych przez strony, podstawowe
rodzaje swapów to: swap odsetkowy, swap walutowy, swap
walutowo-odsetkowy, swap towarowy, swap indeksowy.

Przykładami instrumentów złożonych mogą być:
• obligacja zamienna na akcje,
• umowy, z których należne kwoty są indeksowane (np. do

kursu wymiany waluty obcej, wskaźnika inflacji),

• wbudowane instrumenty pochodne, czyli wynikające z

zawartej umowy warunki powodujące, że część lub całość
przepływów pieniężnych uzyskiwanych z umowy zmienia się w
sposób podobny do tego, jaki powodowałby samodzielnie
instrument pochodny.

Instrument kapitałowy to kontrakt, z którego wynika prawo do
majątku

jednostki,

pozostałego

po

zaspokojeniu

lub

zabezpieczeniu wszystkich wierzycieli, a także zobowiązanie się
jednostki do wyemitowania lub dostarczenia własnych
instrumentów kapitałowych, a w szczególności udziały, opcje na
akcje własne lub warranty.
Zobowiązanie finansowe to zobowiązanie jednostki do wydania
aktywów finansowych albo do wymiany instrumentu
finansowego z inną jednostką, na niekorzystnych warunkach.
Typowe zobowiązania finansowe to: wyemitowane dłużne
papiery wartościowe (obligacje), zaciągnięte pożyczki lub
kredyty, odsetki naliczone do zapłacenia, zobowiązania z tytułu
kontraktów, których przedmiotem są towary, gdy następuje
wyłącznie rozliczenie pieniężne bez fizycznej dostawy towarów.

Przykłady instrumentów finansowych:
Zdecyduj czy dany składnik będzie zaliczony do instrumentów
finansowych firmy ABC:
• Umowa gwarancji na naprawę produktów
• Zakup akcji firmy X
• Zamówienie na dostawę towarów z firmy Z
• Zakup obligacji wyemitowanych przez Skarb Państwa
• Wyemitowanie obligacji przez jednostkę ABC
• Kontrakt forward na zakup materiałów który jednostka

zamierza rozliczyć pieniężnie

• Kontrakt forward na zakup materiałów który zakłada ich

fizyczną dostawę

ZASADY KLASYFIKACJI

INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH

Ustawa o rachunkowości dla celów sporządzania bilansu
wymaga podziału posiadanych aktywów finansowych na długo
(powyżej roku) i krótkoterminowe (do roku), dotyczące jednostek
powiązanych lub pozostałych oraz dodatkowo na:
• udziały i akcje,
• inne papiery wartościowe,
• udzielone pożyczki,
• inne aktywa finansowe.

2015-03-13

4

Zupełnie odmiennie klasyfikuje instrumenty finansowe na dzień
ich wprowadzenia do ksiąg rachunkowych Rozporządzenie.
Zgodnie z jego zapisami dla aktywów mogą to być:
• aktywa finansowe przeznaczone do obrotu do których zalicza

się aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych
wynikających z krótkoterminowych zmian cen oraz wahań
innych czynników rynkowych albo krótkiego czasu trwania
nabytego instrumentu, a także inne aktywa finansowe, bez
względu na zamiary, jakimi kierowano się przy zawieraniu
kontraktu, jeżeli stanowią one składnik portfela podobnych
aktywów

finansowych,

co

do

którego

jest

duże

prawdopodobieństwo

realizacji

w

krótkim

terminie

zakładanych

korzyści

ekonomicznych;

do

aktywów

finansowych przeznaczonych do obrotu zalicza się pochodne
instrumenty finansowe, z wyjątkiem przypadku, gdy jednostka
uznaje zawarte kontrakty za instrumenty zabezpieczające;

• pożyczki udzielone i należności własne do których zalicza się

niezależnie od terminu ich wymagalności (zapłaty), aktywa
finansowe powstałe na skutek wydania bezpośrednio drugiej
stronie kontraktu środków pieniężnych, pod warunkiem że
zawarty

kontrakt

spełnia

wymagania

instrumentu

finansowego określone w ustawie; do pożyczek udzielonych i
należności własnych zalicza się także obligacje i inne dłużne
instrumenty finansowe nabyte w zamian za wydane
bezpośrednio drugiej stronie kontraktu środki pieniężne, jeżeli
z zawartego kontraktu jednoznacznie wynika, że zbywający nie
utracił kontroli nad wydanymi instrumentami finansowymi; do
pozycji tej nie należy zaliczać nabytych pożyczek ani
należności, a także wpłat dokonanych przez jednostkę celem
nabycia instrumentów kapitałowych nowych emisji, również
wtedy, gdy nabycie następuje w pierwszej ofercie publicznej
lub w obrocie pierwotnym, a w przypadku praw do akcji -
także w obrocie wtórnym,

• aktywa finansowe utrzymywane do terminu wymagalności

obejmujące niezakwalifikowane do pożyczek udzielonych i
należności własnych aktywa finansowe, dla których zawarte
kontrakty ustalają termin wymagalności spłaty wartości
nominalnej oraz określają prawo do otrzymania w ustalonych
terminach

korzyści

ekonomicznych,

na

przykład

oprocentowania, w stałej lub możliwej do ustalenia kwocie,
pod warunkiem że jednostka zamierza i może utrzymać te
aktywa do czasu, gdy staną się one wymagalne; do aktywów
utrzymywanych do terminu wymagalności można zaliczyć
także nabyte dłużne instrumenty finansowe z opcją sprzedaży
(put) lub opcją kupna (call), które odpowiednio dają stronom
kontraktu prawo wykupu instrumentu przed upływem
terminu wymagalności, pod warunkiem że jednostka -
pomimo posiadania opcji sprzedaży - zamierza i może

utrzymać instrument do terminu wymagalności, a w
przypadku opcji kupna związanej z instrumentem kwoty
otrzymane od emitenta we wcześniejszym terminie nie będą
istotnie odbiegały od wartości tego instrumentu wynikającej z
ksiąg rachunkowych;

• aktywa finansowe dostępne do sprzedaży to pozostałe

aktywa finansowe, nie spełniające warunków zaliczenia do
wyżej wymienionych kategorii.

Schemat 2 Zasady kwalifikacji instrumentów kapitałowych

Instrumenty

kapitałowe

Czy osiągnięcie planowanych korzyści
ekonomicznych, bądź sprzedaż nastąpi

w okresie do 1 roku?

Aktywa finansowe

przeznaczone do obrotu

Aktywa finansowe

dostępne do sprzedaży

TAK

NIE

Schemat 3 Zasady kwalifikacji instrumentów pochodnych

Instrumenty

pochodne

Instrumenty przeznaczone

do obrotu

Instrumenty

zabezpieczające

Aktywa finansowe

przeznaczone do obrotu

Zobowiązania finansowe

przeznaczone do obrotu

2015-03-13

5

Schemat 4 Zasady kwalifikacji instrumentów finansowych (z wyłączeniem kapitałowych

i pochodnych)

Instrumenty finansowe

(z wyłączeniem kapitałowych i pochodnych)

Czy przekazano środki pieniężne

bezpośrednio wystawcy?

Czy planowana jest
sprzedaż w krótkim

terminie (do 3 miesięcy)?

Czy planowane i możliwe

jest utrzymywanie do

terminu wymagalności?

TAK

NIE

Czy osiągnięcie planowanych

korzyści ekonomicznych lub

wygaśnięcie nastąpi w ciągu 1 roku?

Pożyczki

udzielone i

należności

własne

Aktywa finansowe

utrzymywane do

terminu

wymagalności

Aktywa

finansowe

dostępne do

sprzedaży

Aktywa

finansowe

przeznaczone do

obrotu

NIE

NIE

TAK

TAK

TAK

NIE

Zobowiązania

finansowe

zgodnie

z

rozporządzeniem

zakwalifikować można do: zobowiązań przeznaczonych do
obrotu – obejmujących pochodne instrumenty finansowe o
ujemnej wartości godziwej lub zobowiązania do dostarczenia
pożyczonych papierów wartościowych oraz innych instrumentów
finansowych, w przypadku zawarcia przez jednostkę umowy
krótkiej, oraz innych zobowiązań finansowych – czyli takich,
które nie klasyfikują się do wyżej wymienionych, jako przykład
wskazać można gwarancję.
Jak zatem wykazano zasady kwalifikacji instrumentów
finansowych według ustawy i rozporządzenia są odmienne.
Szczegółowa ewidencja jednostki gospodarczej powinna pozwolić
na prawidłowe sklasyfikowanie posiadanych instrumentów
finansowych zarówno na potrzeby sporządzenia bilansu (w
układzie wymaganym przez ustawę) jak i informacji dodatkowej
(w układzie wymaganym w rozporządzeniu).

Dokonaj klasyfikacji następujących instrumentów finansowych
zgodnie z Rozporządzeniem:
• Akcja którą zamierzamy utrzymywać 1,5 roku,
• Obligacja wyemitowana przez naszą jednostkę,
• Obligacja nabyta bezpośrednio od Skarbu Państwa

przeznaczona do sprzedaży do 3 miesięcy,

• Obligacja nabyta na GPW którą zamierzamy utrzymywać do

terminu wymagalności,

• Kontrakt forward zabezpieczający kurs EUR,
• Kontrakt forward na kurs EUR nabyty w celu osiągnięcia

korzyści ekonomicznych,

• Nabyta opcja na akcje do sprzedaży za 3 miesiące,
• Udzielona pożyczka z terminem spłaty 1 rok, środki

przekazano bezpośrednio zaciągającemu.

Zasady wyceny

instrumentów finansowych

Zasady wyceny instrumentów finansowych na dzień
wprowadzenia do ksiąg rachunkowych
Zasady wyceny instrumentów finansowych na dzień ich
wprowadzenia do ksiąg rachunkowych wynikające z ustawy
zawarto w art. 35 ust. 1, zgodnie z którym nabyte lub powstałe
aktywa finansowe oraz inne inwestycje ujmuje się w księgach
rachunkowych na dzień ich nabycia albo powstania, według ceny
nabycia albo ceny zakupu, jeżeli koszty przeprowadzenia i
rozliczenia transakcji nie są istotne. Należy zwrócić uwagę, że
ustawa nie precyzuje, co uważa się za koszty istotne, stąd
należałoby posiłkować się tutaj Założeniami Koncepcyjnymi do
Międzynarodowych Standardów Rachunkowości.

Zapisy rozporządzenia określają zasady wyceny aktywów
finansowych wprowadzanych do ksiąg rachunkowych na dzień
zawarcia kontraktu jako cenę nabycia, to jest wartość godziwą
poniesionych wydatków lub przekazanych w zamian innych
składników majątkowych, zaś zobowiązania finansowe jako
wartość godziwą uzyskanej kwoty lub wartości otrzymanych
innych składników majątkowych. Przy ustalaniu wartości
godziwej na ten dzień uwzględnia się poniesione przez jednostkę
koszty transakcji. Koszty transakcji to koszty poniesione
bezpośrednio w związku z przeniesieniem, nabyciem lub zbyciem
aktywów finansowych oraz zobowiązań finansowych. Zalicza się
do nich w szczególności prowizje maklerskie, w tym za
pośrednictwo w nabywaniu lub zbywaniu instrumentów
finansowych, opłaty giełdowe i inne nałożone przez uprawnione
instytucje w związku z zawarciem transakcji, prowizje za
doradztwo, podatki i opłaty wynikające z obowiązujących
przepisów.

2015-03-13

6

Momentem wprowadzenia do ksiąg aktywów finansowych jest w
zasadzie data zawarcia kontraktu, jednak zgodnie z § 4 ust. 3
rozporządzenia aktywa finansowe nabyte w wyniku transakcji
dokonanych w obrocie regulowanym wprowadza się do ksiąg
rachunkowych, w zależności od przyjętej przez jednostkę
metody, pod datą zawarcia transakcji albo na dzień rozliczenia
transakcji. Wybrana przez jednostkę metoda ma zastosowanie
również w przypadku sprzedaży aktywów finansowych w obrocie
regulowanym.

Jak zatem wykazano powyżej zasady wyceny instrumentów
finansowych na dzień wprowadzenia do ksiąg rachunkowych
zawarte w ustawie i rozporządzeniu są zbieżne.

Zasady

wyceny

bilansowej

dotyczące

instrumentów

finansowych wynikające z ustawy określono w art. 28 ust. 1 pkt
3 i 5, zgodnie z którymi wycenia się:
• udziały, akcje oraz inne inwestycje (poza nieruchomościami

inwestycyjnymi i wartościami niematerialnymi i prawnymi)
zaliczone do aktywów trwałych - według ceny nabycia,
pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości lub
według wartości godziwej albo skorygowanej ceny nabycia,
jeżeli dla danego składnika aktywów został określony termin
wymagalności; wartość w cenie nabycia można przeszacować
do wartości w cenie rynkowej, a różnicę z przeszacowania
rozliczyć na kapitał z aktualizacji wyceny; przy czym ustawa
dopuszcza jedynie tworzenie dodatniego kapitału z aktualizacji
wyceny w przeciwieństwie do zapisów MSR i Rozporządzenia
dopuszczających ujmowanie w tym kapitale zarówno zysków
jak i strat,

• inwestycje krótkoterminowe - według ceny (wartości)

rynkowej albo według ceny nabycia lub ceny (wartości)
rynkowej, zależnie od tego, która z nich jest niższa, albo
według skorygowanej ceny nabycia - jeżeli dla danego
składnika aktywów został określony termin wymagalności,
a krótkoterminowe inwestycje, dla których nie istnieje
aktywny rynek w inny sposób określonej wartości godziwej.

Zasady

wyceny

bilansowej

dotyczące

instrumentów

finansowych wynikające z rozporządzenia określono w § 14-16:
• aktywa finansowe, w tym zaliczone do aktywów instrumenty

pochodne, wycenia się nie później niż na koniec okresu
sprawozdawczego, w wiarygodnie ustalonej wartości godziwej
bez jej pomniejszania o koszty transakcji, jakie jednostka
poniosłaby, zbywając te aktywa lub wyłączając je z ksiąg
rachunkowych z innych przyczyn, chyba że wysokość tych
kosztów byłaby znacząca.

Zasady określone powyżej nie dotyczą jednak:
• pożyczek udzielonych i należności własnych, których jednostka

nie przeznacza do sprzedaży,

• aktywów

finansowych

utrzymywanych

do

terminu

wymagalności,

• składników aktywów finansowych, dla których nie istnieje

cena rynkowa ustalona w aktywnym obrocie regulowanym
albo których wartość godziwa nie może być ustalona w inny
wiarygodny sposób,

• składników aktywów finansowych objętych zabezpieczeniem

(pozycji zabezpieczanych).

Tabela 1 Zasady wyceny bilansowej instrumentów finansowych zgodnie

z rozporządzeniem Ministra Finansów

Zasady wyceny

w wartości

godziwej

w skorygowanej

cenie nabycia

Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu

X

Pożyczki udzielone i należności własne
(nie dostępne do sprzedaży)

X

Aktywa finansowe utrzymywane do terminu
wymagalności

X

Aktywa finansowe dostępne do sprzedaży

X

Inne aktywa finansowe dla których nie można
ustalić wiarygodnie określonej wartości godziwej

X

Zobowiązania finansowe przeznaczone do obrotu
oraz instrumenty pochodne

X

Pozostałe zobowiązania finansowe

X

Wartość godziwa zgodnie z postanowieniami ustawy to kwota,
za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a
zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej,
pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi,
niepowiązanymi

ze

sobą

stronami.

Wartość

godziwą

instrumentów finansowych znajdujących się w obrocie na
aktywnym rynku stanowi cena rynkowa pomniejszona o koszty
związane z przeprowadzeniem transakcji, gdyby ich wysokość
była znacząca. Cenę rynkową aktywów finansowych posiadanych
przez jednostkę oraz zobowiązań finansowych, które jednostka
zamierza zaciągnąć, stanowi zgłoszona na rynku bieżąca oferta
kupna, natomiast cenę rynkową aktywów finansowych, które
jednostka zamierza nabyć, oraz zaciągniętych zobowiązań
finansowych stanowi zgłoszona na rynek bieżąca oferta
sprzedaży. Rozporządzenie nie precyzuje pojęcia wartości
godziwej.

2015-03-13

7

Zgodnie z postanowieniami § 15 rozporządzenia za wiarygodną
uznaje się wartość godziwą ustaloną w szczególności drogą:
• wyceny instrumentu finansowego po cenie ustalonej w

aktywnym obrocie regulowanym, jeśli informacje o tej cenie
są ogólnie dostępne,

• oszacowania dłużnych instrumentów finansowych przez

wyspecjalizowaną, niezależną jednostkę świadczącą tego
rodzaju usługi, przy czym możliwe jest rzetelne oszacowanie
przepływów pieniężnych związanych z tymi instrumentami,

• zastosowania właściwego modelu wyceny instrumentu

finansowego, a wprowadzone do tego modelu dane
wejściowe pochodzą z aktywnego obrotu regulowanego,

• oszacowania ceny instrumentu finansowego, dla którego nie

istnieje aktywny obrót regulowany, na podstawie publicznie
ogłoszonej, notowanej w aktywnym obrocie regulowanym
ceny nie różniącego się istotnie, podobnego instrumentu
finansowego, albo cen składników złożonego instrumentu
finansowego,

• oszacowania ceny instrumentu finansowego za pomocą

metod estymacji powszechnie uznanych za poprawne.

Skorygowana cena nabycia (zamortyzowany koszt) aktywów
finansowych i zobowiązań finansowych to cena nabycia, w jakiej
składnik aktywów finansowych lub zobowiązań finansowych
został po raz pierwszy wprowadzony do ksiąg rachunkowych
(wartość początkowa), pomniejszona o spłaty wartości
nominalnej (kapitału podstawowego), odpowiednio skorygowana
o skumulowaną kwotę zdyskontowanej różnicy między wartością
początkową składnika i jego wartością w terminie wymagalności,
wyliczona za pomocą efektywnej stopy procentowej, a także
pomniejszona o odpisy aktualizujące wartość. Efektywna stopa
procentowa

to

stopa,

za

pomocą

której

następuje

zdyskontowanie do bieżącej wartości związanych z instrumentem
finansowym przyszłych przepływów pieniężnych oczekiwanych w
okresie do terminu wymagalności, a w przypadku instrumentów
o zmiennej stopie procentowej - do terminu następnego
oszacowania przez rynek poziomu odniesienia.

Efektywna stopa procentowa stanowi wewnętrzną stopę zwrotu
składnika aktywów lub zobowiązania finansowego za dany okres.
Przy wyliczeniu skumulowanej kwoty dyskonta aktywów
finansowych i zobowiązań finansowych za pomocą efektywnej
stopy procentowej uwzględnia się wszelkie opłaty płacone lub
otrzymywane przez strony kontraktu. Efektywna stopa
procentowa może być obecnie ustalana bardzo łatwo
z zastosowaniem arkusza kalkulacyjnego (np. formuła IRR w
Excelu), co znacznie ułatwia jej wykorzystanie do ustalenia
skorygowanej ceny nabycia aktywów lub zobowiązań
finansowych.

Przykład Wycena pożyczki
Jednostka udzieliła 31 grudnia 2011 r. swojemu dostawcy
pożyczkę w wysokości 600.000 zł na okres 3 lat. Oprocentowanie
pożyczki jest stałe i wynosi 10% w skali roku, a spłaty rat
następują corocznie w wysokości 200.000 zł. W momencie
udzielenia pożyczki pobrana została prowizja w wysokości 1,5%.
Należy wskazać zasady wyceny na koniec poszczególnych
okresów sprawozdawczych. IRR wynosi 10,88839077%
Przykład Wycena pożyczki
Jednostka udzieliła 31 grudnia 2011 r. swojemu dostawcy
pożyczkę w wysokości 600.000 zł na okres 5 lat. Oprocentowanie
pożyczki jest stałe i wynosi 10% w skali roku, a spłaty rat
następują corocznie w wysokości 120.000 zł. W momencie
udzielenia pożyczki pobrana została prowizja w wysokości 1,5%.
Należy wskazać zasady wyceny na koniec poszczególnych
okresów sprawozdawczych. IRR wynosi 10,62800630%

Skutki okresowej wyceny dokonane zgodnie z rozporządzeniem
zalicza się odpowiednio do:
• przychodów i kosztów finansowych okresu w którym nastąpiło

przeszacowanie – dla aktywów finansowych, w tym
instrumentów pochodnych, oraz zobowiązań finansowych
zakwalifikowanych do kategorii przeznaczonych do obrotu, a
także aktywów i zobowiązań finansowych wycenianych w
wysokości skorygowanej ceny nabycia (zarówno odpisy
dyskonta lub premii a także pozostałe różnice w wycenie),

• kapitału z aktualizacji wyceny lub przychodów i kosztów

okresu w którym nastąpiło przeszacowanie zgodnie z
wyborem dokonanym przez jednostkę – dla aktywów
finansowych zakwalifikowanych do kategorii dostępnych do
sprzedaży i wycenianych w wartości godziwej (będących
zatem składnikiem aktywów trwałych jednostki).

2015-03-13

8

Wyrażone w walutach obcych aktywa finansowe i zobowiązania
finansowe wycenia się w sposób określony w art. 30 ust. 1- 3
ustawy, a więc po obowiązującym na ten dzień średnim kursie
NBP ustalonym dla danej waluty. Różnice kursowe powstałe na
dzień wyceny aktywów i zobowiązań finansowych ujmuje się w
księgach rachunkowych według następujących zasad:
• w kapitale z aktualizacji wyceny – dla aktywów finansowych

dostępnych

do

sprzedaży

z

wyłączeniem

aktywów

pieniężnych, jeżeli jednostka przyjęła taką zasadę dla potrzeb
wyceny okresowej; pamiętać należy iż ustawa nie przewiduje
możliwości tworzenia ujemnego kapitału z aktualizacji wyceny,
której skutki odnosić należy wtedy do kosztów finansowych,

• w przychodach i kosztach finansowych – dla pozostałych

aktywów lub zobowiązań finansowych, wraz z aktywami
pieniężnymi.

Na dzień, w którym jednostka utraciła kontrolę nad składnikiem
aktywów finansowych, jego wartość wyłącza się w części lub
całości z ksiąg rachunkowych. Utrata kontroli następuje wtedy,
gdy wynikające z zawartego kontraktu prawa do korzyści
ekonomicznych zostały zrealizowane, wygasły albo jednostka
zrzekła się tych praw. Nie stanowi utraty kontroli przez jednostkę
wydanie lub sprzedaż aktywów finansowych, jeżeli jednostka:
1) ma prawo do odkupu takich aktywów lub jako pierwsza może
odmówić odkupu, a cena różni się od wartości godziwej aktywów
na dzień odkupu, albo aktywa takie nie są łatwo dostępne na
rynku,
2) ma prawo i jest zobowiązana do odkupu lub umorzenia
wydanych aktywów, na warunkach zapewniających innej
jednostce (przyjmującej aktywa) zwrot w wysokości, jaką
jednostka

ta

mogłaby

uzyskać,

udzielając

pożyczki

zabezpieczonej przyjętymi aktywami,

3) zawarła kontrakt swap, w wyniku którego ponosi zasadnicze
ryzyko kredytowe i zachowuje prawo do zasadniczej części
korzyści ekonomicznych związanych z wydanymi aktywami, jakby
była ich posiadaczem, w zamian za zobowiązanie się do zapłaty
na rzecz jednostki przyjmującej aktywa kwoty określonej w
kontrakcie; jeżeli przedmiotem takiego kontraktu są aktywa
łatwo dostępne na rynku, to uznaje się, że nastąpiła utrata
kontroli,
4) ponosi zasadnicze ryzyko związane z wydanymi aktywami,
jakby była ich posiadaczem, w wyniku wystawienia
bezwarunkowej opcji sprzedaży (put) tych aktywów, a aktywa
takie nie są łatwo dostępne na rynku.

Zobowiązanie finansowe wyłącza się z ksiąg rachunkowych w
całości lub części na dzień, w którym jednostka spełniła w całości
lub części wynikające z zawartego kontraktu świadczenie, została
ze świadczenia zgodnie z obowiązującym prawem zwolniona albo
zobowiązanie uległo przedawnieniu.
Nie stanowi spełnienia w całości lub części zobowiązania ani
zwolnienia z zobowiązania finansowego zawarcie umowy z osobą
trzecią zobowiązującą się do spełnienia całości lub części
świadczenia wobec wierzyciela ze środków przekazywanych przez
jednostkę, z zastrzeżeniem ust. 3.
Jednostkę uznaje się za zwolnioną z zobowiązania finansowego w
całości lub części, jeżeli zawarła - za zgodą wierzyciela - ważną
prawnie umowę z osobą trzecią, w której osoba trzecia
zobowiązała się do przejęcia długu odpowiednio w całości lub
części.

Decydując o wycenie instrumentów finansowych trudno nie
wspomnieć o utracie wartości. Trwała utrata wartości zachodzi
wtedy, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że kontrolowany
przez jednostkę składnik aktywów nie przyniesie w przyszłości w
znaczącej części lub w całości przewidywanych korzyści
ekonomicznych, co uzasadnia dokonanie odpisu aktualizującego
doprowadzającego wartość składnika aktywów wynikającą z
ksiąg rachunkowych do ceny sprzedaży netto, a w przypadku jej
braku - do ustalonej w inny sposób wartości godziwej. Odpisy
aktualizujące wartość składnika aktywów finansowych lub
portfela podobnych składników aktywów finansowych ustala się
w przypadku wyceny aktywów finansowych:
• w skorygowanej cenie nabycia – jako różnicę między wartością

tych aktywów wynikającą z ksiąg rachunkowych na dzień
wyceny i możliwą do odzyskania kwotą; kwotę możliwą do
odzyskania stanowi bieżąca wartość przyszłych przepływów
pieniężnych oczekiwanych przez

jednostkę, zdyskontowana za pomocą efektywnej stopy
procentowej, którą jednostka stosowała dotychczas,
wyceniając przeszacowywany składnik aktywów finansowych
lub portfel podobnych składników aktywów finansowych,

• w wartości godziwej – jako różnicę między ceną nabycia

składnika aktywów i jego wartością godziwą ustaloną na dzień
wyceny, z tym że przez wartość godziwą dłużnych
instrumentów finansowych na dzień wyceny rozumie się
bieżącą

wartość

przyszłych

przepływów

pieniężnych

oczekiwanych przez jednostkę zdyskontowaną za pomocą
bieżącej rynkowej stopy procentowej stosowanej do
podobnych instrumentów finansowych. Stratę skumulowaną
do tego dnia ujętą w kapitale (funduszu) z aktualizacji wyceny
zalicza się do kosztów finansowych w kwocie nie mniejszej niż
wynosi odpis, pomniejszony o część bezpośrednio zaliczoną
do kosztów finansowych,

2015-03-13

9

• w cenie nabycia lub kwocie wymaganej zapłaty – jako różnicę

między wartością składnika aktywów wynikającą z ksiąg
rachunkowych i bieżącą wartością przyszłych przepływów
pieniężnych oczekiwanych przez jednostkę, zdyskontowaną za
pomocą bieżącej rynkowej stopy procentowej stosowanej do
podobnych instrumentów finansowych.

Zasady prezentacji w sprawozdaniu finansowym

Jednostka sporządzająca sprawozdanie finansowe prezentuje w
bilansie instrumenty finansowe w podziale na długoterminowe i
krótkoterminowe.
Wartości aktywów finansowych i zobowiązań finansowych w
bilansie kompensuje się ze sobą i wykazuje w wartości (kwocie)
netto, jeżeli jednostka:
1) posiada ważny prawnie tytuł do kompensaty określonych
aktywów i zobowiązań finansowych oraz
2) zamierza rozliczyć transakcję w wartości netto poddanych
kompensacie składników aktywów i zobowiązań finansowych lub
jednocześnie takie składniki aktywów wyłączyć z ksiąg
rachunkowych, a zobowiązanie finansowe rozliczyć.

W bilansie wykazuje się:
1) skutki przeszacowania aktywów finansowych, odpisy
aktualizujące ich wartość, jak również związane z tymi aktywami
nabyte kupony odsetkowe i przychody odsetkowe, o których
mowa w § 25 ust. 1 - w pozycjach, do których zakwalifikowano
aktywa finansowe,
2) skutki przeszacowania zobowiązań finansowych, odpisy
amortyzacyjne oraz koszty odsetkowe związane z tymi
zobowiązaniami - w pozycjach, do których zakwalifikowano
zobowiązania finansowe.

W rachunku zysków i strat wykazuje się:
1) skutki przeszacowania aktywów finansowych, odpisy
aktualizujące ich wartość oraz przychody odsetkowe, o których
mowa w § 25 ust. 1, które zalicza się do przychodów lub kosztów
finansowych:
a) w przypadku aktywów wycenianych w skorygowanej cenie
nabycia - jako przychody lub koszty z tytułu odsetek,
b) w przypadku aktywów finansowych wycenianych w wartości
godziwej lub cenie nabycia - jako przychody lub koszty z tytułu
aktualizacji wartości inwestycji,
2) skutki przeszacowania zobowiązań finansowych zaliczonych do
kategorii przeznaczonych do obrotu, w tym koszty odsetkowe
oraz wynik z operacji, o którym mowa w § 18 ust. 4 - jako
przychody lub koszty z tytułu aktualizacji wartości inwestycji; w
pozostałych przypadkach wykazuje się je jako przychody lub
koszty z tytułu odsetek.

Wyniki ze sprzedaży oraz inne zyski i straty, w tym także
odniesione na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny, ustalone na
dzień wyłączenia z ksiąg rachunkowych aktywów finansowych
zaliczonych do kategorii dostępnych do sprzedaży, wykazuje się
w rachunku zysków i strat odpowiednio jako zysk lub stratę ze
zbycia inwestycji.

Wyniki ze sprzedaży oraz inne zyski i straty ustalone na dzień
wyłączenia z ksiąg rachunkowych aktywów finansowych
zaliczonych do kategorii przeznaczonych do obrotu wykazuje się
w rachunku zysków i strat odpowiednio jako zysk lub stratę ze
zbycia inwestycji.

Zapisy dotyczące zasad wyceny instrumentów finansowych
zawarte w ustawie i rozporządzaniu nie są niestety jednolite.
Różnice wynikają z:
• różnych kryteriów kwalifikacji, które w ustawie podzielone są

na długo- i krótkoterminowe, zaś w rozporządzeniu podział
przebiega według celu inwestowania,

• zapisów ustawy które pozostawiają jednostce wybór czy

wyceniać instrumenty finansowe w cenie nabycia (kwocie
wymaganej zapłaty) nie wyższej od ceny rynkowej, a więc
z uwzględnieniem skutków utraty wartości, ale bez możliwości
ujmowania przyrostu tej wartości, lub też według wartości
godziwej (jedynie dla instrumentów zaliczonych do aktywów
trwałych) z możliwością ujęcia zarówno przyrostu jak i utraty
wartości;

2015-03-13

10

zapisy rozporządzenia nie dają jednostce prawa wyboru
metody wyceny (poza wyjątkiem – aktywami dostępnymi do
sprzedaży), zgodnie z zapisami rozporządzenia wyceny
dokonać należy w wartości godziwej, zaś w przypadku
niemożności jej ustalenia w skorygowanej cenie nabycia,

• możliwości tworzenia ujemnego kapitału z aktualizacji wyceny

zgodnie z rozporządzeniem, co jest niedopuszczalne w
ustawie,

• zapisów ustawy w których nie przewidziano obowiązku

dyskontowania należności i zobowiązań, zaś rozporządzenie
zawiera taką dyspozycję w odniesieniu do nie wycenianych w
wartości godziwej instrumentów finansowych innych niż
instrumenty kapitałowe.

Nasuwa się więc pytanie – które zasady wyceny powinny
stosować jednostki gospodarcze. W odpowiedzi pomocne są
zapisy § 2 ust. 2 rozporządzenia, zgodnie z którym przepisów
tego aktu, mogą nie stosować jednostki, których sprawozdania
finansowe nie podlegają obowiązkowemu badaniu zgodnie z art.
64 ust. 1 ustawy, jeżeli nie wywiera to istotnie ujemnego wpływu
na sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy
jednostki. Wszystkie pozostałe podmioty powinny w kwestiach
spornych stosować zapisy rozporządzenia, co wynika z zasady
uchylania zasad ogólnych przez zasady szczegółowe (lex specialis
derogat legi generali).

Instrumenty zabezpieczające

Zgodnie z § 29 Rozporządzenia Instrumentem zabezpieczającym
może być każdy instrument pochodny, jeżeli jego wartość
godziwą można wiarygodnie ustalić. Nie mogą stanowić
instrumentów zabezpieczających wystawione przez jednostkę
opcje, z wyjątkiem tych, które wystawiono w celu zamknięcia
pozycji nabytych opcji, w tym wbudowanych w inny instrument
finansowy.
Aktywa finansowe lub zobowiązania finansowe, niebędące
instrumentami

pochodnymi,

mogą

być

instrumentem

zabezpieczającym wyłącznie wtedy, gdy służą zabezpieczeniu
ryzyka zmiany kursu walut, zaś ich wartość godziwą można
wiarygodnie ustalić. Jeżeli ustalenie wartości godziwej takich
aktywów lub zobowiązań finansowych nie jest możliwe, lecz są
one wyrażone w walucie obcej, to można uznać je za
instrumenty zabezpieczające ryzyko zmiany kursu walut, jeżeli ich
składnik walutowy można wiarygodnie wycenić.

Za instrument zabezpieczający ryzyko zmiany kursu walut można
uznać aktywa finansowe zaliczone do kategorii utrzymywanych
do terminu wymagalności, wyceniane w skorygowanej cenie
nabycia. Pojedynczy instrument zabezpieczający można uznać za
zabezpieczenie przed więcej niż jednym z rodzajów ryzyka
związanego z tą samą pozycją zabezpieczaną, jeżeli każdy z tych
rodzajów ryzyka może być zidentyfikowany, możliwy do ustalenia
jest związek między instrumentem zabezpieczającym i każdym z
rodzajów zabezpieczanego ryzyka, a efektywność zabezpieczenia
każdego rodzaju ryzyka można wiarygodnie zmierzyć. Za
instrument zabezpieczający można uznać określoną przez
jednostkę część wybranych aktywów lub zobowiązań, albo
określoną część wybranego składnika aktywów lub zobowiązań,
spełniających wymagania określone w niniejszym rozdziale. Nie
mogą stanowić instrumentu zabezpieczającego aktywa lub
zobowiązania, jeżeli miałyby one służyć zabezpieczeniu
przejściowo tylko przez pewien okres ich posiadania.

Przed rozpoczęciem zabezpieczenia jednostka sporządza
dokumentację, obejmującą co najmniej:
1) określenie celu i strategii zarządzania ryzykiem,
2)

identyfikację

instrumentu

zabezpieczającego

oraz

zabezpieczanych przez ten instrument: składników aktywów lub
pasywów, uprawdopodobnionego przyszłego zobowiązania albo
planowanej transakcji,
3) charakterystykę ryzyka związanego z zabezpieczaną pozycją,
uprawdopodobnionym przyszłym zobowiązaniem lub planowaną
transakcją,
4) okres zabezpieczania,
5) opis wybranej metody pomiaru efektywności zabezpieczenia
zmian wartości godziwej lub przepływów pieniężnych pozycji
zabezpieczanej związanych z określonym rodzajem ryzyka.

2015-03-13

11

Poziom efektywności zabezpieczenia ustala się z uwzględnieniem
wartości pieniądza w czasie. Poziom efektywności uznaje się za
wysoki wtedy, gdy w myśl przyjętych założeń przez cały okres
zabezpieczenia niemal cała kwota zmian wartości godziwej
zabezpieczanej pozycji lub związanych z nią przepływów
pieniężnych zostaje skompensowana zmianami wartości
godziwej

lub

przepływów

pieniężnych

instrumentu

zabezpieczającego,

a

rzeczywiście

osiągnięty

poziom

efektywności zabezpieczenia mieści się w przedziale od 80% do
125%.

Jednym z ryzyk związanych z finansowaniem działalności
gospodarczej są niekorzystne zmiany kursu walutowego w
przypadku spłaty zobowiązań wyrażonych w walucie obcej.
Możliwe jest tu wykorzystanie nowego typu instrumentów
finansowych nazywanych instrumentami pochodnymi, dzięki
którym firma może zagwarantować sobie poziom kursu
walutowego, po jakim spłacać będzie kredyt lub pożyczkę
denominowaną w walucie obcej. Instrument pochodny
stosowany w takim przypadku nazywa się kontraktem forward i
pozwala na ustalenie w dniu zaciągania pożyczki lub w innym dla
nas dogodnym momencie kursu walutowego na dzień spłaty.
Zaleta takiego kontraktu polega na tym, że już w momencie
zaciągania kredytu można określić w walucie polskiej wydatek,
jaki poniesiemy w przyszłości.

Dokonując zabezpieczenia wykorzystujemy kontrakt forward w
celach ochronnych. Możliwe jest jednak także spekulowanie na
zmianach kursu waluty. Każda bowiem transakcja na
instrumentach pochodnych (w tym forward) ma dwie strony
kontraktu: podmiot zabezpieczający się oraz podmiot, który
podejmuje ryzyko licząc na korzystne dla siebie zmiany kursu
walut. Zawierając kontrakt forward należy mieć na uwadze, że
możemy uzyskać zysk, jak i ponieść stratę w zależności od
poziomu kursu waluty w przyszłości. Kurs walutowy może
bowiem ukształtować się odmiennie od przewidywań
zabezpieczającego się. W takim przypadku ponosi on stratę.
Jeżeli natomiast przewidywania co do poziomu kursu
w przyszłości sprawdzą się, zapłacimy np. za walutę znacznie
mniej niż wynosić będzie cena rynkowa (zapłacimy cenę ustaloną
w kontrakcie).

Przykład Wycena zawartego kontraktu na walutę EUR
Jednostka gospodarcza 1 sierpnia 2010r. zaciągnęło w banku "A" pożyczkę walutową na kwotę
1.000.000 EUR. Kurs euro w dniu zaciągnięcia pożyczki wyniósł 4,500 zł/EUR. Spłatę ustalono na
1 maja 2011 r. Jednostka obawiała się niekorzystnych dla siebie zmian kursu walutowego (spadek
wartości złotego) i aby zabezpieczyć wartość godziwą zobowiązania z tytułu pożyczki zawarło
z bankiem "B" kontrakt "forward na walutę". Bank "B" zaproponował, iż w dniu 1 maja 2011r., tj.
w momencie spłaty pożyczki walutowej do banku "A", sprzeda jednostce 1.000.000 EUR po kursie
4,580 zł/EUR. Kurs walutowy spot w dniu zawarcia kontraktu forward wynosił 4,560 zł/EUR. Aby
zabezpieczyć wykonanie kontraktu przez jednostkę gospodarczą (zakup 1.000.000 EUR) bank
zażądał wpłaty 8% depozytu gwarancyjnego od wartości kontraktu. Termin zawarcia transakcji
forward wyznaczono na 1 września 2010r.

Kursy spot i terminowe w kontrakcie forward

Data

Kurs spot

Kurs terminowy na 01.05.2011

01.09.2010

4,5600

4,5800

31.12.2010

4,5820

4,6000

01.05.2011

4,6200

-

Dokumentacja kontraktu forward

w przedsiębiorstwie

(zabezpieczający się):
1. Cel i strategia zarządzania ryzykiem - zabezpieczenie się przed
niekorzystną zmianą kursu walutowego polegającą na obniżeniu
wartości złotego w stosunku do euro, w której wyrażona jest
kwota pożyczki. Pożyczka walutowa wynosi 1.000.000 EUR,
termin spłaty zobowiązania 1 maja 2011 r. Strategia zarządzania
ryzykiem polega na zawarciu walutowej transakcji terminowej
typu forward z bankiem "B" na kwotę 1.000.000 EUR z terminem
sprzedaży waluty 1 maja 2011 r.
2. Instrument zabezpieczający - walutowa transakcja terminowa
typu forward zawarta z bankiem "B" na zakup 1.000.000 EUR z
terminem dostawy 1 maja 2011 r. według kursu terminowego
4,580 zł/EUR.

3. Pozycja zabezpieczana - to pożyczka walutowa otrzymana od
banku "A" w kwocie 1.000.000 EUR z terminem spłaty 1 maja
2011 r. (umowa pożyczki z dnia 1 sierpnia 2010 r.).
4. Charakterystyka ryzyka - ryzyko walutowe (spadek wartości
złotego w stosunku do euro na moment spłaty pożyczki).
5. Okres zabezpieczenia - 8 miesięcy, tj. od 1 września 2010 r. do
1 maja 2011 r.
6. Metoda pomiaru efektywności zabezpieczenia - zmiana
wartości godziwej kontraktu forward.