środki pieniężne składają się z gotówki w kasie oraz depozytów płatnych na żądanie, zaś
ekwiwalenty środków pieniężnych są krótkoterminowymi inwestycjami o dużej płynności, łatwo
wymienialnymi na znane kwoty środków pieniężnych oraz narażonymi na nieznaczne ryzyko
zmiany wartości.

Przez ekwiwalenty środków pieniężnych rozumiane będą takie substytuty gotówki, jak:

 lokaty,

 udzielone pożyczki,

 papiery wartościowe wymienialne na gotówkę.

Metody zarządzania środkami pieniężnymi i ich ekwiwalentami

Zarządzanie środkami pieniężnymi jest bliskie mechanizmowi optymalizacji wpływów i wydatków
gotówkowych i ma na celu minimalizację kosztów ich zaangażowania.

Celem zarządzania środkami pieniężnymi jest także zmniejszenie ich zasobów w
przedsiębiorstwie, a przez to zwiększenie zyskowności, bez ograniczenia działalności gospodarczej
i narażania na dodatkowe ryzyko, środkami do realizacji tego celu są:

 skracanie czasu obiegu środków pieniężnych,

 realizacja zobowiązań w terminie,

 lokowanie nadwyżek w sposób zapewniający korzyści,

 pozyskiwanie najtańszych źródeł finansowania dla pokrycia niedoborów gotówki.

Podstawową kwestią w zarządzaniu tym obszarem jest określenie, jakiej wielkości środków
pieniężnych potrzebuje przedsiębiorstwo dla sprawnego funkcjonowania, tak aby nie groziła mu
utrata płynności finansowej.

 Celem zarządzania środkami pieniężnymi i ich ekwiwalentami jest ciągle

poszukiwanie optimum między ryzykiem utraty płynności przedsiębiorstwa a
kosztami związanymi z utrzymaniem płynności

 Osiągniecie tego celu jest możliwe, jeżeli będą koordynowane działania w ramach

zarządzania majątkiem obrotowym oraz źródłami ich finansowania

 Zarządzanie zasobami środków pieniężnych i ich ekwiwalentów oraz osiąganie

stawianych przed nią celów jest silnie zdeterminowane przez obszary zarządzania
zapasami, należnościami i źródłami finansowania.

Przedsiębiorstwo powinno mieć wystarczające środki pieniężne na pokrycie dziennych wydatków
gotówkowych. Im dłuższy okres między rozchodem a inkasem gotówki, tym wyższy powinien być
stan środków pieniężnych.

Do czynników determinujących poziom środków pieniężnych należy zaliczyć:

 umowy z bankami dotyczące sald debetowych na rachunkach,

 niestabilność w działalności firmy,

 długość okresu objętego plonowaniem,

 ogólną kondycję finansowa i płynność,

 możliwość uzyskania kredytów na korzystnych warunkach,

 terminy płatności zobowiązań z tytułu zadłużenia,

 spodziewane przepływy środków pieniężnych,

 ogólne ryzyko działalności przedsiębiorstwa,

 prawdopodobieństwo wystąpienia niespodziewanych problemów,

zyskowność.

Model Baumola - Allaisa - Tobina (BAT)

Autorzy tego modelu zauważyli, że zasoby środków pieniężnych zachowują się podobnie jak
zapasy. W związku z czym zaadaptowali model ekonomicznej wielkości dostawy - EOQ
(Economic Order Quantity) dla potrzeb zasobów środków pieniężnych.

Model ten opiera się na następującym założeniu:

 przedsiębiorstwo potrzebuje środków pieniężnych w stałych, dających się

przewidzieć wielkościach.

Środki pieniężne są zużywane w sposób jednostajny i gdy osiągają poziom minimalny (zero),
wtedy to ekwiwalenty środków pieniężnych są zamieniane na gotówkę w wysokości, która
zapewnia osiągnięcie poziomu maksymalnego i cykl się powtarza.



Do wyznaczenia optymalnego stanu środków pieniężnych potrzebne są trzy wielkości:

- Stały koszt transferu gotówki na papiery wartościowe i na odwrót

- Całkowita wartość zapotrzebowania na gotówkę w danym okresie

- koszt alternatywny utrzymania gotówki czyli stopa oprocentowania bonów skarbowych

- Optymalny stan środków pieniężnych odpowiada w przybliżeniu miejscu, w którym koszt
alternatywny zrówna się z kosztami transakcyjnymi

-

Koszty alternatywne (Ka) można obliczyć:

-

Ka = C/2 x R

-

C – gotówka

-

R – koszt alternatywny utrzymania gotówki

-

Koszty transakcyjne (Kt):

-

Kt = T/C x F

-

F – stały koszt transferu gotówki na papiery wartościowe i na odwrót

-

T – całkowita wartość zapotrzebowania na gotówkę w ciągu okresu

-

C – jest optymalne gdy:

-

Ka = Kt

Model BAT sprawdza się pod warunkiem, że przedsiębiorstwo równomiernie zużywa zapasy
gotówki. Warunek ten jest jednak trudny do spełnienia. Model ten ma wiele innych ograniczeń i
trudno go zastosować w praktyce gospodarczej. Powody są następujące:

 przedsiębiorstwa zwykle nie mogą precyzyjnie określić zapotrzebowania na środki

pieniężne,

 wydatki zazwyczaj nie rozkładają się równomiernie (największe stałe wydatki to

wydatki w połowie i na koniec miesiąca),

 rentowność bonów skarbowych jest zmienna w czasie i uzależniona od terminu

wykupu poszczególnych serii,

 prowizja od transakcji jest zmienna i uzależniona od wielkości transakcji, często

tez podlega negocjacji (przy wyższych kwotach),

 oprocentowanie rachunku bieżącego może zmieniać się w czasie.

 Model Millera - Orra

Model ten jest kompromisem miedzy prostotą a realizmem. Opiera się on na założeniu, że wpływy
i wydatki zmieniają się w sposób losowy z dnia na dzień, a przeciętna zmiana jest (w wyniku)
zerowa. W modelu tym mamy następujące parametry:

 dopuszczalny poziom gotówki,

 minimalny poziom gotówki oraz

 docelowy poziom gotówki.

Poziom gotówki jest prawidłowy, jeżeli stan ich porusza się w obszarze dwóch skrajnych
parametrów (tzn. między poziomem dopuszczalnym i minimalnym).

Dopuszczalny poziom wahań jest uzależniony od trzech czynników:

 zmienności przepływów pieniężnych,

 kosztów nabywania i sprzedaży papierów wartościowych (czy też innych

ekwiwalentów środków pieniężnych),

 stopy procentowej.

Przedsiębiorstwo, które chce skorzystać z tego modelu, musi najpierw subiektywnie określić dolny
limit gotówki.

Konsekwencje korzystania z modeli BAT i Millera-Orra są następujące:

 Im wyższa stopa procentowa, tym niższy stan środków pieniężnych.

 Im wyższy jest koszt transferu, tym wyższy jest docelowy stan gotówki.

Kolejny model jest rozszerzeniem modeli BAT i
Millera-Orra i ma za zadanie ograniczenie nadmiernej liczby transferów gotówki na papiery
wartościowe i na odwrót.

Model Stone’a

W modelu tym wykorzystuje się ustalone dolne i górne granice poziomu salda oraz poziom salda
docelowego z modelu Millera - Orra. Modyfikacja sprowadza się do konieczności spełnienia
dodatkowych warunków, aby została dokonana konwersja gotówki na papiery wartościowe lub
odwrotnie.

Model Stone’a jest doskonalszy od modeli BAT i Millera-Orra, ale jednocześnie bardziej
skomplikowany. Modele teoretyczne, takie, jak model BAT i Millera-Orra ze względu na swoje
ograniczenia nie maja bezpośredniego zastosowania w praktyce.

Symulacja Monte Carlo

 Metoda ta jest wykorzystywana do określenia prawdopodobieństwa wystąpienia

określonych wielkości zapotrzebowania na środki pieniężne. Przeprowadza się to
na podstawie analizy symulacji sprzedaży, ściągania należności i płatności za
zobowiązania

 Pierwszym krokiem jest stworzenie modelu matematycznego generowanych przez

przedsiębiorstwo wpływów i wydatków na podstawie przychodów i kosztów,
zapasów, należności oraz zobowiązań.

 Następnie rozważamy możliwe scenariusze oparte o jedna zmienną (np. cenę

sprzedaży). Powtarzamy operację wiele razy tak aby model został skonfrontowany
z odpowiednia liczba scenariuszy.

 Wybiera się ten scenariusz, któremu odpowiada największa liczba zdarzeń.

Można wyróżnić trzy podstawowe strategie zarządzania środkami pieniężnymi i ich
ekwiwalentami: defensywna, ofensywna i umiarkowaną.

 Strategia defensywna - udział środków pieniężnych i ich ekwiwalentów w

aktywach i majątku obrotowym jest wysoki na tle branży, mierzony płynnością
bieżącą, jednocześnie główną pozycją w środkach pieniężnych jest gotówka i
lokaty płatne na żądanie.

 Strategia ofensywna - udział środków pieniężnych i ich ekwiwalentów w

aktywach i majątku obrotowym na tle branży, mierzony płynnością bieżącą jest
niski, jednocześnie główną pozycją w środkach pieniężnych i ich ekwiwalentach
są ekwiwalenty środków pieniężnych.

 Strategia umiarkowana - ma charakter pośredni między defensywna i ofensywną.

Można też mówić o strategiach zarządzania źródłami finansowania środków pieniężnych i
ekwiwalentów:

 Strategia defensywna - przyjęcie tej strategii oznacza, że w strukturze finansowej

dominują kapitały stale (kapitał własny + zob. długoterminowe) nad
zobowiązaniami krótkoterminowymi.

 Strategia ofensywna - przyjęcie tej strategii oznacza, że dominują zobowiązania

krótkoterminowe nad kapitałami stałymi.

Strategia umiarkowana - ma charakter pośredni między defensywną i ofensywną

Istnieją dwa podstawowe źródła finansowania działalności

-

Kapitał własny

-

Kapitał obcy

Podstawowe cechu kapitału własnego są następujące:

1. Wiąże się z nim całkowite ryzyko działalności gospodarczej

2. Przejmuje zysk

Natomiast kapitał obcy

1. Nie ma związku z ryzykiem działalności gospodarczej

2. Nie uczestniczy w podziale zysku, lecz otrzymuje korzyści w postaci odsetek

Właściciele przedsiębiorstwa oczekują większych korzyści od swoich

kapitałów, gdyż ponoszą większe ryzyko, natomiast właściciele

kapitału obcego, zabezpieczają go m.in. w kapitale własnym, ponosząc

mniejsze ryzyko, więc zadawalają się mniejszymi korzyściami, zasada

ta oznacza, że kapitał własny jest droższy od kapitału obcego

Kapitał własny

 kapitał własny wewnętrzny, którym jest zysk zatrzymany, tzn. część zysku netto

nieprzeznaczona do podziału,

 kapitał własny zewnętrzny, pochodzący z emisji akcji oraz w wydania udziałów i

ewentualnych dopłat akcjonariuszy i udziałowców.

 emisja obligacji,

 zobowiązania z tytułu dostaw i usług,

 leasing,

 faktoring.

Kapitał obcy - kredyty

 Inwestycyjne (wspierające rozwój),

 Obrotowe (wspierające bieżącą działalność).

 Długoterminowe (dłuższe niż 4-letnie),

 Średnioterminowe (2 - 3-letnie).

 Krótkoterminowe (do 1 roku).

 Komercyjne (rynkowe),

 Preferencyjne (bonifikowane lub dotowane).

Przy wyborze źródeł finansowania działalności przedsiębiorstwa należy się kierować takimi
kryteriami jak:

 dostępność danego źródła finansowania,

 efektywny koszt określonego sposobu finansowania,

 elastyczność źródeł finansowania,

 poziom ryzyka dotyczącego zmienności stopy oprocentowania,

 efekt dźwigni finansowej.

Dlatego dobór odpowiedniego dla danego przedsiębiorstwa sposobu finansowania działalności jest
zagadnieniem złożonym, wielokryterialnym.

PLAN PRZEDSIĘWZIĘCIA (Bussines Plan)

Zwiększenie potencjału produkcyjnego (kupno maszyny, budowa nowych obiektów) wiążące się z
wprowadzeniem do firmy nowych środków trwałych, narusza dotychczasowy stan równowagi
wewnętrznej i wymaga dłuższego czasu aby tę równowagę odzyskać.

Przy opracowaniu planu przedsięwzięcia rozpoczynamy od zaplanowania inwestycji w tym celu
musimy ustalić:

 Zakres inwestycji i koszty inwestycji,

 Źródła finansowania inwestycji,

 Harmonogramu inwestycji

Wysokość kredytu i zgodności planowanych kredytów ze specyfiką przedsięwzięcia i wymogami
formalno-prawnymi

Dźwignia finansowa

 Wzrost udziału kapitałów obcych w finansowaniu działalności przedsiębiorstwa powoduje

w określonych sytuacjach podwyższenie rentowności kapitałów własnych.

 Zależność rentowności kapitału własnego od sposobu finansowania działalności

przedsiębiorstwa, wyrażonego przez relację miedzy stopniem finansowania kapitałem
własnym oraz poziomem finansowania kapitałem obcym jest określona mianem dźwigni
finansowej.

 Dźwignia finansowa ukazuje wpływ zmiany struktury kapitału przedsiębiorstwa na wzrost

rentowności zaangażowanych w działalność kapitałów własnych.

 Jeżeli wzrost zaangażowania kapitałów obcych w finansowaniu działalności

przedsiębiorstwa podnosi rentowność kapitałów własnych to występuje dodatni rezultat
dźwigni finansowej.

 Dodatni rezultat dźwigni finansowej wystąpi wtedy, kiedy rentowność kapitału

całkowitego będzie wyższa od stopy oprocentowania kapitału obcego.

 Miarą dźwigni jest stopień dźwigni finansowej, który pozwala ocenić, jaką zmianę

rentowności kapitału własnego spowoduje zwiększenie zysku przed płatnością odsetek i
opodatkowaniem.

 Wskaźnik dźwigni finansowej liczymy wg wzoru:

DEF – wskaźnik (stopień) dźwigni finansowej,

Z

op

– zysk operacyjny,

O – odsetki od kapitału obcego,

Z

brutto

= Z

op

– O – zysk brutto

brutto

op

op

op

Z

Z

O

Z

Z

DFL







Negatywny efekt dźwigni finansowej

 Finansowanie działalności przedsiębiorstwa przy użyciu kapitału obcego (długu) powoduje

efekty pozytywne tylko do pewnego poziomu zadłużenia.

 Nadmierne obciążenie długiem zmniejsza elastyczność finansową firmy oraz zwiększa

ryzyko.

 Dążenie do maksymalnego wykorzystania efektu dźwigni finansowej wiąże się z coraz

wyższym ryzykiem. Nadmierny poziom kapitałów obcych może bowiem spowodować
utratę kontroli nad firmą a czasem prowadzić do jej upadłości.