SYTUACJA PRAWOSŁAWIA W RZECZYPOSPOLITEJ OD UNII BRZESKIEJ DO ŚMIERCI ZYGMUNTA III WAZY

• Unia brzeska została zawarta w 1595 r. pomiędzy częścią biskupów prawosławnych Rzeczypospolitej Obojga Narodów a Kościołem katolickim w Rzymie, a ogłoszona w roku następnym (1596) na synodzie w Brześciu;

• Zygmunt III Waza, król polski zmarł 30 kwietnia 1632 r.,

• Zygmunt III Waza był zagorzałym katolikiem i dążył do ograniczenia wpływów innych religii w tym prawosławia; gdy Zygmunt III doszedł do władzy monarszej — w senacie zasiadało 41 innowierców, gdy zaś umierał było ich 6 - w tym jeden prawosławny.

• Za jego panowania sejm wydał dwie konstytucje w latach 1607 i 1609, które uznały prawa Kościoła protestanckiego w Rzeczypospolitej, było to spowodowane obroną przed rozruchami na tle religijnym;

• W latach 1606 - 1609 miał miejsce rokosz Zebrzydowskiego, wielu przedstawicieli prawosławnej szlachty poparło rokoszan i w rezultacie na sejmie w 1607 r. zagwarantowano prawosławnym wolność odprawiania nabożeństw;

• W 1620 r. w Kijowie patriarcha jerozolimski Teofan wyświęcił potajemnie metropolitę kijowskiego i innych biskupów - spowodowało to legalizację kościoła prawosławnego. W rezultacie na terenach ruskich Rzeczypospolitej istniały hierarchie - prawosławna i unicka, a także hierarchia katolicka;

• W tym okresie zaczęły też powstawać różnego rodzaju prawosławne bractwa tak np.:

• w 1615 r. w Kijowie powstało bractwo, którego członami byli nie tylko zamożni mieszczanie i szlachta, lecz również hetman Sahajdaczny wraz ze starszyzna kozacką;

• Pierwszym rektorem założonej wkrótce szkoły brackiej został Hiob Borecki, a w 1632., po połączeniu jej ze szkołą Ławry Pieczerskiej utworzono Kolegium Kijowsko - Mohyleńskie na prawach szkoły średniej a potem wyższej;

• Starszyzna kozacka znalazła się również wśród członków bractwa łuckiego, założonego w 1617 r., i dysponującego własną szkołą, drukarnią oraz szpitalem;

• Fundusze na swoją działalność bractwa zdobywały różnymi sposobami, od dobrowolnych wpłat swoich członków na subsydiach rządu rosyjskiego i mołdawskiego skończywszy;

• Za panowania Zygmunta III zaczęły wychodzić także różnego rodzaju dzieła, np.:

• Arcybiskup połocki, biskup witebski i mścisławski, Melecjusz Smotrycki, wydal pod pseudonimem Teofila Ortologa w 1610 r., dzieło - Trenos to jest lament jedynej Świętej Powszechnej Wschodniej cerkwi z objaśnieniem dogmat wiar, w którym prawosławie zostało przedstawione pod postacią matki zrozpaczonej z powodu krzywd wyrządzonych jej przez niewdzięczne dzieci, które odwróciły się od niej i oddały w opiekę złej macosze - Kościołowi rzymskokatolickiemu;

Moskwa była ostoja prawosławia.