LEKI PRZECIWZAKRZEPOWE 

PARENTERALNE I DOUSTNE.

Karolina Wójcik 

gr. 20 A

                      ANTYKOAGULANTY DOUSTNE

• Znane są 2 grupy chemiczne doustnych leków 

przeciwzakrzepowych antagonistów witaminy K: 

• pochodne fenylindandionu: Femindion, Anisyndion, Difenadion
• pochodne dihydroksykumaryny (lub w skrócie kumaryny) 
Pochodne kumaryny dzielą się na leki o:
-długim działaniu :bishydroksykumaryna(czyli 

dikumarol), fenprokumon

-pośrednim działaniu: warfaryna, acenokumarol
• Warfaryna – czas utrzymywania się działania w dniach 

= 4-5

• Acenokumarol - czas utrzymywania się działania w 

dniach = 1,5-2 

-krótkim działaniu :etylbiskumacetat

WARFARYNA

Warfaryna została wyizolowana z rośliny
o  nazwie Galium odoratum. W latach 
20-tych XX wieku zauważono, że bydło pasące się na 
pastwiskach północnej Kanady ginie z powodu 

krwawień wewnętrznych. Ich przyczyną była 

 roślina o białych kwiatach, a zawiera-
jąca w swym składzie, jak stwierdzono 20 lat
 później, związek zakwalifikowany do dikumaryn.
Nazwa leku pochodzi od skrótu WARF, czyli 
WisconsinAlumniResearchFoundation, gdzie chemicy 
z Uniwersytetu w Wisconsin, profesor Karl Paul Link 
wraz ze swoim studentem Haroldem Campbell’em 
badali ów związek. Zaś końcówkę „-arin” dodano 
dla podkreślenia jej związku z grupą kumaryn. Po 
raz pierwszy została zarejestrowana jako lek przeciw-
krzepliwy w Stanach Zjednoczonych na początku lat 
50-tych XX wieku 

W 1948 roku zsyntetyzowano bardzo aktywnie działający lek o tym 

samym mechanizmie – warfarynę, która była stosowana wyłącznie 
jako środek gryzoniobójczy. Nie stosowano jej jednak u ludzi z 
obawy przed poważnymi powikłaniami krwotocznymi do czasu 
kiedy opisano przypadek samobójczego nadużycia warfaryny w 
bardzo dużej dawce, co nie spowodowało żadnych powikłań. 

Warfaryna była początkowo stosowana (od 1951 r.) jako... 

rodentocyd, czyli trutka na szczury (naturalne kumaryny 
występują m.in. w zielu nostrzyka, cynamonie; są odpowiedzialne 
za zapach świeżego siana i... trawy żubrówki). 

W 1954 r. warfaryna została dopuszczona do leczenia ludzi. 

Jednym z pierwszych pacjentów uratowanych przez ten lek był 

prezydent USA Dwight D. Eisenhower (1880-1969), który dzięki 
leczeniu warfaryną przeżył ciężki zawał serca (1955). Dla 
równowagi w 2003 r. doniesiono, że prawdopodobną przyczyną 
śmierci Stalina (1953) było zaaplikowanie mu warfaryny przez 
Berię i Chruszczowa. 

Działanie antyhemostatyczne
Pochodne kumaryny są antagonistami witaminy K1. Blokują cykl 
przemian wit.K przez hamowanie reduktazy epoksydowej  i chinonowej, 
niezbędnych do utrzymania wit. K w aktywnej formie (hydrochinon). 
Efektem działania pochodnych kumaryny jest wytwarzanie w wątrobie 
częściowo karboksylowanych i dekarboksylowanych białek o 
zmniejszonej aktywności prokoagulacyjnej ( nieaktywne czynniki 
krzepniecia II, IV, IX, X).
Ponadto leki te zaburzają karboksylację białek regulatorowych: białka C i 
białka S, mających działanie antykoagulacyjne (przejściowy efekt 
prozakrzepowy) 

Działanie pozaantyhemostatyczne
Doustne leki przeciwzakrzepowe wpływają tak że na gamma-
karboksylację reszt glutaminianowych białek produkowanych w kościach 
(osteokalcyna, białko Gla macierzy) – powoduje to nieprawidłowy rozwój 
kośca w życiu płodowym. 
Gamma-karboksylację zależną od witaminy K przechodzi także receptor 
dla wit. 1,25(OH)2D3, co prawdopodobnie wpływa na wiązanie tego 
receptora z DNA. 

ZASTOSOWANIE KLINICZNE

WARFARYNA

Doustne antykoagulanty działają 

korzystnie w:

• pierwotnej i wtórnej prewencji żylnej 

choroby zakrzepowo-zatorowej 

• prewencji zatorów tętnic obwodowych 

u chorych z migotaniem 
przedsionków bądź z wszczepionymi 
biologicznymi lub sztucznymi 
zastawkami serca;

• prewencji zawału serca u osób z 

chorobami tętnic obwodowych;

• prewencji udaru mózgu, ponownego 

zawału i zgonu u chorych ze świeżym 
zawałem serca;

• prewencji zawału serca u mężczyzn z 

grupy dużego ryzyka. Leczenie 
doustnymi antykoagulantami jest 
również wskazane u chorych ze 
zwężeniem mitralnym należących do 
grupy dużego ryzyka, w celu 
zapobiegania obwodowym zatorom 
tętniczym,

HEPARYNA 
NIEFRAKCJONOWANA

• zapobieganie powstawaniu 

zakrzepów przy i  po 
zabiegach operacyjnych.

•  przy plazmaferazie
• przy wymiennym 

przetaczaniu krwi

• ostra faza zawału mięśnia 

sercowego 

• dializa  otrzewnowa i 

hemodializa,

• zapobieganie powstawania 

zakrzepów w stanach 
zatorowo-zakrzepowych 

• przeszczep narządów,

WARFARYNA

Przeciwskazania:
• ciąża
• tendencja do krwawień 

(choroba von Willebranda, 
hemofilie, małopłytkowość, 
zaburzenia czynności 
płytek) 

• ciężka niewydolność 

wątroby oraz marskość 
wątroby

• nieleczone lub 

niekontrolowane 
nadciśnienie tętnicze

• ostatnio przebyte 

krwawienie 
wewnątrzczaszkowe. Stany 
predysponujące do 
krwawień 
wewnątrzczaszkowych 
takie, jak tętniaki tętnic 
mózgowych. 

HEPARYNA 
DROBNOCZASTECZKOWA

Przeciwwskazania:

• uczulenie na heparynę
•  wylewy krwawe do mózgu 

i zabiegi chirurgiczne na 
mózgu

•  duże nadciśnienie krwi
•  przewlekłe zapalenia 

wsierdzia

•  owrzodzenie żołądka i jelit
•  znaczne uszkodzenie 

wątroby, trzustki, nerek

• zagrażające poronienie,

• tendencja do częstych upadków 

spowodowanych stanem 
neurologicznym lub inną zmianą 
zdrowotną

• zabiegi chirurgiczne w obrębie 

OUN lub oka

• stany predysponujące do krwawień 

z przewodu pokarmowego lub dróg 
moczowych, np. powikłania 
związane z krwawieniami z 
przewodu pokarmowego, zapalenie 
uchyłka lub choroby nowotworowe 
w wywiadzie

• infekcyjne zapalenie wsierdzia lub 

wysięk osierdziowy

• otępienie, psychozy, alkoholizm 

oraz inne stany, w których 
przestrzeganie zaleceń przez 
pacjenta może nie być 
satysfakcjonujące

• nadwrażliwość na warfarynę lub na 

którąkolwiek substancję 
pomocniczą

CHARAKTERYSTYKA

WARFARYNA

• działa tylko in vivo i nie 

zaburza krzepnięcia po 
podaniu do krwi w warunkach 
in vitro

• początkowe działanie zależy 

od okresu półtrwania 
czynników krzepnięcia, 
najszybciej dochodzi do 
upośledzenia działania 
czynnika VII

• podawana doustnie, wchłania 

się z przewodu pokarmowego 
szybko i całkowicie,

HEPARYNA 
NIEFRAKCJONOWANA

• działa zarówno in vivo jak i in 

vitro poprzez aktywację 
antytrombiny III, 

• nie wchłania się z przewodu 

pokarmowego

• podawana dożylnie lub 

podskórnie,

• podanie domięśniowe 

powoduje powstanie 
krwiaków,

• po podaniu i.v działa 

natychmiast, po podaniu s.c  z 
ok. 60 min opóźnieniem  

WARFARYNA

• Warfaryna jest dostępny za 100%-opłatą na 

rynku polskim od grudnia 2006 r., ale nie był 
refundowany. Jest refundowany od stycznia 
2008.

•Można go przyjmować przewlekle nawet rok , 

stosowanie wymaga stałego nadzoru lekarskiego 
i regularnego oznaczania układu krzepnięcia. 

•Miarą skuteczności leczenia przeciwkrzepliwego 

jest wskaźnik INR

•Dla większości wskazań powinno się dążyć do 

uzyskania umiarkowanego efektu 
antykoagulacyjnego (INR 2,0-3,0).

•Wskaźnik INR 2,5-3,5 jest pożądany u osób z 

mechanicznymi zastawkami serca, z 
wcześniejszą zakrzepicą mimo leczenia 
przeciwzakrzepowego i u chorych z zespołem 
antyfosfolipidowym

•Dawkowanie antagonistów witaminy K musi być 

u każdego pacjenta indywidualne ze względu na 
trudny do przewidzenia, zmienny efekt działania. 

•Dawkę leku ustala się na podstawie pomiarów 

INR przez 5–7 dni.

• Lek powinien być przyjmowany raz na dobę o 

tej samej porze.

HEPARYNA 
NIEFRAKCJONOWANA ( UFH)

• znana od 1916 r.
• NIE JEST REFUNDOWANA, cena zbiżona do 

warfaryny

• Heparinum,Heparinum Calcium, 

Heparinum Natrium

• Podawane w formie infuzji dożylnej  w 

stanach nagłych (UFH) lub we wczesnym 
okresie po hospitalizacji 
(niskocząsteczkowe heparyny). 
Stosowane są wyłącznie pod nadzorem 
lekarskim. 

• Dawkowane zależne od masy ciała 

pacjenta min. 35 jm/kg m.c

• W celu kontroli działania heparyny 

wykonuje się oznaczenie czasu częściowo 
aktywnej tromboplastyny (test ARTT)

• Muszą być podawane parenteralnie. 

Można stosować ciągłe wlewy dożylne lub 
zastrzyki podskórne (s.c.) i drogą 
wziewną. Nie zaleca się jednak drogi 
podskórnej, ponieważ biodostępność 
wynosi zaledwie 30%.

• Czas działania heparyny wynosi  2-4 godz.

• Trzeba pamiętać, że całkowity efekt 

terapeutyczny pojawia się dopiero po 
około 3–5 dniach leczenia, zatem w 
tym czasie u pacjentów 
wymagających takiej terapii należy 
stosować LMWH.

• T

0,5

 w fazie eliminacji S-warfaryny 

wynosi 18-35 h, a R-warfaryny 20-70 
h
dlatego przed wykonaniem 
jakichkolwiek zabiegów z 
naruszeniem ciągłości powłok ciała 
-zabiegów chirurgicznych, niektórych 
zabiegów stomatologicznych, istnieje 
konieczność odstawienia doustnych 
antykoagulantów na 72 godziny 
przed zabiegiem. 

W zależności do której z grup ryzyka 

należy pacjent po odstawieniu może 
być wymagane leczenie heparyną 
(podawana podskórnie lub dożylnie).

DZIAŁANIA NIEPOZĄDANE

WARFARYNA

Krwawienia(przeciętnie wynosi < 

5%/rok u osoby z terapeutycznm 
wskaźnikiem INR. Ryzyko 
krwawienia śródczaszkowego 
zwiększa się znacznie jeśli INR > 
4, zwłaszcza u osób starszych. 

Wypadanie włosów i reakcje 

alergiczne  przy przewlekłym 
stosowaniu. Rzadko mogą 
wystąpić: nieprawidłowe gojenie 
się ran, uszkodzenie tkanek pod 
postacią martwicy skóry lub 
innych tkanek (np. biust 
kobiecy). 

HEPARYNA 
NIEFRAKCJONOWANA (UFH)

Krwawienia

częściej występowały zarówno 

krwawienia mniejsze  jak 
masywne krwotoki w tym 
krwotoki wewnątrzmózgowe 
niż po LMWH. Najczęściej 
krwawienia po masywnych 
operacjach 
ortopedycznych(UFH-3%, 
LMWH-0.3%)

W przypadku krwawienia przy 

podawaniu UFH ich działanie 
przeciwkrzepliwe można 
odwrócić, podając dożylnie 
siarczan protaminy. W 
przybliżeniu miligram 
siarczanu protaminy 
neutralizuje 100 j. heparyny 
niefrakcjonowanej

 Martwica skóry i innych tkanek – 

ok. 3-10 dnia leczenia pojawiają się 
zmiany skórne: rumień lub 
niewielkie plamisto-grudkowe 
wykwity, później zmiany skórno-
naskórkowe pęcherzowo-krwotoczne 
i martwicze. Powikłanie najczęściej 
rozwija się u otyłych kobiet: sutki, 
pośladki, kończyny dolne. Martwica 
spowodowana jest zakrzepicą 
naczyń  włosowatych i małych żył, z 
wtórnym przesączaniem krwi do 
okolicznych tkanek.. Przyjmuje się, 
że przynajmniej u części osób z 
takim powikłaniem przyczyną jest 
obniżenie aktywności białka C pod 
wpływem antykoagulantów (białko C 
ma krótki okres półtrwania ok. 6 h i 
szybko po zastosowaniu pochodnych 
kumaryny spada jego aktywność). 

Zespół purpurowych stóp – 

występuje u osób z miażdżycą 
zarostową tętnic kończyn dolnych 
(po ok. 3-8 tyg. leczenia)Przyczyną 
są zatory cholesterolowe z 
cholesterolu uwolnionego z blaszek 
miażdżycowych.

• małopłytkowość 

poheparynowa( HAT)

• wylewy krwi do nadnerczy i 

niewydolność nadnerczy

• osteoporoza jest powikłaniem po 

długotrwałym stosowaniu UFH (> 6 
mies.).

• trombocytopenia
 wczesna (3-5 dni stosowania 

h.)zwykle o średnim nasileniu i 
prowadzi do nasilenia działania 
heparyny

 późna (po 8 dniach stosowania) 

polega na powstawaniu przeciwciał 
przeciw płytkowych, które powodują 
agregacje płytek i powstawanie 
skrzepów a naczyniach. Dochodzi do 
zniesienia działania heparyny. 
Trombocytopenii poheparynowej 
(HIT)

• hipoaldosteronizm

Rzadko inne powikłania;  

pokrzywka, kurczowe 
bóle  brzucha, 
jadłowstręt, zapalenie 
skóry, gorączka, 
nudności, wymioty, 
priapizm, zwapnienia 
tchawicy.

 Nie wolno podawać 

pochodnych kumaryny 
w zakrzepicy u osób z 
HIT, bo może to 
spowodować martwicę 
kończyn i martwicę 
skóry.

Heparyna 
drobnocząsteczkowa

• Heparyny drobnocząsteczkowe są 

wydalane przez nerki i w przypadku 
ich niewydolności mogą ulegać 
kumulacji w organizmie.

• Mogą wywoływać reakcje alergiczne 

(wysypka), wypadanie włosów oraz 
osteoporozę jednak tylko w 
przypadku długotrwałego 
stosowania. 

• Podawanie heparyn 

drobnocząsteczkowych może wiązać 
się z miejscowym uszkodzeniem 
skóry. 

• W szczególnie rzadkich 

przypadkach, dotyczy to głownie 
heparyn drobnocząsteczkowych 
stosowanych z innymi lekami (np. 
dihydroergotaminą), może dojść do 
zaburzenia przepływu krwi przez 
tętnice o małej średnicy a co za tym 
idzie uszkodzenia niedokrwiennego 
tkanek.

Leki nasilające działanie 

warfaryny:

– antybiotyki (amoxycylina, 
tetracyklina, niektóre cefalosporyny)- 

zmniejszaja dostepność wit. K

– metronidazol, 
– doustne leki przeciwcukrzycowe 

(pochodne sulfonylomocznika), 

– leki hipolipemiczne (gemfibrozil, 

klofibrat), 

– leki przeciwgrzybicze (ketokonazol, 

flukonazol),

– leki przeciw-arytmiczne (chinidyna, 

amiodaron, propafenon), 

– steroidy anaboliczne, 
– omeprazol, cimetydyna,
– tyroksyna, wit. A, wit. E, 
– gorączka, nadczynność tarczycy, 

choroby wątroby

Preparaty ziołowe mogą :
 zwiększać działanie warfaryny, np. 
miłorząb (Ginkgo biloba), czosnek 
(Allium sativum), arcydzięgiel 
(Angelica sinensis, zawiera 
kumaryny), papaja (Carica papaya) 
lub szałwia (Salvia miltiorrhiza, 
zmniejsza eliminację warfaryny), 
 zmniejszać jej aktywność, np. żeń-
szeń (Panax spp.) i  dziurawiec 
zwyczajny (Hypericum perforatum)

Leki hamujące działanie 
warfaryny
– leki przeciwdrgawkowe 
(barbiturany, karbamazepina, 
fenytoina),
– cholestyramina, grizeofulwina, 
rifampicyna, 
– doustne leki antykoncepcyjne, 
– sukralfat, 
– witamina K, wit.C
– kortykosteroidy
– ciążą, niedoczynność tarczycy

INTERAKCJ
E 
WALFARYN
Y

WARFARYNA

• Leki wpływające na czynność 

płytek(klopidogrel,kwasacetylos
alicylowy, tiklopidyna, 
dipirydamol, większość 
niesteroidowych leków 
przeciwzapalnych) mogą 
zwiększać ryzyko wystąpienia 
ciężkich powikłań 
krwotocznych.

•  Jeżeli podczas stosowania 

warfaryny konieczne jest 
leczenie przeciwbólowe, zaleca 
się stosowanie paracetamolu 
lub opioidów.

•  Warfaryna może zwiększać 

działanie hipoglikemizujące 
pochodnych sulfonylomocznika. 

HEPARYNA

OSŁABIENIE DZIA ŁANIA 
HEPARYNY:
-środki antyhistaminowe,
-glikozydy naparstnicy,
-tetracykliny,

ZWIĘKSZENIE 
NIEBEZPIECZENSTWA 
KRWAWIENIA:
-NLPZ,
-penicyliny, 
-cefalosporyny,
-leki antypłytkowe

INNE PROBLEMY

WARFARYNA

Farmakokinetyka pochodnych kumaryny 

stanowi wielki problem kliniczny – ich 
dawkowanie w indywidualnych 
przypadkach trzeba ustalić 
empirycznie. Dzieje się tak z powodu 
bardzo zmiennego metabolizmu leku 
w wątrobie – jest to zmienność 
uwarunkowana genetycznie.

• Oporność na pochodne kumaryny 

związana z małą wrażliwością 
reduktazy epoksydowej na te leki. 

• Zwiększona wrażliwość 

uwarunkowana genetycznie, związana 
z metabolizmem leku w wątrobie. 

HEPARYNA 
NIEFRAKCONOWANA

• Istnieją znaczne 

różnice osobnicze 
dotyczące wrażliwości 
na działanie heparyny. 
Względną oporność  
obserwuje się w 
nadpłytkowości , w 
stanach zapalnych, 
martwicy tkanek, 
zakrzepicy, 
zwiększonej 
leukocytozie

• Konieczność ograniczeń 

dietetycznych: 

-zrezygnować z:  sok żurawinowy 

bo podnoszą INR= krwawienia

-ograniczyć  spożywanie 

pokarmów  bogatych w wit. K 
lub obniżają INR: 
zielone warzywa liściaste, 

ciecierzyca, wątroba, żółtka jaj, 
płatki zbożowe  zawierające 
otręby pszenne lub owies, 
dojrzałe sery, sery  pleśniowe, 
awokado i oliwa z oliwek. 

Heparyna drobnocząsteczkowa-LMWH

Dostępne preparaty heparyn drobnocząsteczkowych:
Clexane, Clivarin, Fluxum, Fragmin, Fraxiparine, Fraxodi, 
Vessel Due F.

•Heparyny drobnocząsteczkowe od kilku lat z powodzeniem zastępują 
heparyny niefrakcjonowane w większości wskazań klinicznych. 

•Wykazują one wszystkie zalety heparyn niefrakcjonowanych, przy 
czym mniejsze jest ryzyko wystąpienia zespołu HIT, a podawanie — 
zdecydowanie wygodniejsze.

•Nie wymagają oznaczeń parametrów krwi. Heparyny 
drobnocząsteczkowe w niektórych przypadkach mogą być zapisywane 
do domu.

•Jest refundowana, ale mimo to koszt leczenia jest kilka razy większy 
niż leczenie warfaryną  

•Heparyny drobnocząsteczkowe wykazują korzystniejszą 
farmakokinetykę w porównaniu z UFH. 

•Ich biodostępność po podaniu s.c. wynosi ponad 90%

•Stosowanie heparyn drobnocząsteczkowych wiąże się z uzyskaniem 
bardziej przewidywalnego efektu przeciwkrzepliwego niż podczas 
stosowania HNF

•Ponadto heparyny drobnocząsteczkowe cechuje dłuższy okres 
półtrwania w porównaniu z heparynami niefrakcjonowanymi- 
dawkowanie rzadsze( 1-2 X dobę) Okres półtrwania wynosi od około 4 
h po jednorazowym podaniu do około 7 h po wielokrotnym podaniu 
leku.

•Dodatkowo okres półtrwania cząsteczki LMWH nie zależy od podanej 
dawki. 

•Do standaryzacji heparyny małocząsteczkowych używa się 
pomiaru hamowania aktywności w plazmie czynnika Xa.

•Wywierają najsilniejsze działanie przeciwzakrzepowe

•W zakresie działań niepożądanych profil LMWH wydaje się 
nieco bezpieczniejszy niż UFH.

•Podobnie jak w leczeniu innymi antykoagulantami krwawienia 
są najczęstszymi działaniami niepożądanymi LMWH.

•Ponadto ryzyko wystąpienia  osteoporozy jest znacznie 
mniejsze w przypadku LMWH

•Nie ma specyficznego preparatu, który odwróciłby w 100% 
działanie antykoagulacyjne LMWH w przypadku, gdy 
krwawienie wystąpi w trakcie ich podawania. Dzieje się tak 
dlatego, że siarczan protaminy nie łączy się z krótkimi 
łańcuchami heparyny i przywraca w całości aktywność 
czynnika IIa, zaś aktywność czynnika Xa — tylko w 60%

Mechanizm działania:

•hamowanie aktywności czynnika Xa 
jest 2-4 razy wieksze niż przez UFH

•słabiej  zwiększa aktywność 
antytrombiny III

•słabiej  hamują agregacje płytek 
krwi (Nie wykazują wpływu na test 
APTT)

ANTYKOAGULANTY A CIĄŻA

Leczenie przeciwkrzepliwe u kobiet w ciąży jest wskazane w celu: 
• zapobiegania i leczenia ŻChZZ; 
• zapobiegania i leczenia zatorowości u chorych z mechanicznymi 

zastawkami serca; 

• w celu zapobiegania utracie ciąży u kobiet z  zespolem 

antyfosfolipidowym lub trombofilią i utratą ciąży w wywiadach. 

      Doustne antykoagulanty przechodzą przez łożysko i mogą 

spowodować embriopatię w postaci niedorozwoju nosa i(lub) 
ogniskowej chondrodysplazji , wady ośrodkowego układu nerwowego, 
krwawienia u płodu lub zwiększoną umieralność płodów. Częstość 
występowania embriopatii jest największa, gdy kobieta przyjmowała 
doustny antykoagulant między 6. a 12. tygodniem ciąży; należy więc 
unikać stosowania warfaryny w tym okresie. Wady ośrodkowego 
układu nerwowego, krwawienia u płodu i jego obumarcie mogą 
wystąpić w wyniku przyjmowania doustnych antykoagulantów w 
dowolnym okresie ciąży, należy więc unikać stosowania doustnych 
antykoagulantów, jeśli to tylko możliwe, przez cały okres ciąży. 
Ostatnie doniesienia wskazują, że ryzyko działań niepożądanych na 
płód zależy częściowo od dawki dobowej antykoagulantu 
przyjmowanego przez matkę-częstość samoistnych poronień i wad u 
płodu znacząco wzrosła, gdy dawka dobowa warfaryny  przekraczała 
5 mg. Ewentualnym wskazaniem do stosowania warfaryny u kobiet w 
ciąży są mechaniczne protezy zastawek serca, z którymi związane jest 
duże ryzyko zatorowości. 

Wyniki badań bez grupy kontrolnej wskazują, że heparyna jest 

mniej skuteczna od warfaryny w zapobieganiu temu powikłaniu. 
W innych stanach klinicznych, w których zaleca się stosowanie 
antykoagulantów, w ciąży lepiej stosować heparynę 
niefrakcjonowaną (HNF) lub drobnocząsteczkową (HDCz). 

 HDCz (i heparynoidy) nie przechodzą przez łożysko, stosowanie 

HDCz jest bezpieczne dla płodu. Leki te, stosowane podczas 
ciąży, mają przewagę nad HNF, należy je uznać za odpowiednie 
do rutynowego stosowania u kobiet ciężarnych wymagających 
leczenia przeciwkrzepliwego. 

HNF i HDCz nie przechodzą do mleka matki i można je 

bezpiecznie stosować u kobiet karmiących piersią. 
Opublikowano dwa przekonujące badania, w których 
wykazano, że doustne antykoagulanty nie wywołują efektu 
przeciwkrzepliwego u niemowlęcia karmionego piersią 
przez matkę otrzymującą te leki. Dlatego stosowanie 
doustnego antykoagulantu u kobiet wymagających po 
porodzie leczenia przeciwkrzepliwego jest bezpieczne, i 
kobiety te należy zachęcać do karmienia piersią. 

Monitoring układu 

krzepnięcia

Na koagulogram składają się oznaczenie wartości: czasu protrombinowego (PT), 
wskaźnika Quicka (PT%), INR, czasu kaolino-kefalinowego (APTT), czasu 
trombinowego (TT), stężenie fibrynogenu, poziom D-dimerów, stężenie antytrombiny 
III. 

Normy laboratoryjne podstawowych parametrów:
PT - 12-18 sek.
INR - 0.8-1.2
PT% - 80-120 sek.
APTT - 37-46 sek.
Fibrynogen - 200-400mg/dl

PT oraz INR (INR-stała międzynarodowa) odzwierciedlają sprawność 

zewnątrzpochodnego układu aktywującego protrombinę. Jest to wartość niezależna 
od ilości płytek krwi (trombocytów). Im dłuższe PT lub im wyższa wartość INR tym 
mniejsza skłonność do krzepnięcia krwi. Wydłużenie PT może być objawem 
niedoborów witaminy K, może też być objawem uszkodzenia wątroby, niektórych 
wrodzonych chorób układu krzepnięcia, jak również efektem działania leków 
przeciwkrzepliwych (acenokumarol, heparyna). Kontrola INR jest obligatoryjna w 
czasie terapii doustnymi antykoagulantami (np. acenokumarolem).

INR - znormalizowany czas protrombinowy.  Jedne z parametrów oznaczanych w 

kaogulogramie - badaniu oceniającym krzepliwość krwi. W trakcie leczenia 
przeciwkrzepliwego u pacjentów z umiarkowanym ryzykiem zakrzepicy zalecane 
wartości wskaźnika INR to 2-3.

APTT to skrót od nazwy jednego z parametrów oceniających wydolność 

układu krzepnięcia krwi. Parametr jest również znany jako czas 
kaolinowo-kefalinowy. Wartość APTT odzwierciedla funkcję tak 
zwanego wewnątrzpochodnego toru aktywacji trombiny. Jest to część 
kaskady krzepnięcia krwi zależna od czynników XII, IX, XI i VII.
Zakres norm dla APTT to 26-36 sekund. Wydłużenie tego czasu 
świadczy o spadku krzepliwości krwi. Stała kontrola APTT jest konieczna 
do monitorowania leczenie przy wykorzystaniu heparyny 
niefrakcjonowanej. Jest to lek stosowany na przykład w Żylnej Chorobie 
Zakrzepowo Zatorowej, choć coraz częściej sięga się po heparyny 
drobnocząsteczkowe. Heparyny drobnocząsteczkowe nie wymagają też 
kontroli APTT.)

Wydłużenie APTT u osób nie otrzymujących heparyny 
niefrakcjonowanej lub doustnego antykoagulantu (pochodne warfaryny) 
może świadczyć o zaburzeniach układu krzepnięcia takich jak hemofilie 
czy choroba von Willenbranda. Pod uwagę należy również brać zespół 
antyfosfolipidowy, zaburzenia w stężeniu firbynogenu, zespół DIC i inne.

Skrócenie APTT świadczy o nadkrzepliwości krwi.