Twórczość muzyczna dzieci

        Próby twórczości wyrabiają umiejętność indywidualnego i oryginalnego wypowiadania się, pogłębiają wrażliwość i poszerzają wiedzę. Twórczość jest procesem, który prowadzi do powstania nowego oryginalnego wytworu, a w ostatecznym efekcie do rozwoju osobowości.
Naturalne skłonności do tworzenia widoczne są u dzieci już w wieku przedszkolnym, gdyż "wyrażanie uczuć i nastrojów śpiewem jest dla dziecka, przecież czymś naturalnym, wrodzonym".
Zdolności twórcze u dzieci zależą od ich naturalnego procesu dojrzewania i od właściwie ukierunkowanego procesu dydaktyczno-wychowawczego. Dziecko w wieku od 7 do 10 lat ma szczególnie pobudliwą wyobraźnię. Skłonne jest do marzeń i do twórczości.
Mówiąc o twórczości muzycznej dzieci mamy na myśli improwizację. Jest ona aktem twórczym, spontanicznym i główną drogą rozwoju muzycznego dziecka. M. Przychodzińska-Kaciczak podaje następujące rodzaje twórczości - improwizacji:
-swobodna improwizacja wokalna,
-improwizacja wokalna z narzuceniem pewnej dyscypliny,
-improwizacja instrumentalna swobodna,
-improwizacja instrumentalna z pewnym ograniczeniem swobody,
-improwizacja instrumentalna z konsekwentnie stosowaną dyscypliną formalną.
Swobodna improwizacja wokalna jest wypowiedzią spontaniczną, nie ograniczaną żadnymi nakazami i wzorami. Pozwala dzieciom poznawać możliwości własnej wyobraźni i przeżywać radość płynącą z tworzenia utworów udanych.
Improwizacja wokalna z narzuceniem pewnej dyscypliny powinna być stosowana obok improwizacji swobodnej. Wśród przykładów organizowania swobody należy wymienić improwizowanie melodii do zrytmizowanego wcześniej wiersza oraz układanie następnika do poprzednika.
        Improwizacja taka jest często muzyczną ilustracją treści pozamuzycznych, np. wiersza, opowiadania, zjawiska atmosferycznego. Przy takich ćwiczeniach improwizacyjnych należy uzmysłowić nastrój i charakterystyczne cechy wiersza, opowiadania oraz konieczność poszukiwania muzyki najbardziej właściwej dla tych cech. Podczas takiej twórczości dziecko powinno samo odkrywać rolę melodii, rytmu, dynamiki i tempa.
Przy stosowaniu formy improwizacji instrumentalnej z pewnym ograniczeniem swobody, należy zastosować następujące zasady:
-powtarzanie jakiejś całości muzycznej, np. motywu, frazy,
-powtarzanie pewnej całości w formie wariacyjnej,
-zasadę kontrastu - czyli uzupełnienie całości muzycznej całością kontrastową.
Zasady te, odpowiednio dostosowane do wieku dziecka, wykorzystane w zadaniach twórczych, pozwalają na przyswojenie podstawowych zasad formowania muzyki. Ważny jest tu rozwój inicjatywy, pomysłowości i własnej indywidualności dziecka.
        Improwizacja instrumentalna na zadany temat rytmiczny lub melodyczny w określonej formie jest improwizacją z konsekwentnie stosowaną dyscypliną formalną. Po tworzeniu ostinata według M. Przychodzińskiej-Kaciczak, należy przejść do form: ABA, ronda, kanonu, wariacji. Niezbędna jest tutaj umiejętność gry na instrumentach oraz umiejętność budowania form muzycznych. Wykształcona muzykalność pozwoli dziecku na wyprzedzenie myślą rozwoju fraz.
        Twórczość dziecka nie była przedmiotem częstych badań. Dowodzą one jednak, iż dzieci bardzo wcześnie wychodzą poza myślenie pentatoniczne, co odbija się na ich twórczości wokalnej. Uczniom klas starszych zaleca się improwizować następnik do poprzednika i drugi głos do danego głosu pierwszego. Sposób ten jest tylko jedną z możliwości,, jakie należy dać dzieciom w zakresie własnej ekspresji. Według Jana Wierszyłowskiego czynności twórcze są bardzo ściśle związane z osobowością, postawą i charakterem twórcy. Efekt procesu tworzenia zależny jest od takich cech typologicznocharakterologicznych jak: temperament, "zdolności muzyczne i pozamuzyczne oraz typ szkolenia zawodowego, tj. cały zasób umiejętności czysto rzemieślniczych". Zdolności te rozwijają się razem, wraz z rozwojem psychofizycznym dziecka.
        Stefan Szaman uważa, że "muzyka jest sztuką przeznaczoną dla słuchu, sztuką nie wykraczającą w swej istocie poza sferę brzmień muzycznych". Sztuka ta doskonali się i pogłębia w miarę wzrostu poziomu artystycznej wrażliwości i estetycznego smaku słuchacza. Muzyka jednak to nie tylko sztuka dla słuchu. Możemy ją uprawiać, wykonywać, tworzyć lub tylko z niej korzystać. Zadaniem kształcenia jest wychowanie zarówno odbiorców, jak i wykonawców i twórców muzyki.


Bibliografia:

1.    Burowska Z.: Słuchanie i tworzenie muzyki w szkole. Warszawa: WSiP, 1989
2.    Popek S.: Aktywność twórcza dzieci i młodzieży. Warszawa: WSiP, 1988
3.    Przychodzińska - Kaciczak M.: Muzyka i wychowanie. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1989
4.    Przychodzińska - Kaciczak M.: Dziecko i muzyka. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1974
5.    Szuman S.: O sztuce i wychowaniu estetycznym. Warszawa: PZWS, 1962
6.    Wierszyłowski J.: Psychologia muzyki. Warszawa: PWN, 1981

opr. mgr Ewa Czarnecka

---