Rozumienie literatury w badaniach kulturowych
Badania kulturowe różnią się od pozostałych szkół teoretycznoliterackich tym, że nie mają sprecyzowanego przedmiotu badań, ani nie wypracowały wyraźnej metody badań. Nie są również związane z żadna narodowością, ponieważ początki to Ameryka (Szkoła Frankfurcka: Adorno i Horkheimer, którzy wydali Dialektykę oświecenia – w książce dokonali analizy kultury masowej, pierwsze analizy reklam, charakterystyka kultury jako mechanizmu opartego na władzy rozumu.) Lata 50 – to Anglia (Williams i Hoggart – zajmują się sztuką popularną dotychczas wykluczoną z obszaru krytyki literackiej). Francja (mitologie Barthesa, M. Foucault ze swoją koncepcją władzy, dyskursu, panoptyzmu). Lata 60 stabilizacja badań kulturowych – Polska (Anna Burzyńska i jej zwrot narratywistyczny, pragmatystyczny i etyczno-polityczny)
Przed wszystkim badania kulturowe zmieniają sposób patrzenia na literaturę. Przestaje ona być najważniejsza i traci swoją uprzywilejowaną pozycję. Nie ma też dotychczasowej autonomii, ponieważ wszystkie dziedziny w badaniach kulturowych są ze sobą ściśle powiązane. Przedmiotem badań nie jest bowiem literatura jako taka, lecz szeroko rozumiana kultura. Zamiast zajmować się wyłącznie tekstami literackimi, badania kulturowe za przedmiot analizy obierają to wszystko, co daje się badać w przestrzeni kultury: literaturę popularną, , teksty muzyki rozrywkowej, turystykę, mecze piłki nożnej, reklamy, pornografię, robienie zakupów itp. Badania kulturowe dokonują istotnego zwrotu w myśleniu o literaturze i burzą anachroniczny mit wyjątkowej pozycji tekstów literackich. Dzieje się tak dlatego, że znaczenia estetyczne nie dokonują się w kulturowej próżni ale są społecznie zdeterminowane. Rozszerzają pojęcie lektury, które dotyczyć ma nie tylko tekstów literackich, lecz wszystkich praktyk symbolicznych, mających wpływ na to jak przedstawiamy sobie rzeczywistość. Lektura to wszystkie zjawiska kultury zarówno reklama Malboro jak i czytanie arcydzieła. Dzieki różnorodności badacz może pokazać rozmaite sposoby konstrukcji znaczenia funkcjonującego w danej kulturze. Czytanie to sposób orientowania się w świecie, w którym żyjemy. Badanie literatury więc jest równoznaczne z badaniem kultury – a przez to nie neutralnym zajęciem a interwencją polityczną. Elementarne pytania do tekstu według S. Greenblatta nie dotyczą samego dzieła, tylko jego związków z kontekstem kulturowym (wartościami wpisanymi w tekst i uznawanymi przez jego czytelników, instytucjami społecznymi, symbolami). Badacz twierdzi, że teksty literackie nie odsyłają do zewnętrznej kultury tylko same w sobie są tekstami kulturowymi, ponieważ wchłonęły w siebie konteksty społeczne i wartości. Teksty literackie to teksty kultury – nie mówią nic o kulturze bo nią po prostu są.
Kultura, to system praktyk symbolicznych zakorzenionych w określonej ideologii i opartej na wymianie.
Z badań kulturowych wypływa przekonanie, że podmiot jest konstruowany przez ideologię, utożsamianą z kulturą. Dlatego badanie literatury będzie również interwencja polityczną. Nic nie jest wolne od ideologii również tekst literacki. Interpretacja jest ujawnieniem tej ideologii i wskazaniem na szerszy kontekst, który ową ideologię uzasadnia. Literatura nie jest już zbiorem autonomicznych tekstów, a jedną z wielu praktyk symbolicznych poddaną produkcji i kontroli.
Sens w kulturze nie jest czymś co należy odkryć w świecie, nie jest wpisany w teksty. Sens jest produktem praktyki społecznej, wielu ścierających się praktyk, ma charakter dyskursywny.
Literatura nie jest zbiorem autonomicznych tekstów, ani ekspresją prywatnej osobowości czy naśladowanie rzeczywistości. Jest jedna z wielu praktyk symbolicznych poddanych społecznym regułom produkcji i kontroli (Foucault – władza, dyscyplina)
Autor i czytelnik nie są jednostkami z krwi i kości, lecz spełniają jedynie określone funkcje dyskursywne (Foucault- dyskurs zbiór wypowiedzi określające podmiot i status rzeczywistości. Rzeczywistość istnieje jako wypadkowa różnych wypowiedzi na jej temat. Dyskurs produkuje dyscypliny wiedzy jak również kontroluje ich przedmioty. Dyskur to podstawowy warunek konstruowania tożsamości, nigdy nie jest neutralny światopoglądowo. Jednostka staje się podmiotem gdy przejmuje jako własne reguły danego dyskursu= ideologię). Oznacza to, że zajmują miejsce wyznaczone przez nadrzędną wobec nich ideologię (Adorno), władzę (Foucault:
władza to efekt działań zinstytucjonalizowanych dyskursów ustanawiających podmiot. Władza istnieje w dyskursach, nikt jej nie ma w całości, jest anonimowa, rozproszona),
lub strukturę społeczną (Bourdieu- jego koncepcja- pojęcie:
habitus – uspołeczniona subiektywność, zbiór definicji przyjętej przez jednostkę określający jej postrzeganie rzeczywistości. To co zostało w nas wytworzone przez społeczeństwo – dzięki temu jednostka może radzić sobie w rozmaitych sytuacjach).
Autor i czytelnik zostają wezwani do swoich ról nie przez swoje prywatne upodobania, lecz przez panujące ideologie oraz sposoby kulturowego usytuowania: płeć, przynależność klasowa, etniczna.
Każdy tekst jest zideologizowany, to znaczy każdy kryje w sobie zbór wyobrażeń na temat świata i określa stosunek jednostki do jej własnego życia
Interpretacja, która dotyczy wszelkich rodzajów tekstów i wypowiedzi (językowych obrazowych, wziętych życia codziennego) jest ujawnianiem tych założeń i umieszczeniem ich w szerszym kontekście kulturowym.
Badanie literatury to interwencja polityczna, nie ma mowy o bezinteresowności czy obiektywizmie, ponieważ podmiot złapany jest w pułapkę władzy, ideologii itp. Dyskurs wpływa na rzeczywistość, powodując, że przy jej badaniu podmiot ulega mitotwórstwo, fikcjonalizacji.
Przydatna reszta nie dotycząca rozumienia literatury:
Początków jednego z najbardziej wpływowych nurtów w krajach anglosaskich szukac należy w Anglii, w końcu lat 50 – Raymond Williams, Richard Hoggart, przesiąknięci marksizmem, opublikowali swe książki dot. Społeczeństwa kultury, literatury. Punktem wyjścia było dowartościowanie kultury robotniczej w Anglii; obydwoje negatywnie odnosili się do obowiązujących wówczas poglądów F. R. Leavisa, który usankcjonował kanon tradycyjnej kultury angielskiej ( wyłączając z tego pisarzy zbyt nowoczesnych), wykluczając z tego inne formy sztuki.
Od lat 70 stosowano do badań metodę hegemonii czyli Ideologiczny wpływ jednej teorii podporządkowywał sobie inną klasę, nie za pomocą siły lecz kompromisu. Wiążało się to z posiadaniem kapitałów w nowoczesnym świcie, w postaci mediów , a hegemonia objawiała się na poziomie kultury popularnej. Badania kulturowe w Anglii swoim gł.punktem badan ustanowiły kwestie polityczne i klasowe.
Rolland Barthes skupił się na skrupulatnej analizie ideologicznej życia codziennego we Francji [ gazety , kino, reklama, itd.] i odsłanianiu mechanizmów , dzięki którym to co historyczne zostaje uznane za naturalne przez kulturę mieszczańską. Pomieszanie natury z historią Barthes uznał za współczesny przejaw mitotwórstwa, mistyfikacji.
M. Foulcaut , który dowodził, że nowoczesna kultura zachodnia powstała wskutek instytucjonalizowania technik dyscyplinujących , zrodzonych w więzieniach, innych obecnych w najdrobniejszych sektorach życia. Jednostka zostaje poddana dyscyplinującym mechanizmom władzy państwowej, kt. wpływa nie tylko na swobodę mówienia, myślenia ale tez na to kim można być. Podmiot jest już w swej definicji ujarzmiony, przez instytucje kontroli i dyscypliny. Analiza zmierza więc do odsłonięcia owych mechanizmów ujarzmiania jednostki, przekształcania jej w podmiot polityczny. Według niego kultura jest miejscem konfliktu między władzą a jednostką, która by przetrwać musi zostać ujarzmiona. Podmiot jest funkcją władzy. Kultura jest również efektem zderzających się ze sobą praktyk dyskursywnych.