Polityka zagraniczna i położenie międzynarodowe II Rzeczpospolitej, mapa w podr. ,s.120 oprac. RM

A. Polityka zagraniczna i położenie międzynarodowe Polski w okresie kształtowania się

granic (1918 - 1922)

B. Polityka zagraniczna i położenie międzynarodowe Polski w latach 1921 - 1939

1. Granice II RP i jej sąsiedzi (państwa graniczące z Polską: Niemcy, Czechosłowacja, Rumunia, ZSRR,

Łotwa, Litwa, WMG, oraz Węgry po zajęciu Ukrainy Zakarpackiej w marcu 1939 r.)

mapa w podr. ,s.120

2. Najważniejsze zasady polityki zagranicznej II Rzeczpospolitej w latach 1921 - 1939

• trwały sojusz z Francją

• próba realizacji koncepcji „Międzymorza”

• przekonanie o większej wartości układów dwustronnych od układów bezpieczeństwa zbiorowego

• polityka równowagi oraz zasada „równego dystansu” wobec Niemiec i ZSRR („zachowania równej odległości miedzy Moskwą a Berlinem”, nie zawierania sojuszy ani z Niemcami ani z ZSRR), zwolennicy tej polityki: J. Piłsudski i J Beck, wypowiedź Piłsudskiego z 12 IV 1934 r.: „mając te dwa pakty siedzimy na dwu stołkach - to nie może trwać długo. Musimy wiedzieć, z którego spadniemy najpierw i kiedy”, zob. podr. s. 65)

ocena polityki równowagi J. Piłsudskiego, podr. ,s.65

3. Polityka zagraniczna i położenie międzynarodowe Polski od ukształtowania się granic do

schyłku lat dwudziestych (1921 - 1929)

• sojusze Polski z Francją i z Rumunią (1921)

• Polska wobec „Małej Ententy”

• pogorszenie położenia międzynarodowego Polski w wyniku układów w Rapallo (1922) i w Locarno (1925), Polskę na konferencji w Locarno reprezentował minister spraw zagranicznych Aleksander Skrzyński

• konkordat ze Stolicą Apostolską (1925)

• wojna celna z Niemcami (od 1925)

• polsko - litewska deklaracja podpisana w Genewie w 1927 (treść: oba państwa deklarują, że nie są w stanie wojny)

• podpisanie przez Polskę Paktu Brianda - Kelloga (1928) oraz Protokołu Litwinowa (1929)

4. Polityka zagraniczna i położenie międzynarodowe Polski w latach trzydziestych

- ministrowie spraw zagranicznych: August Zaleski (1926 - 1932), Józef Beck (1932 - 1939), il. w

podr. ,s.117

- pakt o nieagresji z ZSRR (1932)

- podpisanie przez Polskę konwencji londyńskiej ustalającej definicję agresora (VII 1933)

- sprzeciw Polski wobec projektu Paktu Czterech wysuniętego przez Mussoliniego (1933)

zakończenie wojny celnej z Niemcami po dojściu Hitlera do władzy i pakt o nieagresji z

Niemcami (1934) ,

- znaczenie obu paktów o nieagresji (wypowiedź Piłsudskiego z 12 IV 1934 r.: „mając te dwa pakty

siedzimy na dwu stołkach - to nie może trwać długo. Musimy wiedzieć, z którego spadniemy najpierw i

kiedy”, zob. podr. s. 65), ocena polityki równowagi J. Piłsudskiego, podr. ,s.65

- wypowiedzenie przez Polskę „małego traktatu wersalskiego” w 1934 r. (na forum Ligi Narodów przez

msz J. Becka), przyczyny: przystąpienie ZSRR do Ligi Narodów w 1934 r., dokonanie przez OUN

zamachu na ministra spraw wewnętrznych Bronisława Pierackiego)

- Polska wobec projektu tzw. paktu wschodniego w 1934 („pacte oriental”, „wschodnie Locarno”)

- stosunki polsko - litewskie w marcu 1938 r. (wystosowanie 17 III 1938 przez rząd polski ultimatum

pod adresem rządu litewskiego - z żądaniem nawiązania stosunków dyplomatycznych, treść ultimatum

pośrednio sugerowała możliwość zbrojnej interwencji przeciw Litwie, gdyby ta odmówiła nawiązania z

Polską stosunków dyplomatycznych, dlatego też w prasie pojawiły się hasła: „Wodzu, prowadź na Kowno”)

- Polska wobec kryzysu monachijskiego(29 - 30 IX 1938) i zajęcie Zaolzia przez Polskę (1-3 X

1938)

5. Polska a Niemcy (24 X 1938 - 1 IX 1939)

• niemieckie żądania wobec Polski (24 X 1938): Polska ma wyrazić zgodę na przyłączenie Wolnego Miasta Gdańska do Niemiec oraz na wybudowanie przez tzw. „Korytarz” eksterytorialnej (wyłączonej z terytorium Polski) linii kolejowej i autostrady łączącej Prusy Wschodnie z resztą Niemiec, ma także przystąpić do Paktu Antykominternowskiego

• wizyta ministra Józefa Becka w Berlinie („Morze Czarne to też morze”)

• odrzucenie przez Polskę niemieckich żądań (26 III 1939)

• wizyta ministra spraw zagranicznych Józefa Becka w Londynie i brytyjskie gwarancje bezpieczeństwa dla Polski (6 IV 1939), zob. przemówienie premiera Chamberlaina z 31 III będące zapowiedzią brytyjskich gwarancji bezpieczeństwa dla Polski, podr. ,s.123

• wypowiedzenie przez Niemcy układu o nieagresji (28 IV)

• przemówienie J. Becka w Sejmie 5 V 1939 („Polska od Bałtyku nie da się odepchnąć”,

„My w Polsce nie znamy pojęcia pokoju za wszelką cenę”) , il. w podr. ,s.117,

tekst przemówienia w podr., s.124

• pogorszenie położenia geopolitycznego Polski w wyniku podpisania przez III Rzeszę i ZSRR Paktu Ribbentrop - Mołotow

Pakt Ribbentrop - Mołotow podpisany w Moskwie 23 VIII 1939 (tekst w podr. ,s.125)

składa się z dwóch części:

- układu o nieagresji między Niemcami a ZSRR (jawnego)

- tajnego protokołu dodatkowego

treść tajnego protokołu dodatkowego: podział części Europy (Środkowowschodniej) na dwie strefy

wpływów

• w radzieckiej strefie wpływów znajdą się: Finlandia, Estonia, Łotwa, Besarabia,

wschodnia część państwa polskiego (aż do linii Narew - Wisła - San)

• w niemieckiej strefie wpływów znajdą się: Litwa i zachodnia część Polski (do linii Narew

- Wisła - San)

• polsko - brytyjski układ sojuszniczy (25 VIII 1939) i jego znaczenie

• przesunięcie przez Hitlera daty agresji na Polskę ( z 26 VIII na 1 IX)

• tzw. „prowokacja gliwicka” w nocy z 31VIII na 1 IX (Niemcy przebrani w polskie mundury zajęli niemiecką radiostację w Gliwicach)

6. Oceny polityki zagranicznej i położenia międzynarodowego Rzeczpospolitej w latach

trzydziestych: teksty źródłowe w podr. ,s. 65, 130 - 130

2

---