Podstawy ekonomii
Podstawy ekonomii
Kontakt:
Katedra Makroekonomii
Pokój: 109 (I piętro)
Tel. (017) 866 1134
e-mail:
Konsultacje:
Czwartek od 9:00 do 12:00, pokój 109
Główny budynek, ul. Sucharskiego 2
Prowadzący ćwiczenia: mgr Ruslan
Harasym
Ocena łączna z ćwiczeń wystawiana jest na podstawie sumy
punktów
otrzymanych przez studenta w czterech obszarach:
1.
Punkty za obecność na ćwiczeniach – maksymalnie 10
punktów (przy 100% obecności);
2.
Punkty za aktywność na ćwiczeniach – maksymalnie 10
punktów;
3.
Wejściówki: maksymalnie 30 punkty (3 wejściówki po 10
punktów na początku każdych zajęć, tematyka poprzednich
ćwiczeń);
4.
Kolokwium końcowe: 50 punktów (na ostatnich zajęciach).
W ramach łącznej puli można uzyskać 100 punktów.
Warunki zaliczenia ćwiczeń
Skala ocen :
0 – 49 punktów => ocena
2,0
50 – 60 punktów => ocena
3,0
61 – 70 punktów => ocena
3,5
71 – 80 punktów => ocena
4,0
81 – 90 punktów => ocena
4,5
91 – 100 punktów =>
ocena 5,0
1.
Sektory w gospodarce narodowej. Podmioty gospodarki
narodowej
(państwo,
gospodarstwa
domowe,
przedsiębiorstwa);
2.
Wzrost i rozwój gospodarczy;
3.
Pieniądz – rola i funkcje w gospodarce;
4.
Budżet państwa. Deficyt budżetowy i problem długu
publicznego państwa.
5.
Kluczowe pojęcia gospodarki – bezrobocie, inflacja, cykl
koniunkturalny;
6.
Struktury rynkowe – konkurencja doskonała, monopol,
konkurencja monopolistyczna, oligopol;
7.
Cele prowadzenia działalności gospodarczej. Przychody
koszty i wynik finansowy. Wartość firmy. Ryzyko w
działalności gospodarczej.
Program przedmiotu:
1.
R. Milewski, Podstawy ekonomii, PWN,
Warszawa 2006;
2.
D. Begg, S. Fischer, R. Dornbush, Ekonomia,
PWE, Warszawa 2000 i nowsze wydania;
3.
J. Beksiak, Ekonomia, PWN, Warszawa 2000;
4.
P. A. Samuelson, Ekonomia, PWN, 2000;
5.
B. Czarny, Wstęp do ekonomii, PWE,
Warszawa 2006;
6.
S. Marciniak, Makro- i mikroekonomia.
Podstawowe problemy, PWN, Warszawa 2007
Literatura:
Podstawowe pojęcia.
Sektory i podmioty
gospodarki narodowej.
o
Ekonomia
jest
nauką
o
procesach
gospodarczych. Stara się wykryć i opisać
prawidłowości rządzące tymi procesami. Te
prawidłowości to prawa ekonomiczne.
Ekonomia….
o
Przedmiotem zainteresowań ekonomii jest
więc gospodarowanie, czyli działalność
gospodarcza ludzi.
o
Istotnym uwarunkowaniem tej działalności
jest
ograniczoność
zasobów
gospodarczych.
Ekonomia…
o
Zasoby te obejmują:
•
zasoby ludzkie (wraz z wiedzą i praktycznymi umiejętnościami );
•
zasoby naturalne (np. ziemia wraz z wszelkimi znajdującymi się
w niej bogactwami , woda, powietrze);
•
zasoby będące wynikiem wcześniejszej działalności
człowieka (np. przetworzone półfabrykaty, narzędzia, maszyny i
urządzenia, budynki i hale fabryczne żywność, odzież, mieszkania,
środki transportu, środki finansowe).
„Ekonomia pokazuje w jaki sposób ludzie, działając w różnych warunkach
społeczno-gospodarczych, korzystają z ograniczonych zasobów, jak ich
użytkują do prowadzenia działalności gospodarczej, jak je rozdzielają
między różne, konkurencyjne wobec siebie zastosowania, a także czym
się kierują dokonując tego wyboru. Pokazuje również czy wykorzystanie
ograniczonych zasobów jest efektywne.”
Ekonomia…
o
Ekonomia pozytywna i normatywna
•
Ekonomia pozytywna – zajmuje się obiektywnym,
naukowym
objaśnieniem
zasad
funkcjonowania
gospodarki.
wyjaśnia w jaki sposób społeczeństwo gospodarujące
podejmuje decyzje dotyczące konsumpcji, produkcji i
wymiany dóbr.
•
Ekonomia normatywna – formułuje zlecenia
dotyczące tego, co powinno się czynić w gospodarce.
tworzy polecenia, wdrożenie których jest niezbędne dla
zmiany zaszłych okoliczności w gospodarce narodowej.
Ekonomia…
o
Główne działy ekonomii:
◦
mikroekonomia
Bada poszczególne elementy tworzące gospodarkę, takie jak:
gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, sektory i gałęzie
(branże) gospodarki, rynki określonych produktów i usług itd.
◦
makroekonomia
Zajmuje się analizą gospodarki jako całości. Bada m. in. czynniki
wpływające
na
poziom
i
zmiany
takich
wielkości
ekonomicznych, jak np. globalna (łączna) produkcja i
konsumpcja w danej gospodarce, globalna podaż produktów i
usług, globalny popyt na nie, ogólny (średni) poziom ich cen,
globalne zatrudnienie i inwestycje, dochody i wydatki budżetu
państwa itd..
Ekonomia…
o
Gospodarka narodowa - całokształt działalności
gospodarczej prowadzonej na terytorium danego
państwa.
o
Wyróżnia się trzy sektory gospodarki:
- sektor pierwszy – obejmujący rolnictwo,
leśnictwo i rybołówstwo;
- sektor drugi – obejmujący przemysł i
budownictwo;
- sektor trzeci – obejmujący usługi.
o
Niekiedy
wyodrębniany
jest
jeszcze
sektor
czwarty – obejmujący zdobywanie, przetwarzanie i
dostarczanie informacji.
Sektory w gospodarce
narodowej
o
Podmiotem
ekonomicznym
–
jest
jednostka lub zorganizowana grupa ludzi
posiadająca określony zakres swobody
gospodarczej
w
podejmowaniu,
prowadzeniu
bądź
też
zaniechaniu
działalności gospodarczej.
o
Podmioty gospodarki narodowej:
•
gospodarstwa domowe;
•
przedsiębiorstwa;
•
państwo.
Struktura podmiotowa
gospodarki narodowej
o
gospodarstwa domowe
Jednostka gospodarująca, którą tworzą ludzie wspólnie ze
sobą zamieszkujący oraz podejmujący decyzje co do
sposobów pozyskiwania dochodów oraz ich wydatkowania
dla możliwie najlepszego zaspokojenia swoich potrzeb.
o
cel działania
Dążenie do maksymalizacji zaspokojenia potrzeb czy też
zadowolenia lub użyteczności
Struktura podmiotowa gospodarki
narodowej – gospodarstwa domowe
o
Źródła pozyskiwania dochodów i główne kierunki ich
przeznaczenia
•
dochody:
- dochody z pracy (zwłaszcza wynagrodzenia za pracę);
- dochody z własności (w tym zyski procenty i czynsze
dzierżawne);
- dochody o charakterze socjalnym (emerytury, renty, zasiłki itd.)
•
wydatki:
- zasadnicze wydatki gospodarstw domowych kierowane są na
zakup dóbr i usług konsumpcyjnych, a nadto przyjmują oni postać
oszczędności.
Schemat: Źródła i przeznaczenie dochodów gospodarstw
domowych
Struktura podmiotowa gospodarki
narodowej – gospodarstwa domowe
P
rz
e
d
s
ię
b
io
rs
tw
a
,
p
a
ń
s
tw
o
In
s
ty
tu
c
je
f
n
a
n
s
o
w
e
dochody
z
własności
dochod
y
z pracy
instytucje
fnansowe
św
iad
cze
nia
spo
łecz
ne
skła
dki
ube
zpie
czen
iow
e
i em
eryt
alne
oszczędnoś
ci
państwo
św
iad
cze
ni
a
op
łac
on
e
po
da
tki
os
ob
ist
e
przedsiębiorstw
o,
państwo
S
tr
o
n
a
d
o
c
h
o
d
o
w
a
S
tr
o
n
a
k
o
n
s
u
m
p
c
y
jn
a
D
o
c
h
ó
d
o
s
o
b
is
ty
d
o
p
o
d
zi
a
łu
o
przedsiębiorstwo
Jest to taka jednostka gospodarcza, która dzięki zatrudnionym
czynnikom wytwórczym (pracownicy) wytwarza i sprzedaje
produkty lub świadczy odpowiednie usługi, dążąc do
uzyskania nadwyżki przychodów (utargów) nad wydatkami
(kosztami).
o
cel działania
Maksymalizacja zysku dość powszechnie uznawana jest tzw.
bezpośredni cel działalności gospodarczej.
Struktura podmiotowa gospodarki
narodowej - przedsiębiorstwo
o
państwo
Jako podmiot ekonomiczny – w ujęciu węższym – państwo to
różnego rodzaju instytucje i organy władzy państwowej (w tym
także o charakterze samorządowym), poczynając od władzy
ustawodawczej, przed wykonawczą, do sądowniczej.
Państwo to zatem parlament, urząd prezydenta, rząd, urząd
skarbowy, organy władzy administracji szczebla regionalnego i
lokalnego, sądy, bank centralny itd.
Jako podmiot ekonomiczny – w ujęciu szerszym – to również
przedsiębiorstwa, instytucje i zakłady prowadzące działalność
gospodarczą, w tym również o charakterze tzw. Użyteczności
publicznej oraz na zasadach non profit (po kosztach).
Struktura podmiotowa
gospodarki narodowej - państwo
o
ruch okrężny
Oznacza przepływy zasobów rzeczowych i pieniężnych między
gospodarstwami domowymi oraz przedsiębiorstwami.
Ruch okrężny w gospodarce
narodowej
Wydatki na
produkty i usługi
Produkty i usługi
Usługi czynników
produkcji
Dochody
czynników
produkcji
Gospodarstwa
domowe
Przedsiębiorst
wa
o
Ruch okrężny z uwzględnieniem sektora
bankowego, państwa i zagranicy
Ruch okrężny w gospodarce
narodowej c.d.
Przedsiębiorst
wa
Gospodarstwa
domowe
Państwo
Sektor
bankow
y
Zagranic
a
Dochody czynników
produkcji
Wydatki na
Produkty i usługi
G
G
T
T
I
m
E
x
I
m
E
x
I
S
I
S
Dopływy: inwestycje (I), wydatki rządowe (G), eksport
(E
x
)
Odpływy: oszczędności (S), podatki (T), import (I
m
)
Miary dochodu
narodowego
gospodarki
o
Do podstawowych kategorii makroekonomicznych
należy Produkt Krajowy Brutto (PKB)
o
Produkt Krajowy Brutto (PKB; Gross Domestic
Product, GDP) oznacza wartość rynkową
wszystkich finalnych dóbr i usług produkowanych
w kraju w danym okresie.
Rachunek dochodu narodowego
o
Każda z części definicji ma istotne znaczenie:
•
wartość rynkowa to wartość danego dobra wyrażona za pomocą ceny rynkowej, czyli
ceny, po jakiej dane dobro i usługa jest sprzedawana na rynku; PKB otrzymuje się więc
mnożąc liczbę wytworzonych dóbr i usług przez cenę płaconą na rynku za każde z nich.
•
dobra fnalne to takie towary i usługi, które są bezpośrednio sprzedawane odbiorcy
końcowemu (np. chleb, masło, buty czy usługa fryzjerska), mówiąc inaczej dobra finalne
nie są dalej przetwarzane czy poddawane obróbce. Są one przeciwieństwem dóbr
pośrednich, czyli dóbr i usług, które wykorzystują się w dalszym procesie produkcyjnym
(np. mąka wykorzystywana do produkcji chleba lub stal dla produkcji maszyny). Dobra
pośrednie nie są wliczane do PKB, gdyż takie postępowanie prowadziło by do ich
wielokrotnego uwzględnienia w rachunku; aby tego uniknąć używa się wartości
dodanej, która w przypadku firm oznacza różnicę między przychodem ze sprzedaży
danego produktu a kosztami dóbr pośrednich poniesionych na jego wyprodukowanie.
•
do PKB wlicza się dobra wytworzone w kraju. Do PKB będą więc wliczane towary i usługi
wyprodukowane w kraju przez firmy zagraniczne, ale nie będą wliczane te dobra, które
wytworzyły firmy polskie za granicą.
•
PKB obliczane jest w danym okresie (zazwyczaj kwartale lub roku), a więc nie pokazuje
jakim bogactwem dysponuje dany kraj, lecz jaka jest wartość dóbr i usług wytworzonych
tylko w tym przedziale czasowym.
Rachunek dochodu narodowego
- PKB
o
Produkt Krajowy Brutto oblicza się za następującym wzorem:
PKB = C + I + G + E
x
– I
m
Gdzie:
C – konsumpcja (gospodarstwa domowe);
I – inwestycje (przedsiębiorstwa);
G – wydatki rządowe;
E
x
- eksport (towar wyprodukowany w kraju i sprzedany zagranicę);
Im – import (towar wyprodukowany za granicą i zakupiony przez
krajowych konsumentów).
o
PKB per capita – wartość Produktu Krajowego Brutto przypadająca
na 1 mieszkańca.
Produkt Krajowy Brutto
o
PKB w cenach rynkowych – jest miarą produkcji krajowej
w kategoriach cen płaconych przez ostatecznych
odbiorców, a więc włączające podatki pośrednie.
PKB w cenach rynkowych = C + I + G + E
x
– I
m
o
PKB w cenach czynników produkcji – jest miarą
produkcji krajowej z pominięciem podatków pośrednich i
uwzględnieniem subsydiów.
PKB w cenach czynników wytwórczych = PKB
w cenach rynkowych – podatki pośrednie +
subsydia
Produkt krajowy brutto
c.d.
o
PKB nominalny (ang. Nominal Gross Domestic Product) –
jest to łączną wartość dóbr i usług wytworzonych w danym
kraju obliczana według bieżącej wartości pieniądza, czyli,
że
wartość
produkcji
wyrażona
jest
w
cenach
obowiązujących (bieżących) w okresie kiedy ta produkcja
została wytworzona.
o
PKB realny (ang. Real Gross Domestic Product) – jest to
wartość wszystkich dóbr i usług wytworzonych na
terytorium danego kraju w danym okresie czasowym,
liczona w cenach obowiązujących w okresie bazowym.
Inaczej mówiąc, PKB realny obliczane jest według realnej
wartości pieniądza (w cenach stałych), czyli, że inflacja nie
ma wpływu na jego wartość.
Realny i nominalny PKB
o
Deflator
-
wskaźnik
ekonomiczny
wyrażający procentowy stosunek PKB w
ujęciu nominalnym (ceny bieżące) do PKB w
ujęciu realnym (ceny stałe). Deflator jest
wskaźnikiem
inflacji,
rozumianej
jako
procentowa zmiana cen wszystkich dóbr,
wchodzących w skład PKB, pomiędzy rokiem
bazowym, a bieżącym.
Deflator PKB
o
Produkt narodowy brutto (PNB; Gross National Product, GNP) – jest
miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego
kraju powiększonych o dochody netto z tytułu własności za granicą.
o
Inaczej mówiąc, jest to PKB skorygowany o saldo dochodów obywateli
danego kraju z tytułu własności za granicą (powiększenie PKB)
i dochodów cudzoziemców posiadających własność w danym kraju
(pomniejszenie PKB).
PNB = PKB + dochody netto z tytułu własności za
granicą
o
PNB jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez
obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia
usług przez czynniki produkcji.
Produkt Narodowy Brutto
(PNB)
o
Musimy
pamiętać,
że
wyposażenie
kapitałowe
wykorzystywane w procesie produkcji (tj. maszyny,
urządzenia produkcyjne) zużywają się. Zużywanie się
środków trwałych nazywane jest amortyzacją.
o
Dochód narodowy lub produkt narodowy netto PNN —
to Produkt Narodowy Brutto (PNB) minus amortyzacja czyli
PNB pomniejszony o zużycie posiadanego zasobu kapitału
trwałego w danym okresie.
PNN w cenach czynników wytwórczych =
dochód narodowy (Y) = PNB w cenach
czynników wytwórczych - amortyzacja
Produkt narodowy netto = dochód
narodowy (Y)
Wzrost i rozwój
gospodarczy
o
Wzrost
gospodarczy
–
to
proces
zwiększania w czasie (z okresu na okres)
rezultatów
działalności
gospodarczej
wyrażającej się w wielkości (wartości)
wytwarzanych dóbr i usług.
o
Stopa wzrostu gospodarczego obliczana
jest dla realnych wartości PKB lub PNB bądź
innych kategorii rachunku narodowego.
Wzrost gospodarczy
o
Do czynników wzrostu gospodarczego
należą:
•
praca (zasób siły roboczej);
•
kapitał rzeczowy;
•
postęp techniczny;
•
zasoby naturalne (we współczesnych modelach
wzrostu gospodarczego są pomijane, uznawane za
stałe, niepodlegające zmianom).
Wzrost gospodarczy c.d.
o
Rozwój gospodarczy jest pojęciem szerszym obejmując
swą konotacją nie tylko dodatnie, ilościowe zmiany w
produkcji,
ale
także
przemiany
strukturalne
i
instytucjonalne oraz w warunkach pracy i bytu ludności
danego kraju.
o
Rozwój gospodarczy to zatem proces stosunkowo złożony i
zatem trudniejszy co do określenia jego istoty, a w ślad za
tym – pomiaru i oceny.
o
Rozwój obejmuje bowiem jakościowe zmiany zachodzące w
gospodarce danego kraju, takie jak: przekształcenia
strukturalne i technologiczne, zmiany w systemie edukacji
czy też w funkcjonowaniu władz państwowych , przemiany
w sferze kultury, jak tez inne, składające się na wzrost
jakości życia.
Rozwój gospodarczy
Dziękuję za uwagę!