WYKŁAD 3
KSIĘGI STADNE I ŻYWIENIE KONI

Kwadryga (2)

Kaszt., PSK Golejewko, hod. wł., urp. 1951 po Pilade i Quarry po Pharis i Querelle po Parachute i Estella II po Harlekin.

1956 kl. c. gn. Kwinta po Turysta |

1957 poroniła bliźnięta po Turysta |

1958 poroniła bliźnięta po Turysta |

1959 og. kaszt. Kastor po Casanova |

1960 og. gn. Kapitol po De Corte |

1961 jałowa po Masis | PSK Golejewko

. |

. |

. |

1972 og. e. gn. Karamello po Taurów |

1973 nie stanowiona w r. 1972 |

Zgładzona w r. 1973

Do księgi koni arabskich czystej krwi PASB wpisuje się ogiery, klacze i źrebięta pochodzące:

1. od rodziców wpisanych do polskiej księgi koni arabskich czystej krwi

2. odpowiedniej księgi zagranicznej, uznanej przez Światową Organizację Konia Arabskiego (WAHO)

KSA kryterium 1/16

PASB

PAASB

Decyzja Komisji z dnia 10 stycznia 1996 r. (96/78/WE)

Artykuł 1

1. Aby zakwalifikować się do wpisu do głównego działu księgi stadnej swojej rasy, zarejestrowane zwierzęta z rodziny koniowatych muszą:

- pochodzić od rodziców wpisanych do głównego działu księgi stadnej tej samej rasy i posiadać rodowód ustalony zgodnie z zasadami tej księgi stadnej,

- być zidentyfikowane jako chodzące źrebięta zgodnie z zasadami tej księgi stadnej, co powinno wymagać co najmniej świadectwa pokrycia.

Księga wstępna

Wpisywane są klacze:

1. od matek wpisanych do ksiąg wstępnych po ogierach wpisanych do ksiąg

2. od matek nie wpisanych do ksiąg po ogierach wpisanych do ksiąg

3. klacze od matek nie wpisanych do ksiąg muszą uzyskać za pokrój 75 pkt (małopolskie 78) w tym za typ 13

Księga główna

Wpisywane są:

1. ogiery od rodziców wpisanych do ksiąg głównych

2. klacze od matek wpisanych do ksiąg wstępnych lub głównych, po ojcach wpisanych do ksiąg głównych; pochodzą co najmniej od dwóch pokoleń przodków danej rasy lub ras biorących udział w jej wytworzeniu

Ogiery i klacze wpisywane do ksiąg powinny:

1. posiadać typ i inne cechy rasy podane w programie hodowlanym

2. być poddane ocenie wartości użytkowej

3. wykazać się zdrowiem, prawidłową budową i rozwojem

4. ogiery - ukończyć 36 miesięcy

5. klacze - urodzić źrebię lub być pokryte

Do ksiąg nie mogą być wpisane konie u których stwierdzono:

1. Obustronną ślepotę

2. Zgryz szczupaczy lub karpiowaty

3. Wnętrostwo

4. Szpat kostny

5. Zajęczak

6. Ogiery - dychawicę świszczącą

7. Konie które przy ocenie pokroju uzyskały mniej niż połowę maksymalnej liczby pkt za kłodę, kończyny, kopyta i ruch

Księga koni rasy małopolskiej

Księga wstępna - klacze

- po ojcu wpisanym do ksiąg: Km, PSB, PASB, zagr ksiąg angloarabskich, ras półkrwi arabskiej i angielskiej dawnych rodów austro-węgierskich

Księga główna - ogiery i klacze

1. Od rodziców wpisanych do ksiąg: Km, PSB, PASB, zagr ksiąg angloarabskich, ras półkrwi arabskiej i angielskiej dawnych rodów austro-węgierskich

2. Inne konie jeżeli w 3 pokoleniu występuje tylko 1 przodek obcy dla rasy małopolskiej

3. Potomstwo sp jeżeli w 3 pokoleniu występuje 7 przodków kwalifikujących do księgi małopolskiej

4. Do działu koni angloarabskich - konie spełniające warunki określone przez Międzynarodową Konferencję Konia Angloarabskiego (CIAA) z podaniem procentu czystej krwi arabskiej

5. Ogiery 78 pkt., klacze 75 pkt.

Księga koni rasy wielkopolskiej

Do ksiąg rasy wielkopolskiej wpisuje się potomstwo pochodzące:

1. od rodziców wpisanych do ksiąg wlkp oraz do zagranicznych rasy trakeńskiej

2. od matek wpisanych do wlkp po ojcach ras wlkp i trk

3. od matek xx, oo i xxoo po ojcach wlkp i trk

4. od jednego lub obojga rodziców wpisanych do księgi sp jeżeli w 2 lub 3 pokoleniu posiada wyłącznie przodków

5. od matek wpisanych do ksiąg wlkp i trk po ojcach wpisanych do ksiąg zrzeszonych w WBFSH, które Komisja Księgi stadnej uzna za przydatne do doskonalenia rasy

6. Ocena pokroju: ogiery 78 pkt., klacze 70 pkt.

Polski koń szlachetny pół krwi dział I

Do księgi stadnej rasy polski koń szlachetny pół krwi wpisuje się:

1. konie pochodzące od rodziców wpisanych do księgi sp i od rodziców wpisanych do ksiąg zrzeszonych w WBESH które Komisja Księgi Stadnej uzna za przydatne do doskonalenia rasy

2. konie pochodzące z krzyżowania ras: małop., wlkp, sp i śl oraz z rasami importowanymi nie spełniające warunków wpisu do ksiąg Km, Kwlkp, Kśl

3. konie pochodzące z ww, krzyżowań z rasami czystymi

4. konie importowane spełniające wymagania programu hodowlanego

5. Pokrój: ogiery 78 pkt, klacze 75 pkt

Księga stadna koni trakeńskich

Celem hodowli jest utrzymanie czystości rasowej

1. Dopuszcza się używanie xx, oo, angloarabów i Schagya

2. Ogiery innych ras mogą być użyte jeżeli zostały uznane przez Związek Trakeński w Niemczech

3. Przy ocenie pokroju stosowana jest bonitacja polska oraz

4. dla celów wewnętrznych Związku w skali 70 punktowej

5. (typ rasowy i płciowy, pokrój, postawa kończyn, stęp, kłus, galop, wrażenie ogólne)

6. Za ocenę pokroju w skali 100 punktowej ogiery muszą uzyskać 78 pkt., klacze 76 pkt.

7. W skali 70 punk ogiery 48 pkt., klacze 45 pkt.

Księga koni rasy śląskiej

Do księgi rasy śląskiej wpisuje się:

1. konie posiadające w 3 pokoleniu przodków ras śląskiej, oldenburskiej w starym typie i xx

2. 1 inny przodek ras szlachetnych w 3 pokoleniu jest traktowany jako NN i może wystąpić jedynie ze strony matki

Wyróżnia się:

1. konie śląskie w starym typie - do 4 przodków xx w 3 pokoleniu

2. konie śląskie w nowym typie - do 6 przodków xx w 3 pokoleniu

3. Ogiery i klacze xx mogą być dopuszczone przez Komisję Księgi Stadnej do doskonalenia rasy śląskiej po ocenie wartości użytkowej

4. Pokrój: ogiery: 78 pkt., klacze 74 pkt.

Konie zimnokrwiste

1. pochodzą po rodzicach wpisanych do polskiej lub zagranicznych ksiąg stadnych koni zimnokrwistych uznanych za przydatne do doskonalenia polskich koni zimnokrwistych

2. ocena pokroju

- ogiery krajowe 77 pkt.

- ogiery importowane 81 pkt.

- klacze od matek wpisanych 72 pkt., od niewpisanych 74 pkt. w tym za typ minimum 13 pkt.

Do księgi koni rasy huculskiej wpisuje się ogiery i klacze, pochodzące co najmniej od czterech pokoleń przodków wpisanych do polskiej księgi koni rasy huculskiej lub odpowiedniej księgi zagranicznej.

Do księgi koni rasy konik polski wpisuje się ogiery i klacze, pochodzące co najmniej od czterech pokoleń przodków wpisanych do polskiej księgi koni rasy konik polski lub odpowiedniej księgi zagranicznej.

Do księgi koni kuców szetlandzkich wpisuje się ogiery, klacze i źrebięta, pochodzące od rodziców wpisanych do polskiej księgi kuców szetlandzkich lub odpowiedniej księgi zagranicznej, uznanej przez Międzynarodowy Komitet do spraw Kuców Szetlandzkich (ISPC).

Rejestry kucy i koni małych będą prowadzone w 5-ciu działach:

- I dział kuców pochodzenia szetlandzkiego (do 110 cm wzrostu), mogących posiadać w rodowodach do 50% przodków innych ras kuców

- II dział kuców różnych ras i typów powyżej 110 cm wzrostu. Przewidziana możliwość działów dla odpowiednio licznych grupy rasowych, np. kuców walijskich, niemieckich kuców wierzchowych, itp.

- III dział kuców felińskich. Do tego działu wpisuje się kuce, których przynajmniej jedno z rodziców jest kucem felińskim (kf). W przypadku, gdy drugie z rodziców jest innej rasy, musi być udowodnionym pochodzeniowo przedstawicielem ras wyjściowych tzn.: czystej krwi arabskiej (oo), konika polskiego (kn), konia małopolskiego (m), kuca walijskiego (kuc wal.), kuca szetlandzkiego (kuc szetl.), konia rasy huculskiej (hc).

- IV dział kuców rasy fiordzkiej (fiordingów)

- V dział koni małych od 149 do 156 (157) cm wzrostu wszystkich szlachetnych ras i typów, nie kwalifikujące się do wpisu do odnośnych ksiąg stadnych

Żywienie koni

Żywienie i pasze Kierunek produkcji i jakość koni Genetyka Rozród

Brakowanie Budynki, środowisko, zoohigiena Efektywność pracy

↓

Produkcja koni ← Koszty produkcji

↓ ← Merketing

Maksymalizacja zysku

Żywienie

1. Budowa i fizjologia przewodu pokarmowego

2. Możliwości pobrania rożnych pasz

3. Stosunek pasz objętościowych do treściwych

4. Zbilansowanie dawek (energia, białko, związki mineralne i witaminy)

5. Wpływ żywienia na wzrost i wydajność koni w pracy

6. Koszty produkcji (zakupu) pasz, jakość pasz

7. Optymalizacja kosztów żywienia

8. Schorzenia wywoływane nieprawidłowym żywieniem

Pojemność i długość poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego konia

Część przewodu pokarmowego	Pojemność całkowita (litry)	Długość całkowita (m)
Żołądek wahania	18 7-20
Jelito cienkie	64	10-24
Jelito ślepe wahania	34 16-68	1
Okrężnica duża	81	6-9
Okrężnica mała	15
Razem	212	17-34

- stosunek długości ciała do całkowitej długości przewodu pokarmowego 1:12

- żołądek powinien być wypełniony w 2/3

- pokarm w żołądku układa się warstwami pokarm opuszcza żołądek po 30-45 min.

Krótkie żucie może być przyczyną złych nawyków jak:

1. lizanie przedmiotów

2. obgryzanie żłobów oraz innych narowów

Długi czas żucia powoduje:

1. dużą produkcję śliny - dziennie koń produkuje około 40 litrów śliny, której zadaniem jest:

- rozmiękczanie i nawilżanie paszy

- ułatwia formowanie i wygładzanie kęsa

- zobojętnianie pH w bezgruczołowej części żołądka

2. równomierne ścieranie zębów

3. prawidłowy przebieg procesów trawienia

4. w żywieniu zimowym koń powinien otrzymać minimum 1 kg paszy objętościowej suchej na 100 kg masy ciała

Niedostateczne wymieszanie treści z sokiem żołądkowym ma miejsce gdy:

1. występuje za mała produkcja soku żołądkowego - przyczynami tego może być nadmierny wysiłek fizyczny lub stres

2. szybkie jedzenie paszy

3. podawanie dużych dawek paszy treściwej na jeden opas

4. podawanie dużych ilości pasz sklejających się, np. śruty pszennej, żytniej lub pszenżyta

5. podawanie pasz wodnistych, które szybko przechodzą przez żołądek

Przebieg trawienia w poszczególnych odcinkach przewodu pokarmowego koni według Hollands (2000)

Odcinek przewodu pokarmowego	Sekrecja	Produkt trawienia	Wchłanianie	Materiał niestrawiony
Żołądek	Kwas solny	Kwas mlekowy	Minimalne
Jelito cienkie	Dwuwęglan sodu, enzymy trawienne, żółć, śluz	Aminokwasy, glukoza i inne cukry proste, trójglicerydy i kwasy tłuszczowy	Aminokwasy, cukry proste, kwasy tłuszczowe, witaminy, Ca, Mg, K, Cl	Włókno, woda
Jelito ślepe	Woda	LKT, witaminy B, białko bakteryjne	LKT, witaminy, aminokwasy	Włókno
Okrężnica		LKT, witaminy	LKT, woda	Niestrawione resztki

W jelicie cienkim są rozkładane i wchłaniane

1. cukry proste

2. skrobia - około 85%

3. tłuszcze - 90 - 95%

4. białko - 30 - 80% w tym:

- w około 80% w ziarnie zbóż i śrutach poekstrakcyjnych

- w 70% w świeżych zielonkach

- od 30 do 45% w sianie

5. węglowodany ścian komórkowych - 5 - 15%

Strawność skrobi w jelicie cienkim u koni w zależności od gatunku ziarna i jego przygotowania przed zadaniem według Meyer (1993) i Hollands (2000)

Pasza	% strawność w jelicie cienkim	% skrobi która przechodzi do jelita grubego
Owies ziarno całe	83,5	16,5
Owies płatkowany	85,2	15,8
Jęczmień płatkowany	21,4	78,6
Pszenica płatkowana	28	72
Kukurydza - ziarno całe	29,9	70,1
Kukurydza - śrutowana	45,6	54,4
Kukurydza - mikronizowana	74	26
Kukurydza - prażona	90,1	9,9
Jęczmień mikronizowany	98	2
Pszenica mikronizowana	90	10

Zmiany pH jelita ślepego w zależności od dawek skrobi z owsa i kukurydzy

Aby nie dopuścić do wzrostu zakwaszenia treści pokarmowej jelita grubego dawki skrobi na jeden nie powinny być wyższe niż:

0,3-0,4% masy ciała

Daje to dawkę ziarna 2,5-3kg/odpas

Przy obniżonym pH następuje produkcja kwasu mlekowego prowadzić to do dalszego zakwaszenia treści i powoduje:

- drażnienie błon śluzowych jelit

- zahamowanie działalności i zabicie wrażliwych na zakwaszenie bakterii i pierwotniaków, w wyniku tego może dochodzić do uwolnienia endotoksyn i zatruć

- zaburzenia we wchłanianiu w wyniku uszkodzeń nabłonka

- może to prowadzić do wystąpienia morzysk lub ochwatu

Białko jest trawione i wchłanianie w jelicie cienkim:

1. w około 80% w ziarnie zbóż i śrutach poekstrakcyjnych

2. w 70% w świeżych zielonkach

3. od 30 do 45% w sianie w zależności od fazy wegetacji przy zbiorze

Składniki ścian komórkowych są trawione w jelicie cienkim:

1. w 5% w suszu z traw i sianie

2. w 8% w świeżych trawach

3. w 10% w lucernie

4. w 15% w paszach treściwych

Szybkość fermentacji w jelicie grubym zależy od:

1. rodzaju i ilości składników pokarmowych docierających do tych odcinków

2. proporcji między łatwo i trudnostrawnymi węglowodanami

3. zawartości azotu oraz związków mineralnych i witamin

4. zawartość w dawce i jakość włókna (udział hemicelulozy, celulozy i ligniny)

Strawność składników roślin

Frakcja chemiczna	Strawność
Ściana komórki
Celuloza	43,4
Hemiceluloza	49,5
Lignina	0
Zawartość komórki
Białko	81,7
Węglowodany	100
Tłuszcz surowy	75,1
Popiół	90,5

Zawartość frakcji włókna w roślinach

Grupa roślin		Lignina %	Hemiceluloza %	Celuloza %
Motylkowe	wahania	8-62	21-86	12-30
		średnio	30	63	28
	Trawy	wahania	53-90	64-89	5-29
		średnio	82	76	21

Jelito grube - rozkładane są składniki pokarmowe nie strawione w jelicie cienkim w tym:

1. skrobia - około 15%

2. tłuszcze - 5 do 10%

3. białko - 20 do 70%

4. węglowodany ścian komórkowych - 85 do 95%

strawność białka w jelicie grubym wynosi:

- dla pasz treściwych - 90%

- dla świeżych zielonek - 80%

- dla siana i kiszonek - 75%

przyjmuje się, że tylko 10-15% strawionego tam białka jest wchłaniana w postaci aminokwasów i może być wykorzystana przez organizm konia.

Do zaburzeń w trawieniu i wchłanianiu składników pokarmowych dochodzi przy następujących nieprawidłowościach w żywieniu:

1. podawanie koniom przez długi czas dużej ilości zdrewniałych pasz objętościowych

2. krótko pociętej sieczki

3. paszy spleśniałej

4. namarzniętej

5. zanieczyszczonej ziemią i piaskiem

6. gwałtowana zmiana paszy, a szczególne szybkie przejście z żywienia paszami objętościowymi suchymi z dużym udziałem włókna, na pasze objętościowe soczyste lub zawierające dużo łatwo strawnych węglowodanów

7. poza zakwaszeniem treści, wpływa na zmniejszenie perystaltyki jelit i zwiększa prawdopodobieństwo ich światła

8. stosowanie dużych dawek otrąb oraz ziarna zbóż bez dostatecznej ilości pasz objętościowych może doprowadzić do postania kamieni kałowych

9. w okrężnicy gromadzi się piasek pobierany wraz z karmą. Przy długim karmieniu paszami zanieczyszczonymi ziemią lub piaskiem (np. otręby, niedokładnie umyte okopowe) ich ilość może dochodzić do kilku kilogramów i być przyczyną silnego morzyska

10. nierównomierne wypełnienie treścią pokarmową, przy gwałtownych ruchach konia może prowadzić do osunięcia pokładu górnego i w konsekwencji do skrętu jelit

Energia netto stanowi

- w sianach tylko 61-66% EM

- w ziarnach zbóż 78,5-80% EM

Zawartość energii strawnej w porównaniu do energii netto jest zawyżona:

- w produktach z przerobu zbóż o ok. 15%

- w nasionach roślin oleistych i śrutach poekstrakcyjnych o 25-30%

- w sianach o 30-35%

- zaniżona w paszach bogatych w skrobię

Wartość przy oceniania dwoma systemami ES i UFC - EN w % do ziarna jęczmienia (INRA, 1990)

Pasze	ES	UFC	ES%/EN
Skrobia kukurydzy	116	131	88
Kukurydza	111	115	96
Pszenica	108	109	99
Jęczmień	100	100	100
Otręby pszenne	88	77	114
Siano z lucerny	70	54	130
Dobre siano łąkowe	64	49	132
Słabe siano łąkowe	49	35	137

W systemie francuskim jednostką energii dla koni jest UFC (Unité Fourragere Cheval) jest to ilość energii netto (EN) zawarta w 1kg średniej jakości jęczmienia. Jeden UFC to 9,42 MJ EN.

Równania regresji do obliczania UFC w paszach na podstawie ich składu chemicznego

Pasze objętościowe	Pasze treściwe
1. UFC = 0,825 - 1,090WS + 0,555BO	1. UFC = 0,815 - 0,947WS + 0,0345BO + 0,582ZBW
2. UFC = 0,568 - 0,650WS + 1,804BW	2. UFC = -0,730 - 0,722WS + 0,572MO + 0,0941ES
3. UFC = -0,056 + 0,562ZBW + 0,0616ES	3. UFC = -0,134 + 0,274WS - 0,362BO + 0,316ZBW + 0,0755ES

gdzie:

BO - białko ogólne (w kg/kg SM suchej masy)

ES - energia strawna (w MJ ES/kg SM)

MO - materia organiczna (w kg/kg SM)

WS - włókno surowe (w kg/kg SM)

ZBW - związku bezazotowe wyciągowe

Skład chemiczny wybranych pasz według norm żywienia koni (1997) i obliczona na tej podstawie wartość UFC przy użyciu równań: w paszach treściwych trzeciego, w paszach objętościowych pierwszego w sianie i zielonkach i trzeciego w marchwi.

Pasze	Sucha masa	Białko ogólne	Tłuszcz surowy	Włókno surowe	Bezazotowe wyciągowe	ES w MJ	UFC obliczone	UFC według INRA
Jęczmień	0,88	11	2,1	4,8	67,4	12,8	1,03	1
Kukurydza	0,88	9,4	3,9	2,9	70,1	13,6	1,10	1,14
Owies	0,88	11,8	4,1	8,9	60,1	11,5	0,92	0,88
Siano I pokos w kwiecie	0,86	10,3	1,6	25,8	41,9	8,1	0,49	0,43
Siano I pokos po kwitnieniu	0,86	8,8	1,8	29,5	39,1	6,5	0,44	0,38
Pastwisko przed kłoszeniem	0,17	4,3	0,8	4	6,5	2,2	0,16	0,14
Marchew czerwona	0,15	1,3	0,3	1,2	11	2,4	0,20	0,22

Substraty energetyczne zmagazynowane u konia o masie 500kg

Substraty energetyczne	Tkanki	Zawartość w gramach
trójglicerydy	mięśnie	1400-2800
trójglicerydy	tłuszcz zapasowy	40 000
glikogen	mięśnie	3150-4095
glikogen	wątroba	90-220

Dostępność energii dla koni z różnych źródeł

Źródło energii	Pochodzenie energii	Przetwarzana na
				Jelito cienkie	Jelito grube	Komórka
Skrobia	zboża	glukoza	LKT kwas mlekowy	glikogen kwasy tłuszczowe
Włókno	pasze słomiaste	-	LKT	glikogen kwasy tłuszczowe
Kwasy tłuszczowe	olej/tłuszcze	kwasy tłuszczowe	LKT	kwasy tłuszczowe
Białko		aminokwasy	LKT białko bakterii	kwasy tłuszczowe glukoza glikogen
Cukier	melasa cukier paszowy	glukoza	LKT kwas mlekowy	glikogen

Jak koń wykorzystuje źródła energii

Źródło energii	Zawartość energii	Szybkość metabolizmu	Efektywność zużycia energii
Skrobia	wysoka	szybki	wysoka
Włókno	niska	wolny	wysoka
Kwasy tłuszczowe	bardzo wysoka	wolny	bardzo wysoka
Białko	wysoka	umiarkowany	umiarkowana
Cukier	wysoka	bardzo szybki	umiarkowana

Substraty energetyczne

Cukry rozpuszczalne w wodzie. Uzupełnianie niedoborów energii cukrami jest niewskazane, ponieważ:

- powodują one wzrost poziomu insuliny

- może przez krótki okres czasu wystąpić hipoglikemia

- wysoki poziom insuliny uniemożliwia wykorzystanie kwasów tłuszczowych jako substratu energetycznego

---