POJĘCIE I CELE EDUKACJI EKOLOGICZNEJ. FORMOWANIE I ROZWIAJANIE POZYTYWNYCH WOBEC ŚRODOWISKA POSTAW POZNAWCZYCH, EMOCJONALNYCH I DZIAŁANIOWYCH. METODYCZNE STRATEGIE EDUKACJI EKOLOGICZNEJ ORAZ DOBÓR I UKŁAD TREŚCI Z EDUKACJI EKOLOGICZNEJ.

1. Pojęcie edukacji ekologicznej.

Edukacja ekologiczna jak stwierdzają E.J. Frątczakowie jest „to świadomie zamierzona, czyli celowa, planowa, systematyczna i stopniowa działalność nauczyciela względem uczniów-wychowanków i przy ich aktywnym udziale"

Podobnie edukację ekologiczną (środowiskową) definiuje Piotr Sawiński, który uważa, że „Edukacja środowiskowa jest właśnie taką świadomą oraz celową, planową, systematyczną i stopniową działalnością jednych np. nauczycieli, rodziców, względem dzieci, przy ich aktywnym udziale- której zasadniczym celem jest przygotowanie ich do ochrony i kształtowania środowiska życia człowieka.”

2. Cele edukacji ekologicznej.

Wg E. J. Frątczaków zasadniczym celem edukacji jest:
- poznawanie motywów i sposobów ochrony i kształtowania środowiska,
- kształtowanie umiejętności dostrzegania zjawisk w ekosystemach, przewidywania i oceny pewnych następstw obserwowanych zjawisk przyrodniczych i czynów człowieka,
- kształtowanie emocjonalnego stosunku do określonych zjawisk i obiektów w środowisku człowieka,
- formowanie i umacnianie pozytywnych przekonań i postaw wobec określonych zjawisk i obiektów przyrodniczych środowiska człowieka, a także względem czynów podejmowanych przez ludzi, jak również ich zachowań w stosunku do elementów i całości tego środowiska.
3. Rozwijanie pozytywnych postaw wobec środowiska.
W edukacji ekologicznej dzieci szczególną uwagę należy zwrócić na takie postawy jak:
- wrażliwość na środowisko przyrodnicze i szacunek wobec niego,
- dążność do kontaktu z nieskażonym środowiskiem przyrodniczym,
- poczucie odpowiedzialności za stan i pomnażanie zasobów środowiska przyrodniczego.

W zakresie rozwijania wrażliwości wobec przyrody należy zwrócić uwagę na:
- wiedzę dzieci z zakresu budowy, trybu i warunków życia roślin i zwierząt,
- umiejętność spostrzegania i oceny przez dzieci piękna zjawisk przyrodniczych,
- umiejętność przekazywania przez dzieci wiadomości i wyrażania uczuć w różnorodnych formach ekspresji,
- zdolność oceny przez dzieci niewłaściwego zachowania się innych wobec przyrody i reagowania na nie.

Kształtowanie szacunku dzieci wobec przyrody powinno obejmować:
- rozumienie, że przyroda jest dla człowieka użyteczna i należy ją szanować,
- przyswojenie wiadomości, że niektóre gatunki roślin i zwierząt oraz obiekty przyrody nieożywionej są rzadkością i dlatego należy je rozwijać, chronić i opiekować się nimi.

Jeżeli rozwijamy dyspozycje do racjonalnego korzystania z przyrody należy tak organizować działalność dziecka, aby:
- rozumiało, że wszystko to, co jest człowiekowi niezbędne do życia czerpie z przyrody / surowce do przerobu /
- wiedziało, że wiele z tych surowców jest nieodwracalnych / np. złoża węgla/ i dlatego należy je szczególnie oszczędzać umiało korzystać z zasobów przyrody i dóbr materialnych w trakcie zabaw, uczenia się, pracy i odpoczynku - racjonalnie , oszczędnie i bez szkód dla środowiska
- było wrażliwe na zanieczyszczenie swojego i innych środowiska życia
i działalności.

Postawa odpowiedzialności za środowisko życia swojego i innych powinno obejmować:
- troskę o zachowanie środowiska przyrodniczego, pomnażanie jego zasobów i odpowiednie jego kształtowanie,
- unikanie takich działań wobec środowiska przyrodniczego, które wpływają na nie niszcząco,
- rozumienie, że środowisko przyrodnicze jest podstawowym i koniecznym kompleksem elementów dla zdrowia i życia oraz działalności każdej jednostki i grupy ludzkiej,
- rozumienie, że zdrowie obecnego pokolenia i przyszłych pokoleń zależy i w coraz większym stopniu będzie zależało od warunków zdrowotnych otoczenia. Warunki te są z kolei wynikiem złożonej działalności człowieka odbywającej się teraz i w przyszłości. Takie działanie musi mieć na uwadze, że spośród tych wartości największą wartość stanowi człowiek. Każde lekkomyślne naruszenie środowiska naturalnego należy uznać za akt naruszenia praw osoby ludzkiej, a tym samym nieuszanowanie jej godności.

4. Formy edukacji ekologicznej:

• spacery i wycieczki na tereny wybranych biocenoz oraz obiektów przyrody żywej i nieożywionej

• ścieżki dydaktyczne

• samoobsługa dzieci jak i wykonywanie prac na rzecz innych osób (np. zbieranie makulatury, opieka nad zieleńcem itp.)

• praktyczne prace wytwórcze wykonane z odpadów użytkowych (np. zabawki, manekiny)

• opieka nad zwierzętami (dokarmianie zwierząt zimą)

• prace pielęgnacyjne roślin w klasie szkolnej lub w dydaktycznym kąciku przyrodniczym

5. Metody edukacji ekologicznej.

• obserwacja i pomiar

• metoda problemowa

• zabawy i gry dydaktyczne

• inscenizacja.

6. Zasady edukacji ekologicznej.

Treściom edukacji ekologicznej dzieci w wieku wczesnoszkolnym przypisuje się dwojaki charakter: przedmiotowy i podmiotowy. Z założenia tego wynikają określone zasady dydaktyczne edukacji.
Pierwsza zasada koncentruje się na doborze zadań i środków do ich realizacji w celu kształtowania określonych dyspozycji i postaw dzieci wobec środowiska.

Druga zasada dotyczy etapowości kształtowania umiejętności i postaw.

Trzecia zasada wiąże się z bezpośrednim kontaktem dziecka z obiektami i zjawiskami środowiska przyrodniczego i społecznego, w celu zapewnienia warunków do ich poznania i przeżywania, a w następstwie ich ochrony i racjonalnego wykorzystania.
Czwarta zasada jest uzupełnieniem poprzedniej ponieważ akcentuje, że obok bezpośredniego poznawania środowiska, istnieje możliwość i konieczność poznawania pośredniego np. za pomocy różnorodnych środków dydaktycznych, a zwłaszcza takich, które zapewniają przeżywanie piękna i bogactwa przyrody np. kolorowe ilustracje, filmy dydaktyczne oraz teksty literackie np. wiersze, opowiadania, opisy itp.
Piata zasada dotyczy odwróconej roli edukacji, która polega na tym, że nauczyciel w miarę możliwości winien zachęcić uczniów do transferu sytuacji szkolnych, gdzie opowiadają oni rodzicom i rodzeństwu o zajęciach.
Szósta zasada wiąże się z ekonomizacja tj. wykorzystywaniem użytkowych odpadów i oszczędzaniem odnawialnych i nieodnawialnych zasobów przyrody ze szczególnym zwróceniem uwagi na racjonalne wykorzystywanie np. wody, energii elektrycznej i cieplnej.
Siódma zasada dotyczy kulturalnej komunikacji międzyludzkiej oraz troski o ład i estetykę środowiska życia.

---