Prawo cywilne
CZYNY NIEDOZWOLONE
Cz.III
Prawo cywilne
CZYNY NIEDOZWOLONE
Cz.III
Prawo cywilne
Czyny niedozwolone
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną
wydaniem
albo
niewydaniem
aktu
normatywnego, orzeczenia lub decyzji
Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną
przez produkt niebezpieczny
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
Art. 77 ust. 1 Konstytucji RP
„Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody,
jaka
została
mu
wyrządzona
przez
niezgodne z prawem działanie organu
władzy publicznej”
wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4
grudnia 2001 r.
•
(SK 18/00, OTK 2001, nr 8, poz. 256)
art. 418 k.c. jest niezgodny z art. 77 ust. 1
Konstytucji RP
art. 417 k.c. jest zgodny z Konstytucją RP, ale
przy częściowo odmiennym jego rozumieniu od
dotychczas przyjmowanego
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
ustawa z 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy -
Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.
U. Nr 162, poz. 1692) (weszła w życie 1 września
2004 r., wprowadzając nowe przepisy art. 417-421
k.c.)
ogólna
podstawa
odpowiedzialności
władz
publicznych za ich władcze działania
odpowiedzialność Skarbu Państwa oraz jednostek
samorządu terytorialnego za szkodę wyrządzoną
władczym działaniem władz publicznych
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
Art. 417 § 1 k.c.
Za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z
prawem działanie lub zaniechanie przy
wykonywaniu władzy publicznej ponosi
odpowiedzialność
Skarb
Państwa
lub
jednostka samorządu terytorialnego lub
inna osoba prawna wykonująca tę władzę z
mocy prawa.
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
skutki funkcjonowania państwa i jednostek
samorządu
terytorialnego
w
sferze
określanej mianem imperium
Art.417 nie dotyczy konsekwencji zachowań w
sferze dominium – gdzie obowiązują ogólne
zasady prawa cywilnego
szkoda wyrządzona została "przy wykonywaniu
władzy publicznej„
wskazany jest w ten sposób zakres czynności
faktycznych i prawnych, które pozostają w
funkcjonalnym związku z wykonywaniem władzy
publicznej
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
Przesłanka
"przy
wykonywaniu
władzy
publicznej„
SN stwierdził, że w sprawie o pobicie, do którego
doszło w jednostce wojskowej, ze względu na
prywatne cele, do jakich dążyli funkcjonariusze
(powód i pozwany), Skarb Państwa nie może
ponosić odpowiedzialności za szkodę polegającą
na pobiciu jednego z uczestników uroczystego - w
założeniu organizatorów - obiadu, na którym ilość
serwowanego
alkoholu
wywołała
reakcje
zakończone pobiciem jednego z organizatorów.
wyrok z 8 listopada 2005 r. (I CK 201/05, LEX nr
186831)
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
odpowiedzialność za zachowania, jeżeli są one
"niezgodne z prawem„
szersze cywilnoprawne pojęcie bezprawności
obejmuje zachowania naruszające normy prawne
i zasady współżycia społecznego
węższe znaczenie bezprawności, które co do
zasady nie obejmuje niezgodności z normami
pozaprawnymi
normy prawne określone w konstytucyjnych
źródłach prawa (art. 87-94 Konstytucji RP)
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
Naruszenie dóbr osobistych przez organy
władzy publicznej
„stosownie do treści art. 30 Konstytucji RP,
przyrodzona i niezbywalna godność człowieka jest
nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest
obowiązkiem władz publicznych. Obowiązek ten
powinien być realizowany przez władze publiczne
przede wszystkim tam, gdzie państwo działa w
ramach imperium, realizując swoje zadania
represyjne,
których
wykonanie
nie
może
prowadzić do większego ograniczenia praw
człowieka i jego godności, niż to wynika z zadań
ochronnych i celu zastosowanego środka”
Wyrok SN z 2.10. 2007 r. (II CSK 269/07, LEX nr
315849)
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
Charakter odpowiedzialności
odpowiedzialność
odszkodowawcza
władzy
publicznej
za
jej
własne
działania
i
zaniechania
odpowiedzialność za niezgodne z prawem
działania organów władzy publicznej nie wymaga
zawinienia sprawcy szkody
odpowiedzialność na zasadzie ryzyka
odpowiedzialność wynikająca z bezprawności
art. 77 ust. 1 Konstytucji RP wskazuje jedynie
przesłankę bezprawności
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
Art. 417 § 2 k.c.
Jeżeli wykonywanie zadań z zakresu władzy
publicznej
zlecono,
na
podstawie
porozumienia,
jednostce
samorządu
terytorialnego albo innej osobie prawnej,
solidarną odpowiedzialność za wyrządzoną
szkodę ponosi ich wykonawca oraz zlecająca
je jednostka samorządu terytorialnego albo
Skarb Państwa.
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
Podmioty
odpowiedzialne
za
szkodę
wyrządzoną
niezgodnymi
z
prawem
zachowaniami władz publicznych są wyłącznie
osoby prawne wykonujące władzę publiczną:
Skarb Państwa,
jednostki samorządu terytorialnego
oraz inne osoby prawne, wykonujące z mocy
prawa władzę publiczną (art. 417 § 1 k.c.)
a także osoby prawne, którym zlecono
wykonywanie zadań z zakresu władzy publicznej,
na podstawie porozumienia (art. 417 § 2 k.c.)
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za
niezgodne z prawem zachowania funkcjonariuszy
państwowych jednostki organizacyjnej, która nie
została wyposażona w osobowość prawną
Odpowiada
inna
osoba
prawna
jeżeli
funkcjonariusze przynależą do struktur osób
prawnych, wykonujących z mocy prawa władzę
publiczną (np. Agencja Rozwoju Przemysłu,
Narodowy Bank Polski)
Parafia - przy czynnościach związanych z
zawarciem małżeństwa)
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
art. 417 § 2 k.c. określa odpowiedzialność osób
prawnych, którym w zakresie określonych
zadań kompetencja do wykonywania władzy
publicznej
została
przekazana
w
drodze
porozumienia.
Porozumienia
w/w
nie
mają
charakteru
cywilnoprawnego i dozwolone są wyłącznie na
podstawie przepisu prawa
solidarna
odpowiedzialność
obu
stron
porozumienia:
wykonującego władzę publiczną na podstawie
zlecenia oraz
zlecającego wykonywanie zadań z zakresu władzy
publicznej
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
Organem władzy publicznej jest każdy podmiot,
który wykonuje władzę publiczną, kształtuje w
drodze przymusu sytuację prawną jednostki. Jeżeli
wykonuje on za równo władzę publiczną, jak i
funkcjonuje w sferze cywilnoprawnej, należy
uznać, że organem władzy publicznej w znaczeniu
art. 77 Konstytucji RP jest tylko wówczas, gdy
działa, posługując się metodami władczymi, lub
jeżeli jest zobligowany do podjęcia takiego
działania.
Wyrok SA w Białymstoku z 29.2.2008 r., I ACa
613/07 (OSAB 2008, Nr 1, poz. 12)
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
o
Stan faktyczny
o
Powód
od
dłuższego
czasu
odbywający
nieprzerwanie
karę
pozbawienia
wolności,
przebywał przez pewien okres w zakładzie karnym
gdzie, jak twierdził, został zakażony wirusowym
zapaleniem wątroby typu C w wyniku poddania
się zabiegom dentystycznym w areszcie. Personel
miał nie dochować obo wiązków higieny i
dezynfekcji.
o
Na
pod stawie
opinii
biegłych
prawdopodobieństwo zakażenia żółtaczką z winy
pozwanego aresztu śledczego, jak również
zakładu karnego jest za małe, aby można było
przypisać odpowiedzialność któremuś ze stationes
fisci Skarbu Państwa
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
Odpowiedzialność osób prawnych na podstawie
art. 417 k.c. nie uchyla odpowiedzialności osób
fizycznych, bezpośrednich sprawców szkody, na
podstawie art. 415 k.c.
należy
odróżnić
odpowiedzialność
osobistą
podmiotu
orzekającego
lub
podejmującego
decyzję i odpowiedzialność Skarbu Państwa za
szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem
działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu
władzy publicznej
wyrok SN z 5 sierpnia 2005 r. (II CK 27/05, LEX nr
311305)
Poszkodowanym może być każda osoba, jeżeli
doznała szkody wyrządzonej przez wykonujących
władzę publiczną
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
Art. 417
1
§ 1 k.c.
Jeżeli szkoda została wyrządzona przez
wydanie
aktu
normatywnego,
jej
naprawienia można żądać po stwierdzeniu
we właściwym postępowaniu niezgodności
tego aktu z Konstytucją, ratyfikowaną
umową międzynarodową lub ustawą.
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
art. 417
1
k.c.
Ogólna
regulacja
odpowiedzialności
władzy
publicznej za szkodę wyrządzoną wskutek
podejmowania
oraz
zaniechania
dokonania
czynności konwencjonalnych o charakterze
władczym
akt normatywny, orzeczenie, decyzja
przepis szczególny w stosunku do art.417 k.c.
wprowadza konieczność uzyskania w odrębnym
postępowaniu
prejudykatu,
stwierdzającego
niezgodność z prawem zachowania władzy
publicznej (art. 417
1
§ 1-3)
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
Odpowiedzialność
Skarbu
Państwa
za
niezgodne
z
prawem
unormowanie
ustawowe
o
Stan faktyczny
o
Samodzielny zespół opieki zdrowotnej - wykonując
obowiązek pod wyższenia wynagrodzenia dla
pracowników o kwotę co najmniej 203 zł
miesięcznie (tzw. Lex 203), poczynając od dnia
1.1.2001 r., zrealizował tę podwyżkę i wystąpił z
powództwem skierowanym przeciwko Skarbowi
Państwa - ministrowi właściwemu do spraw
finansów oraz ministrowi właściwemu do spraw
zdrowia, żądając zasądzenia odszkodowania.
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
Skarb Państwa może ponosić odpowiedzialność
odszkodowawczą za niezgodne z prawem
unormowanie zawarte w ustawie, które nakłada
na
osobę
prawną
obo wiązek
świadczeń
niebędących
daniną
publiczną,
jeżeli
ich
spełnienie powoduje stratę w rozumieniu art. 361
§ 2 KC.
Wyrok SN z 24.9.2003 r, I CK 143/03(OSNC2004,
Nr 11, poz. 179)
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
Art. 417
1
§ 2 k.c.
Jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie
prawomocnego
orzeczenia
lub
ostatecznej
decyzji, jej naprawienia można żądać po
stwierdzeniu we właściwym postępowaniu
ich niezgodności z prawem, chyba że przepisy
odrębne stanowią inaczej.
Odnosi się to również do wypadku, gdy
prawomocne orzeczenie lub ostateczna decyzja
zostały wydane na podstawie aktu normatywnego
niezgodnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową
międzynarodową lub ustawą.
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
Przedsąd - stwierdzenie w innym postępowaniu
niezgodności
dokonanej
czynności
konwencjonalnej z konstytucją, ratyfikowaną
umową międzynarodową lub ustawą
Badanie
niezgodności
normy
lub
norm
wyrażonych w zaskarżonym akcie normatywnym
z normą lub normami wyrażonymi w akcie
normatywnym usytuowanym wyżej w hierarchii
źródeł prawa
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
Do
stwierdzenia
niezgodności
aktów
normatywnych
z
Konstytucją
RP,
ratyfikowaną umową międzynarodową lub
ustawą
kompetentny
jest
Trybunał
Konstytucyjny
O zgodności lub niezgodność aktów prawa
miejscowego
orzeka
Naczelny
Sąd
Administracyjny
oraz
inne
sądy
administracyjne
Do prejudykatu można doprowadzić w drodze
skargi konstytucyjnej
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
Trybunał
Konstytucyjny
(NSA,
inny
sąd
administracyjny) nie uwzględnia indywidualnego
przypadku, ale rozstrzyga konflikt między
normami o charakterze generalnym, celem
przywrócenia spójności systemowi prawa
Sąd
powszechny
następnie
orzeka
o
konsekwencjach stwierdzonej bezprawności i
ustala
czy
pozostaje
ona
w
związku
przyczynowym ze szkodą, której doznał
poszkodowany
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
„Jeżeli - niezgodna z prawem norma ogranicza możliwość
realizacji prawa podmiotowego uprawnionego, to dopiero
podjęta przezeń przynajmniej próba zrealizowania tego
prawa, uniemożliwiona przez działanie normy niezgodnej z
Konstytucją,
może
dawać
podstawę
do
ustalenia
normalnego związku przyczynowego.
Nie daje natomiast takiej podstawy sama potencjalna
możliwość niezrealizowania prawa, jeżeli w ogóle nie
podjęto próby jego realizacji. Jeśli nawet uprawniony byłby
w stanie przeprowadzić dowód tego, że wadliwa norma
prawna uniemożliwia realizację przysługującego jemu i
innym uprawnionym prawa i na skutek tego pozbawia go
korzyści majątkowej, to taka szkoda ma charakter szkody
nawet nie hipotetycznej, a jedynie ewentualnej i w świetle
art. 361 § 2 k.c. nie podlega naprawieniu„
wyrok SN z 12 stycznia 2007 r. (IV CSK 318/06,
LEX nr 277301)
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
Europejski
Trybunał
Sprawiedliwości
nakazuje sądom krajowym odmówić zastosowania
przepisu prawa, jeżeli uzna jego sprzeczność z
prawem wspólnotowym
Sądy powszechne orzekające o odszkodowaniu
samodzielnie stwierdzają niezgodność polskiego
aktu
normatywnego
z
aktem
prawa
wspólnotowego, a w razie wątpliwości zwracają
się
do
ETS
z
pytaniem
dotyczącym
obowiązywania prawa wspólnotowego i jego
wykładni
ETS jest jedynie uprawniony do badania
zgodności
norm
wtórnego
prawa
wspólnotowego z prawem traktatowym
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
Brak podstaw dla żądania odszkodowania w
przypadku orzeczenia nieprawomocnego, czy
nieostatecznej decyzji
Zasada instancyjności postępowania – należy
unikać rozbieżnych rozstrzygnięć w toku instancji i
w procesie odszkodowawczym
o odpowiedzialności Skarbu Państwa za wadliwą
decyzję nieostateczną można mówić wyjątkowo,
jedynie w przypadku gdy narusza ona prawo w
sposób rażący
Wyrok SN z 28 marca 2007 r. (II CSK 523/06, LEX
nr 253425)
Wyrok SN z 19 kwietnia 2006 r. (V CSK 176/05,
LEX nr 330466)
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
Trybunał
nie
kontroluje
samego
rozstrzygnięcia sądowego, "lecz tylko jego
prawną podstawę".
Orzeczenie TK o niekonstytucyjności aktu
normatywnego, zastosowanego przy wydawaniu
prawomocnego orzeczenia sądowego, ostatecznej
decyzji administracyjnej lub rozstrzygnięcia w
innych sprawach stanowi więc podstawę do
wznowienia
postępowania
i
uchylenia
decyzji lub innego rozstrzygnięcia "na
zasadach
i
w
trybie
określonych
w
przepisach
właściwych
dla
danego
postępowania„
Wyrok TK z 2.03.2004 r. (SK 53/03, OTK-A 2004,
nr 3, poz. 16)
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
Sądy są uprawnionymi do orzekania o tej
niezgodności z prawem (prejudykat)
Gdy szkoda jest następstwem niezgodności z
prawem prawomocnego orzeczenia sądu albo
ostatecznej decyzji administracyjnej, z innych
przyczyn
niż
bezprawność
podstawy
prawnej ich wydania (art. 417
1
§ 2 zd. 1
k.c.),
chodzi głównie o orzeczenia sądu drugiej instancji
kończącego postępowanie w sprawie, gdy przez
jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda,
a zmiana lub uchylenie tego orzeczenia w drodze
przysługujących stronie środków prawnych nie
było i nie jest możliwe
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
W wyjątkowych wypadkach, gdy niezgodność z
prawem wynika z naruszenia podstawowych
zasad
porządku
prawnego,
wolności
konstytucyjnych albo praw człowieka i obywatela,
skarga przysługuje też od orzeczeń sądu
pierwszej instancji
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
Za orzeczenie niezgodne z prawem uznaje się
orzeczenie niewątpliwie sprzeczne z zasadniczymi
i niepodlegającymi różnej wykładni przepisami, z
ogólnie przyjętymi standardami rozstrzygnięć
albo wydane w wyniku szczególnie rażąco błędnej
wykładni lub niewłaściwego zastosowania prawa
wyrok SN z 7.07.2006 r.,I CNP 33/06, OSNC 2007,
nr 2, poz. 35)
wadliwość orzeczenia powinna być oczywista i nie
wymagać głębszej analizy prawniczej
postanowienie SN z 26.04 2006 r. (V CNP 79/05,
LEX nr 198521)
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
417
1
§ 3 k.c.
Jeżeli szkoda została wyrządzona przez
niewydanie orzeczenia lub decyzji, gdy
obowiązek ich wydania przewiduje przepis
prawa, jej naprawienia można żądać po
stwierdzeniu we właściwym postępowaniu
niezgodności
z
prawem
niewydania
orzeczenia lub decyzji, chyba że przepisy
odrębne stanowią inaczej.
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
art. 417
1
§ 3 k.c.
odpowiedzialność władzy publicznej za
zaniechania
w
dokonywaniu
aktów
indywidualnych o charakterze władczym
uszczerbki
spowodowane
przewlekłością
postępowania sądowego albo administracyjnego
Ustawa z 17 czerwca 2004 r. o skardze na
naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy
w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym
lub
nadzorowanym
przez
prokuratora
i
postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej
zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843 z późn. zm.),
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
Skarżący może żądać:
stwierdzenia przewlekłości postępowania,
zadośćuczynienia w postaci "odpowiedniej sumy
pieniężnej", w wysokości nieprzekraczającej 20
000 zł (art. 12 ust. 4 u.s.r.s.)
W postępowaniu administracyjnym przysługuje
skarga na bezczynność (art. 3 § 2 pkt 8 p.p.s.a.)
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
417
1
§ 4 k.c.
Jeżeli szkoda została wyrządzona przez
niewydanie aktu normatywnego, którego
obowiązek wydania przewiduje przepis
prawa, niezgodność z prawem niewydania
tego aktu stwierdza sąd rozpoznający
sprawę o naprawienie szkody.
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
art. 417
1
§ 4 k.c.
odpowiedzialność
za
szkodę
wyrządzoną
niewydaniem
aktu
normatywnego
(zaniechanie legislacyjne)
Zaniechanie legislacyjne polega zasadniczo na
niewykonywaniu
obowiązku
wydania
aktu
normatywnego nałożonego przez Konstytucję RP
Brak przesłanki dochodzenia odpowiedzialności za
szkodę
wyrządzoną
wykonywaniem
władzy
publicznej
od
uzyskania
prejudykatu,
stwierdzającego niezgodność z prawem zachowań
organów wykonujących władzę publiczną
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
„jeżeli stan prawny polegający na obowiązku
wydania aktu normatywnego powstał przed 1
września 2004 r., to nie można stosować art. 417
1
§ 4 k.c., a dopiero w następstwie zmian w
kodeksie cywilnym wprowadzonych z dniem 1
września
2004
r.
można
konstruować
odpowiedzialność cywilną Skarbu Państwa za
szkody
wyrządzone
zaniechaniem
ustawodawczym”
Wyrok SN z 5 grudnia 2007 r. (I CSK 273/07, LEX
nr 334979)
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
„odpowiedzialność
za
szkodę
wyrządzoną
zaniechaniem
legislacyjnym
powstaje
tylko
wtedy, gdy prawa jednostek - przyznane przez
prawodawcę w sposób oczywisty i bezwarunkowy
- nie mogą być zrealizowane na skutek
niewydania odpowiedniego aktu normatywnego”
wyrok SN z 4.08 2006 r. (III CSK 138/05, OSNC
2007, nr 4, poz. 63)
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
Art. 417
2
k.c.
Jeżeli przez zgodne z prawem wykonywanie
władzy
publicznej
została
wyrządzona
szkoda na osobie, poszkodowany może
żądać całkowitego lub częściowego jej
naprawienia
oraz
zadośćuczynienia
pieniężnego za doznaną krzywdę, gdy
okoliczności,
a
zwłaszcza
niezdolność
poszkodowanego do pracy lub jego ciężkie
położenie
materialne,
wskazują,
że
wymagają tego względy słuszności
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
art. 417
2
k.c.
regulacja
odpowiedzialności
za
szkodę
wyrządzoną
wykonywaniem
władzy
publicznej, której mu nie można przypisać
cechy bezprawności (tzw. szkody legalne)
Cel i funkcja
zapewnienie poszkodowanym kompensaty szkód
spowodowanych władczą działalnością państwa i
samorządu terytorialnego, jeżeli przemawiają za
tym normy etyczne
usunięcie tych następstw nie jest możliwe na
podstawie przepisów ogólnych.
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
Charakter prawny odpowiedzialności
Zasadą
odpowiedzialności
jest
zasada
słuszności
odszkodowania wyłącznie za szkodę na osobie
naruszenia dóbr osobistych poszkodowanego
(uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju
zdrowia)
Poszkodowany może żądać naprawienia szkody
majątkowej i zadośćuczynienia pieniężnego za
doznaną krzywdę
"względy słuszności" - odwołanie się do poglądów
przy stosowaniu przesłanki zasad współżycia
społecznego
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
możliwość dogodnego dla poszkodowanych,
szerokiego ujęcia przesłanki bezprawności, które
pozwala dochodzić naprawienia szkody także w
przypadkach zachowań naruszających zasady
współżycia społecznego, zasady słuszności czy
dobre obyczaje
wyrok TK z 4 grudnia 2001 r., SK 18/00, OTK
2001, nr 8, poz. 256).
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
Jako kryteria powinno się uwzględniać znaczenie
naruszonego
dobra,
zakres
doznanych
uszczerbków, zachowanie poszkodowanego
wyrok SN z 6 stycznia 1975 r., II CR 779/74, LEX
nr 7637; wyrok SN z 22 maja 2003 r., II CKN
96/01, LEX nr 137609)
położenie ekonomiczne oraz sytuację osobistą i
rodzinną poszkodowanego
wyrok SN z 22 maja 2003 r., II CKN 96/01, LEX nr
137609),
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
o
Stan faktyczny
o
Powód wskutek wypadku w 1996 r. doznał
poważnego urazu oka i został poddany operacji w
szpitalu przy Akademii Medycznej. W czasie jego
hospitalizacji nie było w Polsce standardów
obligatoryjnych badań diagnostycznych przy tego
rodzaju
urazach.
Przeprowadzone
wówczas
badania nie ujawniły ciała obcego w oku powoda.
o
Podczas
drugiego
pobytu
stwierdzono
uszkodzenia
(wywołane
wypadkiem),
które
spowodowały odwarstwienie siatkówki. Wtedy
powód przebył zabieg usunięcia ciała obcego z
oka.
o
Powód kontynuował leczenie za granicą, jednak
jego oko zostało trwale uszkodzone.
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
Uzależnienie
powstania
odpowiedzialności
odszkodowawczej
od
tego,
czy
dzia łanie
funkcjonariusza miało na celu ochronę interesu
ogólnego, czy też dobra poszkodowanego,
stanowi nieuzasadnione ograniczenie stosowania
art. 417
2
KC. statuującego odpowiedzialność
Skarbu Państwa na zasadzie słuszności w celu
ochrony
uzasadnionych
interesów
poszkodowanych.
Dla spełnienia humanitarnego celu realizowanego
przez ten przepis można odstąpić od wymagania,
aby
między
szkodą
a
zachowaniem
się
funkcjonariusza
istniał
normalny
związek
przyczynowy, a poprzestać na ustaleniu istnienia
niekwalifikowanego powiązania kazualnego.
Wyrok SN z 4.3.2008 r„ IV CSK 453/07 (OSNC-ZD 2008, Nr
D, poz. 122)
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
o
Stan faktyczny
o
Powodowie są spadkobiercami osób, które
pozostawiły - w wyniku II wojny świa towej -mienie
na terenach wschodnich. Domagali się od Skarbu
Państwa
odszkodowania
w
wysokości
równowartości pozostawionego na wschodzie
majątku;
jako
podstawę
odpowiedzialności
wskazywali bezprawne nierespektowanie tzw.
umów republikań skich, zawartych przez PRL z
republikami sowieckimi. Powodowie uzyskali w
2000 r. zaświadczenia, wydane przez organy
administracji,
stwierdzające
prawo
do
ekwiwalentu za pozostawione na terenach
wschodnich mienie.
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
Do tego, aby stwierdzone przez Trybunał
Konstytucyjny bezprawie normatywne mogło być
jednocześnie uznane za delikt normatywny
(konstytucyjny),
konieczne
jest
wykazanie
istnienia dalszych przesłanek odpowiedzialności
Skarbu Państwa na podstawie art. 417 KC (w
brzmieniu obowiązującym do 31.8.2004 r.) w zw. z
art. 77 ust. 1 Konstytucji RP, mianowicie szkody i
normalnego związku przyczynowego. Ciężar
dowodu w tym zakresie spoczywa bowiem na
zasadach ogólnych (art. 6 KC) na powodach.
Wyrok SN z 14.9.2006 r.
(
III CSK102/06
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
Art. 421 k.c.
szczególne
unormowania
obowiązku
naprawienia
szkody
wyrządzonej
niezgodnym
z
prawem
wykonywaniem
władzy publicznej nie powinny określać innych,
dodatkowych przesłanek odpowiedzialności (np.
wina sprawcy szkody)
art. 77 ust. 1 Konstytucji RP określa
minimalne granice ochrony, jakiej system
prawny
udziela
poszkodowanym
wykonywaniem władzy publicznej
Prawo cywilne
Odpowiedzialność
organów
władzy
publicznej
Przepisy
szczególne
wobec
regulacji
kodeksowej art.417-417
2
1) art. 23 u.k.s., przewidujący solidarnie ze
Skarbem Państwa odpowiedzialność komorników i
ich zastępców
2) art. 552 i n. k.p.k., określające szczególne
reguły odpowiedzialności Skarbu Państwa za
niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie
lub zatrzymanie
4) przepisy ustawy z 23 lutego 1991 r. o uznaniu
za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób
represjonowanych za działalność na rzecz
niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr
34, poz. 149 z późn. zm.)
5) art. 128 i n. u.g.n., - odszkodowania za
wywłaszczoną nieruchomość; (np. pod budowę
drogi krajowej.