Metoda 18
struktur
wyrazowych

Ewa Kujawa
Maria Kurzyna

Praca metodą 18 struktur wyrazowych

polega na praktycznym poznawaniu przez

dzieci z trudnościami w kształtowaniu się

umiejętności czytania i pisania

różnorodnych wyrazów uporządkowanych w

18 zestawach ćwiczeń. Kolejność

poznawania wyrazów uporządkowana

została na zasadzie stopniowania trudności

(przechodzenie od wyrazów najłatwiejszych

do najtrudniejszych). Każdy zestaw

ćwiczeń zawiera wyrazy o określonej

budowie oraz wyrazy wcześniej poznane.

Charakterystyka metody 18 struktur wyrazowych



Opiera się na analizie sylabowo-głoskowej wyrazów, w powiązaniu z
ich budowa literowa. Nie uwzględnia struktury gramatycznej lub
słowotwórczej wyrazów a niekiedy od niej odbiega. Posługuje się
materiałem słownym wprowadzając pewne uproszczenia, aby ułatwić i
pomóc dziecku w przezwyciężeniu jego trudności.



Jej celem jest nauczenie dziecka automatycznego nazywania
fotogramów (kombinacji liter) oraz rozwijanie zdolności umieszczania
ich w słowie w odpowiedniej kolejności. Plan graficzny (obraz,
schemat), zgodny z zapisem ortograficznym, a nie dźwiękowy stanowi
podstawę doboru wyrazów do ćwiczeń. Różnice między zapisem a
wymową nie wpływają na porządek prezentowanego materiału
słownego.



Podstawę tej metody stanowi wyróżnianie sylab. W kolejnych etapach
pracy zmienia się ich budowa, jak i liczby. Sylabizowanie przy czytaniu
prowadzi do jego płynności, eliminuje głoskowanie, gwarantuje
poprawne czytanie całościowe. Wypowiadanie sylab w trakcie pisania
zmniejsza prawdopodobieństwo popełniania błędów (w tym "gubienia"
liter w wyrazach).

Metoda ta uczy dziecko posługiwania się sylabą jako cząstką

słowa, które ma być przeczytane lub napisane. Litera lub głoska
są rozpatrywane jako element pisemnej bądź wypowiadanej
sylaby.

Dla lepszego zrozumienia budowy poszczególnych wyrazów

autorki proponują posługiwanie sie następującymi kolorami:

Kolor

czerwony

przypisany jest literom odpowiadającym

samogłoskom,

Czarny – spółgłoskom,

Zielony

– sylabie.

Każdy wyraz traktowany jest jako pewien konkretny układ sylab.

Pokazane jest to przez zaznaczenie kolorem odpowiednich
zgłosek (

ka

la

fio

ry), bądź przez oddzielenie ich od siebie

myślnikami (ka-la-fio-ry). Drugi sposób jest zastosowany w
tekstach do czytania, jak i przy pisaniu przez dziecko
pojedynczych wyrazów lub dyktowanych mu całych zdań.

Wyróżnienie sylab w wyrazach umożliwia zwrócenie uwagi na

specyficzny podział wyrazów na zgłoski.

W kolejnych ćwiczeniach wprowadza i zapoznaje się dzieci z

wyrazami o różnorodnej, stopniowo coraz trudniejszej, ale

jednakowej na danym etapie, strukturze sylabowej.

Odzwierciedla to cały materiał słowny, podzielony na

osiemnaście części które, ułożone w ustalonej kolejności,

odpowiadają poszczególnym strukturom.

18 części, z których składa się książka:

Część 1. Wyrazy dwusylabowe o schemacie zapisu 



-





np.:

bu-ty (lub my-szy, cha-ta, w przypadku występowania dwuznaków)

Część 2. Wyrazy wielosylabowe o schemacie zapisu każdej sylaby




i zróżnicowanej ich liczbie,

np.: lo-ko-mo-ty-wa (lub pu-cha-cze, ma-ry-na-rze)

Część 3. Wyrazy jednosylabowe o schemacie zapisu 



 np.: kot

(kosz, czek)

Część 4. Wyrazy dwusylabowe o schemacie zapisu 



-



 np.: re-

bus (lub sza-lik, ka-rzeł, le-karz)

Część 5. Wyrazy dwusylabowe o schemacie zapisu 



-



np.:

buł-ka (lub chał-wa, licz-ba)

Część 6. Wyrazy dwusylabowe o schemacie zapisu 



-





np.: Ber-lin ( lub kasz-tan, tap-czan)

Część 7. Wyrazy wielosylabowe składające się z różnej liczby

sylab o schemacie zapisu 



oraz 



 np.: wyw-rot-ka (lub

cza-pecz-ka, sza-chow-nie-ca)

Część 8. Wyrazy jednosylabowe o schemacie zapisu 



 np.:

jest (lub czort, patrz)

Część 9. Wyrazy jednosylabowe o schemacie zapisu 



np.:

dwa (trzy, szła).

Część 10. Wyrazy dwusylabowe o schemacie zapisu 



-





np.: kra-ta (lub trzy-ma, ska-cze).

Część 11. Wyrazy dwusylabowe o schemacie zapisu 



- 





np.: mły-nek (lub chla-pać, dwo-rzec).

Część 12. Wyrazy jednosylabowe o schemacie zapisu 





np.: staw (lub chrzan, trzep).

Część 13. Wyrazy dwusylabowe o schemacie zapisu 





-





np.: słom-ka (szczot-ka, star-szy).

Część 14.

Wyrazy dwusylabowe o schemacie zapisu 



-





 np.: kras-nal (czwar-tek, kroch-mal)

Część 15. Wyrazy jednosylabowe o schemacie zapisu





 np.: sklep (szkrab, wschód)

Część 16. Wyrazy jednosylabowe o schemacie zapisu





 np.: kleks (wrzask, chwast).

Część 17. Wyrazy o zróżnicowanej strukturze literowej,

zawierające spółgłoski miękkie np.: ko-biał-ka.

Część 18. Wyrazy składające się z różnej liczby sylab o

zróżnicowanej (niejednolitej) budowie.

W każdej części stosuje się podobne techniki pracy. Zostały one

tak dobrane, aby stwarzały możliwość operowania w

różnorodny sposób wyrazami o jednakowej budowie. Kolejność

wykonywania zadań, tak jak układ wyrazów w poszczególnych

ćwiczeniach podporządkowane zostały zasadzie stopniowania

trudności. Np. suwaki lub wyprawki zawierają słowa, które

stopniowo wprowadzają litery odpowiadające samogłoskom.

Kolejne wprowadzane samogłoski mają ograniczyć możliwości

popełniania błędów przy czytaniu liter graficznie podobnych,

np.: a-o, u-y, a-ą, e-ę.

W prezentowanej metodzie zawsze łączy się czytanie i pisanie.

Obydwie umiejętności są w niej ćwiczone jednocześnie, na tym

samym materiale słownym. Dziecko musi w jednym ćwiczeniu

dokładnie przeczytać i napisać te same wyrazy, a w czasie

pisania głośno je wypowiedzieć. Ponadto proces czytania

włączony jest w proces pisania poprzez wzrokową kontrolę

tekstu.

Kształcenie umiejętności czytania i pisania w

proponowanych ćwiczeniach opiera się również na
jednoczesnym uaktywnianiu analizatorów: wzrokowego,
słuchowego i kinestetyczno-ruchowego. Przy opracowaniu
programu zajęć reedukacyjnych dla potrzeb konkretnego dziecka
należy uwzględnić oddziaływanie na funkcje najbardziej
zaburzone, ale nie można pominąć żadnej z nich i trzeba
pamiętać o konieczności ich współdziałania.

Bardzo ważne jest uaktywnienie narządów mowy w procesie

pisania, ponieważ dzieci mające specyficzne trudności z pisaniem
często dopiero po wypowiedzeniu słowa potrafią rozróżnić
poszczególne jego elementy. Wypowiadanie pisanych sylab i
całych wyrazów jest też istotne ze względu na fakt, że prowadzi
ono do wyrobienia nawyku dodatkowej samokontroli.

Ucząc dziecko posługiwania się sylabą przy pisaniu –

czytaniu, angażując jednocześnie trzy analizatory dążymy
do wyrabiania coraz większej poprawności tych czynności.
Dzięki równoczesnemu wykorzystywaniu trzech analizatorów przy
wykonywaniu ćwiczeń dziecko uczy się samokontroli wzrokowej,
słuchowej i kinestetyczno-ruchowej. Te trzy elementy wydają się
jednakowo ważne, niezależnie od tego, jakie funkcje percepcyjno-
motoryczne są najbardziej zaburzone.

Możliwości stosowania metody 18

struktur wyrazowych

Metoda ta przydatna jest na etapie przechodzenia do ćwiczeń

na materiale literowym, mającym na celu nauczenie dziecka
techniki czytania i pisania. Można się nią posługiwać w pracy z
dziećmi, które znają wszystkie litery lub ich większość, a także w
przypadkach, gdy dzieci mylą niektóre z nich, np. graficznie podobne
(b-d, m-n, t-l-ł) lub zmieniają litery odpowiadające głoskom
dźwięcznym i bezdźwięcznym (t-d, k-g, p-b, f-w).

Metoda ta przeznaczona jest do pracy z dziećmi, które w ogóle

nie czytają (ich czytanie – to zniekształcone głoskowanie bez
dokonywania syntezy i bez zrozumienia treści słowa) i nie piszą
(pisanie – to bezsensowne „zlepki” literowe), ale też dla tych,
które opanowały technikę czytania i pisania na
niezadowalającym poziomie. Do drugiej grupy należą dzieci, które
charakteryzuje:

- bardzo wolne głoskowanie, nie prowadzące do poprawnej syntezy,
- opuszczanie, powtarzanie, dodawanie lub zmienianie, przestawianie

liter, sylab, a czasem całych wyrazów,

- zniekształcanie wyrazów wskutek popełniania innych błędów, które

mogą występować zarówno w czytaniu jak i pisaniu.

Ćwiczenia zebrane w 18 zestawach opracowano w taki sposób,

że można je stosować w pracy z dziećmi mającymi
trudności o charakterze dyslektycznym lub
dysortograficznym, także przy połączeniu z
dysgrafią, ale również w przypadkach występowania
wszystkich tych form zaburzeń jednocześnie.
Warunkiem jest jednak wprowadzenie modyfikacji w
sposobie eksponowania materiału słownego i zwiększenie
liczby ćwiczeń usprawniających zaburzone funkcje jakie
występują u określonego dziecka.

Zastosowanie proponowanych ćwiczeń daje także korzystne

rezultaty niezależnie od tego, które funkcje percepcyjno-
ruchowe są u dziecka najbardziej zaburzone.

Sumując można stwierdzić, że omawianą metodę można

wykorzystać w pracy z dziećmi mającymi trudności w
czytaniu i pisaniu o charakterze dyslektycznym,
dysortograficznym lub dysgraficznym, na dowolnym
etapie zaawansowania dziecka w opanowaniu tych
technik i niezależnie od rodzaju zaburzeń funkcji
percepcyjno-motorycznych, leżących u ich podłoża.

Techniki pracy zastosowane w 18 zestawach

ćwiczeń

Do konkretnych czynności, mających na celu usprawnianie czytania i pisania

przystępuje się po zapoznaniu dziecka z wiadomościami wstępnym, czyli z
różnicowaniem pojęć: głoska i litera, odróżnianie samogłosek i spółgłosek,
przypisanie kolorów samogłoskom i spółgłoskom , poznanie definicji sylaby
zaznaczanej w ćwiczeniach kolorem zielonym.

Do stałego zestawu ćwiczeń powtarzających się w kolejnych 18 częściach

opracowania, stanowiących całość metody należą:

Graficzny schemat budowy wyrazów – ma zapoznać dziecko z

materiałem słownym, opracowanym do ćwiczeń czytania i pisania na
danym etapie ćwiczeń. Reedukator rysuje w zeszycie koła, których liczba
równa się liczbie liter, dziecko wypełnia je kolorem czarnym - spółgłoski i
czerwonym – samogłoski. Następnie obejmuje koła odpowiadające
poszczególnym sylabom zielonymi łukami i oddziela je grubą zieloną
kreską, a pod sylabą wpisuje odpowiadającą jej cyfrę.

Np. schemat graficzny wyrazu krowa wygląda w sposób następujący:

Pod takim schematem umieszcza się obrazek ilustrujący wyraz, w tym
przypadku krowy i podpisuje się go rozdzielając na sylaby myślnikami. Pod
tym napisem nanosimy oznakowania takie jak w schemacie graficznym,
posługując się kolorami.

Ostateczna całość wygląda

następująco:

kro-wa

Jeżeli dziecko wymaga ćwiczeń manualnych i graficznych może samo

rysować kółka za pomocą cyrkla, odrysować je z szablonu, wyciąć
czy wydzierać z kolorowego papieru.

Suwaki - polegają na eksponowaniu pewnej grupy wyrazów, z

których każdy zawiera część wspólną, występującą również w
pozostałych wyrazach. Polega na jednorazowym napisaniu
wspólnej cząstki, którą łączy się strzałką lub myślnikiem z innymi
kombinacjami liter, każda z nich odczytywana osobno tworzy
odrębny wyraz. Częścią wspólną dla wszystkich wyrazów zawartych
w danym suwaku jest najczęściej sylaba, może nią być też litera lub
ich zestaw nie tworzący zgłoski. Miejsce cząstki wspólnej dla
wszystkich słów nie jest stałe.

Przykłady:

w

a

k

i

d

a

s

y

s

o

bar
kar
kas
wo

s

k

mocho

dy
moloty

kom

o

ma

sa

sa

że

Po wyjaśnieniu sposobu odczytywania wyrazów, dziecko

najpierw czyta je głośno zachowując podział słów na sylaby,
a następnie zapisuje je obok oddzielając zgłoski myślnikami.
Pisaniu zawsze towarzyszy głośne dyktowanie sobie każdej
sylaby.

Suwaki wyglądają następująco:

w

a

k

i

d

a

s

y

s

o

so-

wa
so-ki
so-da
so-sy

bark
kark
kask
wosk

bar

kar

kas

wos

k

k

o

m

o

m

a

s

a

s

a

m

o

ch

o

d

y

m

o

l

o

t

y

sa-mo-cho-dy
sa-mo-lo-ty
ko-mo-sa
ma-sa-że

ż

e

Zastosowanie tak opracowanych i uporządkowanych suwaków, jako pomocy mającej na

celu usprawnienie techniki czytania i pisania, uzasadnia się ze względu na:

- Czytanie słów zawartych w suwakach jest uproszczone przez fakt, że wszystkie mają

stałą, wyodrębnioną, wspólną, powtarzającą się cząstkę (ograniczają czytanie do
poprawnego wypowiadania zmieniających się sylab lub liter),

- Stopniowo wprowadzają kolejne litery odpowiadające samogłoskom do każdej

struktury wyrazów,

- Podkreślając strukturę sylabową wyrazów ułatwiają ich pisanie według wzoru,
- Swoja graficzną postacią przyczyniają się do tego, że często odbierane są jako forma

zabawy, rebusy, przez co stanowią zachętę do pracy.

Wprawki – pierwotnie opracowane przez mgr Joannę Baran, jako podstawa do

przygotowania elementarza dla dzieci z dysleksją i dysortografią.

W omawianej metodzie wykorzystano pomysł z pierwszych 8 wprawek mgr Baran,

dokonując pewnych modyfikacji. W jednej wprawce przedstawiony jest zestaw słów
jednolitych pod względem budowy, ułożonych tak, aby przy czytaniu zachowały
rytm i rym. Elementem porządkującym i decydującym o kolejności poznawania
konkretnych grup słów jest ich struktura sylabowa. Podstawę układu wyrazów
stanowi ich stopień złożoności. W ramach danej struktury wyrazowej uwzględnione
zostało stopniowe wprowadzanie kolejnych liter odpowiadających samogłoskom,
aby ułatwić proces czytania i pisania.

Reedukator wpisuje do zeszytu dziecka, najlepiej w trzy linie, słowa składające się na

daną wprawkę z zachowaniem jednoliniowego odstępu po każdym wersie. Na takim
materiale słownym, w pierwszej kolejności dziecko dokonuje analizy sylabowej.
Czyta głośno wyrazy i zaznacza w nich zielonym kolorem sylaby: pierwszą lub drugą
w wyrazach dwusylabowych oraz co drugą w wyrazach wielosylabowych. Jest to
pierwsze czytanie zestawionych wyrazów, połączone z ich analizą sylabowa oraz z
elementami ćwiczenia graficznego tzn. pisania kolorem wyodrębnionych sylab po
śladzie ciągłym. Następnie dziecko pisze według wzoru. Czytając głośno sylabami
każdy wyraz przepisuje pod wzorem w zostawionej w tym celu pustej linii
jednocześnie oddzielając zgłoski myślnikami. Trzecią czynnością jest głośne
czytanie wszystkich wyrazów z wprawki.

Fragment wprawki po wykonaniu wygląda następująco:

Ta

ma

ra ra

ba

ta za

sa

da

Ta-ma-ra ra-ba-ta

za-sa-da

Ka

ba

ła

da

wa

ła

fa

sa

da

Ka-ba-ła da-wa-ła fa-sa-da

W układzie wszystkich ćwiczeń wprawki mają charakter

utrwalający poprawne czytanie sylabami oraz pisanie
według wzoru słów. Stopniowo wprowadzają litery
odpowiadające samogłoskom, co ma znaczenie przy
różnicowaniu znaków graficznie podobnych. Zmieniają
także, w porównaniu z suwakami miejsce eksponowania
wzorów do napisania (w suwakach z boku, w
wyprawkach – u góry). Wprawki usprawniają technikę
czytania oraz koordynację wzrokow-słuchowo-ruchową.

Łańcuchy sylabowo-wyrazowe – składają się z

szeregu sylab oddzielonych od siebie myślnikami.
Tworzą one wyrazy częściowo nakładające się na
siebie. Polega to na tym, że ostatnia sylaba słowa
jest jednocześnie pierwszą sylabą wyrazu
następnego. Zgłoski spełniające tę podwójną rolę są
odpowiednio zaznaczone (wybranym kolorem lub
obwiedzione kółkiem), a wszystkie cząstki tworzące
jedno słowo połączone są łukami naniesionymi u
dołu zapisu. Łuki te można ponumerować, albo jasno
określić liczbę utworzonych wyrazów.

Przykład:
pa – ra –

da

– ni –

na

– ro –

dy

– le – ma –

ty

– tu-

1 2 3 4 5

ły

– si –

na

– pi –

sy

– no –

wa

– li – za

6 7 8 9

Można również tworzyc łańcuchy literowe (głoskowo-wyrazowe), w

których częścią wpólną dla 2 słów następujących po sobiejest
litera (głoska) a nie sylaba. Łańcuchy tego typu stosowane są
głównie w ćwiczeniach na materiale słownym złożonym z
wyrazów jednosylabowych. Np.:

M ó z

g

a r

b

a r

k

a s

k

a r

p

o r

t

a r

g

a n

g

u s

t

a k

t

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Ćwiczenia z łańcuchami wykonywane są w następujący sposób.

Reedukator dyktuje dziecku kolejne sylaby, które zapisuje ono ze
słuchu oddzielając je od siebie myślnikami. W czasie pisania
dziecko głośno wypowiada kolejne sylaby. Następnie wskazane
przez reedukatora sylaby lub litery dziecko zaznacza kolorem. Po
objaśnieniu zasady tworzenia słów w łańcuchu, dziecko czyta
sylabami powstałe wyrazy, zaznaczając je łukami u dołu zapisu.

Stosowanie łańcuchów sylabowo-wyrazowych ma na celu

ćwiczenie czytania wyrazów o określonej na danym etapie pracy
strukturze, w oparciu o ich budowę sylabową oraz utrwalanie
obrazu graficznego tych słów. Jest to także pierwsza próba
pisania ze słuchu pojedynczych sylab, składających się na
omawiane wyrazy.

Słuchowe i wzrokowe różnicowanie wyrazów dźwiękowo i graficznie

podobnych – polega na uporządkowanym zestawieniu par wyrazów, które
różnią się od siebie tylko jedną literą (głoską) i z których zapamiętaniem
dziecko ma kłopoty. Może to dotyczyć liter graficznie podobnych np.: o-a,
u-y lub głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych np. d-t, k-g.

Wykonując to ćwiczenie reedukator rysuje w zeszycie tabelę składającą się z

2 rubryk, w główce każdej rubryki wpisuje się litery, którymi podawane
wyrazy będą różniły się między sobą, np. m i n. Następnie przystępuje do
głośnego, wyraźnego dyktowania par słów np. kumy i kuny. Zadaniem
dziecka jest wpisywanie każdego z tych wyrazów do odpowiedniej rubryki
tabeli. Dziecko pisząc wyrazy , dyktuje je sobie wypowiadając kolejne
sylaby i oddzielając je w piśmie myślnikami. Na tym etapie dokonuje
analizy słuchowej wyrazów ze względu na różnicujące je głoski. Kolejność
dyktowania słów powinna być zmieniana tzn. Raz podawane powinny być
wyrazy z głoską m, a innym razem z n. po wypełnieniu tabeli dziecko
zaznacza wybranymi kolorami litery różniące pary wyrazów. Dokonuje
wtedy analizy wzrokowej wszystkich wyrazów.

Celem tego zadania jest: ćwiczenie poprawnej analizy słuchowo-wzrokowej

bardzo podobnych do siebie wyrazów o określonej strukturze, wzrokowe i
słuchowe różnicowanie znaków graficznych i dźwięków mowy. Służy
również usprawnianiu techniki techniki czytania i pisania ze słuchu

.

Zestaw wyrazów może przybierać następującą postać:

m

n

m

n

ku-

m

y ku-

n

y ra-

m

a ra-

n

a

ta-

m

y ta-

n

y

to-

m

y

to-

n

y

m

o-że

n

o-że da-

m

y da-

n

y

W przypadku wyrazów o bardziej skomplikowanej budowie elementem różnicującym

dobrane pary nie musi być jedna litera, może nią być większa część słowa np. sylaba.

Tworzenie nowych wyrazów o omawianej strukturze, z wybranych liter lub sylab

wyrazów, których znaczenie zilustrowano na obrazkach – ta technika wymaga
przygotowania następujących pomocy: na prostokątach, długich kartonach naklejamy
odpowiednie obrazki, pod każdym z nich piszemy cyfrę oznaczającą literę lub sylabę,
która dziecko musi wybrać. Zestaw pokazujemy dziecku wyjaśniając, że z każdego słowa
zilustrowanego na obrazku ma wyodrębnić i zapamiętać tę literę lub sylabę, na którą
wskazuje zamieszczona niżej cyfra. Dokonuje się tu analiza wyrazów, wyodrębnianie
pojedynczych elementów i zapamiętanie go. Następnie dziecko musi połączyć wybrane
elementy i utworzyć z nich nowe słowa, które należy zapisać sylabami jako rozwiązanie
zadania. Przeprowadzanie tego ćwiczenia przebiega w trzech etapach:



Głośne nazywanie przedmiotów przedstawionych na obrazkach



Wyodrębnienie, a więc wymienienie i zapamiętanie litery lub sylaby wybranej z nazwy
przedmiotu, a wskazanej przez zamieszczoną u dołu cyfrę,



Złożenie z tych elementów nowego wyrazu i zapisanie go w całości lub z podziałem na
sylaby odzwierciedlonym w piśmie poprzez użycie myślników.

Przykład:

3 2 3 4

buda, ryby, dom, koty

Dymy

Dla każdej z 18 części metody znajduje się po kilka takich

zestawów ćwiczeń na materiale słownym właściwym na danym
etapie pracy z dziećmi. Wyrazy zilustrowane mają tę samą
strukturę, co słowa powstałe po połączeniu wybranych z nich
liter lub zgłosek.

Dzięki tym ćwiczeniom ćwiczona jest pamięć słuchowa oraz

analiza i synteza głoskowa wyrazów o omawianej budowie.

Słuchowe i wzrokowe wyszukiwanie krótkich słów ukrytych w

dłuższych wyrazach – Co się kryje w tych wyrazach? – reedukator
posługuje się przygotowanym zestawem wyrazów o omawianej
strukturze, które zawieają ukryte, inne, krótkie słowa. Pierwszym etapem
ćwiczenia jest głośne i wyraźnie odczytanie dziecku pojedynczych
wyrazów, po przeanalizowaniu których powinno wyodrębnić ukryte słowo
i wypowiedzieć je. Następnie reedukator wpisuje dziecku do zeszytu lub
dyktuje te same wyrazy, które były wykorzystane wcześniej a dziecko
samodzielnie czyta je i po dokonaniu analizy wzrokowej wyodrębnia
ukryte słowo, a następnie zaznacza je kolorem. Ostatnią czynnością jest
przepisanie podanych całościowo wyrazów obok wzoru z oddzieleniem
sylab myślnikami.

Zestawy wyrazów podzielone są na dwie grupy: grupa A – zawiera takie

słowa w których wyodrębnienie ukrytych wyrazów jest zgodne z
podziałem słowa podstawowego na sylaby (są łatwe do wychycenia
słuchowo i wzrokowo). Grupa B – zawiera wyrazy pozostałe, czyli takie w
których ukryte słowa nie pokrywają się z podziałem na sylaby.

Przykład:

A. za

sady

za-sa-dy B.

lok

omotywa lo-ko-mo-ty-wa

waze

lina

wa-ze-li-na

mak

ata ma-ka-ta

ru

maki

ru-ma-ki

kot

ara ko-ta-ra

mama

łyga ma-ma-ły-ga za

pas

y za-pa-sy

Ćwiczenie to ma na celu usprawnienie analizy i syntezy

słuchowej i wzrokowej na konkretnym materiale słownym a
także pozwala na dokonanie porównań i określenie, który z
analizatorów pozostaje na niższym poziomie i wymaga
dodatkowych ćwiczeń. Jest także kontynuacją doskonalenia
techniki czytania i pisania ze słuchu według wzoru słów o
omawianej budowie.

W części 1 zestawu dziecko wyszukuje w wyrazach

podstawowych podane przez reedukatora sylaby, ponieważ w
wyrazach tej części trudno wyodrębnić całe słowa.

Rozsypanki wyrazowo-zdaniowe – są przejściem do

tworzenia i zapisywania według wzoru zdań. Reedukator
dyktuje dziecku szereg nieuporządkowanych wyrazów
składających się na zdanie, zwracając uwagę na słowo, które
należy zapisać wielką literą , ponieważ ono stanowić ma
początek prawidłowo sformułowanego zdania. Słowa dziecko
zapisuje w zeszycie, głośno wypowiadając sylab i oddziela je
myślnikami. Następnie dziecko ujmuje każdy wyraz w osobne
okienko (dla ułatwienia liczby wyrazów w zdaniu), odczytuje je
i stara się je uporzadkować tak aby powstało logiczne,
poprawnie stylistycznie i gramatycznie zdanie. Numeruje
okienka w kolejności występowanie wyrazów w zdaniu i
zapisuje je.

Przykład:

31

6

4 2

5

Ka-ta-rzy-na ry-su-je lo-ko-mo-ty-wę z ko-lo-ro-wy-mi wa-go-ni-

ka-mi.

lub
Katarzyna ryzuje lokomotywę z kolorowymi wagonikami.

Na zajęciach z dzieckiem wymagającym specjalnej pracy

usprawniającej technikę samego czytania, możemy zastosować
oddzielne kartoniki (odpowiedniki okienek) z wypisanymi sylabami
wyrazami składające się na zdanie. Rozsypujemy je w sposób
przypadkowy, a zadaniem dziecka jest przeczytanie wyrazów i
uporządkowanie kartoników tak, aby powstało poprawne zdanie.

Rozsypanki wyrazowo-zdaniowe służą kontynuacji ćwiczeń czytania

sylabami wyrazów o aktalnie omawianej strukturze i pisania ich ze
słuchu. Ponadto, po raz pierwszy wprowadzają pisanie zdań, na
podstawie wzoru. Rozsypanki wyrazowo-zdaniowe są też
ćwiczeniem logicznego myślenia oraz poprawnego posługiwania się
odpowiednimi formami gramatycznymi i stylistycznymi.

lo-ko-mo-ty-

wę

Ka-ta-rzy-

na

wa-go-ni-ka-

mi.

z

ry-su-je

ko-lo-ro-wy-mi

Zagadki – pojawiają się w 8 części metody, na etapie

zapoznawania z wyrazami zawierającymi grupę
spółgłoskową w jednej sylabie. Teksty zagadek wyrazowych
dołączone są do Zestawu tekstów do ćwiczenia czytania
metodą 18 struktur wyrazowych. Wyrazy są tam podzielone
na sylaby (myślnikiem lub cienką, pionową, zieloną kreską),
a słowa będące ich rozwiązaniem mają aktualnie omawianą
strukturę. Jeśli występują w tekście sylaby o nieznanej
jeszcze dziecku budowie, są one obwiedzione niebieskim
kółkiem. Zadaniem dziecka jest samodzielne przeczytanie
tekstu zagadki, napisanie go sylabami z pamięci lub ze
słuchu i odnalezienie rozwiązania zagadki. Wyraz bedący
tym rozwiązaniem należy wpisać sylabami do narysowanej
w tym celu ramki.

Przykład:

Gdy b na po-czą-tku zę-by w ro-lę wsu-wa,
Gdy w na po-czą-tku i kra-cze i fru-wa

bro-na

wro-na

Stosowanie zagadek ma na celu dalsze usprawnianie techniki czytania i

pisania wyrazów występujących w zdaniach pora pierwszy.

Ćwiczenie czytania zdań o omawianej strukturze na materiale

drukowanym i pisanie ich z pamięci – to samodzielne czytanie
przez dziecko zdań podanych w wersji drukowanej oraz pisaniem ich z
pamięci.

Osoba prowadząca zajęcia przygotowuje kartki na których wydrukowany

jest zestaw zdań zawierający wyrazy o omawianej strukturze. W
zapisie tym zgłoski są oddzielone od siebie myślnikami lub wyrazy
napisano całościowo, a miedzy sylabami tego samego słowa
zaznaczono pionowe, zielone kreski.

Przykład:
TA NO-WA KO-SA MA DU-ŻE RY-SY.
lub TA

NO

WA

KO

SA MA DU

ŻE

RY

SY

lub TA NO WA KO SA MA DU ŻE RY SY

Reedukator eksponuje kolejne zdania zasłaniając pozostałą część

materiału , dziecko czyta je głośno sylabami, następnie powtarza z
pamięci i zapisuje z pamięci, zachowując podział wyrazów na sylaby.
Ćwiczenie to ma na celu ostateczne sprawdzenie umiejętności czytania
zdań składających się z wyrazów o poznanej wcześniej budowie.

Pisanie ze słuchu zdań złożonych z wyrazów o znanej

strukturze – to ostatnia forma sprawdzania umiejętności
pisania. Zdania zbudowane są z wyrazów, których budowa
została omówiona i które ćwiczone były w zadaniach danej
części opracowania. Wyjątkami są tu słowa się, cię, nie, nią,
wie, które często występują w mowie potocznej i w tekstach
dzięki czemu dziecko często się z nimi spotyka a poza tym
mają nieskomplikowaną budowę i na ogół z ich
przeczytaniem i napisaniem nie ma żadnych problemów.

Do wyrazów, które pojawiają się w zdaniach bez

rozpatrywania ich budowy należą również słowa zawierające
sylabę utworzoną przez jedną samogłoskę, bez
współwystępowania spółgłoski np. u-li-ca, o-ko-licz-noś-ci
itp. W omawianej metodzie nie ma części poświęconej
takim wyrazom, a o ich istnieniu dziecko dowiaduje się
jeszcze przed przystąpieniam do ćwiczeń z części I, kiedy
reedukator zapoznaje je z wiadomościami wstępnymi o
samogłoskach, spółgłoskach i sylabie. Ponad to sylaby
składająca się z jednaj samogłoski sa najłatwiejsze do
przeczytania i napisania dlatego nie wymagają oddzielnych
ćwiczeń.

W zdaniach do przeczytania i napisania ze słuchu pojawiają się wyrazy

typu wróbelek – wró-be-lek, w części poświęconej słowom typu brama,
ponieważ składająca się z 18 części metoda nie może zawierać
wszystkich możliwych zestawów sylab z uwzględnieniem ich budowy i
kolejności występowania w wyrazie, dlatego ćwiczenia w osiemnastej
(ostatniej) części zawierają wyrazy o bardzo różnej strukturze, których
bezbłędne przeczytanie i napisanie jest możliwe ze względu na
opanowane wcześniej umiejętności.

Korzystając z przygotowanych dla każdej części metody zestawów ,

reedukator głośno i wyraźnie czyta pojedyncze zdania, dziecko powtarza
je, a następnie zapisuje w zeszycie, dyktując sobie głośno, sylabami,
każde kolejne słowo. Na koniec odczytuje zapisane przez siebie zdanie.
Ustny podział wyrazów na sylaby może przejawiać się w postaci
podziału myślnikami poszczególnych zgłosek. W dalszych częściach
pracy, gdy dziecko już w znacznym stopniu opanowało technikę pisania,
można dopuścić całościowy zapis wyrazów nie można jednak
rezygnować z głośnego dyktowania sobie sylab.

Liczba jednorazowo pisanych zdań musi być uzależniona od możliwości

dziecka i stopnia opanowania przez nie techniki. Bezbłędne pisanie ze
słuchu zdań zawierających omawiany w danej części materiał słowny
jest sygnałem dla reedukatora, że można przystąpić do ćwiczeń
czytania i pisania wyrazów, a następnie zdań o bardziej złożonej
budowie, tzn. przejść do następnych części metody.

W każdej części zestawu ćwiczeń mogą znaleźć się wyrazy, których

znaczenie jest niezrozumiałe dla dzieci. Jest ich niewiele ale zostały
wprowadzone ze względu na ich budowę oraz potrzebę sprawdzenia
umiejętności czytania na danym etapie. Uważa się bowiem, że dziecko
umie czytać, gdy poprawnie odczytuje słowo na bazie prawidłowej
analizy i syntezy.

Przykłady ćwiczeń
praktycznych

Część 1
Zestaw ćwiczeń czytania i pisania wyrazów dwusylabowych o schemacie zapisu ••-s• np. ko-ty (lub

np. my-szy, cha-ta w przypadku występowania dwuznaków)

Naukę poprawnego czytania i pisania rozpoczynamy od wyrazów o najprostszej strukturze tzn. od

wyrazów dwusylabowych składających się z prostych sylab, takich jak np. ba, mo, ku... Ponieważ
taka sylaba składa się tylko z dwóch liter lub trzech, gdy występuje dwuznak, dlatego na jej
przykładzie najłatwiej jest nauczyć dziecko czytać i pisać ją całościowo.

Wyeliminowanie głoskowania jest najważniejszym zadaniem, jakie stawiamy sobie przy czytaniu

takiej sylaby. Aby czytać tę sylabę całościowo niezbędne jest odwołanie się do różnicy w sposobie
wymawiania samogłosek i spółgłosek. Samogłoski można wymawiać długo, przeciągać i
„ wyśpiewywać" bez zmiany wybrzmiewanego dźwięku. Spółgłoski należy mówić bardzo krótko,
starając się eliminować jakiekolwiek współbrzmienia. Nie dopuszczamy aby np. sylaba ba czytana
była z przerwą czasową między b i a, lecz całościowo ba. Efekt ten możemy osiągnąć w dwojaki
sposób:
Sposób pierwszy. Dziecko tak długo przygląda się sylabie (czyta ją „oczami" analiza i synteza
dokonuje się w myśli), aż będzie gotowe do głośnego wypowiedzenia jej w całości. Początkowo czas
przyglądania się sylabie jest dość długi. Ale stopniowo skraca się, aż do momentu kiedy krótkie
spojrzenie na takie dwie litery pozwoli czytać je razem, a więc właśnie jako całą sylabę.
Sposób drugi. Ćwiczymy dziecko w bardzo szybkim mówieniu wybranej samogłoski po spółgłosce.
Jest to możliwe wtedy, kiedy dziecko nie ma kłopotów z szybkim rozpoznawaniem liter i nie musi
zastanawiać się nad dobraniem odpowiedniego dźwięku do konkretnego znaku graficznego. W tym
przypadku sam reedukator prezentuje, że całościowo przeczytana sylaba powstaje przez
maksymalne skrócenie czasu między bardzo krótkim wypowiedzeniem spółgłoski i samogłoski.
Kolejne próby takiego czytania prowadzą cyzajęcia wykonuje razem z dzieckiem, aż ostatecznie ono
samo posiądzie tę umiejętność.
Wybór sposobu postępowania reedukator musi uzależnić od indywidualnych możliwości danego
dziecka.

Przy czytaniu wyrazów dwusylabowych, np. dama początkowo możemy akcentować
przerwę między poszczególnymi sylabami (d

a

-m

a

), by następnie dążyć do

przeciągania samogłoski pierwszej sylaby (d

aaaa

... ), tak, by zyskać czas na

ogarnięcie wzrokiem drugiej sylaby i dołączenie jej do pierwszej. Dla ułatwienia
całościowego ujęcia poszczególnych sylab w wyrazie każdą z nich zaznaczamy
innym kolorem, np. jedna sylaba napisana jest kolorem czarnym, a druga

zielonym

, w ten sposób: da

ma

. W takim przypadku każdy kolor czytamy jako pewną

całość.
Posługiwanie się sylabą jako częścią czytanych i pisanych wyrazów dwusylabowych
jest dla dziecka na ogół łatwe i zrozumiałe. Wyrazy takie dzielą się na sylaby w
sposób naturalny poprzez wolniejsze ich wypowiadanie lub przez połączenie
wypowiadania z klaskaniem w rytm mówionego słowa. Podziału takiego potrafią
dokonać nawet te dzieci, które niewiele wiedzą o sylabie i budowie wyrazów.
Przebiega to niejako automatycznie.
We wszystkich wykonywanych kolejno ćwiczeniach, akcentujemy zawsze rolę
samogłoski w sylabie oraz konieczność traktowania sylab jako nierozerwalnych
całości. To całościowe podejście do sylaby uwzględniono:



w większości ćwiczeń zwanych suwakami,



we wzorach wprawek przeznaczonych do doskonalenia popraw- Ilości pisania i
czytania,



w tworzeniu i budowie łańcuchów wyrazowych,



w strukturze wyrazów wykorzystywanych do wyszukiwania ukrytych w nich sylab
lub całych słów,



w sposobie pisania ze słuchu wyrazów i zdań z odzwierciedleniem w piśmie podziału
wyrazów na sylaby poprzez oddzielanie sylab od siebie kreskami (myślnikami).

Ćwiczenia części 1

Graficzny schemat budowy wyrazów

Budowanie sylab przez połączenie samogłosek

z wybranymi spółgłoskami.

(To ćwiczenie można pominąć lub je skrócić, w zależności od potrzeb

danego dziecka) Wybieramy spółgłoskę, z której zapamiętaniem
ma dziecko trudności, wypisujemy jedną pod drugą wszystkie
samogłoski. Dziecko samo tworzy, mówi i zapisuje sylaby
powstałe przez połączenie wybranej spółgłoski z kolejnymi
samogłoskami . Następnie stara się znaleźć wyrazy o
najprostszej budowie, które zawierają te sylaby i zapisuje je,
zaznaczając jedną z nich kolorem zielonym. Obok można
przepisać te same wyrazy oddzielając od siebie sylaby
myślnikiem i zaznaczając w nich na czerwono litery
odpowiadające samogłoskom.

Suwaki z literą a.

Wprawki z literą a.

Suwaki z literami a, e.

Wprawki z literami a, e.

Łańcuch sylabowo-wyrazowy.

Wyszukiwanie konkretnej sylaby w podanym
zestawie wyrazów.

Jest to wersja Co kryje się w tym wyrazie?
Zapisuje się dziecku sylabę zawierającą literę, z której zapamiętaniem ma kłopoty
Zadaniem dziecka jest wyszukanie i wskazanie odpowiedniego słowa,
zawierającego tę sylabę oraz oznaczenie go ramka za pomocą kolorowej kredki.

Słuchowe i wzrokowe różnicowanie wyrazów dźwiękowo
lub graficznie podobnych, różniących się jedną głoską lub literą.

Tworzenie nowych wyrazów z wybranych liter wyrazów,
których znaczenie zilustrowano na obrazkach

.

Rozsypanki wyrazowo-zdaniowe.

Ćwiczenie czytania na materiale literowym drukowanym
i pisanie zdań z pamięci.

Pisanie ze słuchu zdań z samodzielnym, odzwierciedlonym
w piśmie podziałem wyrazów na sylaby.

Zalety metody 18 struktur wyrazowych

Metoda 18 struktur wyrazowych spełnia wszystkie zasady terapii

pedagogicznej tzn:



zasada indywidualizacji środków i metod oddziaływania
korekcyjnego,



zasada powolnego stopniowania trudności w nauce czytania
i pisania uwzględniającego złożoność tych czynności
i możliwości percepcyjne dziecka,



zasada korekcji zaburzeń: ćwiczenie przede wszystkim funkcji
najgłębiej zaburzonych i najsłabiej opanowanych umiejętności,



zasada kompensacji zaburzeń: łączenie ćwiczeń funkcji
zaburzonych z ćwiczeniami funkcji niezaburzonych, w celu
tworzenia własnych mechanizmów kompensacyjnych,



zasada systematyczności,



zasada ciągłości oddziaływania psychoterapeutycznego.

Ponadto można stosować tę metodę przy występowaniu różnych

postaci zaburzeń funkcji percepcyjno-motorycznych, które
wpływają na nieprawidłowy przebieg procesu czytania i pisania.
Osiągnięcie pozytywnych rezultatów jest możliwe przy
zastosowaniu tej metody wobec dziecka z obniżoną
sprawnością funkcji słuchowych, wzrokowych, przy współ-
występowaniu deficytów w obu zakresach oraz w przypadkach
zaburzeń integracji percepcyjno-motorycznej.

Metoda 18 struktur wyrazowych uwzględnia jednoczesne

wprowadzenie liter pisanych i drukowanych.

Cały proponowany materiał podany jest w ściśle określonej kolejności.

To konsekwentne uporządkowanie ćwiczeń według jasno
ustalonych i logicznych kryteriów, prowadzi do powstania u dziecka
nawyku posługiwania się sylabą, zarówno przy czytaniu, jak i przy
pisaniu. Eliminuje więc głoskowanie, które hamuje prawidłowy
przebieg usprawniania obu wymienionych technik szkolnych.

Metoda ta przeznaczona jest do pracy reedukacyjnej z dziećmi

mającymi specyficzne trudności w zakresie czytania lub pisania.
Jest ona również skuteczna w odniesieniu do dzieci, u których
występuje sprzężenie dysleksji i dysortografii, ponieważ
jednocześnie ćwiczy technikę czytania i pisania.

Metoda zawiera gotowy, bardzo bogaty materiał słowny dla każdej z

omawianych w niej 18 struktur wyrazowych. Poszczególne części
metody mieszczą od 100 do 200 słów dla każdej struktury.

Duża liczba i różnorodność ćwiczeń dotyczących jednego zagadnienia,

daje gwarancję opanowania i utrwalenia danej struktury
wyrazowej. Każda z 18 części metody zawiera od 9 do 17
konkretnych ćwiczeń, przy wykonywaniu których dziecko musi
dokonać wielu operacji myślowych na takim samym, pod względem
budowy materiale wyrazowym. Operacje te dotyczą analizy i
syntezy słuchowej lub wzrokowej, procesów koordynacyjnych we
wszystkich zakresach, prawidłowego wypowiadania
poszczególnych sylab, a więc i głosek wchodzących w ich skład,
itd.

Istnieje możliwość rozpoczęcia pracy od dowolnej części metody.

Nie i każdym dzieckiem należy zaczynać zajęcia od
początkowych ćwiczeń.

Dokładnie ustalona kolejność ćwiczeń znacznie wpływa na

łatwość zaplanowania całego toku zajęć reedukacyjnych.

Ściśle określony porządek przestrzegany przy wprowadzeniu

kolejnych ćwiczeń sprawia także, że istnieje możliwość
„przekazania", w razie potrzeby, dziecka reedukowanego
omawianą metodą, innemu specjaliście, w innej placówce lub
ośrodku.

Istnieje możliwość wzbogacania ćwiczeń składających się na tę

metodę pomocami własnego pomysłu lub opracowanymi przez
innych autorów. Jedynym warunkiem jest wkomponowanie ich
w odpowiednie miejsce każdej z 18 części opracowania.

Ostatnią zaletą prezentowanej metody, którą chcemy tu

wymienić, jest sprawdzona w praktyce jej efektywność.

Dziękujemy.

Wioleta Niemczyk
Aleksandra Padykuła