OLSZTYŃSKA WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA

im. Prof. Tadeusza Kotarbińskiego w Olsztynie

WYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNO - SPOŁECZNYCH

Studia podyplomowe w specjalności:

Zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy

Walenty Magierski

Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracownika ochrony w centrum handlowym

Praca dyplomowa wykonana

pod kierunkiem

dra inż. Andrzeja Skonieczka

_________________________________________________________________

Olsztyn 2009

Spis treści

Wprowadzenie………………………………………………………………………....3

1. Ryzyko zawodowe w przedsiębiorstwie.........................................................................4

1.1. Istota ryzyka zawodowego i pojęcia z nim związane.....................................................4

1.2 Kultura bezpieczeństwa pracy w przedsiębiorstwie........................................................7

1.3. Monotonia i stres, jako czynniki ryzyka zawodowego...................................................7

1.4. Podstawy prawne oceny ryzyka zawodowego................................................................8

1.5. Przebieg oceny ryzyka zawodowego............................................................................10

2. Metody oceny ryzyka zawodowego..............................................................................16

2.1. Zasady wyboru metody.................................................................................................16

2.2. Metoda drzewa błędów.................................................................................................17

2.3 Matryca ryzyka (wg normy Pn-N-18002)....................................................................19

2.4. PHA...............................................................................................................................22

2.5. Metoda Risk Score........................................................................................................24

3. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracownika ochrony.................................26

3.1 Charakterystyka stanowiska pracy................................................................................26

3.2. Identyfikacja zagrożeń i szacunkowa ocena ryzyka zawodowego...............................28

3.3. Analiza uzyskanych wyników i wnioski.......................................................................32

Piśmiennictwo...............................................................................................................33

Wykaz tabel i rysunków................................................................................................34

• Wprowadzenie

W różnych obszarach działania człowiekowi towarzyszy ryzyko i ma ono najczęściej wydźwięk negatywny, ponieważ wiąże się z możliwością wystąpienia strat. Ryzyko jest akceptowane dla osiągnięcia zamierzonych celów. Praca zawodowa także może wiązać się z ryzykiem. Środowisko pracy również jest źródłem wielu czynników, których oddziaływanie może spowodować niekorzystne skutki zdrowotne dla pracowników. W każdym zakładzie pracy zatrudnieni podejmują wiele różnych decyzji, mniej lub bardziej bezpiecznych. Rodzaj podjętej decyzji zależy od stopnia pewności, z jaką może zostać osiągnięty cel lub wynik działania. Przy absolutnej pewności, że założony wynik zostanie osiągnięty decyzja o przystąpieniu do tego działania może być uznana za bezpieczną. Jeżeli zaś osiągnięcie określonego wyniku jest jedynie prawdopodobne, to podjęcie tego działania będzie także ryzykowne.

Konieczność bezpośredniego reagowania na wszystkie zagrożenia w środowisku pracy sprawia, że rola ryzyka zawodowego w systemie zarządzania rośnie szybko i nabiera znaczenia.

W pracy dyplomowej zawarłem przegląd aktów prawnych dotyczących pracy i problematyki oceny ryzyka zawodowego, przebieg samego procesu oceny oraz prezentację wybranych metod ( Risk Score, PHA, matryca ryzyka wg normy P-N-18002, metoda drzewa błędów). Zwieńczeniem pracy jest ocena ryzyka zawodowego pracownika ochrony w centrum handlowym.

Opracowanie ma na celu zebranie informacji na temat ryzyka zawodowego pracownika wykonującego usługę ochrony, realizowaną przez firmę koncesjonowaną oraz opis i określenie tego ryzyka.

1.Ryzyko zawodowe w przedsiębiorstwie.

1.1.Istota ryzyka zawodowego i podstawowe pojęcia z nim związane.

Przepisy prawne nakazują pracodawcy identyfikować zagrożenia, oceniać związane z nimi ryzyko zawodowe, ograniczać je, lub jeżeli to możliwe, eliminować oraz dokumentować i informować o poziomie ryzyka pracowników. Czym zatem jest ryzyko zawodowe? Zgodnie z Polską Normą PN-N-18002:2000 i Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U.2003.169.1650) pojęcie ryzyka zawodowego definiuje się jako prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobie wykonywania pracy.[1]

Ryzyko zawodowe określa potencjalne następstwa zagrożeń występujących w środowisku pracy, które wiążą się z pracą wykonywaną na określonym stanowisku pracy i w określonych warunkach, zdeterminowanych głównie przez warunki środowiska materialnego pracy, stosowaną technologię, wyposażenie techniczne, warunki przestrzeni roboczej i organizację pracy. Wielkość ryzyka określana jest jako iloczyn skutków zagrożenia i prawdopodobieństwa ich wystąpienia, według następującej reguły:

wielkość skutków wielkość RYZYKO niebezpiecznego X prawdopodobieństwa wydarzenia wystąpienia skutków niebezpiecznego wydarzenia

Podjęcie oceny ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą jest niezbędne do określenia działań prewencyjnych oraz przedstawienia pracownikowi narażonemu na to ryzyko informacji o tym, co mu grozi i jak może się przed tym ustrzec. Nawet gdyby informowany o ryzyku miał z pracy zrezygnować informacja taka jest obowiązkowym elementem skutecznej prewencji wypadkowej w przedsiębiorstwie.

Celem oceny ryzyka zawodowego jest umożliwienie pracodawcy podjęcie odpowiednich kroków zapewniających bezpieczeństwo i higienę pracy zatrudnionym w przedsiębiorstwie pracownikom. Ocena ryzyka zawodowego pomaga ograniczyć ujemne skutki oddziaływania zagrożeń na ludzi i środowisko w związku z wykonywaną pracą. Przyczynia się również do podniesienia konkurencyjności przedsiębiorstwa i prawidłowego jego funkcjonowania.[2]

Szczególnie ważna jest popularyzacja problematyki bezpieczeństwa i ochrony zdrowia człowieka wśród pracodawców i załóg przedsiębiorstw w dążeniu do kształtowania optymalnych warunków w zakładach pracy. Chodzi tu przede wszystkim o udostępnienie pracodawcom jasnych i zwięzłych informacji motywujących ich do podejmowania działań na rzecz warunków pracy.

Do podstawowych pojęć związanych z ryzykiem zawodowym między innymi należą: zagrożenie, analiza ryzyka, wypadkowość, zdarzenie wypadkowe, zdarzenie potencjalnie wypadkowe, wypadek przy pracy (zbiorowy, śmiertelny, ciężki, lekki), choroby zawodowe.

Zagrożenie - stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę w wyniku wzajemnego oddziaływania środowiska pracy i człowieka. Jest to każda sytuacja lub zdarzenie, które mogą doprowadzić do utraty życia lub zdrowia pracowników, uszkodzenia lub zniszczenia mienia, obiektów technicznych, czy też środowiska naturalnego.

Analiza ryzyka - badanie ryzyka obejmujące określenie charakterystyki obiektu, identyfikację zagrożeń i szacowanie ryzyka.

Wypadkowość - suma wypadków zarejestrowanych w określonym miejscu zaistniałych w określonym przedziale czasowym.

Zdarzenie wypadkowe - zdarzenie nagłe, niezamierzone i poprzedzone wystąpieniem zagrożenia, które może doprowadzić do urazu pracownika. Można je podzielić na zdarzenia potencjalnie wypadkowe i wypadki.

Zdarzenia potencjalnie wypadkowe - zdarzenia nagłe, niezamierzone i poprzedzone wystąpieniem zagrożenia, nie powodujące żadnego urazu fizycznego, często tylko wskutek szczęśliwego zbiegu okoliczności.

Wypadek - zdarzenia nagłe, niespodziewane i nieplanowane, powodujące uraz pracownika, które powstało w wyniku niebezpiecznego oddziaływania środowiska pracy i człowieka. By mogło dojść do wypadku, muszą być spełnione następujące czynniki: zagrożenie musi posiadać odpowiedni potencjał energetyczny, w strefie oddziaływania zagrożenia musi znajdować się człowiek oraz musi zaistnieć czynnik inicjujący wyzwolenie się energii.

Wypadek przy pracy - jest to rodzaj wypadku, do zaistnienia którego muszą być spełnione aż cztery kryteria: zdarzenie nagłe powstałe w trakcie jednej zmiany roboczej, musi być wywołane przyczyną zewnętrzną nie wynikającą z ukrytej wady lub choroby pracownika, pozostaje w ścisłym związku z wykonywaną pracą i powoduje niezdolność do pracy, uszczerbek na zdrowiu lub nawet śmierć.

Wypadek zbiorowy - wypadek, któremu wskutek jednego, tego samego zdarzenia uległy dwie lub więcej osób.

Wypadek śmiertelny - wypadek, wskutek którego nastąpiła śmierć na miejscu lub w okresie sześciu miesięcy od zdarzenia.

Wypadek ciężki - wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, np. utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia lub inne uszkodzenie ciała, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, trwała, całkowita lub znaczna niezdolność do pracy w zawodzie, albo trwałe zniekształcenie lub zeszpecenie ciała.

Wypadek lekki - wypadek, który w ostateczności (po odbyciu stosownego leczenia, odpowiedniej rehabilitacji) nie powoduje ciężkiego i trwałego uszkodzenia ciała, całkowitej lub znacznej niezdolności do pracy w zawodzie lub innych skutków wymienionych w definicji wypadku ciężkiego.

Choroby zawodowe - różnorodne zmiany chorobowe czynnościowe i organiczne powstałe w rezultacie znacznej i najczęściej długotrwałej ekspozycji zawodowej na ściśle określony czynnik szkodliwy środowiska pracy. W Polsce chorobą zawodową może być każda choroba określona w wykazie chorób zawodowych, jeżeli została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy.

Ryzyko - to możliwość pojawienia się strat dóbr szczególnie chronionych w wyniku zdarzeń niepożądanych, które mogą powstać w rozpatrywanym fragmencie systemu człowiek - technika - otoczenie w określonym przedziale czasu. Przyjmując, że dobrem szczególnie chronionym jest życie i zdrowie człowieka, definicja ta wiąże pojęcie zagrożenia bezpieczeństwa z pojęciem ryzyka poprzez kategorię ekonomiczną, jaką jest pojęcie straty. W procesie pracy ryzyko dotyczy bezpieczeństwa, zdrowia i środowiska. Dla potrzeb oceny ryzyka zawodowego decydujące znaczenie ze względu na wielkość ekspozycji i czas wystąpienia skutków mają dwie kategorie ryzyka, tj. ryzyko zagrożenia bezpieczeństwa i ryzyko narażenia zdrowia.

Ocena ryzyka - oznacza przetworzenie informacji o zagrożeniach i narażeniach w celu porównania ocenianego poziomu ryzyka z kryteriami akceptacji ryzyka i określenie kolejności działań redukujących ryzyko. Ocena jest procesem, który ma dać odpowiedź na pytanie: jaki zakres ryzyka może być zaakceptowany.

1.2.Kultura bezpieczeństwa pracy w przedsiębiorstwie

Koncepcja kultury bezpieczeństwa pracy w przedsiębiorstwie w literaturze przedmiotu pojawiła się w latach 90-tych ub. wieku. Jednak już w latach 20-tych XX w. zauważono, że zakład pracy jest organizacją społeczną, która wykształca własne normy, wartości i sposoby postępowania. W latach 80-tych XX w. zaczęto badania przedsiębiorstw traktując je jako organizacje posiadające własną, specyficzną dla siebie kulturę. Pojęcie „kultura bezpieczeństwa” po raz pierwszy użyte zostało w raporcie komisji powołanej po katastrofie w Czarnobylu. Termin ten coraz częściej pojawia się w opracowaniach dotyczących zagadnień bezpieczeństwa i higieny pracy w przedsiębiorstwach.[3]

W Heath E Satery Executive (HSE), angielskim instytucie zajmującym się problematyką bezpieczeństwa pracy przyjęto, iż kultura bezpieczeństwa w przedsiębiorstwie jest czynnikiem indywidualnych i grupowych wartości, postaw, postrzegania, kompetencji i wzorów zachowań oraz stylu i jakości zarządzania bezpieczeństwem w tej organizacji.

Przedsiębiorstwo, które ma wysoką kulturę bezpieczeństwa charakteryzuje „komunikacja” oparta na wzajemnym, dzielonym postrzeganiu wartości bezpieczeństwa oraz zaufanie w skuteczność środków prewencyjnych.

Kultura bezpieczeństwa w tych organizacjach jest kształtowana w ramach zintegrowanej polityki jakości, w której jednym z głównych elementów składowych jest bezpieczeństwo i higiena pracy, pojmowane także w kategorii ekonomicznej.

1.3.Monotonia i stres jako czynniki ryzyka zawodowego.

Monotonia definiowana jako powolnie rozwijający się stan zredukowanej aktywności jest jednym z uciążliwych czynników pracy. Głównymi czynnikami powstawania monotonii, obok bezczynności jest długotrwałe wykonywanie czynności jednostajnych (tzw. czynności powtarzalne). Skutkami monotonii jest niedociążenie emocjonalne (zmniejszenie sprawności, zmęczenie, zwiększenie ilości popełnianych błędów) oraz dolegliwości układu mięśniowo-szkieletowego, wynikające z wykonywania czynności jednostajnych.[4]

Według Hansa Selyego, lekarza, który wprowadził pojęcie stresu do nauki, stres jest reakcją organizmu w postaci mobilizacji energii do pokonywania różnorodnych przeszkód, barier, wymagań (nazywanych stresorami). Występuje bez względu na to czy mobilizacji tej towarzyszą przyjemne czy przykre odczucia. Jest to reakcja niespecyficzna tzn. jej rodzaj nie zależy od rodzaju czynnika, jaki ją wywołuje. Reakcja stresowa nie jest więc, wbrew powszechnej opinii, wynikiem jedynie takich sytuacji, które dana osoba postrzega jako zagrożenie. Co do zasady stres jest więc potrzebny do życia spełnia rolę przystosowawczą, umożliwiając wykonywanie codziennych, rutynowych zadań oraz pozwala radzić sobie z napotykanymi trudnościami. Szkodliwy staje się dopiero wówczas, kiedy pojawiające się wymagania przekraczają poziom możliwości adaptacyjnych konkretnego człowieka, czyli wtedy, gdy zadania, z którymi osoba się mierzy, są dla niej zbyt trudne, jest ich zbyt dużo lub pojawiają się zbyt często. W przypadku pojawienia się dysproporcji między wymaganiami a możliwościami jednostki, organizm zaczyna funkcjonować w stanie ciągłej mobilizacji, a więc stałego pobudzenia fizjologicznego. Brak możliwości zregenerowania się powoduje wyczerpanie prowadzące do choroby lub śmierci.[5]

Największy poziom stresu zawodowego występuje wówczas gdy pracownik w warunkach niewielkiego realnego wpływu na pracę musi sprostać dużym wymaganiom, nie mając jednocześnie zapewnionego wystarczającego wsparcia ze strony organizacji. Badania empiryczne wykazały istnienie liniowych związków między wymaganiami, kontrolą i wsparciem, a poziomem stresu zawodowego i zdrowiem pracowników.[5] Zarówno monotonia jak i stres są istotnymi, uciążliwymi czynnikami w pracy pracowników ochrony i w określonych warunkach mogą być traktowane jako elementy zagrożeń zawodowych. Są niewątpliwie trudne do zmierzenia i w praktyce oceny ryzyka może występować ich przeszacowanie lub (częściej) niedoszacowanie.

• 1.4. Podstawy prawne dotyczące oceny ryzyka zawodowego.

Do najważniejszych wymagań prawnych w zakresie oceny ryzyka zawodowego w przedsiębiorstwie należą m.in.:

1) Dyrektywa Ramowa Nr 89/391/EEC o wprowadzeniu środków w celu zwiększenia bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy, która zawiera zapis o obowiązku oceny ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą oraz zalecenie wykorzystania tej oceny przy podejmowaniu działań dotyczących zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników;

2) Dyrektywa Nr 92/104/EEC o wprowadzeniu minimalnych wymagań w zakresie poprawy bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników odkrywkowego i podziemnego przemysłu wydobywczego, która zawiera zapis, że zagrożenia, na które narażeni są pracownicy w miejscu pracy muszą być zidentyfikowane i ocenione;

3) Konwencja MOP Nr 176 dotycząca bezpieczeństwa i zdrowia w kopalniach, która zawiera zapis o obowiązku wyeliminowania ryzyka, kontrolowania ryzyka u źródła i minimalizowania ryzyka dostępnymi środkami;

4) Kodeks pracy wprowadzający w art. 226 zapis o obowiązku informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami;

5) Prawo geologiczne i górnicze wprowadzające zapis o obowiązku unikania ryzyka, oceny ryzyka, którego nie można uniknąć oraz zapobiegania ryzyku u źródła;

6) Polska Norma PN-N-18002:2000. Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego, która dostarcza ogólnych zasad do przeprowadzenia oceny, przebieg oceny, przykładowe metody oceny;

7) Polska Norma PN-EN-1050:1999. Maszyny. Bezpieczeństwo. Zasady oceny ryzyka, która dostarcza wytycznych w zakresie dokonywania oceny ryzyka związanego z użytkowaniem maszyn, charakteryzując m.in. metody identyfikacji zagrożeń, szacowania ryzyka, oceny ryzyka oraz rodzaje dokumentacji niezbędnej do weryfikacji procesu oceny ryzyka;

8) Rozporządzenie Rady Ministrów z dn. 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy wprowadzające w zakres działania służb bhp obowiązek dokonywania oceny ryzyka zawodowego, które wiąże się z wykonywaną pracą oraz bieżące informowanie o stwierdzonych zagrożeniach zawodowych wraz z wnioskami zmierzającymi do usunięcia tych zagrożeń;

9) Ustawa z dn. 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy zwiększająca zakres działania służby medycyny pracy o obowiązek rozpoznawania i oceny ryzyka zawodowego w środowisku pracy oraz informowanie pracodawców i pracujących o możliwości wystąpienia niekorzystnych skutków zdrowotnych będących jego następstwem;

10) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dn. 28 maja 1996r. w sprawie szczegółowych zasad szkolenia w dziedzinie bhp;

11) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997r. (z poźn. zm.) w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy;

12) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 2 marca 2007r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, który m.in. wskazuje, że dokument potwierdzający dokonanie oceny ryzyka zawodowego powinien uwzględniać w szczególności:

1. opis ocenianego stanowiska pracy, w tym wyszczególnienie:

1. stosowanych maszyn narzędzi i materiałów

2. wykonywanych zadań

3. występujących na stanowisku niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych czynników środowiska pracy,

4. stosowanych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej

5. osób pracujących na tym stanowisku,

2. wyniki przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego dla każdego z czynników środowiska pracy oraz niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko,

3. datę przeprowadzonej oceny oraz osoby dokonujące oceny.

• 1.5.Przebieg oceny ryzyka zawodowego

Oceny ryzyka zawodowego należy dokonać zawsze, gdy zaistnieje jedna z poniższych okoliczności:

1. utworzono nowe stanowisko pracy,

2. wprowadzono zmiany na istniejącym już stanowisku,

3. zmieniono przepisy dotyczące dopuszczalnego poziomu czynników środowiska pracy, oceny ryzyka zawodowego itp.,

4. wprowadzono zmiany związane z używaniem stosowanych w przedsiębiorstwie środków ochrony indywidualnej,

5. na terenie zakładu pracy pracownicy firm zewnętrznych wykonują roboty zagrażające pracownikom tego przedsiębiorstwa. [2]

Obowiązek zapewnienia prawidłowego przebiegu oceny ryzyka zawodowego jest zadaniem pracodawcy i on zapewnić powinien na ten cel niezbędne zasoby finansowe rzeczowe i ludzkie. Ocenę ryzyka zawodowego przeprowadza zespół, w skład którego mogą wchodzić: pracodawca, wyznaczeni przez pracodawcę pracownicy, a także eksperci spoza zakładu pracy. Zespół ten powinien posiadać wiedzę z zakresu oceny ryzyka zawodowego, identyfikacji zagrożeń oraz umiejętność oceny szkodliwych następstw, zagrożeń i formułowania wniosków pokontrolnych a także określania działań zapobiegawczych.

Ocena ryzyka zawodowego wchodzi w zakres kompleksowego zarządzania ryzykiem zawodowym. Zarządzanie ryzykiem obejmuje analizę ryzyka zawodowego, ocenę tego ryzyka, określenie dopuszczalności ryzyka i ograniczanie lub eliminowanie tego ryzyka. W praktyce stosowane są różne metody oceny ryzyka zawodowego, jednak wszystkie działają według tego samego sposobu postępowania. Podstawowe zasady wykonywania oceny ryzyka zawodowego zawiera Polska Norma PN-N-18002:2000. Nie jest to norma do obowiązkowego stosowania, ale może stanowić podstawę do właściwego podejścia do zagadnienia i procesu oceny ryzyka zawodowego. Jednak sposób opracowania karty oceny ryzyka zawodowego leży w gestii pracodawcy i nie jest określony w przepisach. Rys. 1 przedstawia algorytm postępowania podczas wykonywania oceny ryzyka zawodowego.

Rys. 1Algorytm oceny ryzyka zawodowego

Słomka A.2005.Ryzyko zawodowe w budownictwie[1].

Krok 1

Pierwszym etapem oceny ryzyka zawodowego jest określenie charakterystyki stanowiska pracy i wykonywanej pracy, tzn. określenie czynników występujących w pracy. W charakterystyce stanowiska pracy uwzględnić należy fazę użytkowania, usytuowanie, zakres wykonywanych czynności, poziom wykształcenia i doświadczenia zawodowego, dotychczas określone niedogodności, a także inne osoby, które mogą być narażone na ryzyko. Ponadto należy wykorzystać informacje dotyczące:

1. lokalizacji stanowiska pracy i realizowanych na nim zadań,

2. osób pracujących na tym stanowisku, ze szczególnym uwzględnieniem tych, które mogą być szczególnie podatne na oddziaływanie zagrożeń np. kobiet w ciąży, młodocianych lub niepełnosprawnych,

3. stosowanych środków pracy, materiałów i realizowanych operacji technologicznych,

4. wykonywanych czynności oraz sposobu i czasu ich wykonywania przez pracujące na stanowisku osoby,

5. zagrożeń, które już zostały zidentyfikowane i ich źródeł,

6. możliwych skutków występujących zagrożeń,

7. stosowanych środków ochronnych,

8. wypadków, chorób zawodowych oraz innych niepożądanych zdarzeń związanych z warunkami pracy,

9. wymagań przepisów prawnych i norm, odnoszących się do analizowanego stanowiska.

Po zebraniu tych informacji osoba lub zespół dokonujący oceny ryzyka zawodowego jest w stanie określić czynniki występujące na stanowisku pracy, które mogą powodować potencjalne zagrożenia, np.:

1. jonizacja powietrza,

2. promieniowania,

3. pole elektrostatyczne i elektryczność statyczną,

4. pole elektromagnetyczne,

5. pyły, aerozole,

6. obciążenia psychiczne,

7. położenie stanowiska pracy w stosunku do powierzchni podłogi,

8. pozycja pracownika podczas pracy,

9. lokalizacja stanowiska pracy,

10. stosowane środki pracy, materiały i operacje technologiczne,

11. ograniczone przestrzenie,

12. powierzchnie stanowisk pracy,

13. ostre krawędzie, ostrza, wystające elementy, chropowatość urządzeń i narzędzi,

14. poruszające się mechanizmy,

15. ruchome elementy maszyn,

16. temperatura powietrza na stanowisku pracy oraz elementów maszyn i urządzeń,

17. ciśnienie,

18. hałas,

19. drgania.

Źródłami powyższych informacji mogą być:

1)dane techniczne o stosowanych na stanowisku maszynach i urządzeniach,

2) dokumentacja techniczno-ruchowa,

3) wyniki pomiarów czynników szkodliwych i/lub niebezpiecznych, a także uciążliwych, występujących na stanowisku pracy,

4) przepisy prawne i normy techniczne,

5) literatura naukowo-techniczna,

6) obserwacje środowiska pracy,

7) obserwacje zadań wykonywanych poza stanowiskiem pracy,

8) obserwacje czynników zewnętrznych,które mogą wpłynąć na stanowisko pracy (np. prace wykonywane przez pracowników na innych stanowiskach, czynniki atmosferyczne).

Jest bardzo istotne aby w działania dotyczące oceny ryzyka zawodowego w jak najszerszym zakresie włączyć pracowników lub ich przedstawicieli. Mogą oni bowiem zauważyć rzeczy, które na pierwszy rzut oka nie wydają się oczywiste. Pomocne mogą być również instrukcje obsługi urządzeń lub karty charakterystyki substancji niebezpiecznych, a także rejestry wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Krok 2

Drugim krokiem przy określaniu ryzyka zawodowego jest identyfikacja zagrożeń występujących na stanowisku pracy. Na tym etapie należy dokonać rozpoznania, czy zagrożenie istnieje oraz czy określono jego charakterystykę. Identyfikacji zagrożeń dokonuje się poprzez porównanie stanu faktycznego z wymaganiami stawianymi przez wymogi prawa. Należy określić zagrożenia, których źródłem są występujące czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe oraz sprawdzenie zagrożeń, które w przeszłości były powodem powstania wypadków przy pracy czy chorób zawodowych. Do identyfikacji zagrożeń można wykorzystać listy zagrożeń i listy kontrolne. Wykorzystanie listy zagrożeń ma na celu identyfikację zagrożeń występujących na danym stanowisku.[6]

Na podstawie informacji otrzymanych w liście zagrożeń można opracować listę kontrolną zawierającą pytania dotyczące szczegółowych zagadnień, pozwalających na analizę wyników pracy i wskazujące czynniki mogące wpłynąć na wielkość zagrożenia.

Innymi instrumentami, jakimi można się posłużyć przy identyfikacji zagrożeń może być: analiza dokumentacji technicznej, normy określające wymagania bezpieczeństwa pracy, rejestry wypadków i chorób zawodowych oraz inne dokumenty dotyczące pomiarów czynników środowiska pracy.

Krok 3.

Krok trzeci to oszacowanie ryzyka zawodowego wynikającego z zagrożeń i zdecydowanie, czy podjęte środki zapobiegawcze są właściwe i czy należy podjąć jeszcze jakieś działania w celu ograniczenia tego ryzyka. Ryzyko określane jest poprzez dwa istotne parametry; prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia oraz skutki wynikające z wystąpienia zdarzenia. Szacowanie ryzyka jest nadaniem parametrom ryzyka odpowiedniej wartości. Pomocne w tym są tabele, diagramy, wskaźniki określone w zastosowanych metodach oceny ryzyka zawodowego. Zebrane informacje są podstawą do wyznaczenia wpływu zagrożeń na ryzyko zawodowe.

Krok 4

Na tym etapie mamy do czynienia z wartościowaniem ryzyka, czyli wyznaczeniem dopuszczalności ryzyka według przyjętych kryteriów, którymi mogą być np. unormowania państwowe, a jeżeli takie nie istnieją, to własne kryteria dopuszczalności ryzyka zawodowego w danej organizacji. Etap ten kończy się podjęciem decyzji odnośnie akceptacji ryzyka lub podjęciem zadań niezbędnych do jego zminimalizowania.

Krok 5

Ostatnim krokiem jest realizacja przyjętego planu oraz prawidłowe udokumentowanie wyników ryzyka zawodowego. Prawidłowo wykonana i udokumentowana ocena ryzyka wskazuje, że:

1. dokonano właściwego rozeznania,

2. zidentyfikowano wszystkich pracowników, którzy mogą być narażeni,

3. zwrócono uwagę na wszystkie największe zagrożenia, z uwzględnieniem liczby pracowników, którzy mogliby być narażeni na niebezpieczeństwo,

4. zastosowano właściwe środki zaradcze; ryzyko resztkowe po ich zastosowaniu można ocenić jako nieznaczne.

Przy ewentualnym stosowaniu środków zaradczych należy pamiętać, że - zgodnie z Dyrektywami Unii Europejskiej stosowanie środków ochrony indywidualnej jest zalecane dopiero wtedy, gdy wyczerpią się możliwości stosowania środków techniczno-organizacyjnych.

Ocenę ryzyka zawodowego uznanego za dopuszczalne należy uaktualniać nie rzadziej niż co dwa lata, i zawsze wtedy, gdy zmienią się warunki pracy. Ponadto, należy pamiętać, by zgodnie z art.226 kodeksu pracy obowiązkowo powiadomić pracowników o wynikach przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego.

• 2.Metody oceny ryzyka zawodowego

• 2.1. Zasady wyboru metody oceny ryzyka zawodowego

Decyzję o wyborze metody oceny zawsze powinien podejmować zespół lub osoba szacująca ryzyko zawodowe. Wybór metody jest sprawą indywidualną, jednak wybierając metodę kierować należy się wielkością organizacji, rodzajami występujących zagrożeń, wiedzą statystyczną dotyczącą ilości i rodzajów wypadków, czynników szkodliwych itp.

W literaturze przedmiotu opisano różne metody oceny ryzyka zawodowego. Najpopularniejszym jest podział na metody ilościowe i jakościowe. Metody ilościowe wykorzystują rachunek prawdopodobieństwa. Szacowania dokonuje się przy założeniu pełnego dostępu do niezbędnych danych statystycznych (liczba zatrudnionych, czas narażenia na czynniki szkodliwe w pracy, choroby zawodowe oraz ilość i ciężkość wypadków przy pracy).

Metody jakościowe stosowane są wtedy, gdy brakuje dostępu do danych liczbowych, pozwalających na wiarygodne szacowanie ryzyka metodami ilościowymi lub wówczas gdy stosowanie skomplikowanych metod ilościowych nie jest zasadne ze względów ekonomicznych. Są to metody, w których ocena ryzyka zawodowego jest oceną subiektywną i tylko przygotowanie potrzebnych informacji oraz rzetelne podejście do oceny spowodują, że będzie ona zbliżona do obiektywnej.

Jakościowe metody oceny ryzyka zawodowego można podzielić na trzy grupy: metody matrycowe, wskaźnikowe i grafy ryzyka. W metodach tych przypisuje się ryzyku umowną wielkość charakteryzującą jego wartość. Ponieważ ryzyko określane jest jako funkcja niepożądanych skutków zagrożenia i prawdopodobieństwa, z jakim skutki te mogą zaistnieć, to wartościom przyjętej skali ryzyka odpowiadają skale niepożądanych skutków zagrożenia i prawdopodobieństwa. Skalom tym przypisywane są odpowiednio wielkości wag liczbowych lub słownych charakteryzujące ryzyko, skutki zagrożenia i prawdopodobieństwo. Przyjmowane skale mogą być minimum dwustopniowe - stosowane są w metodach najprostszych. Maksymalnie stosuje się zazwyczaj skale siedmiostopniowe. Za optymalną należy uznać skalę pięciostopniową, która daje zadowalające wyniki przy zastosowaniu prostego postępowania.[7]

2.2. Metoda drzewa błędów - Faul Tree Analysis

Metoda drzewa błędów jest stosowana głównie do analizy ryzyka dla procesów i obiektów stwarzających duże zagrożenie zarówno dla pracowników jak i środowiska naturalnego. Koncepcję, na której opiera się modelowanie za pomocą drzewa błędów jest traktowanie danego zdarzenia niepomyślnego jako wyniku ciągu zdarzeń pośrednich i badanie przyczyn zaistnienia zdarzenia niepomyślnego (np. wypadku, tąpnięcia itp., włączając w to zdarzenia początkowe-inicjujące). Drzewo błędów jest graficznym obrazem logiki struktur zdarzeń niepomyślnych zachodzących w systemie i prowadzących do wypadku lub innego krytycznego stanu systemu.[8]

Drzewo błędów zawiera jedno zdarzenie centralne, umieszczone na szczycie (zdarzenie szczytowe) i rozbudowuje się w dół prezentując kombinację zdarzeń na innych poziomach drzewa, które mogą doprowadzić do zdarzenia szczytowego.

Drzewo błędów konstruuje się przy użyciu symboli reprezentujących zdarzenia oraz symboli oznaczających typ operacji logicznych wiążących zdarzenia proste w zdarzenia złożone. [8]

2.3. Matryca ryzyka (wg normy PN-N-18002)

Przedstawiona w normie PN-N-18002 matrycowa metoda oceny ryzyka jest metodą przeznaczoną do jakościowego oszacowania ryzyka zawodowego. Szacowanie następstw i prawdopodobieństwa następstw odbywa się w skali trójstopniowej dla każdego zidentyfikowanego zagrożenia. Charakterystykę wartości parametrów ryzyka przedstawia zamieszczona poniżej tabela.

Tabela 1 Szacowanie ciężkości następstw

Następstwa	Charakterystyka
O małej szkodliwości	Urazy i choroby, które nie powodują długotrwałych dolegliwości i absencji w pracy; są to: czasowe pogorszenie stanu zdrowia takie jak niewielkie stłuczenia i zranienia, podrażnienie oczu, objawy niewielkiego zatrucia, bóle głowy itp.
O średniej dolegliwości	Urazy i choroby, które powodują niewielkie, ale długotrwałe lub nawracające okresowo dolegliwości i są związane z okresami absencji; są to np.: zranienia, oparzenia drugiego stopnia na niewielkiej powierzchni ciała, alergie skórne, nieskomplikowane złamania, zespoły przeciążeniowe układu mięśniowo-szkieletowego(np. zapalenie ścięgna) itp.
O dużej szkodliwości	Urazy i choroby, które powodują ciężkie i stałe dolegliwości i/lub śmierć; są to np.: oparzenia trzeciego stopnia, oparzenia drugiego stopnia o dużej powierzchni ciała, amputacje, skomplikowane złamania z następową dysfunkcją, choroby nowotworowe, toksyczne uszkodzenia narządów wewnętrznych i układu nerwowego w wyniku narażenia na czynniki chemiczne, zespół wibracyjny, zawodowe uszkodzenia słuchu, astma, zaćma, itp.

SłomkaA.2006Ryzyko zawodowe w budownictwie[1] .

Tabela 2 Szacowanie prawdopodobieństwa następstw

Prawdopodobieństwo	Charakterystyka
Mało prawdopodobne	Następstwa zagrożeń, które nie powinny wystąpić podczas całego okresu aktywności zawodowej pracownika.
Prawdopodobne	Następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić nie więcej niż kilkakrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika.
Wysoce prawdopodobne	Następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić wielokrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika.

Słomka A2006Ryzyko zawodowe w budownictwie[1]

Po oszacowaniu parametrów ryzyko wartościowane jest z matrycy ryzyka w skali trójstopniowej lub pięciostopniowej.

Tabela 3 Wartościowanie ryzyka w skali trójstopniowej

	Ciężkość następstw
Prawdopodobieństwo	Mała		Średnia	Duża
Mało prawdopodobne	Małe - 1		Małe - 1	Średnie - 2
Prawdopodobne	Małe - 1		Średnie - 2	Duże - 3
Wysoce prawdopodobne	Średnie - 2		Duże - 3	Duże - 3

P-N=18002:2000

Tabela 4 Wartościowanie ryzyka w skali pięciostopniowej

	Ciężkość następstw
Prawdopodobieństwo	Mała		Średnia	Duża
Mało prawdopodobne	bardzo małe- 1		Małe - 2	Średnie - 3
Prawdopodobne	Małe - 2		Średnie - 3	Duże - 4
Wysoce prawdopodobne	średnie 3		Duże - 4	bardzo duże - 5

P-N-18002:2000

Norma zaleca również w zależności od poziomu wartościowania ryzyka podjęcie

niezbędnych działań profilaktycznych.

Tabela 5 Działania profilaktyczne dla wartościowania ryzyka w skali trójstopniowej

Poziom ryzyka	Wartościowanie ryzyka	Działanie profilaktyczne
Duże	Niedopuszczalne	Jeżeli ryzyko zawodowe jest związane z już wykonywaną pracą, to działania w celu jego zmniejszenia trzeba podjąć natychmiast, np. przez zastosowanie środków ochronnych. Planowana praca nie może być rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego.
Średnie	Dopuszczalne	Zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których celem jest zmniejszenie ryzyka zawodowego.
Małe			Konieczne jest zapewnienie, że ryzyko zawodowe pozostaje co najmniej na tym samym poziomie.

Słomka A.2006.Ryzyko zawodowe w budownictwie[1]

Tabela 6 Działania profilaktyczne dla wartościowania ryzyka w skali pięciostopniowej

Poziom ryzyka	Wartościowanie ryzyka	Działanie profilaktyczne
Bardzo duże	Niedopuszczalne	Praca nie może być rozpoczęta ani kontynuowana do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego.
Duże			Jeżeli ryzyko zawodowe jest związane z już wykonywaną pracą, to działania w celu jego zmniejszenia trzeba podjąć natychmiast, np. przez zastosowanie środków ochronnych. Planowana praca nie może być rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego.
Średnie		Dopuszczalne	Zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których celem jest zmniejszenie ryzyka zawodowego.
Małe			Zaleca się rozważenie możliwości dalszego zmniejszenia poziomu ryzyka zawodowego lub zapewnienie, że ryzyko zawodowe pozostaje co najmniej na tym samym poziomie.
Bardzo małe			Nie jest konieczne prowadzenie jakichkolwiek działań.

Słomka A.2006Ryzykozawodowe w budownictwie[1]

2.4. PHA

Metoda PHA (z ang. Preliminary Hazard Analysis) - Wstępna Analiza Zagrożeń jest metodą pozwalającą na jakościowe oszacowanie ryzyka zawodowego. Zakłada ona możliwość powstania wypadku i szacuje jakościowo możliwe skutki wypadku lub możliwą utratę zdrowia pracownika. Szacowanie ryzyka metodą PHA obejmuje cztery etapy:

1. Określenie granic obiektu (charakterystyka stanowiska pracy).

2. Sporządzenie listy zidentyfikowanych zagrożeń.

3. Oszacowanie ryzyka, tzn. określenie możliwych strat poprzez stopień szkód S i prawdopodobieństwo zdarzenia, z jakim szkody mogą wystąpić.

4. Wartościowanie ryzyka wyrażone iloczynem stopnia szkód i prawdopodobieństwa zdarzenia[8]

• W = S x P

gdzie:

W - wskaźnik ryzyka

S - stopień szkód

P - prawdopodobieństwo szkód zdarzenia

Szacowanie stopnia szkód S i prawdopodobieństwa szkód P odbywa się według skali na sześciu poziomach dla każdego zidentyfikowanego zagrożenia. Charakterystykę poszczególnych poziomów przedstawiono w poniższych tabelach.

Tabela 7 Szacowanie stopnia szkód S

Poziom	Charakterystyka
1	znikome urazy, lekkie szkody
2	lekkie obrażenia, wymierne szkody
3	ciężkie obrażenia, znaczne szkody
4	pojedyncze wypadki śmiertelne, ciężkie szkody
5	zbiorowe wypadki śmiertelne, szkody na bardzo dużą skalę na terenie zakładu
6	zbiorowe wypadki śmiertelne, szkody na bardzo dużą skalę poza terenem zakładu

Słomka A.2006 Ryzyko zawodowe w budownictwie[1]

Przy charakterystyce stopnia szkód należy zwrócić uwagę, że poziomy 1 - 5 dotyczą oceny stopnia szkód dla zdarzeń na terenie zakładu pracy, stopień 6 zaś - poza terenem zakładu.

Tabela 8 Szacowanie prawdopodobieństwa szkód zdarzenia P

Poziom	Charakterystyka
1	bardzo prawdopodobne
2	mało prawdopodobne, zdarzające się raz na 10 lat
3	doraźne wydarzenia, zdarzające się raz w roku
4	dosyć częste wydarzenia, zdarzające się raz w miesiącu
5	częste regularne wydarzenia, zdarzające się raz w tygodniu
6	duże prawdopodobieństwo wydarzenia

Słomka A.2006 Ryzyko zawodowe w budownictwie[1]

Przy szacowaniu parametrów ryzyko wartościowane jest na podstawie matrycy ryzyka

Tabela 9 Wartościowanie ryzyka metodą PHA

		Prawdopodobieństwo szkód - P
	Poziom	1	2	3	4	5	6
Stopień szkód S	1	1	2	3	4	5	6
		2	2	4	6	8	10	12
		3	3	6	9	12	15	18
		4	4	8	12	16	20	24
		5	5	10	15	20	25	30
		6	6	12	18	24	30	36

Słomka A.2006 Ryzyko zawodowe w budownictwie[1]

Jak wynika z powyższej tabeli, ryzyko wartościowane jest na trzech poziomach:

1 - 3 ryzyko akceptowalne,

4 - 9 dopuszczalna akceptacja ryzyka po ocenie ryzyka,

≥ 10 ryzyko niedopuszczalne.

Wartość wskaźnika ryzyka poniżej 25 dotyczy szacowania stopnia szkód dla szkód na stanowiskach pracy na terenie zakładu.

2.5. Metoda Risk Score

Jedną z najbardziej popularnych metod wskaźnikowych, stosowanych do oceny ryzyka zawodowego, jest metoda Risk Score - powstała już w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku. Służy ona do szacowania ryzyka strat ludzkich, jakie mogą się pojawić przy wykonaniu określonego ξ-tego zadania (czynności) w przyjętym okresie jednostkowym. Za miarę ryzyka jest przyjmowana wielkość c₀ (1) najbardziej prawdopodobnych strat w tej jednostce czasu. Straty obliczane są na podstawie zależności

c₀ξ = uξ(1) x Qξ x Z₀ξ,

gdzie:

uξ(1) - częstość ekspozycji na zagrożenie - liczba powtórzeń ξ - tej czynności w ciągu rozpatrywanego okresu jednostkowego (liczba ekspozycji na zagrożenie w tym okresie),

Qξ - poziom zawodności - prawdopodobieństwo wystąpienia określonego zdarzenia niepożądanego podczas jednokrotnego wykonania zadania ξ (jednokrotnej ekspozycji na zagrożenie),

Z₀ξ - poziom zagrożeń - najbardziej prawdopodobny poziom strat indywidualnych na stanowisku pracy, spowodowanych zajściem zdarzenia niepożądanego w trakcie jednokrotnego wykonania ξ - tej czynności.

Wartości powyższych wielkości są wyrażone umownymi skalami liczbowymi w tabeli przedstawiono poniżej:

Tabela 10 Częstość wykonywania czynności

Ekspozycja	Uξ
		w ciągu roku	skala punktowa
Stała częsta (codzienna) sporadyczna (raz na tydzień) okazyjna (raz na miesiąc) minimalna (kilka razy w roku) znikoma (raz w roku)	Stała ok. 225 ok.45 ok. 10 3 ÷ 5 1	10 6 3 2 1 0,5

Szopa T. 2009 Metody analizy ryzyka zawodowego-wykład[9]

Tabela 11 Poziom zawodności

charakterystyka	Qξ
		Wartość	skala punktowa
bardzo prawdopodobne całkiem możliwe praktycznie możliwe mało prawdopodobne tylko sporadycznie możliwe możliwe do pomyślenia teoretycznie możliwe	0,50 0,10 0,01 10^-3 (1 ÷ 1000) 10^-4 (1 ÷ 10.000) 10^-5 (1 ÷ 100.000) 10^-6 (1 ÷ 1000.000)	10 6 3 1 0,5 0,2 0,1

Szopa T. 2009 Metody analizy ryzyka zawodowego-wykład[9]

Tabela 12 Poziom zagrożeń

charakterystyka	Z0ξ
wiele ofiar śmiertelnych kilka ofiar śmiertelnych jedna ofiara śmiertelną ciężkie uszkodzenia ciała absencja udzielenie pierwszej pomocy	100 40 15 7 3 1

Szopa T. 2009 Metody analizy ryzyka zawodowego-wykład [9]

Umowne skale liczbowe przedstawione w tabelach 1-3 odpowiednio przyporządkowane i przemnożone przez siebie, dają wynik poziomu ryzyka dla konkretnej czynności będącej składową wykonywanych obowiązków na ocenianym stanowisku pracy. Tylko przygotowanie potrzebnych informacji oraz rzetelne podejście do oceny spowodują, że będzie ona zbliżona do obiektywnej.

Tabela 13 Ocena ryzyka

c0ξ	ryzyko	Decyzje
c0 ≤ 20 20 < c0 ≤ 70 70 < c0 ≤ 200 200 < c0 ≤ 400 C 0 > 400	akceptowane małe istotne duże bardzo duże	wskazana kontrola potrzebna kontrola potrzebna poprawa potrzebna natychmiastowa poprawa wskazane wstrzymanie pracy

• Szopa T. 2009 Metody analizy ryzyka zawodowego-wykład[9]

3.Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracownika ochrony

3.1 Charakterystyka stanowiska

Usługę ochrony obiektu w centrum handlowym na podstawie umowy realizuje firma posiadająca wymaganą prawem koncesję. Szczegółowe zasady i zadania wykonania usługi zawiera „Plan ochrony obiektu…” sporządzony przez osobę uprawnioną (posiadającą licencję pracownika ochrony II stopnia), zaakceptowany przez Dyrektora jednostki terenowej firmy realizującej usługę i zatwierdzony przez kierownika centrum handlowego.[12]

Dla potrzeb pracy dyplomowej wybrałem stanowisko pracownika ochrony realizującego obchody wewnątrz i na zewnątrz obiektu oraz podejmującego interwencje w przypadkach występujących na terenie obiektu różnych zdarzeń.

W celu skutecznej ochrony obiektu wykonywane są systematyczne obchody wewnątrz obiektu i zewnętrznego terenu należącego do centrum. Dla wspomożenia procesu monitorowania obchodów wprowadzono system kontroli obchodów „Seven Guard”, składający się z rejestratora i 35 punktów kontrolnych (17 w części handlowej, 13 w części parkingu podziemnego, 5 na zewnątrz obiektu). Obchody realizowane są w odstępach jednogodzinnych. Jeden obchód trwa około 1,5 godziny. Osoby sprawujące nadzór nad pracownikami analizują przebieg obchodów na bieżąco, a nie rzadziej niż co 10 dni szef ochrony przedstawia kierownikowi centrum raport obchodów. Wstrzymanie obchodu lub jego przesunięcie może nastąpić tylko w uzasadnionych przypadkach na polecenie szefa ochrony lub dowódcy zmiany np. interwencja, zdarzenie losowe, konieczność wykonania innych czynności zapewniających bezpieczeństwo obiektu. Fakt ten dowódca zmiany odnotowuje w książce służby. Pracownicy wykonujący obchody pracują w systemie zmianowym (24 godziny - praca, 48 godzin - wolne). Pracownik powierzone obowiązki wykonuje w ubiorze służbowym, posiada identyfikator oraz radiotelefon zapewniający mu stałą łączność z dowódcą zmiany. Zadania te wykonują pracownicy posiadający licencję pracownika ochrony fizycznej I stopnia, bez środków przymusu bezpośredniego ( z wyjątkiem siły fizycznej w postaci chwytów obezwładniających). Licencje pracowników ochrony II stopnia posiadają osoby nadzorujące (szef ochrony i dowódcy zmian), którzy odpowiedzialni są za właściwe przygotowanie i wyszkolenie podległych pracowników do właściwego pełnienia przez nich służby. Stanowisko dowodzenia wyposażone jest w telewizję przemysłową, co umożliwia niezwłoczne przekazanie poleceń przez dowódcę zmiany w przypadku zaobserwowanego zdarzenia wymagającego podjęcia interwencji. Do zadań pracownika ochrony realizującego obchody należy:

1. podejmowanie działań zmierzających do zapewnienia bezpieczeństwa pracowników i klientów przebywających w obiekcie,

2. przeciwdziałania aktom terroru, dywersji, sabotażu oraz zakłóceniom porządku publicznego na terenie obiektu,

3. ochrona mienia znajdującego się w obiekcie przed zaborem, zniszczeniem lub spowodowanych awarią urządzeń technicznych oraz niedopełnienia obowiązków osób zatrudnionych,

4. kontroli ruchu osobowego i materiałowego,

5. niedopuszczenia do bezprawnego filmowania, fotografowania i rysowania obiektów podlegających ochronie,

6. wykonanie innych czynności na polecenie przełożonych.

Ocenę ryzyka zawodowego pracownika ochrony przeprowadziłem metodą Risk Score, którą opisałem wcześniej. Zamieszczone poniżej tabele zawierają identyfikację zagrożeń na stanowisku pracownika ochrony w centrum handlowym i szacunkową ocenę ryzyka zawodowego na tym stanowisku.

3.2. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ I SZACUNKOWA OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO PRACOWNIKA OCHRONY

CZYNNOŚCI	CZĘSTOŚĆ POWTÓRZEŃ CZYNNOŚCI	II	STOSOWANE ŚRODKI PROFILAKTYKI WYPADKOWEJ		MOŻLIWE ZDARZENIA NIEPORZĄDANE	Q (1)	PRZYPUSZCZLNE PRZYCZYNY	PRZEWIDYWANE KONSEKWENCJE		Zo		co
1	2	3	4		5	6	7	8		9		10
obchód obiektu	częsta	6	kontrola, organizacja pracy, właściwe obuwie, wzmożona uwaga, dobre oświetlenie (w nocy latarki)		upadek na tym samym poziomie	1	nie wystarczające oświetlenie, niewłaściwe obuwie, śliska nawierzchnia, potknięcie się, potrącenie przez inną osobę	złamania, zwichnięcia, stłuczenia		3		18
			dobre oświetlenie (w nocy latarki), właściwe obuwie, zachowanie ostrożności,		upadek na niższy poziom np. ze schodów ruchomych, przez balustradę	1	nie wystarczające oświetlenie, niewłaściwe obuwie, potknięcie się potrącenie przez inną osobę, brak kontroli urządzeń	złamania, zwichnięcia, stłuczenia,		7		42
																śmierć		15		90
			organizacja pracy, kontrola, wzmożona uwaga		uderzenie przez spadające przedmioty	3	upuszczenie lub zrzucenie przedmiotów przez klientów lub pracowników „centrum”	stłuczenia, otarcia		1		18
Obchód obiektu	częsta	6	dobre oświetlenie, stosowanie latarek, organizacja pracy, wzmożona uwaga	uderzenie o nieruchome czynniki materialne		3	niewystarczające oświetlenie, brak latarek, nieuwaga pracowników, zła organizacja pracy		stłuczenia, otarcia	1	18
			przestrzeganie procedur, właściwe umundurowanie, szkolenia (samoobrona)	działanie osób trzecich-napad, pobicie		1	agresywne reakcje osób będących pod wpływem alkoholu, narkotyków, niewłaściwe umundurowanie pracowników, nieprzestrzeganie procedur, niedostateczne wyszkolenie		śmierć	15	90
																		ciężkie uszkodzenie ciała	7	42
			stosowanie ubioru odpowiedniego do warunków, szkolenia,kontrole	wychodzenie z pomieszczeń na zewnątrz obiektu		0,5	zmienne warunki atmosferyczne (mróz, upał,opady),nieodpowiedni ubiór		przeziębienia, przegrzania, udary cieplne	3	9
			organizacja pracy, stosowanie przerw na odpoczynek, warunki do odpoczynku	przeciążenie układu ruchu		3	zła organizacja pracy, brak przerw i warunków do odpoczynku		dolegliwości kończyn dolnych, kręgosłupa, schorzenia układu ruchu	3	54
Obchód obiektu	częsta	6	organizacja pracy, właściwa atmosfera pracy,	długotrwała praca zmianowa, stała czujność, monotonia, stres, relacje między pracownikami		3	zła organizacja pracy,zbyt długotrwałe zmiany niewłaściwe relacje międzyludzkie, brak wzmocnień zewnętrznych		choroby wrzodowe, nerwice, psychozy	7	126
ochrona parkingu	częsta	6	stosowanie kamizelek odblaskowych, szkolenia, zachowanie uwagi	potrącenie, najechanie przez pojazd		0,5	nie stosowanie kamizelek odblaskowych, nieuwaga		śmierć	15	45
																		złamania, stłuczenia, otarcia	3	9
			organizacja pracy, stosowanie środków ochrony słuchu, badania lekarskie, kontrole	podwyższony poziom hałasu spowodowany przez pojazdy poruszające się pojazdy po garażach, wentylatory		3	niewłaściwa organizacja pracy, nie stosowanie środków ochrony słuchu, brak kontroli		uszkodzenia narządu słuchu	3	54
			organizacja pracy, badania lekarskie, kontrole	podwyższony poziom tlenku węgla		3	zła organizacja pracy, brak kontroli		ostre zatrucia	1	18
			przestrzeganie procedur, zachowanie ostrożności	pozostawione bez opieki zwierzęta (np. psy)		0.5	pogryzienia przez zwierzęta, nieprzestrzeganie procedur, nie zachowanie ostrożności		choroby odzwierzęce, rany szarpane	3	9
interwencje wobec osób pod działaniem narkotyków, alkoholu	częsta	6	organizacja pracy, wyszkolenie, stosowanie zabezpieczeń	możliwość przeniesienia chorób, ukłucia zakażoną igłą, pobicia		1	niedostateczne wyszkolenie, niewłaściwa organizacja pracy, nie stosowanie zabezpieczeń		zachorowania na choroby zakaźne, urazy, nerwice, psychozy	7	42
pożar, wybuch, ewakuacja	znikoma	6	właściwe wyszkolenie, algorytmy postępowania, przestrzeganie procedur	działanie w sytuacji stresowej i zagrożenia życia lub zdrowia		0,5	niewłaściwe wyszkolenie, brak algorytmów postępowania, nieprzestrzeganie procedur		nerwice, psychozy, śmierć	15	45
uruchamia- nie urządzeń o napędzie elektrycznym (windy, drzwi, schody, kuchnia mikrofalowa, czajnik itp.)	częsta	6	właściwe wyszkolenie, zachowanie ostrożności, okresowe przeglądy urządzeń	porażenie prądem elektrycznym		0,5	brak przeglądów i napraw urządzeń elektrycznych, nie zachowanie ostrożności, brak szkoleń		śmierć, ciężkie obrażenia,	15	45
kontakt z gorącymi cieczami (herbata, kawa)	częsta	6	zachowanie ostrożności	działanie wysokiej temp. na ciało		3	nie zachowanie ostrożności		poparzenia	1	18
udzielanie pierwszej pomocy	minimalna	1	stosowanie zabezpieczeń- maseczki, rękawiczki	narażenie na zakażenia		3	niedostateczne wyszkolenie		choroby	7	21

3.3 Analiza uzyskanych wyników i wnioski.

Przeprowadzona ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracownika ochrony centrum handlowego wykazała, że większość zidentyfikowanych ryzyk jest akceptowalna po zastosowaniu środków profilaktyki wypadkowej. W przypadkach niektórych ryzyk (działanie osób trzecich, udzielanie pierwszej pomocy, narażenie na hałas, interwencje wobec osób będących pod działaniem narkotyków, alkoholu lub innych środków, narażenie na możliwość porażenia prądem elektrycznym) należy podjąć działania organizacyjno-kontrolne i szkoleniowe w celu zmniejszenia stopnia zagrożenia lub ograniczenia skutków np. zastosowanie systemu sygnalizacji o napadzie na pracownika. Szczególnego potraktowania wymagają zagrożenia wynikające z monotonnego, wielokrotnego wykonywania czynności patrolowych, powodujące znużenie stres

i przeciążenia układu ruchu. Z tego powodu wskazane jest umożliwienie pracownikom odpoczynku między obchodami w sprzyjających temu warunkach. Najważniejszym jest jednak zmiana w organizacji pracy tj. wprowadzenie dwunastogodzinnego systemu zamiast dwudziestoczterogodzinnego. Specyfika pracy w ochronie osób i mienia wymaga też stałej dbałości przełożonych o właściwe relacje między zatrudnionymi.

Piśmiennictwo i akty prawne

1. Słomka A.2005 Ryzyko zawodowe w budownictwie. Warszawa

2.Smoliński D.2001 Ocena ryzyka Zawodowego. OSPIP Wrocław

3.Milczarek M.2000 Kultura bezpieczeństwa w przedsiębiorstwie-nowe spojrzenie na zagadnienia bezpieczeństwa pracy. Bezpieczeństwo pracy- nauka i praktyka 10:17-20.

4.Konarska M.2003 Monotonia jako czynnik obciążenia podczas pracy-ocena ryzyka zawodowego. Bezpieczeństwo pracy- nauka i praktyka 3: 13-16.

5.Orlak K.2008 Stres jako element ryzyka zawodowego. Praca i zdrowie 3:1-6

6.Szafrański Z. 2006 Zarządzanie bezpieczeństwem w szkołach i placówkach oświatowych. Poradnik, Zelów Biuro Euro BHP

7.Romanowska-Słomka I. 2009 Jaką wybrać metodę oceny ryzyka zawodowego. Atest 4:1-5.

8 Skuza L.2003 Co warto wiedzieć o ryzyku zawodowym. ODKK.

9 Szopa T.2009 Metody analizy ryzyka zawodowego-wykład.

10. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 Kodeks pracy. (Dz. U z dn. 1998r. nr.21 poz. 94, z poźn zm.

11. Polska norma PN-N-18002:2000, System zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne oceny ryzyka zawodowego.

12. Ustawa z dnia 22 sierpnia 1997r. o ochronie osób i mienia. (Dz. U nr 114 poz. 740)

Wykaz tabel i rysunków:

1.Rys.1 Algorytm oceny ryzyka zawodowego. Słomka. A.2005.Ryzyko zawodowe w budownictwie. Warszawa. s.14.

2.Tabela 1 Szacowanie ciężkości następstw, tamże s.27.

3.Tabela 2 Szacowanie prawdopodobieństwa następstw, tamże s.28.

4.Tabela 3 Wartościowanie ryzyka w skali trójstopniowej, tamże s. 28.

5.Tabela4 Wartościowanie ryzyka w skali pięciostopniowej, tamże s.29.

6.Tabela5 Działania profilaktyczne dla wartościowania ryzyka w skali trójstopniowej, tamże s.29.

7.Tabela 6 Działania profilaktyczne dla wartościowania ryzyka w skali pięciostopniowej, tamże s.30.

8.Tabela 7 Szacowanie stopnia szkód S.,tamże s.24.

9.Tabela 8 Szacowanie prawdopodobieństwa szkód zdarzenia P., tamże s.25.

10..Tabela 9 Wartościowanie ryzyka metodą PHA., tamże s.25.

11.Tabela 10 Częstość wykonywania czynności. Szopa T.2009. Metody analizy ryzyka zawodowego-wykład s.114.

12.Tabela 11 Poziom zawodności., tamże s.115.

13.Tabela 12 Poziom zagrożeń., tamże s.116.

14.Tabela 13 Ocena ryzyka., tamże s.117.

1

19

4

---