PRACE WYDZIAŁU NAWIGACYJNEGO

nr 21

AKADEMII MORSKIEJ W GDYNI

2008

16

WOJCIECH CZARNY

Polski Rejestr Statków

Ośrodek ds. IMO
RYSZARD WAWRUCH
Akademia Morska w Gdyni
Katedra Nawigacji

MI

ĘDZYNARODOWA ORGANIZACJA MORSKA –

ZADANIA, STRUKTURA ORGANIZACYJNA, METODY
PRACY, OSI

ĄGNIĘCIA I AKTUALNE ZADANIA

W artykul

e opisano strukturę organizacyjną i formy działania Międzynarodowej Organizacji

Morskiem (IMO), rodzaje sporządzanych przez nią dokumentów i programy pracy jej komitetów
do

2010 roku. Zawarto w nich również spis przygotowanych dotychczas przez tą organizację

konwencji i kodeksów oraz podstawowe informacje na temat Ośrodka ds. IMO przy Polskim
Rejestrze Statków S.A.

WSTĘP

Informator o działalności Międzynarodowej Organizacji Morskiej (IMO),

opracowywa

ny i publikowany cyklicznie co dwa lata przez Ośrodek ds. IMO

przy Polskim Rejestrze Statków jest kolportowany tylko w ograniczonym
zakresie. J

ednocześnie nie są powszechnie dostępne inne publikacje

zapoznające z zadaniami, strukturą organizacyjną, metodami pracy oraz

zakresem aktualnej działalności wymienionej organizacji. Celem niniejszego

artykułu jest przybliżenie tych zagadnień wszystkim zainteresowanym
temat

yką bezpieczeństwa na morzu i ochrony środowiska morskiego,

pracownikom i studentom akademii morskich,

zwłaszcza uczestnikom kursów

podwy

ższenia kwalifikacji zawodowych.

1. STRUKTURA ORGANIZACYJNA IMO

Międzynarodowa Organizacja Morska (International Maritime Organization

– IMO) jest wyspecjalizo

waną agendą Organizacji Narodów Zjednoczonych

17

zajmującą się wyłącznie sprawami morskimi, a w szczególności zagadnieniami

bezpieczeństwa na morzu oraz zapobiegania zanieczyszczaniu środowiska

morskiego przez statki. Organizacja rozpoczęła działalność 17 marca 1958 r.,
w

dniu wejścia w życie Konwencji o Międzyrządowej Morskiej Organizacji

Doradczej (Inter-Governmental Maritime Consultative Organization – IMCO)
uchwalonej przez ONZ 6 marca 1948 r. Pierwsza sesja Zgromadzenia

Organizacji odbyła się w dniach 6–19 stycznia 1959 r. Nazwa wspomnianej

wyżej organizacji została zmieniona 22 maja 1982 r. na Międzynarodową
O

rganizację Morską (IMO).

W styczniu 2008 r.

członkami IMO było 167 państw, przy czym 3 państwa

są tak zwanymi członkami stowarzyszonymi.

Cele działania IMO i programy pracy jej organów, aktualizowane co 2 lata

na sesjach Zgromadzenia, są realizowane poprzez szeroką wymianę informacji,
analiz i koncepcji rozwi

ązań dokonywaną w komitetach, podkomitetach, grupach

roboczych i innych organach IMO oraz poprzez sporz

ądzanie i uchwalanie

umów międzynarodowych, określanie w rezolucjach i okólnikach wymagań
i zalec

eń, a także poprzez usługi informacyjne i doradcze świadczone państwom

członkowskim w ramach współpracy technicznej. Strukturę organizacyjną IMO
przedstawiono na rysunku 1.

Językami oficjalnymi IMO są: angielski, arabski, chiński, francuski,

hiszpański i rosyjski. Językiem roboczym jest język angielski. Dokumenty na

sesje organów IMO publikowane są w języku angielskim, francuskim
i

hiszpańskim. Grupy robocze (Working Groups) i grupy korespondencyjne

(Correspondence Groups

) powoływane przez komitety i podkomitety celem

rozwiązania konkretnych zadań, pracują i przygotowują dokumenty tylko
w

języku angielskim.

Organizacja działa poprzez następujące organa: Zgromadzenie, Radę, pięć

komitetów oraz Se

kretariat. Siedziba główna IMO znajduje się w Londynie.

W

skład Zgromadzenia będącego najwyższym organem IMO, wchodzą

delegaci wszystkich państw członkowskich. Do zadań Zgromadzenia należy

między innymi zatwierdzanie w formie rezolucji przedłożonych przez odpo-
wiednie komitety wymaga

ń i zaleceń nieobjętych dotychczas obowiązującymi

konwencjami lub

wynikających z ducha tych konwencji (wytyczne,

instrukcje, interpretacje rozszerzające i inne), które dotyczą przede wszystkim

bezpieczeństwa na morzu i zapobiegania zanieczyszczaniu środowiska
morskiego oraz

związanych z tym zagadnień organizacyjnych, finansowych

i prawnych. W

tym kontekście ważne okazują się sprawy ogólnoświatowej

standaryzacji roz

wiązań technicznych celem zapewnienia takiego samego

poziomu bezpieczeństwa i niezawodności wyposażenia statkowego oraz
ujednolicenia technolo

gii obsługi statków w portach świata.

18

Rys. 1.

S

truk

tu

ra

or

gani

zac

yj

na M

iędz

ynar

odowej

O

rga

ni

zac

ji M

or

sk

iej

(IM

O

)

19

Rada jest organem zarządzającym w okresie dwuletnim między sesjami

Zgromadzenia. W jej skład wchodzą, wybierani przez Zgromadzenie na okres
dwóch lat, przedstawiciele:

•

10 państw posiadających flotę morską o największym tonażu,

•

10 państw o największych obrotach w handlu morskim,

•

20 państw mających szczególne znaczenie dla żeglugi lub transportu
morskiego, których wybór do Rady zapewnia reprezentowanie w niej
wszystkich regionów geogra

ficznych świata.

W ramach IMO działają następujące komitety:

1.

Komitet Bezpieczeństwa na Morzu (Maritime Safety Committee − MSC)
zajmujący się sprawami technicznymi związanymi z bezpieczeństwem na
morzu.

2.

Komitet Ochrony Środowiska Morskiego (Marine Environment Protection
Committee

−

MEPC) prowadzący działalność w zakresie spraw związanych

z zapobieganiem i kontrolą zanieczyszczeń środowiska morskiego przez
statki.

3. Komitet Prawny (Legal Committee

−

LEG) rozpatrujący wszelkie sprawy

prawne wynika

jące z zakresu działalności IMO.

4.

Komitet Ułatwień (Facilitation Committee − FAL) działający w dziedzinach
związanych z ułatwieniami międzynarodowego handlu morskiego i przewozu

pasażerów. Działalność ta ma na celu ograniczenie formalności, uprosz-
czenie wymaganej dokumentacji i usprawnie

nie obsługi statków w portach.

5.

Komitet Współpracy Technicznej (Technical Co-Operation Committee −
TC) koordynuj

ący prace IMO w zakresie zapewnienia pomocy technicznej

w dziedzinie gospodarki mor

skiej, zwłaszcza krajom rozwijającym się.

Komitety MSC i MEPC

realizują swoje zadania poprzez podkomitety, które

zostały powołane w celu wykonania prac w określonych dziedzinach. Obecnie

działają podkomitety do spraw:

•

Bezpieczeństwa Żeglugi (Sub-Committee on Safety of Navigation − NAV),

•

Cieczy i Gazów Przewożonych Luzem (Sub-Committee on Bulk Liquids and
Gases

− BLG),

•

Konstrukcji i Wyposażenia Statku (Sub-Committee on Ship Design and
Equipment

− DE),

•

Ochrony Przeciwpożarowej (Sub-Committee on Fire-Protection − FP),

•

Przewozu Towarów Niebezpiecznych, Ładunków Stałych i Kontenerów
(Sub-Committee on the Carriage of Dangerous Goods Solid Cargoes and

Containers

− DSC),

20

•

Radiokomunikacji oraz Poszukiwań i Ratownictwa (Sub-Committee on
Radio-Communications and Search and Rescue

− COMSAR),

•

Stateczności i Linii Ładunkowych oraz Bezpieczeństwa Statków Rybackich
(Sub-Committee on Stability and Load Lines and on Fishing Vessels Safety
− SLF),

•

Szkolenia Zawodowego i Obowiązków Wachtowych (Sub-Committee on
Standards of Training and Watchkeeping

− STW),

•

Wdrażania Konwencji (Sub-Committee on Flag State Implementation −
FSI).

MSC i MEPC są komitetami prawotwórczymi, tzn. uprawnionymi do

wprowadzania poprawek do konwencji, dla których z polecenia Sekretarza
Generalnego IMO spełniają rolę depozytariusza. Oprócz formalnych poprawek
(„Adopti

on of Amendments to...”), komitety te uchwalają rezolucje

uzupełniające konwencje o szczegółowe wytyczne ułatwiające ich wdrożenie

(np. warunki techniczne wykonania i odbioru urządzeń), publikują ogólniki
informacyjno-instrukt

ażowe, zapewniają ciągłą nowelizację prawideł

zapisanych w konwencjach i ich poprawną interpretację, zgodną z intencjami
prawodawcy.

Komitety LEG, TC i FAL są organami konsultacyjnymi Rady IMO. Komitet

FAL być może w najbliższym czasie stanie się również organem prawo-
twórczym. Decyzj

a w tym zakresie jest uzależniona od wejścia w życie

poprawek do Konwencji FAL zawartych w rezo

lucji A.724(17), które wymagają

for

malnej ich ratyfikacji przez państwa członkowskie IMO.

Sekretariat jest kierowany przez Sekretarza Generalnego, a jego prace

są

wykonywane w sześciu specjalistycznych działach. Stanowisko Sekretarza
Generalnego zajmuje od 2004 r. Efthimios Mitropoulos z Grecji.

2. FORMY

DZIAŁANIA IMO

Podstawowym zadaniem IMO jest opracowywanie i uchwalanie posta-

nowień w sprawach wyznaczonych tej organizacji przez wspomnianą już
konwencj

ę ONZ o IMCO z 6 marca 1948 r. Działania legislacyjne w dziedzi-

nach bezpieczeństwa żeglugi, ochrony środowiska i rozwoju handlu morskiego

zaowocowały zawarciem kilkudziesięciu konwencji międzynarodowych, które,

jeśli mają być realizowane, muszą być dostosowywane do zmiennych w czasie

warunków funkcjonowania żeglugi międzynarodowej. Te właśnie potrzeby

aktualizacji są źródłem postanowień zawierających poprawki, uzupełnienia
oraz nowelizacje do tekstów konwencji

i do przywołanych w nich kodeksów.

21

Stanowią one również źródło postanowień o randze pozornie niższej (rezolucje,
okólniki i interpretacje

), które jednak warunkują wykonanie postanowień

konwencyjnych zgodnie z intencjami ich prawodawcy. Tej rangi postanowienia
są zalecane rządom państw członkowskich do wdrożenia w formie odpowia-

dającej systemowi prawnemu tych państw. Mogą to być ustawy, zarządzenia
administracji, normy technologiczne, instrukcje wykonawcze itp.

Tak zarysowana merytoryczna działalność IMO jest realizowana przez

wymienione już specjalistyczne komitety i podkomitety. W ich skład wchodzą

delegaci państw członkowskich o formalnym statusie delegacji rządowych;
delegacje takie na sesje Komitetu, Rady i Zgroma

dzenia przedkłada

Sekretarzowi Genera

lnemu specjalne listy uwierzytelniające. W pracach tych

organów uczestniczą również przedstawiciele ONZ i jej agend oraz
obserwatorzy z ra

mienia organizacji międzyrządowych i pozarządowych.

Formalne umowy o współpracy zostały zawarte przez IMO z 42 organizacjami

międzyrządowymi. Status doradczy przyznano 65 międzynarodowym organi-

zacjom pozarządowym.

W ramach IMO zostały powołane 3 międzynarodowe uczelnie morskie:

•

Światowy Uniwersytet Morski w Malmö,

•

Międzynarodowa Akademia Morska w Trieście,

•

Międzynarodowy Instytut Prawa Morskiego na Malcie.

Celem tych uczelni jest kształcenie wysokiej klasy specjalistów w różnych
dziedzinach go

spodarki morskiej, głównie z krajów rozwijających się.

3. DOKUMENTY

SPORZĄDZANE W IMO

Dokumenty sporządzane w IMO można podzielić na trzy grupy:

•

dokumenty przygotowujące decyzje organów IMO,

•

dokumenty zawierające decyzje tych organów,

•

dokumenty związane z realizacją podjętych decyzji.

Schemat ten jest nieco inny w przypadku uchwalania umów międzyna-

rodowych, ponieważ postępowanie przygotowawcze odbywa się z reguły
w IMO, natomiast decyzja zapada na dy

plomatycznej konferencji międzyna-

rodowej, która uchwala umowę międzynarodową, po czym sprawy mające na

celu realizację takiej decyzji są rozpatrywane ponownie przez IMO. Dotyczy to
spraw

natury formalnoprawnej typu: złożenie dokumentu do depozytu,

zawiado

mienie o ratyfikacji, wejściu w życie itp. Merytoryczna realizacja

umowy należy do państw będących jej stronami. Umowy międzynarodowe
opracowywane w ra

mach IMO mają różne nazwy. Najczęściej nadaje im się

nazwę konwencji (Convention) lub protokołu (Protocol), spotyka się jednak też

22

porozumienie (Agreement

). Nazwa nadana umowie międzynarodowej wynika

najczęściej z panujących zwyczajów i nie ma żadnego wpływu na jej moc

prawną.

Teksty d

okumentów, które mają być uchwalone przez IMO są z reguły

przygotowywane na sesjach podkomitetów i na posiedzeniach grup roboczych
(GR) powoływanych spośród dobrowolnie zgłaszających się delegacji przez
dany podkomitet w porozumieniu i za apro

batą MSC i MEPC. Grupa

robocza otrzymuje ściśle określone zadanie (konspekt pracy) wraz z terminami
kontrolnymi

jego wykonywania. Może też mieć wyznaczoną dla siebie sesję

roboczą w siedzibie IMO lub w kraju prowadzącym dany temat.

Tematyka sesji podkomitetów oraz ha

rmonogramy ich pracy (także prac

GR) ustalane są zgodnie z procedurą opisaną w okólniku MSC/Circ.1099=
=MEPC/Circ.406 z 2.09.2003 r. Ozna

cza to, że porządek obrad każdej sesji,

z

reguły pięciodniowej, ustala MSC lub MEPC, lub oba te komitety wspólnie,

kier

ując się planem prac bieżących i perspektywicznych zatwierdzonym przez

Zgromadzenie.

Na przykład na 24 sesji Zgromadzenia (w listopadzie 2005 r.)

zatwierdzono tematy prac do 2010 r.

Na ogół tematy te pokrywają się

z

tytułami rozdziałów w już obowiązujących konwencjach, bądź też są ich

rozwini

ęciem, zakładając ich nowelizację lub uzupełnienie. Każdy kraj człon-

kowski może wnieść pod obrady nowy temat tylko za zgodą odpowiedniego
Komitetu, o ile tylko wprowadzenie nowego tematu jest dostatecznie uzasad-
nione merytorycznie.

Należy przy tym zaznaczyć, że nowym tematem jest

także projekt poprawki do uchwalonego już aktu.

Decyzje zapadają na forum każdego organu IMO, jednak prawne

znaczenie mają tylko decyzje następujących organów: Zgromadzenia, Rady,
Komitetu Be

zpieczeństwa na Morzu oraz Komitetu Ochrony Środowiska

Morskiego. Uprawnienia tych organów do podejmo

wania decyzji wynikają

bądź ze statutu IMO (konwencji o IMCO), bądź z innych umów między-
narodowych. Decyzje na podstawie statutu podejmuje Zgromadzenie. W czasie
gdy Zgromadzenie nie obraduje,

może je również podejmować Rada. Na

Zgromadzeniu

decyzje zapadają w formie rezolucji (resolution) i zawierają

przede wszystkim zalecenia (recommendations

) pod różnymi nazwami:

wytycznych (guidelines), kodeksów (codes)

, wymagań techniczno-eksploata-

cyjnych (performance standards

), tras żeglugowych (ship’s routing), procedur

kontroli (procedures for the control

) itp. Zalecenia nie są umowami

międzynarodowymi, w związku z tym formalnie nie obowiązują w stosunkach

między państwami, jednak ich obligatoryjność wynika w praktyce z rozumienia
celów statutowych IMO i z interpretacji konwencji oraz

obowiązujących już

postanowień. Szczegółowe informacje o statusie formalno-prawnym rezolucji

23

i okólników IMO podaje rezolucja Zgromadzenia A.911(22): „Uniform
Wording for Referencing IMO Instruments”.

Decyzje wynikające z umów międzynarodowych obejmują także procedury

wprowadza

nia poprawek do tych umów. Uchwalane są one również w formie

rezolucji, jednak ich znaczenie prawne jest ta

kie samo jak umów międzyna-

rodowych, których dane poprawki doty

czą. Obecnie do uchwalania poprawek do

umów międzynarodowych uprawnione są: Zgromadzenie, Komitet Bezpieczeń-
stwa na Morzu (MSC) oraz Komitet

Ochrony Środowiska Morskiego (MEPC).

Dokumenty zwi

ązane z realizacją podjętych decyzji to przede wszystkim

noty dyplomatyczne (notes verbale

) wysyłane przez Sekretarza Generalnego

IMO w związku z wynikającymi z danej umowy międzynarodowej

obowiązkami jej depozytariusza. Do grupy tej należy zaliczyć także listy
okólne (circular letters) i

okólniki (circulars) wydawane przez organizację jako

całość, jak i przez poszczególne organy techniczne IMO. Mają one postać
zawiadomie

nia o decyzji organów IMO, o realizacji tych decyzji, bądź

o

sprawach związanych z realizacją decyzji.

4. KONWENCJE I KODEKSY IMO

Do tej pory

na forum IMO przygotowano następujące konwencje

i kodeksy:

1. Konwencje:

•

Międzynarodowa konwencja o bezpieczeństwie życia na morzu z 1974
roku (SOLAS 1974) wraz z p

rotokołami z 1978 i 1988 roku i później-

szymi zmianami.

•

Konwencja w sprawie Międzynarodowych przepisów o zapobieganiu

zderzeniom na morzu z 1972 roku wraz z późniejszymi zmianami
(COLREG 1972).

•

Międzynarodowa konwencja o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza
przez statki z 1973 roku z Pr

otokołem z 1978 roku (MARPOL 73/78)

oraz z pro

tokołem z 1997 roku i późniejszymi zmianami.

•

Konwencja o ułatwieniu międzynarodowego obrotu morskiego z 1965
ro

ku (FAL 1965) wraz z późniejszymi zmianami.

•

Międzynarodowa konwencja o liniach ładunkowych z 1966 roku
(LL 1966) wraz z pro

tokołem z 1988 roku i późniejszymi zmianami.

•

Międzynarodowa konwencja o pomierzaniu pojemności statków z 1969
roku (TONNAGE 1969).

•

Międzynarodowa konwencja dotycząca interwencji na pełnym morzu
w razie zanieczyszczenia olejami z 1969 roku (INTERVENTION 1969)

24

i p

rotokół dotyczący interwencji na pełnym morzu w razie zanieczysz-

czenia substancjami innymi niż olej z 1973 roku (INTERVENTION

PROT 1973) wraz z późniejszymi zmianami.

•

Międzynarodowa konwencja o odpowiedzialności cywilnej za szkody
spowodowane zanieczyszczeniem olejami z 1969 roku (CLC 1969) wraz
z p

rotokołami z 1976 i 1992 roku i poprawkami z 2000 roku.

•

Porozumienie w sprawie statków pasażerskich w ruchu specjalnym
z 1971 roku (STP 1971) wraz z p

rotokołem z 1973 roku (SPACE STP

1973).

•

Konwencja o odpowiedzialności cywilnej w dziedzinie przewozu mors-

kiego materiałów jądrowych z 1971 roku (NUCLEAR 1971).

•

Międzynarodowa konwencja o ustanowieniu Międzynarodowego
Funduszu odszkodo

wań za szkody spowodowane zanieczyszczeniem

olejami z 1971 roku (FUND 1971) wraz z p

rotokołami z 1976, 1992,

2000 i 2003 roku oraz zmianami z 2000 roku.

•

Międzynarodowa konwencja o bezpiecznych kontenerach z 1972 roku
(CSC 1972) wraz z pó

źniejszymi zmianami.

•

Konwencja ateńska w sprawie przewozu morzem pasażerów i ich bagażu
z 1974 roku (PAL 1974) z p

rotokołami z 1976, 1990 i 2002 roku.

•

Konwencja o utworzeniu Międzynarodowej Organizacji Ruchomej

Łączności Satelitarnej z 1976 roku (INMARSAT C) wraz z późniejszymi
zmianami i Porozumienie eksploatacyjne do

tyczące Międzynarodowej

Organizacji Ruchomej Łączności Satelitarnej z 1976 roku ( INMARSAT

OA) wraz z późniejszymi zmianami.

•

Konwencja o ograniczeniu odpowiedzialności za roszczenia morskie
z 1976 roku (LLMC 1976) wraz z p

rotokołem z 1996 roku.

•

Torremoliński protokół z 1993 roku dotyczący Międzynarodowej
konwencji torremo

lińskiej o bezpieczeństwie statków rybackich z 1977

roku (SFV PROT 1993).

•

Międzynarodowa konwencja o wymaganiach w zakresie wyszkolenia
marynarzy, wy

dawania im świadectw oraz pełnienia wacht z 1978 roku

(STCW 1978) wraz z późniejszymi zmianami.

•

Międzynarodowa konwencja o wymaganiach w zakresie wyszkolenia,

wydawania świadectw oraz pełnienia wacht dla załóg statków rybackich
z 1995 roku (STCW-F 1995).

•

Międzynarodowa konwencja o poszukiwaniu i ratownictwie morskim
z 1979 roku (SAR 1979)

wraz z późniejszymi zmianami.

•

Konwencja w sprawie przeciwdziałania bezprawnym czynom przeciwko
bezpiecze

ństwu żeglugi morskiej z 1988 roku (SUA 1988 ) i protokół

w

sprawie przeciwdziałania bezprawnym czynom przeciwko bezpieczeń-

25

stwu stałych platform na szelfie kontynentalnym z 1988 roku (SUA PROT
1988).

•

Międzynarodowa konwencja o ratownictwie z 1989 roku (SALVAGE
1989).

•

Międzynarodowa konwencja o współpracy i gotowości do zwalczania

zanieczyszczeń olejowych z 1990 roku (OPRC 1990) i protokół z 2000

roku do OPRC dotyczący zwalczania zanieczyszczeń od substancji
niebezpiecznych i szkodliwych (OPRC/HNS PROT 2000).

•

Międzynarodowa konwencja o odpowiedzialności i odszkodowaniach za

szkody związane z przewozem morskim substancji niebezpiecznych
i szkodliwych z 1996 roku (HNS 1996).

•

Konwencja o zapobieganiu zanieczyszczaniu mórz przez zatapianie odpadów
i innych substancji z 1972 roku

− tzw. Konwencja londy

ńska (LC 1972) wraz

z późniejszymi zmianami i Protokół 1966 do Konwencji (LC PROT 1966).

•

Międzynarodowa Konwencja o odpowiedzialności cywilnej za szkody
spowodowane zanieczyszczeniami olejem bunkrowym z 2001 roku
(BUNKERS 2001).

•

Międzynarodowa konwencja w sprawie kontroli nad systemami przeciw-
porostowymi stosowanymi na statkach z 2001 roku (AFS 2001).

•

Międzynarodowa Konwencja o kontroli i postępowaniu ze statkowymi
wodami balastowymi i osadami z 2004 roku (BWM 2004).

2. Kodeksy:

•

Międzynarodowy kodeks budowy i wyposażenia statków przewożących
skroplone gazy luzem (Kodeks IGC).

•

Międzynarodowy kodeks środków ratunkowych (Kodeks LSA).

•

Międzynarodowy kodeks bezpiecznego przewozu masowych ładunków
ziarna luzem.

•

Kodeks bezpiecznego postępowania przy rozmieszczaniu i mocowaniu

ładunków (Kodeks CSS).

•

Międzynarodowy kodeks zarządzania bezpieczną eksploatacją statków
i zapobieganiem zanieczyszczaniu (Kodeks ISM).

•

Kodeks bezpiecznego przewozu statkami napromienionego paliwa
jądrowego, plutonu i wysoko promieniotwórczych odpadów w pojem-
nikach (Kodeks INF).

•

Międzynarodowe kodeksy bezpieczeństwa jednostek szybkich z 1994
i 2000 roku (Kodeksy HSC 1994 i HSC 2000).

•

Międzynarodowy kodeks stosowania procedur prób ogniowych (Kodeks
FTP).

26

•

Kodeks bezpieczeństwa systemów pożarowych (Kodeks FSS).

•

Wytyczne dotyczące wprowadzenia programu rozszerzonych przeglądów
na masowcach i zbiornikowcach.

•

Międzynarodowy kodeks budowy i wyposażenia statków przewożących
niebezpieczne chemikalia luzem (Kodeks IBC).

•

Kodeks budowy i wyposażenia statków przewożących niebezpieczne
chemikalia luzem (Kodeks BCH).

•

Międzynarodowy kodeks ochrony statków i obiektów portowych (Kodeks
ISPS).

•

Kodeks wyszkolenia marynarzy, wydawania świadectw oraz pełnienia
wacht (Kodeks STCW).

•

Międzynarodowy kod sygnałowy (ICS).

•

Międzynarodowy morski kodeks towarów niebezpiecznych (Kodeks
IMDG).

•

Ko

deks bezpieczeństwa jednostek niewypornościowych (Kodeks DSC).

•

Kodeks bezpiecznego przewozu stałych ładunków masowych
(Kodeks BC).

•

Kodeks poziomu hałasu na statkach.

•

Kodeks bezpieczeństwa jądrowych statków handlowych.

•

Kodeks bezpieczeństwa statków specjalistycznych (Kodeks SPS).

•

Kodeks bezpieczeństwa urządzeń nurkowych.

•

Kodeks konstrukcji i wyposażenia ruchomych platform wiertniczych
(Kodeks MODU 1989).

•

Kodeks alarmów i wskaźników (Kodeks AI).

•

Kodeks bezpiecznego postępowania na statkach przewożących pokładowe

ładunki drewna.

•

Kodeks stateczności w stanie nieuszkodzonym dla wszystkich typów
statków obj

ętych wymaganiami IMO.

•

Kodeks bezpiecznego załadunku i rozładunku masowców.

•

Kodeks badania wypadków mor

skich i zdarzeń.

•

Kodeks przewozu towarów i osób statkami zaopatrzeniowymi morskich
platform wydobywczych.

•

Międzynarodowy lotniczy i morski poradnik poszukiwania i ratowania
(IAMSAR).

27

5. PROGRAMY PRACY ORGANÓW IMO DO 2010 ROKU

Zgodnie z postanowieniami Rezolucji Zgromadzenia A.943(23) z dnia

12 maja 2003 roku i A.970(24) z dnia 12 stycznia 2005 roku, program pracy
po

szczególnych komitetów IMO do roku 2010 obejmuje niżej wymienione

zagadnienia.
1. Komitet Bezpieczeństwa na Morzu (MSC):
1.1.

Tematy główne:

•

W

drożenie, egzekwowanie, monitorowanie, interpretacja techniczna

i do

skonalenie konwencji, kodeksów, zaleceń i wytycznych IMO.

•

Znaczenie czynnika ludzkiego w zapobieganiu wypadkom i katastrofom
morskim.

•

P

romowanie i dbałość o kulturę bezpieczeństwa żeglugi oraz o świa-

do

mość potrzeby jej ochrony.

•

Eksploatacja

statków z uwzględnieniem aspektów bezpieczeństwa

i ochrony w zarz

ądzaniu na statku i na lądzie.

•

O

cena liczbowa bezpieczeństwa statku (FSA).

•

P

rocedury kontroli statków, raporty niezgodności.

•

S

tatystyka i badanie przyczyn poważnych wypadków.

•

Harmonizacja wym

agań dla nadzorów i certyfikacji.

•

zapobieganie aktom piractwa i zbrojnym napadom na statki oraz innym
bezprawnym działaniom zagrażającym bezpieczeństwu żeglugi.

•

Środki dla zwiększenia ochrony żeglugi.

•

Środki bezpieczeństwa i procedury traktowania osób uratowanych na
morzu.

•

W

spółpraca z ONZ i innymi organizacjami międzynarodowymi

w sprawach wspólnego zainteresowania.

•

I

nicjatywy w zakresie projektów współpracy technicznej.

•

Podstawowe cele standardów konstrukcyjnych nowych statków (GBS),

•

B

ezpieczeństwo dużych statków pasażerskich.

1.2.

Tematy szczegółowe:
• Z

agadnienia dotyczące projektowania i konstrukcji instalacji maszyno-

wych i elektrycz

nych oraz wyposażenia statków:

−

aspekty bezpieczeństwa w projektowaniu i budowie wyposażenia
oraz instalacji maszynowych i elektrycznych

, a także w eksploa-

tacji różnych typów statków,

−

stateczność początkowa i awaryjna, niezatapialność i wolna burta
statków,

28

−

właściwości manewrowe statków,

−

zagadnienia związane z ochroną przeciwpożarową, wykrywaniem

i gaszeniem pożarów, procedury prób ogniowych oraz inne sprawy

dotyczące bezpieczeństwa pożarowego na statkach,

− bezpieczna ewakuacja, poszukiwanie i ratowanie rozbitków na

morzu w przypadkach zagro

żenia lub wypadku morskiego,

−

pomiar pojemności statków.

• Tematy

związane z nawigacją i radiokomunikacją:

−

środki dla poprawy bezpieczeństwa nawigacji, wyznaczanie tras

żeglugowych systemów meldunkowych i kontroli ruchu (VTS),
wymagania i standardy dla pomocy nawigacyjnych i statkowych

urządzeń i systemów nawigacyjnych,

−

monitorowanie działania systemu GMDSS i innych spraw

związanych z radiokomunikacją morską, wyposażenie radiowe

statku i procedury operacyjne oraz ogólnoświatowe wymagania
w

zakresie morskiej służby poszukiwania i ratownictwa (SAR).

• Zagadnienia

związane ze szkoleniem, wydawaniem świadectw

i

pełnieniem wacht:

−

szkolenie, pełnienie wacht i procedury postępowania załóg statków
morskich, pilotów morskich, operatorów VTS oraz osób odpowie-

dzialnych za ochronę bezpieczeństwa statków, ruchomych platform
wiertniczych (MOU) i obiektów portowych,

−

świadectwa kwalifikacyjne marynarzy.

• Zagadnienia

związane z przeładunkiem towarów:

−

bezpieczny przeładunek i przewóz morzem stałych i ciekłych

ładunków masowych,

−

bezpieczny przeładunek i przewóz ładunków niebezpiecznych
w

opakowaniach, z uwzględnieniem zbiorników przenośnych,

towarów zjednostkowanych i innych jedno

stek transportu ładunków,

barek na barkowcach i kontenerów pośrednich dla ładunków
masowych (IBCs),

−

procedury awaryjne i środki bezpieczeństwa dla statków przewo-

żących towary niebezpieczne, pierwsza pomoc medyczna
w wypadkach z towarami niebezpiecznymi, zasady bezpiecznego
stosowania pestycydów na statkach,

−

bezpieczne rozmieszczanie i mocowanie ładunków oraz sprawy
bezpie

czeństwa i ochrony kontenerów,

−

współpraca statek-port w zakresie bezpieczeństwa i ochrony

bezpieczeństwa,

− transport transgraniczny szkodliwych odpadów.

29

2. Komitet Ochrony Środowiska Morskiego (MEPC):
2.1.

Tematy główne:

•

Z

achęcanie do wdrażania najwyższych, praktycznie możliwych

standardów w zakresie zapobiegania i kontroli zanieczyszczania morza
ze statków, zgodnie z postanowieniami rezolucji Zgromadzenia
A.500(XII), A.777(18) i A.900(21).

•

W

drażanie i ujednolicone interpretowanie postanowień Konwencji

MARPOL 73/78 wraz z Aneksem VI, Konwencji OPRC 1990,
Protokołu OPRC-HNS, Konwencji AFS i Konwencji BWM.

2.2.

Tematy szczegółowe:

•

I

mplementacja istniejących instrumentów traktatowych:

−

wdrażanie, egzekwowanie, poprawianie i ujednolicona interpretacja

wymagań Konwencji MARPOL 73/78 oraz związanych z nią

kodeksów, zaleceń i wytycznych, a także monitorowanie efektyw-

ności ich wdrożenia,

− wyznaczanie i ochrona obszarów specjalnych tworzonych zgodnie

z postanowieniami konwencji MARPOL 73/78,

−

raporty z badania wypadków skażeń środowiska morskiego składane

przez państwa członkowskie zgodnie z wymaganiami MSC/Circ.953

− MEPC/Circ. 372,

− sprawozdania p

aństw stron Konwencji MARPOL 73/78 w zakresie

wdrożeń obowiązkowych zgodnie z wymaganiami tej Konwencji
(MEPC/Circ.318),

−

zapobieganie zanieczyszczaniu powietrza przez statki i wdrożenie

Załącznika VI do Konwencji MARPOL 73/78,

− ocena chemikaliów przewidzianych do przewozu statkami i wy-

szczególnionych w Kodeksie IBC, którego stosowanie jest
obowiązkowe zgodnie z postanowieniami Załącznika II do
Konwencji MARPOL 73/78,

−

wdrożenie zharmonizowanego systemu nadzorów i certyfikacji

(HSSC) do MARPOL 73/78 oraz wdrożenie metody oceny stanu
technicznego statków (CAS),

−

wdrożenie Kodeksu ISM ze szczególnym uwzględnieniem skutecz-

ności zarządzania ochroną środowiska morskiego,

−

wdrożenie Kodeksu INF oraz tematy związane z materiałami

nuklearnymi i oceną zagrożeń występujących przy ich przewozie,

−

tematy związane ze stosowaniem szkodliwych farb w systemach
przeciwporostowych,

z uwzględnieniem wejścia w życie i wdrożenia

Konwencji AFS,

30

−

zagadnienia związane z urządzeniami odbiorczymi odpadów
w portach,

−

wdrażanie, egzekwowanie, nowelizowanie i ujednolicona interpre-

tacja postanowień Konwencji OPRC i Protokołu OPRC-HNS oraz

związanych z nim rezolucji Konferencji,

−

tematy związane z Konwencją i Protokołem 1973 dotyczącym
interwencji na pe

łnym morzu,

−

sprawy związane z przygotowaniem do wdrożenia Konwencji
BWM,

•

D

ziałalność legislacyjna:

− nowelizacja standardów projektowania, konstrukcji i eksploatacji

zbiornikowców ole

jowych i chemikaliowców, z uwzględnieniem

wyposażenia do zapobiegania zanieczyszczeniom,

−

analiza środków minimalizujących ryzyko przewozu szkodliwych
mikroorganizmów w wodach balastowych i w osadach zbiorników,

−

opracowanie środków zapobiegania zanieczyszczeniom morza przez

stałe substancje szkodliwe przewożone na masowcach,

− opracowa

nie środków zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń morza

przy recyklingu (złomowaniu) statków oraz środków zmniejsza-

jących zagrożenie życia ludzi przy pracach z nim związanych,

−

tematy związane z miejscami schronienia dla statków w niebez-

pieczeństwie, które powiązane są z ochroną środowiska morskiego,

−

opracowanie procedur FSA (Formalnej Oceny Bezpieczeństwa)

związanych z ochroną środowiska,

−

opracowanie środków zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń morza

z małych jednostek pływających,

− wyznaczanie i ochron

a obszarów morskich szczególnie wrażliwych

na zanieczyszczenia (PSSAs) zgodnie z postanowieniami rezolucji
Zgromadzenia A.927(22) i A.982(24).

•

W

spółpraca z innymi Komitetami IMO:

−

wytyczne i zadania dotyczące ochrony środowiska związane
z programami pomocy technicznej (wspólnie z TC),

− czynnik ludzki (wspólnie z MSC),
−

formalna ocena bezpieczeństwa (FSA wspólnie z MSC),

− program do

browolnych audytów państw członkowskich IMO

(wspólnie z MSC i TC).

•

W

spółpraca z ONZ:

−

współudział w działaniach UNCED i WSSD dotyczących zapobie-
gania zanieczyszczeniom z platform wydobywczych oleju i gazu,

31

−

działalność ekspertów GESAMP,

−

współpraca z odpowiednimi agendami ONZ i innymi organizacjami
międzynarodowymi w sprawach działań statutowych.

• Funkcje nadzorcze nad programami i projek

tami środowiskowymi IMO

(GloBallast, Marine Electronic Highway (MEH), PEMSEA, itp.).

3. Komitet Prawny (LEG).
3.1. Tematy główne:

•

E

wentualna nowelizacja Konwencji prawa morskiego w świetle

zaistniałych potrzeb i stosownie do wytycznych zawartych w rezo-
lucjach Zgromadzenia A.500(XII), A.777(18) i A.900(21).

•

M

onitorowanie wdrażania konwencji uchwalonych w wyniku prac

LEG,

•

N

adzór formalnoprawny spraw związanych z zadaniami IMO w świetle

Konwencji ONZ o prawie morza (UNCLOS).

•

P

romocja programów współpracy technicznej IMO w sprawach legislacji

morskiej.

•

Z

agadnienia prawne wynikające z prac innych organów IMO i zlecane

IMO przez inne organizacje.

•

K

oordynacja i współpraca z ONZ i jej agencjami w zakresie wspólnych

interesów prawnych.

•

Nadzór formalnoprawny inicjaty

w państw członkowskich i organizacji

pozarządowych w zakresie prawa morskiego.

3.2. Tematy szczegółowe:

•

Z

akończenie prac nad projektem Konwencji o usuwaniu wraków.

•

Monitorowanie prac Wspólnej Grupy Roboczej Ekspertów IMO
i

Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) w sprawie odszkodowań

z tytułu roszczeń za utratę zdrowia i śmierć marynarzy oraz za
porzucenie marynarzy przez armatorów.

•

Z

agadnienia prawne związane z Konwencją SUA 1988 i Protokołem do

tej konwencji z 1988 roku.

•

Z

agadnienia prawne związane z wyznaczaniem miejsc schronienia dla

statków.

•

M

ożliwości rozszerzonej nowelizacji konwencji i funduszu o odpo-

wiedzialności cywilnej za szkody spowodowane zanieczyszczeniami
olejowymi.

•

M

onitorowanie wdrożenia Konwencji HNS.

32

4. Komitet Ułatwień (FAL).
4.1. Temat

y główne:

•

Z

achęcanie do wdrażania środków mających na celu ułatwienia i szybki

obrót w mi

ędzynarodowym handlu morskim oraz zapobieganie

nieuzasadnionym opóźnieniom odpraw statków, osób i towarów.

•

P

romocja stosowania wzorów formularzy IMO FAL oraz wdrażanie

systemu elektro

nicznej wymiany informacji w załatwianiu formalności

związanych z odprawą statków, załogi, pasażerów i ładunku oraz
w operacjach porto

wych związanych ze statkami.

•

P

opieranie niezbędnych mechanizmów służących wypełnianiu zadań

komitetu i utr

zymywanie ścisłej współpracy w tym zakresie z innymi

organami IMO.

4.2. Tematy szczegółowe:

•

W

drażanie, interpretacja i udoskonalanie Konwencji o ułatwieniach

w

międzynarodowym transporcie morskim (FAL) z 1965 roku oraz jej

załączników.

•

D

ziałania w zakresie ułatwień w obrębie organizacji obejmujące:

−

działalność promocyjną prowadzoną wspólnie z rządami państw

członkowskich, państw stron Konwencji FAL i organizacjami
zainteresowanymi,

−

zagadnienia związane z upraszczaniem formularzy i certyfikatów.

•

W

drażanie ujednoliconego systemu elektronicznej wymiany informacji

związanych z wejściem, postojem i odprawą statków, osób i ładunków,

włączając pomoc dla krajów rozwijających się w zakresie odprawy

statków za pomocą środków elektronicznych.

•

W

eryfikacja składników konwencji, kodeksów i zaleceń pod kątem

ułatwień wprowadzonych przez inne organizacje.

•

R

ozważanie i formułowanie propozycji kompleksowego przeglądu

i nowelizacji Kon

wencji FAL i jej załączników, z uwzględnieniem

konieczności jej zharmonizowania z innymi podobnymi uregulowa-

niami międzynarodowymi.

•

F

ormalności związane z wejściem, postojem i wyjściem statków oraz

odprawą osób i ładunku.

•

Z

agadnienia dotyczące nielegalnych pasażerów.

•

M

etody postępowania w przypadkach stwierdzenia obecności pasażerów

z nieodpowiednimi dokumentami.

•

Z

agadnienia związane z ułatwieniami w pracach IMO nad wzmocnieniem

ochrony żeglugi.

•

Z

agadnienia związane z ułatwieniami w pracach IMO, mających na

celu zapobieganie aktom piractwa i zbrojnym napadom na statki.

33

•

K

westie ułatwień i procedury postępowań z osobami uratowanymi na

morzu.

•

Środki zapobiegania i eliminowania nielegalnego przewozu narkotyków.

•

T

ematy związane ze współpracą statek-port.

6. PODSTAWA PRAWNA OBOWIĄZYWANIA DOKUMENTÓW IMO
W POLSCE

Umowy międzynarodowe uchwalone pod auspicjami IMO obowiązują

z

tytułu ich ratyfikacji lub zatwierdzenia, zależnie od rangi danej umowy. Data

wej

ścia w życie określona jest najczęściej w samej umowie. Poprawki (zmiany

i

uzupełnienia) wprowadzane do umów międzynarodowych uchwalonych pod

auspicja

mi IMO wchodzą w życie w jeden z następujących sposobów:

•

po przyjęciu (np. w trybie ratyfikacji) przez ustaloną w umowie liczbę

państw z dodatkowym wymogiem (lub bez wymogu) posiadania przez te

państwa określonej wielkości floty (ten sposób sto su je się z reguły
w

przypadku poprawek do części prawno-traktatowej danej umowy),

•

w drodze milczącej akceptacji (tacit acceptance), tj. niewyrażenia zastrzeżenia

w określonym terminie przez ustaloną liczbę państw (stosuje się z reguły
w

przypadku poprawek do wymagań technicznych konwencji).

Umowy międzynarodowe oraz wprowadzone do nich zmiany podlegają
publikacji w Dzienniku Ustaw RP.

7. OŚRODEK DS. IMO PRZY PRS

Konwencja o IMCO weszła w życie w stosunku do Polski w dniu 13 marca

1961 r. (Dz. U. Nr 14, poz.74).

W celu prowadzenia w kraju spraw związanych

z

działalnością IMO i udziałem strony polskiej w jej pracach, ówczesny

Minister Żeglugi powołał z dniem 20 czerwca 1967 r. Ośrodek do spraw

IMCO, lokując go przy Polskim Rejestrze Statków. Ośrodek ten działa obecnie
na podstawie Regulaminu nadanego 2 lipca 1974 r. przez Ministra Handlu
Zagranicznego i Gospodarki Morskiej. W 1982 roku, w związku ze zmianą

nazwy Międzyrządowej Morskiej Organizacji Doradczej (IMCO) na Między-

narodową Organizację Morską (IMO), zmieniono też nazwę ośrodka na

„Ośrodek do spraw IMO”. W ramach nałożonych obowiązków zbiera on
i

przechowuje całą dokumentację prac organów IMO, przekazuje zaintereso-

wanym kopie odpowiednich dokumentów, opracowuje opinie dotyczące

34

ko

nieczności wprowadzenia w życie uchwał i zaleceń IMO, przygotowuje

materiały merytoryczne dla delegacji Polski na sesje organów IMO oraz
informuje zainteresowane instytucje i jednostki organizacyjne o zagadnieniach
rozpatrywanych przez IMO, jak również o przygotowywanych i przewidy-
w

anych do podjęcia przez tę organizację. Ośrodek prowadzi merytoryczną

działalność poprzez sekcje specjalistyczne, stanowiące odpowiednik komitetów
i pod

komitetów IMO wymienionych w poprzednich rozdziałach. Zadaniem

sekcji jest analizowanie tematów rozpatrywanych na sesjach organów IMO,
przygotowywanie merytorycznego stanowiska strony polskiej oraz opracowy-
wanie wniosków dotyczących podjętych przez IMO uchwał. W skład

specjalistycznych sekcji ośrodka wchodzą osoby wyznaczone imiennie przez

kierowników urzędów, instytucji i przedsiębiorstw gospodarki morskiej jako

ich pełnomocnicy. Ponadto, w pracach sekcji biorą udział specjaliści zaproszeni

do współpracy przez Prezesa Zarządu Polskiego Rejestru Statków S. A.

Przewodniczący sekcji jest wybierany co 2 lata głosami członków sekcji.

Sekretarzem sekcji jest wyznaczony pracownik ośrodka.

Obecnie w ośrodku działają następujące sekcje:

1.

Ds. Bezpieczeństwa Żeglugi (NAV).

2. Ds. Konstrukcji i Wypo

sażenia Statku (DE).

3.

Ds. Ładunków Masowych Cieczy i Gazów Przewożonych Luzem (BLG).

4.

Ds. Ochrony Przeciwpożarowej (FP).

5.

Ds. Przewozu Towarów Niebezpiecznych, Ładunków Stałych i Kontenerów
(DSC).

6.

Ds. Radiokomunikacji oraz Poszukiwań i Ratownictwa (COMSAR).

7.

Ds. Stateczności i Linii Ładunkowych oraz Bezpieczeństwa Statków
Rybackich (SLF).

8.

Ds. Szkolenia Zawodowego i Obowiązków Wachtowych (STW).

9.

Ds. Wdrażania Konwencji (FSI).

10.

Ochrony Środowiska Morskiego (MEPC).

11. Prawna (LEG).
W miarę potrzeby powoływane są także grupy robocze i zespoły specjalistów
do przygotowywania okre

ślonych opracowań.

W ośrodku nie ma sekcji będącej odpowiednikiem Komitetu Ułatwień
(FAL), po

nieważ od 1998 r. problematyką działalności tego komitetu zajmuje

się w kraju bezpośrednio ministerstwo właściwe do spraw portów morskich,
a zebrania przedstawicieli instytucji i

przedsiębiorstw zainteresowanych tą

tematyką odbywają się w Warszawie.

35

LITERATURA

1.

Informator o działalności IMO, Polski Rejestr Statków, Ośrodek ds. Międzynarodowej

Organizacji Morskiej, Gdańsk 2006.

INTERNATIONAL MARITIME ORGANISATION - TASKS, STRUCTURE,

METHODS OF WORK, ACHIEVEMENTS AND CURRENT COALS

(Summary)

Paper describes structure and methods of work of the International Maritime Organisation
(IMO), types of documents prepared by IMO and programmes of work of its committees to
2010. It includes list of conventions and codes drawn up by this organisation and basic
information about Centre for IMO Affairs at Polski Rejestr Statków S.A.