Historia myśli socjologicznej - wkłady 3
Temat: Koncepcje prawa naturalnego.
Porównanie trzech koncepcji poprzez jeden aspekt porównawczy - stan naturalny.
1. T. Hobbes |
2. J. Locke |
3. J.J. Rousseau |
Jednostki ludzkie - ludzie - z natury są równi. |
Jednostki ludzkie - ludzie - z natury są równi. |
Jednostki ludzkie - ludzie - z natury są równi. |
Ludzie są z natury też wolni |
Ludzie są z natury też wolni |
Ludzie są z natury też wolni. |
Jednostkę charakteryzuje „egoizm”. |
Jednostkę charakteryzuje „egoizm”. |
Jednostkę charakteryzuje „egoizm”. |
Konflikt - wojna każdego z każdym. |
Kooperacja - współpraca każdego z każdym. |
Obojętność każdego do każdego - ani wojna, ani konflikt. |
Ilość dóbr jest ograniczona. |
Naturalna własność prywatna. |
Człowiek to „dobry dzikus”. |
Ludzie są z natury agresywni. |
Rynek |
|
Natura - jest to przeciwieństwo kultury. Jest to coś co wzrasta, rośnie, dojrzewa bez udziału ludzkości.
Myśliciele próbowali określić naturę człowieka. Opisać naturę człowiek wyłączając w nim wszystko to co ludzkie, stworzone przez człowieka. Chcieli tłumaczyć fakt skąd pochodzą państwa, społeczeństwa. Punkt wyjścia każdego z tych myślicieli był identyczny - analiza jednostek. Skupiają oni punkt widzenia na jednostkach.
Równość jest w nas zakorzeniona Należy wyjaśnić co to jest instynkt stadny, opisać grupę ludzi na podstawie zachowań jednostek. Cechą jednostki ludzkiej jest także wolność. Jednostka z natury działa na własne dobro, posiada tzw. instynkt samozachowawczy.
Hobbes twierdził, że nieuchronną konsekwencją jest konflikt - wojna każdego z każdym. Rousseau uważał, że jednostki są sobie obojętne. Hobbes przyjmował założenie, że ilość dóbr jest ograniczona. Drugie jego założenie mówi, że ludzie są istotami agresywnymi co jest przyczyną konfliktów. Agresja jest spowodowana chęcią zdobycia lub przez strach. Wynika z tego, że ludzie są aspołeczni. W każdym człowieku widzimy potencjalnego wroga. Istnieje gra instynktów. Interesy jednostek są sprzeczne. Locke sądził, że ludzi są podobni do siebie. Oczekujemy od ludzi szacunku i miłości, ale oni od nas też tego oczekują. Te oczekiwania powodują, że ludzie wchodzą w kooperację. Jest to naturalny stan społeczny. Istnieją więzi społeczne. Rousseau był przeciwny tezom Hobbes'a. Opisywał on relacje podróżników. Twierdził, że natura jest płodna i jeśli ludzie żyją w nią w zgodzie to wystarczy dóbr dla wszystkich, bo ich ilość jest wtedy nieograniczona. Tryb życia jest zharmonizowany z naturą. Nie ma niedostatku dóbr. Natura wyposażyła w nas hamulec agresji. Mechanizmem jest sympatia (syn-razem; pathos-cierpienie) - czyli współcierpienie. Cierpienie innych powoduje u nas cierpienie, ból psychiczny. Sympatia powstrzymuje przed agresją. Ludzie, gdy żyją w harmonii z naturą są dobrzy. Nie ma cech, które szczególnie powodują wiązanie się lub konflikt.
Te koncepcje występują współcześnie w różnych teoriach, np. psychologicznych. Miały one na celu wytłumaczyć dlaczego powstają zbiorowości, państwa. Łączyło je założenie, że przejście od jednostki do zbiorowości wymaga - umowy społecznej. Zbiorowość powstaje poprzez uzgodnienie pewnych ról społecznych. Ład społeczny musi powstać na bazie porozumień, kompromisów. Człowiek w stanie naturalnym walczy o przetrwanie. Jego byt jest zagrożony. Ludzie muszą ograniczać swoją wolność i przełożyć ją na ciało zbiorowe pod przywództwem jednej osoby. Wyrzeczenie się jest w stanie zapewnić życie. Człowiek stwarza państwo ze strachu. Władca absolutny umożliwia prawo do własności, prawo do życia itd. Hobbes twierdził, że presja jest wysoka, dlatego władza musi być władzą absolutną. Bunt jest niemożliwy - to odtworzenie natury, gdzie nie ma własności i jest rywalizacja. Stan naturalny panuje także między państwami. To stale istniejąca możliwość. Silna władza zapewnia ład społeczny. Locke uważał, że konflikt nie jest między jednostką a jednostką, lecz między jednostką a przyrodą. U Hobbes'a istnieje naturalna własność prywatna, ale dopiero w stanie społecznym. Własność jest naturalną częścią człowieka, np. ciało i to co on w te ciało wmieszał. Produkty pracy są naturalną własnością i powstaje wymiana, handel tymi produktami - to jest rynek. Państwo powinno dbać o prawidłowy kształt relacji rynkowych. Istnieje możliwość karania zbrodniarzy. Ten schemat jest podobny to państwa liberalnego. Bunt jest jak najbardziej wyobrażalny. Państwo dba by samoorganizacja ludzi była zapewniona i jeśli państwo tego nie zapewni to należy zmienić urzędników, m.in. poprzez bunt. Hobbes: „Wole poprzedza prawo, prawo powstaje na podstawie aktu woli człowieka”.
U Locke'a nie ma aktu woli. Prawo jest i koniec. Rousseau uważał, że rozwój cywilizacji jest procesem odchodzenia od natury. Zaczyna się tworzyć wynalazki. W pewnym momencie pojawia się ktoś kto mówi: „moje”. Gdy pojawia się własność prywatna, pojawia się wojna każdego z każdym. Człowiek wypacza stan społeczny i jest stanem wynaturzenia, niegodnego naśladowania.
Koncepcja Richarda Pawkins'a
(książka: „Samolubny gen”)
Jednostka to samolubna maszyna. Jest ona zaprogramowana na: „Jak najlepiej dla moich genów”. Inna maszyna stanowi część środowiska. Inny osobnik w odróżnieniu od skały ma możliwość odwetu.
Historia myśli socjologicznej
wykład 3
- 1 -