Temperatura ciała
Temperatura ciała ludzkiego wynosi ok. 37 stopni - uważa się, że jej prawidłowa wysokość to 36,6 stopni. Nie zawsze jednak odchylenia od tej normy oznaczają chorobę. Temperatura może się zmieniać w zależności od pory dnia, a u kobiet również od fazy cyklu menstruacyjnego - wahania ciepłoty ciała w ciągu doby są normalnym zjawiskiem.
W pierwszej fazie cyklu miesięcznego u kobiety ma miejsce obniżenie ciepłoty ciała; na termometrze może pojawić się niewiele ponad 35 stopni. Z kolei po owulacji zdarza się, że wskaźnik przekracza 37 stopni. Jeśli wysoka temperatura utrzymuje się długo (powyżej 12 dni od owulacji), może to świadczyć, że... kobieta jest w ciąży! Jeśli kobieta nie została zapłodniona, temperatura spada i pojawia się krwawienie menstruacyjne. Najniższą temperaturę zaobserwujemy około godz. 5 rano (od 35,5 do 36,2 stopni), najwyższą natomiast - przed godz. 18; może ona wtedy wynosić nawet 37,2 stopni.
Dlaczego temperatura się zmienia?
Temperaturę naszego ciała kontroluje złożony system termoregulacyjny. Główny ośrodek kontroli temperatury znajduje się w podwzgórzu; części mózgu odpowiedzialnej za automatyczne działanie ciała.
Aktywne wydzielanie ciepła wewnątrz ciała ma miejsce w wątrobie - jest skutkiem przetwarzania substancji pokarmowych - oraz podczas aktywności mięśni; po dużym wysiłku temperatura ciała może wzrosnąć o 0,5 stopnia. skóry. Inną przyczyną większej utraty ciepła jest odparowywanie wilgoci ze skóry oraz Utrata ciepła następuje bezpośrednio przez skórę i zwiększa się, kiedy temperatura otoczenia jest niższa niż temperatura mała wilgotność. Znaczna część ciepła jest tracona podczas wydalania moczu, wypróżniania i wydychania powietrza.
Jeśli kresek przybywa…
Gdy pomiar temperatury wskazuje więcej niż 36,6 stopni, nie musimy od razu się martwić - niekoniecznie musi to oznaczać chorobę. Lekko podwyższona temperatura, która nie przekracza 38 stopni, to tzw. stan podgorączkowy - u człowieka występuje w sytuacji, kiedy temperatura wynosi między 37 a 38 stopni. Dopiero temperaturę powyżej 38 stopni uznaje się za gorączkę. U noworodka sygnałem alarmowym jest temperatura przekraczająca 37,5 stopni.
Stan podgorączkowy zazwyczaj świadczy o tym, że układ odpornościowy zaczyna walczyć z zagrażającymi mu drobnoustrojami. Jeśli w tym czasie nie odczuwamy innych objawów przeziębienia, nie musimy jeszcze sięgać po leki przeciwgorączkowe; zazwyczaj pomaga sen i odpoczynek. Warto jednak mieć świadomość, że stan podgorączkowy może być również skutkiem nadczynności tarczycy, natomiast jego stałe występowanie często świadczy o chorobie płuc.
Przyczyną podwyższonej temperatury może być też udar cieplny, który występuje po zbyt długim przebywaniu na słońcu bądź jest wywołany zbyt wysoką temperaturą otoczenia - wtedy naturalny system chłodzenia organizmu nie może sobie z nią poradzić. Temperatura może poza tym wrosnąć po zażyciu narkotyków albo środków przeciwbólowych.
Jednak najczęstszą przyczyną podwyższonej temperatury jest infekcja wirusowa albo bakteryjna. W ten sposób organizm reaguje na toksyny bakteryjne oraz czynniki chemiczne uwalniane przez układ odpornościowy.
… i ubywa
Znaczne obniżenie temperatury ciała, poniżej 35 stopni, nazywa się hipotermią. Może być spowodowane noszeniem zbyt lekkiego ubrania podczas mrozów; dość często występuje u turystów, których w górach zaskoczyło nagłe załamanie pogody. Przyczyną znacznego wychłodzenia organizmu, czasami prowadzącego do śmierci, jest nadmierne spożywanie alkoholu podczas mrozu. Błyskawicznie ulegają hipotermii także ludzie, który wpadli do zimnej wody.
Brak aktywności fizycznej, niedożywienie i zaniedbanie mogą spowodować hipotermię u osób w podeszłym wieku. Zaniedbanie bywa też przyczyną hipotermii u noworodków.
Kolejne fazy wychłodzenia
W hipotermii wyróżnia się kilka stadiów wychłodzenia. Gdy temperatura wynosi 34-36 stopni, skóra staje się blada i zimna, pojawia się gęsia skórka i dreszcze, oddech jest przyśpieszony, wargi sinieją - to tzw. okres obronny. W stanie hipotermii wszystkie procesy życiowe ulegają zwolnieniu. Przy wychłodzeniu do 30-34 stopni nie jesteśmy już w stanie pomóc sobie sami; pojawia się ból, skurcze mięśni, utrata poczucia czasu, zaburzenia świadomości, zawroty głowy, dezorientacja, brak wrażliwości na bodźce.
Gdy temperatura wynosi 27-34 stopnie, mówimy o stadium wyczerpania; ustaje drżenie z zimna, pojawia się kurczowe drętwienie mięśni, oddech jest wolniejszy i bardziej powierzchowny, zwalnia tętno i pojawiają się zaburzenia jego rytmu, zanika odczuwanie bólu, następuje apatia, człowiek zapada w sen. Poniżej temperatury 30 stopni ma miejsce utrata przytomności i całe ciało staje się zimne.
Jeśli temperatura ciała spada o ok. 10 stopni w stosunku do temperatury normalnej, dochodzi do głębokiej utraty przytomności (letargu). Kiedy temperatura ciała spadnie poniżej 25 stopni, istnieje duże ryzyko śmierci wskutek zbyt niskiej temperatury mózgu i serca.