Opracowała: Roxana Rał

Historia filozofii

Temat nr 1: Czym jest etyka jako dział filozofii i w jaki sposób

pojęcie moralności odnosi się do etyki.


Na podstawie:

Verdy P., Etyka, Poznań 1994.
Schrade U., Etyka, główne systemy, Warszawa 1992.

Filozoficzne podstawy etyki:
Zaplecze teoretyczne, na którym osadzone są rozważania etyczne sięga głęboko w filozofię. Ich ostateczne korzenie tkwią bowiem w metafizyce , tj. dziale filozofii zajmującym się ustalaniem istoty naszkicowania ogólnego obrazu bytu czyli wszystkiego tego, co istnieje. Etykę interesuje jednak szczególnie ta część metafizyki, która zajmuje się człowiekiem. Metafizyka człowieka była tradycyjnie nazywana psychologią racjonalną. Wyodrębnienie się w XIX wieku z filozofii psychologii jako nauki empirycznej spowodowało, że metafizykę człowieka zaczęto określać mianem antropologii filozoficznej. Jak metafizyka ustala istotę wszelkiego bytu, tak antropologia ogranicza się do ustalenia istoty człowieka, tj. zespołu cech charakterystycznych jego swoistości wśród wszelkich innych bytów.
Zasadniczy spór w obrębie antropologii filozoficznych, istotny dla etyki, dotyczy kwestii, czy człowiek rzeczywiście ma jakieś swoiste cechy wyróżniające go spośród wszystkich innych stworzeń, a w szczególności zwierząt. Antropologowie są pozornie zgodni, że człowiek wyróżnia się ze świata zwierzęcego. Kiedy jednak przychodzi wskazać cechy wyróżniające go, to okazuje się, iż pewne stanowiska z zakresu metafizyki człowieka żadnych takich cech nie potrafią wskazać, ponieważ na gruncie ich założeń, człowiek takich cech po prostu nie ma. Odpowiedź na pytanie, czy człowiek wykracza poza przyrodę dzieli stanowiska antropologiczne na dwa rodzaje: antropologię naturalistyczną i antropologię antynaturalistyczną. Te pierwsze uznają, że człowiek jest częścią przyrody i podlega jej szeroko pojętym prawom: te drugie twierdzą, iż człowiek wykracza poza przyrodę i potrafią wskazać takie cechy, dzięki którym to się dokonuje.
Antropologiczna wizja człowieka jest bardzo ważna dla etyki. Nie trzeba wielkiej przenikliwości, aby zauważyć, że kto sądzi, iż człowiek jest z natury istotą dobrą, ten nie powinien w ogóle formułować norm postępowania lub formułować inne niż ten kto uważa, iż człowiek nie jest z natury dobry. Ważniejsze jednak jest to, że w antropologii filozoficznej zakotwiczona jest teoria wartości zwana aksjologią. Wartości definiuje się bowiem przez potrzeby i pragnienia, a według naturalizmu człowiek ma inne potrzeby niż według antynaturalizmu. Otóż wartości to to, co cenne, a człowiek ceni właśnie to, co zaspokaja jego potrzeby i pragnienia. To, co cenne jest lub powinno być celem działań ludzkich. A cele działań ludzkich są już bezpośrednio przedmiotem norm i ocen etycznych. Według naturalizmu istnieją tylko wartości użytkowe (utylitarne). Antynaturalizm uznaje, że owszem człowiek ceni to, co jest mu jakoś użyteczne, ale nie jest to jedyny rodzaj wartości, ani też rodzaj swoiście ludzki. Wartościami swoiście ludzkimi, a więc dla człowieka najcenniejszymi, są wartości duchowe (transcendentne).

Etyka a moralność: (na podstawie Wikipedii).

Etyka (z gr. ἦθος ethos – "zwyczaj") – dział filozofii, zajmujący się badaniem moralności i tworzeniem systemów myślowych, z których można wyprowadzać zasady moralne.

Etyki nie należy mylić z moralnością. Moralność to z formalnego punktu widzenia zbiór dyrektyw w formie zdań rozkazujących w rodzaju: "Nie zabijaj", których słuszności nie da się dowieść ani zaprzeczyć, gdyż zdania rozkazujące niczego nie oznajmiają. Celem etyki jest dochodzenie do źródeł powstawania moralności, badanie efektów jakie moralność lub jej brak wywiera na ludzi oraz szukanie podstawowych przesłanek filozoficznych, na podstawie których dałoby się w racjonalny sposób tworzyć zbiory nakazów moralnych. Poglądy etyczne przybierają zwykle formę teorii, na którą składa się zespół pojęć i wynikających z nich twierdzeń, na podstawie których można formułować zbiory nakazów moralnych. Teorie etyczne mogą być zarówno próbą udowadniania słuszności funkcjonujących powszechnie nakazów moralnych, jak i mogą stać w ostrej opozycji do powszechnej moralności, kwestionując zasadność części bądź nawet wszystkich aktualnie obowiązujących w danym społeczeństwie nakazów.

Współczesny podział teorii etycznych zaproponowany przez R. Carnapa:

• Ze względu na zakres obowiązywania norm moralnych:

  • teorie obiektywistyczne – zakładają one, że normy etyczne mają charakter uniwersalny i można je wywieść z ogólnych założeń, a następnie zastosować do wszystkich ludzi.

  • teorie subiektywistyczne – zakładają one, że normy etyczne są wytworem poszczególnych ludzi. Prowadzi to do wniosku, że jeśli istnieją jakieś wspólne normy, to są one wynikiem podobnej zawartości umysłów większości ludzi, lub nawet że nie ma czegoś takiego jak wspólne normy i każdy posługuje się swoim prywatnym systemem nakazów moralnych.

• Ze względu na źródło pochodzenia norm moralnych:

  • naturalizm – systemy takie próbują wywodzić normy moralne z nauk przyrodniczych i ew. społecznych.

  • antynaturalizm – systemy takie starają się dowodzić, że normy moralne muszą pochodzić z "góry", np. od Boga lub z przesłanek ściśle racjonalnych bez odnoszenia się do danych eksperymentalnych

  • emotywizm – systemy te traktują nakazy moralne jako wyraz i przedłużenie ludzkich emocji, lub bardziej ogólnie jako efekt działania ludzkiej psychiki i w związku z tym nie ma sensu szukać ani naturalistycznych, ani antynaturalistycznych źródeł tych nakazów, a moralność jest po prostu jednym ze zjawisk psychologicznych.

• Ze względu na ocenę zachowań ludzi:

  • motywizm – systemy motywistyczne zakładają, że o moralnej ocenie danego czynu decyduje przede wszystkim motyw. Według tych teorii nie można uznać czynu za moralnie słuszny, niezależnie od jego końcowego efektu, jeśli nie został podjęty z dobrą intencją.

  • efektywizm – systemy efektywistyczne zakładają, że o moralnej ocenie danego czynu decyduje wyłącznie jego efekt. Jeśli czyn został dokonany bez intencji lub nawet ze złą intencją ale przyniósł dobry efekt, to można go uznać za moralnie słuszny.

  • nominalizm – systemy takie abstrahują zarówno od motywu jak i efektu. Traktują one dobro i zło jako niedefiniowalne pojęcia pierwotne. Dobre w obrębie danego systemu moralnego jest po prostu to, co jest zgodne z nakazami tego systemu. Wobec tego ani motyw, ani efekt nie mają znaczenia w ocenie moralnej danego czynu, lecz po prostu zgodność tego czynu z nakazami moralnymi.

Do czasów współczesnych opracowano już praktycznie systemy etyczne będące wszystkimi możliwymi kombinacjami tych podziałów. Obecnie praca etyków koncentruje się głównie na analizowaniu i ewentualnym uprecyzyjnianiu istniejących już systemów. Szczególnie duże postępy odnotowuje się w etyce chrześcijańskiej i systemach nominalistycznych.

• Najbardziej znani etycy i systemy etyczne: (tak na marginesie).

• Anaksymenes i Epikur – hedonizm – system subiektywno-emotywistyczno-efektywistyczny

• Platon, Św. Augustyn, etyka chrześcijańska – systemy obiektywno-antynaturalistyczno-motywistyczne

• Arystoteles, Stoicyzm, Baruch Spinoza – systemy obiektywno-naturalistyczno-motywistyczne

• Kartezjusz, Georg Wilhelm Friedrich Hegel – systemy obiektywno-antynaturalistyczno-efektywistyczne

• Jean-Jacques Rousseau i następcy – system obiektywistyczno-naturalistyczno-motywistyczny

• Immanuel Kant – system subiektywno-emotywistyczno-motywistyczny

• John Stuart Mill – utylitaryzm – system obiektywno-naturalistyczno-efektywistyczny

• Karol Marks – materializm dialektyczny – system subiektywno-naturalistyczno-nominalistyczny

• Fryderyk Nietzsche – system subiektywno-naturalistyczno-efektywistyczny

• Arthur Schopenhauer – system subiektywno-emotywistyczno-nominalistyczny

• Rudolf Carnap – opracowanie kilku różnych wersji etyki nominalistycznej i początek studiów porównawczych różnych systemów etycznych.

• Ayn Rand – twórczyni obiektywizmu, opartego na "racjonalnym zainteresowaniu sobą"

• Nel Noddings – twórczyni etyki troski

• Richard Hare – twórca preskryptywizmu

Temat nr 2: Przedstaw wybrane problemy etyczne współczesnego świata.

(wybaczcie, że ów temat jest tak rozbudowany, ale współczesne problemy etyczne są ujęte dosyć wieloaspektowo i sądzę, że właśnie analiza etyczna wymagać będzie od nas spojrzenia z różnych stron. Wystarczy to tylko przeczytać, bowiem to kwestie, o których doskonale wiemy, chodzi jedynie o problemowość tematyki).

1. Aborcja i problem osoby:
Wyobraźcie sobie, że wasza matka, ojciec albo jakakolwiek osoba, którą kochacie zapadła na chorobę Parkinsona. Wy zaś możecie pobrać jajo kobiece, zapłodnić je i hodować w inkubatorze przez 4. tygodnie, aby potem tkanki płodu wykorzystać do uleczenia choroby, bądź chociażby do złagodzenia jej przebiegu. Czy postąpilibyście w ten sposób? Ten problem i wiele innych różnie są rozstrzygane w zależności od stosunku do kwestii aborcji. Kwestia ta wywołuje silne emocjonalne reakcje, niemniej aż nazbyt często dyskutujący nie zastanawiają się nad leżącymi u jej podstaw filozoficznymi przesłankami.
Nasuwają się tutaj dwa zasadnicze pytania:
- Czy płód jest osobą bądź potencjalną osobą?
- Czy płodowi przysługują jakieś prawa, a jeśli tak to jak się one mają do praw matki?
Na początek kilka definicji:
- od poczęcia do 14 dnia – preembrion,

• od 14 dnia do 8 tyg. - embrion,

• od 8 tyg. - płód.
  Określenia te są ważne, gdyż bardzo często zapalczywe dyskusje wokół problemu aborcji zaciemniane są przez język. Weźmy na przykład następujący sylogizm:
  
  PRZESŁANKA WIĘKSZA – ZABIJANIE LUDZI JEST ZŁEM,

  PRZESŁANKA MNIEJSZA – DZIECKO JEST OSOBĄ LUDZKĄ.

  WNIOSEK – ZABIJANIE DZIECI JEST ZŁEM, A PRZETO ZŁEM JEST ABORCJA.

  
  Przy rozważaniu poniższych kwestii istotny jest problem: „istoty ludzkiej czy osoby?”, oraz „rozwoju biologicznego i zdolności do życia”.
  Naukowcy ścierają się w swoich teoriach odnośnie wyższości praw. Twierdzi się, że prawo kobiety do życia i jej prawo do własnego ciała mają większe znaczenie niż prawo egzystencji, które można by przypisać nienarodzonemu płodowi. W drugim przykładzie o podobnej treści Harrison odróżnia Dobrego Samarytanina od Samarytanina tylko Porządnego. Pierwszy zgodziłby się podtrzymywać życie skrzypka, drugi raczej nie. Rzecz polega na tym, powiada Thomson jako Samarytanka Tylko Porządna, że gdyby muzyk dziwnym zrządzeniem losu żył pomimo odmówienia mu stałej transfuzji krwi, ona oczywiście, nie żądałaby jego uśmiercenia. Wielu autorów, pośród nich Singer, uznało, że argumentacja Thomsona niczego nie wnosi do problemu aborcji, stanowi natomiast jedynie kolejną proklamację tez feministycznych, co ona skomentowała następująco:
  „Każdy mówi, że aborcja nie powinna być zabroniona, nie znaczy to wcale, że powinna być dopuszczalna. W licznych przypadkach donoszenie dziecka będzie wymagało od matki jedynie tego, aby była Porządną Samarytanką, i poniżej tego wymogu nie należy schodzić. Skłonna jestem sądzić, iż zaletą mojej argumentacji jest fakt, iż wolna jest ona i od generalnej aprobaty, i od generalnego zysku. Chodzi o to, że czternastolatka, która zaszła w ciąże wskutek gwałtu, może zdecydować się na aborcję, a prawo, które jej tego zabrania jest prawem chorym.
  Tam gdzie istnieją wątpliwości, nawet za cenę błędu lepiej stanąć po stronie życia i przyjąć stanowisko mniej egoistyczne, co znaczyłoby, że należałoby przeciwstawiać się aborcji, wyłączając przypadki zupełnie wyjątkowe. Wygląda to zupełnie prosto, tyle, że cały spór toczy się właśnie wokół problemu, jakie sytuacje są, a jakie nie są wyjątkowe.
  Problem do dyskusji w czasach współczesnych:
  1. Czy kobieta ma wyłączne prawo do rozporządzania swoim ciałem? Jakie zarzuty można wysunąć przeciw takiemu stanowisku?
  
  2. Eutanazja i etyka lekarska:
  Czy każdy ma całkowitą swobodę robienia tego, co mu się podoba? Odpowiedź musi oczywiście brzmieć „Nie”, gdyby swobodę tę miało się realizować z krzywdą dla innych. Jeśli jednak postępek nie szkodzi żadnej innej osobie? Samobójstwo było niegdyś jedynym przestępstwem, za które karano, gdy się nie powiodło, obecnie jednak postawiona przed chwilką kwestia nigdzie nie staje bardziej wyraziście niż w przypadku dobrowolnej eutanazji. Czy każdy ma prawo położyć kres swemu życiu? Kiedy ktoś z racji starości czuje się niedołężny i doznaje już tylko nieustannych bólów, może dojść do przekonania, że to zbyt trudne dla niego, śmierć zaś uznać za prawdziwą ulgę. Czy ludzie znajdujący się w takim stanie nie mogą poprosić lekarza, aby zakończył ich życie, albo przynajmniej pigułki, które pozwoliłyby im zapaść w wybranym przez nich momencie w sen bez przebudzenia?
  np.. Thomas More, ścięty z powodu swojej lojalności wobec papieża, który nie pozwoliła mu uznać Henryka VIII za głowę Kościoła anglikańskiego, w książce „Utopi” stwierdzał, że eutanazja nieuleczalnie chorych była jednym z bardzo ważnych składników życia idealnej społeczności: także myśliciele tego kalibru co Hume, Bentham i Mill występowali przeciwko tradycyjnemu przekonaniu, iż eutanazja jest bezwzględnym złem.
  Kościół rzymskokatolicki wydał w roku 1980 Oświadczenie w sprawie eutanazji, gdzie zdefiniował ją jako: „czyn lub powstrzymanie się od czynu, których zamierzonym efektem jest śmierć”. Nie jest jednak łatwo określić, jakie czyny „powodują śmierć”. Nie ulega wątpliwości, że istnieje różnica pomiędzy sytuacją, gdy a) lekarze podają pacjentom narkotyki, aby uśmierzyć ból, zarazem jednak środki te przyśpieszają śmierć; b) lekarze proszeni są o narkotyki, których celem nie jest wcześniejsza śmierć i Kościół katolicki uznaje w swym oświadczeniu, że jeśli śmierć następuje w efekcie intensywnego podawania narkotyków, które mają ukoić ból, działanie takie nie stanowi eutanazji i jest moralnie dopuszczalne, albowiem „śmierć nie jest tutaj zamierzona, chociaż przyjmuje się jej ryzyko”. To w drugim przypadku mamy do czynienia z dobrowolną eutanazją (eutanazja niedobrowolną jest odbieranie życia tym, którzy nie są w stanie decydować o sobie: ludziom z poważnymi uszkodzeniami mózgu, dzieciom o silnie zdeformowanych organizmach), tyle że obie sytuacje nie zawsze łatwo jest odróżnić. Kto, ostatecznie, ma rozstrzygnąć, jaki jest główny cel podania narkotyków? Bardzo wiele zależy od stanu ducha i intencji osoby aplikującej środki narkotyczne, a przecież jakże często nam samym trudno jest ustalić, jakie są prawdziwe motywy naszych postępków...? Poza tym lekarz może wprawdzie nie chcieć śmierci pacjenta, jeśli jednak dobrze wie, że stosowana kuracja skraca życie, to czy brak intencji wystarcza do moralnego usprawiedliwienia podejmowanych czynności?
  Na pierwszy rzut oka argumenty za dobrowolną eutanazją wydają się silne i przekonujące. Czy jednak na pewno każdy z nas powinien mieć swobodę wyboru momentu, w którym zakończyć che życie? Także i tutaj pomocne być mogą pewne definicje.

  
  - Śmierć – osoba umiera, kiedy ustaje praca serca i płuc. Jeśli działanie tych organów jest sztucznie podtrzymywane, śmierć następuje w chwili wygaśnięcia czynności mózgu.
  - Stan trwałej wegetacji – w stanie takim znajdują się ludzie, u których ustały lub zostały poważnie zakłócone wyższe czynności mózgu.

  Jeśli czynności te trwale wygasły, powstaje pytanie, jak dalej postępować z pacjentem: jeśli czynności te zostały tylko czasowo zahamowane, istnieje nadzieja, że pacjent wyjdzie ze stanu śpiączki. Kościół katolicki akceptuje prawo człowieka do tego, aby umierał najmniej boleśnie. Użycie narkotyków uśmierzających ból uznane jest za słuszne, sięgnięcie zaś po nadzwyczajne środki przedłużające życie może być niewłaściwe, na przykład w sytuacji, gdy nawet uratowany pacjent i tak nie ma szans na długie dalsze życie. Sytuacji takiej nie klasyfikuje się jednak jako eutanazji.
  W Waszyngtonie w roku 1991 przeprowadzono referendum, które zezwoliło lekarzom na „dopomożenie w śmierci”, jeśli poprosi o to pacjent nieuleczalnie chory, ale jest to już sytuacja zupełnie inna niż powstrzymanie się od użycia nadzwyczajnych środków. Kiedy uzna się, że lekarz ma prawo dopomóc w śmierci, ta staje się wtedy celem poczynań, a nie tylko ich ubocznym skutkiem. Rozróżnienie owych dwóch przypadków ma kluczowe znaczenie w sporze wokół eutanazji. W Holandii jest ona nielegalna, istnieje jednak milczące umowa, że lekarze którzy trzymają się pewnych określonych zasad, nie są pociągani do odpowiedzialności za dopomożenie pacjentom w zakończeniu życia. Nasuwają się dwa pytania, analogiczne do dwóch rozróżnionych poprzednio sytuacji:

  1. Czy lekarze powinni uciekać się do nadzwyczajnych środków trzymania przy życiu pacjenta, gdy nie może być to życie godne?
  2. Czy wolno lekarzom skrócić życie, które stało się tak uciążliwe i upokarzające, że pacjent nie może tego znieść i z pełnym rozeznaniem sytuacji prosi o skrócenie udręk?

(w ramach ciekawostki:)
Doktor Kevorkian z Detroid zbudował maszynę, którą nazwał „mercitron”, a która za naciśnięciem guzika pozwalała pacjentom powodować swoją bezbolesną śmierć. Kevorkian zamieścił w prasie odpowiednie ogłoszenie i w czerwcu 1990 r. Janet Adkins w jego starej przyczepie kempingowej skorzystała z Mercitronu, aby przerwać dolegliwości związane z chorobą Alzheimera. Senat USA uznał doktora Kevorkiana za mordercę, a Rada Lekarska Stanu Michingan odebrała mu uprawnienia medyczne. Zaalarmowany ostrymi sporami katolickimi arcybiskup Detroit w roku 1993 zamieścił w lokalnej gazecie pełny tekst „Oświadczenie w sprawie eutanazji”. Kevorkian twierdzi, że należy całkowicie oddzielić medycynę od religii, ale w istocie chodzi tu o konflikt dwóch stanowisk filozoficznych, co widać wyraźnie w jego odpowiedzi na pytanie: „co dzieje się z człowiekiem po śmierci?” - odpowiedź K. - „gnije”. Nie ulega wątpliwości, że różne poglądy na los człowieka po śmierci decydować będą o odmiennych postawach wobec problemu eutanazji czy takich urządzeń jak mercitron.

W ramach zakończenia:
Osoby, które wierzą w Boga i uważają, że życie jest jego darem, nie zgodzą się z tym, że jest ono czyjąkolwiek własnością. Tylko Bóg ma prawo odebrać życie, człowiekowi zaś nie wolno przyśpieszać tego momentu. Nawet największe cierpienie może mieć ogromną wartość duchową i nie do człowieka powinna należeć decyzja o „wycofaniu się” z udręki. Poza tym, aż do ostatniej chwili życia mogą stać jeszcze przed każdym zadania do wykonania, a żywy przykład wiary może także innych popchnąć w stronę Boga. Z tych racji „wycofanie się” z walki wolno komuś uznać za zło.
Ponadto istnieją tezy:
- że wiele osób może uważać, że tego typu „obowiązek śmierci” jest niedopuszczalny w cywilizowanym społeczeństwie.
- Eutanazja może dawać sposobność, aby pozbywać się starych ludzi na przekór ich woli.

• problem świadomości bądź nieświadomości chorego w chwili podejmowania decyzji o eutanazji.

• Można spotkać się ze stwierdzeniem, że legalizacja eutanazji podobna jest do wstąpienia na równię pochyłą, gdyż raz dopuściwszy możliwość odbierania życia, otwieramy drogę do innych tego typu poczynań, aż po dzieciobójstwo. Wystarczy raz przekroczyć granicę, by uruchomić nieprzewidywalne konsekwencje.

  
  Wnioski:
  Możecie zgadzać się na aborcje albo być jej przeciwni, możecie opowiadać się za eutanazją, albo opowiadać się przeciw niej, trzeba jednak sobie wyraźnie uzmysłowić, że rozstrzygające są tutaj takie kwestie jak ludzka godność, wolność człowieka i religijne przekonanie.
  Eutanazja jest tylko jednym z moralnych problemów, które stają przed lekarzami: czy lepiej uratować jedno ludzkie życie za sprawą wyszukanych i nader kosztownych technik medycznych, czy też raczej należy polepszyć jakość życia większej liczby osób za pomocą prostszych środków terapeutycznych? Utylitarysta opowiadałby się za tą drugą możliwością można jednak argumentować, że drogie dziś techniki medyczne dzięki ich praktykowaniu staną się jutro tańsze i w efekcie powszechnie dostępne, a wtedy utylitarny rachunek natychmiast się komplikuje.
  
  Pytania etyczne:
  Co wybrać? Decydują dwie kwestie zdaniem Harrisa:
  1. Problem „równych szans”. Osiemdziesięciolatek ma już za sobą długie życie i dlatego moralnie bardziej zasadne byłoby danie szansy dziecku.

  2. Problem „jakości życia”. Jest bardziej prawdopodobne, że po wyzdrowieniu to dwulatka będzie czekało życie bardziej aktywne i bardziej zróżnicowane.
  
  
  3. Sprawiedliwa wojna:
  
  

Czy słuszna była w roku 1990 wojna państw Zachodu z Irakiem w efekcie jego inwazji na Kuwejt? Czy słusznie odmówiły one w roku 1993 interwencji zbrojnej w Bośni? Podczas wojny stawką staje się życie milionów ludzi, dlatego też jej moralne problemy należą do najpoważniejszych. Przy współczesnych technikach bojowych wojny nie można ograniczyć do żołnierzy; na jej pastwę nieuchronnie rzuceni zostają cywile i cywilne budowle, jeśli więc mówić się chce o sprawiedliwej wojnie, koniecznie trzeba uwzględnić problemy skuteczności dzisiaj używanych broni i totalnego zasięgu operacji wojennych. Sam jednak problem, czy i w jakich sytuacjach może być słuszne przystąpienie do wojny, ma bardzo długą historię.

Zarzuty wobec koncepcji wojny sprawiedliwej:
Holmes twierdzi, że wojnę umożliwia samo twierdzenie, iż istnieją warunki, które ją usprawiedliwiają. Od czasów św. Augustyna, to znaczy od V wieku, wszystkie nagrody uciekają się do argumentacji za wojną sprawiedliwą, aby w ten sposób uzasadnić prowadzone przez siebie boje. Holmes uważa, że gdyby w żaden sposób nie usiłowano uszlachetniać wojen, nie dochodziłoby do nich, teza ta jednak jest co najmniej wątpliwa, jeśli zważyć na to, jak liczne wojny wybuchały pośród niechrześcijan i tych, którzy nigdy nie wikłali się w namysłach nad wojną sprawiedliwą.
Przy rozważaniach nad wojną sprawiedliwą rzadko wspomina się o tyranobójstwie, aczkolwiek wydaje się, że jest to ważny i interesujący problem. Gdyby w odpowiednim czasie dokonano zamachu na Hitlera czy Saddama Hussajna, można by w ten sposób uniknąć cierpienia milionów ludzi. Jeśli śmierć człowieka, którego uznano za nikczemnika, może oszczędzić życie wielu osób, czy można usprawiedliwić zabójstwo?
Mówiąc o wojnie trzeba wziąć pod uwagę stanowisko pacyfistów. Od chwili, gdy św. Augustyn otworzył przed chrześcijanami drzwi do wojny, trzeba było jakoś podjąć problem tych wyznawców chrześcijaństwa, którzy nie chcą uczestniczyć w walkach. Wedle Euzebiusza z Cezarei uzasadnieniem pacyfizmu może byś szlachetniejszy sposób życia. Ludzie świeccy mogą brać śluby i uczestniczyć w wojnach, podczas gdy duchownym nie przystoi małżeństwo ani uczestnictwo nawet w sprawiedliwej wojnie, albowiem wiodą oni wyższe, „duchowe” życie. Najpoważniejszym zarzutem przeciw koncepcjom wojny sprawiedliwej jest to, że stawiają one przed stronami konfliktu wojennego niesłychanie wysokie wymagania moralne. Żadnemu państwu nie jest łatwo
je spełnić, a z kolei naruszenie chociażby jednego sprawia, że dokonująca tego strona naraża się na zarzut, mocą którego sama staje do walki. Sam fakt, że w starciach ginąć mogą niewinni ludzie problematycznym czyni możliwość spełnienie zadość wymogom proporcjonalności i ograniczonego charakteru działań bojowych.
Z punktu widzenia chrześcijaństwa:
- Jezus i kościół chrześcijański do czasów Konstantyna sprzeciwiali się przemocy (aczkolwiek ktoś przeciwny Winkowi może powoływać się na pewne stwierdzenia św. Pawła, z których, jak się wydaje, wynika zgoda na przemoc (Rz 13, 1, 2 i 5).
- Agresywna przemoc zawsze jest złem, czasami może być konieczne ucieknięcie się do niej jako mniejszego zła, ale przez to wcale nie staje się dobrem.

Zastrzeżenie wobec pacyfizmu powiada, że ten z zasady wyrzeka się wszelkiej przemocy, odbiera sobie możliwość, by aktywnie stanąć w obronie niewinnych ludzi, którzy zostają wystawieni na okrutny i nikczemny atak. Można utrzymywać, że gdyby Wielka Brytania nie przystąpiła do wojny w 1993 roku, tyrania Hitlera mogłaby ogarnąć całą Europę. Gdyby Izrael nie rozporządzał współcześnie potężną siłą militarną, bardzo prawdopodobne, że zniknąłby z map świata.


4. Etyka z próbówki – in vitro: (na podstawie materiałów z konferencji Bioetyki w Toruniu).

Według WHO niepłodność jest chorobą społeczną, na którą cierpi co piąta para w wieku rozrodczym.

Pierwsze dziecko z probówki - Brytyjka Louise Brown obchodziła 26 lipca 2003 r. swe 25 urodziny. W ciągu minionego ćwierćwiecza, dzięki sztucznemu zapłodnieniu, urodziło się już ok. milion ludzi na świecie. W Polsce zabieg ten stosuje się już od kilkunastu lat. Choć metoda okrzyknięta została sukcesem medycyny, do dziś budzi wiele kontrowersji.

Metoda wspomaganego rozrodu zwana popularnie in vitro (dosłownie „w szkle") jest jedną z technik leczenia niepłodności. Zabieg polega na pozyskaniu komórek rozrodczych kobiety (jajeczek) i zapłodnieniu ich komórkami rozrodczymi mężczyzny (plemnikami) poza organizmem kobiety. Po połączeniu zarodek przenosi się do macicy. Dla większej szansy powodzenia zabiegu doprowadza się do powstania przynajmniej kilku ludzkich zarodków, bowiem zwykle trudno przewidzieć, który z nich uda się umieścić w łonie matki. Niewykorzystane zarodki są zamrażane w ciekłym azocie, by w razie niepowodzenia pierwszej ciąży wszczepić je kobiecie podczas następnego zabiegu. Wiele zarodków jednak nigdy nie dostaje szansy dalszego rozwoju. Niektóre służą jako „materiał" do badań lub są po prostu niszczone. W laboratoriach całego świata znajdują się tysiące zamrożonych embrionów czekających na zniszczenie. Np. w Wielkiej Brytanii prawo zezwala na to po 5 latach od zamrożenia.

Kontrowersyjny zapisy :