Nauczyciel
wczesnej
edukacji w
Polsce
Nauczyciel
wczesnej
edukacji w
Polsce
Plan prezentacji:
1.
Nauczyciel wczesnej edukacji – definicja
2.
Pragmatyka
zawodowa
nauczycieli
wczesnej
edukacji:
a.
Warunki
niezbędne
do
podjęcia
zawodu
nauczyciela
b.
Kształcenie nauczycieli wczesnej edukacji
c.
Stopnie awansu zawodowego nauczyciela
d.
Wynagrodzenie nauczyciela
e.
Obowiązkowy wymiar godzin pracy nauczyciela
wczesnej edukacji
3.
Nauczyciel
wczesnej
edukacji
w
nowej
rzeczywistości oświatowej po 1989 roku:
a.
Rola nauczyciela w wychowaniu małego dziecka
b.
Cechy nauczyciela małych dzieci
c.
Kompetencje nauczyciela wczesnej edukacji
4.
Społeczna ranga zawodu nauczyciela wczesnej
edukacji w Polsce – wyniki z badań:
a.
Pozycja zawodowa nauczycieli
b.
Postawa
zawodowa
nauczycieli
klas
początkowych
c.
Autorytet nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej
5.
Nauczyciel wczesnej edukacji – wybrane cytaty
6.
Pytania do dyskusji
7.
Bibliografia
Nauczyciel
wczesnej
edukacji
–
nauczyciel zdolny podjąć pracę z
dzieckiem w wieku od 3 do 8 lat, przy
założeniu,
że
naukę
szkolną
rozpoczynają sześciolatki.
NAUCZYCIEL
WYCHOWANIA
PRZEDSZKOLNEG
O
NAUCZYCIEL
KLAS
POCZĄTKOWYCH
NAUCZYCIEL WCZESNEJ
EDUKACJI
1)
posiada obywatelstwo polskie;
2)
ma pełną zdolność do czynności
prawnych i korzysta
z praw publicznych;
3)
nie toczy się przeciwko niej
postępowanie
karne
lub
dyscyplinarne, lub postępowanie
o ubezwłasnowolnienie;
4)
nie była karana za przestępstwo
popełnione umyślnie;
5)
posiada kwalifikacje wymagane do
zajmowania danego stanowiska.
(Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta
Nauczyciela)
Nauczycielem w Polsce może być
osoba, która:
1)
posiada wyższe wykształcenie z
odpowiednim
przygotowaniem
pedagogicznym
lub
ukończyła
zakład kształcenia nauczycieli i
podejmuje pracę na stanowisku, do
którego
są
to
wystarczające
kwalifikacje;
2)
przestrzega podstawowych zasad
moralnych;
3)
spełnia
warunki
zdrowotne
niezbędne
do
wykonywania
zawodu.
(Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta
Nauczyciela)
Stanowisko
nauczyciela
może
zajmować osoba, która:
Wymagania kwalifikacyjne
Przez przygotowanie pedagogiczne należy
rozumieć nabycie wiedzy i umiejętności z
zakresu
psychologii,
pedagogiki
i dydaktyki szczegółowej.
wiedza
i
umiejętnośc
i
z zakresu
psychologii
i pedagogiki
wiedza
i
umiejętnośc
i
z zakresu
dydaktyki
przedmioto
wej
aby:
pełnić
funkcje
wychowawcze
i
opiekuńcze;
wspierać
wszechstronny rozwój uczniów;
indywidualizować
proces
nauczania; organizować życie
społeczne na poziomie klasy,
szkoły
i
środowiska
lokalnego;
współpracować
z
innymi
nauczycielami,
rodzicami
i społecznością lokalną
aby:
skutecznie
prowadzić
zajęcia edukacyjne, rozbudzać
zainteresowania
poznawcze
oraz
wspierać
rozwój
intelektualny uczniów przez
umiejętny
dobór
metod
aktywizujących,
technik
nauczania
i
środków
dydaktycznych;
a także by badać i oceniać
osiągnięcia
uczniów
oraz
własną praktykę
Kształcenie nauczycieli wczesnej
edukacji
Kształcenie nauczycieli wczesnej edukacji w
Polsce odbywa się na poziomach:
•
3-letnich
studiów
zawodowych
(licencjackich),
•
2-letnich
studiów
uzupełniających
(magisterskich).
Studia magisterskie można ukończyć:
na uniwersytetach,
w akademiach pedagogicznych,
w wyższych szkołach pedagogicznych.
Ponadto
istnieje
możliwość
ukończenia
studiów podyplomowych.
Kształcenie nauczycieli wczesnej
edukacji
Uczelnie wyższe prowadzą dla nauczycieli
przedszkoli
i
klas
I-III m.in. takie specjalizacje, jak:
edukacja przedszkolna,
edukacja wczesnoszkolna,
edukacja początkowa,
kształcenie zintegrowane,
wczesna edukacja,
pedagogika wieku dziecięcego,
edukacja wczesnoszkolna z językiem obcym,
edukacja wczesnoszkolna ze sztuką,
edukacja wczesnoszkolna z przyrodą,
edukacja wczesnoszkolna z technologią
informacyjną,
edukacja wczesnoszkolna z historią i
społeczeństwem,
edukacja wczesnoszkolna z terapią,
edukacja wczesnoszkolna z logopedią,
edukacja
wczesnoszkolna
z
edukacją
artystyczną,
wczesnoszkolna edukacja medialna.
Stopnie awansu zawodowego
W
Polsce
status
nauczyciela
jest
uzależniony
od
stopnia
awansu
zawodowego.
NAUCZYCIEL
DYPLOMOWA
NY
NAUCZYCIEL
MIANOWANY
NAUCZYCIEL
KONTRAKTO
WY
NAUCZYCIEL
STAŻYSTA
9
miesięcy
2 lata i 9
miesięcy
2 lata i 9
miesięcy
Wynagrodzenie nauczycieli
Wynagrodzenie nauczycieli w Polsce składa się z:
1)
wynagrodzenia zasadniczego;
2)
dodatków: za wysługę lat, motywacyjnego,
funkcyjnego oraz za warunki pracy;
3)
wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i
godziny doraźnych zastępstw;
4)
nagród i innych świadczeń wynikających ze
stosunku
pracy,
z
wyłączeniem
świadczeń
z
zakładowego
funduszu świadczeń socjalnych i dodatków
socjalnych.
Wysokość wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli
jest uzależniona od stopnia awansu zawodowego,
posiadanych
kwalifikacji
oraz
wymiaru
zajęć
obowiązkowych, a wysokość dodatków odpowiednio
od okresu zatrudnienia, jakości świadczonej pracy i
wykonywania
dodatkowych
zadań
lub
zajęć,
powierzonego stanowiska lub sprawowanej funkcji
oraz trudnych lub uciążliwych warunków pracy.
(Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela)
Wynagrodzenie nauczycieli
W 2009 roku, po nowelizacji przepisów
Karty
Nauczyciela,
wzrosło
średnie
wynagrodzenie dla nauczycieli i w
zależności
od
stopnia
awansu
zawodowego stanowi odsetek od kwoty
bazowej, określanej corocznie w ustawie
budżetowej:
~
dla nauczyciela stażysty 100% kwoty
bazowej,
~
dla nauczyciela kontraktowego 111%
kwoty bazowej,
~
dla nauczyciela mianowanego 144%
kwoty bazowej,
~
dla nauczyciela dyplomowanego 184%
kwoty bazowej.
(Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta
Nauczyciela)
Obowiązkowy wymiar godzin pracy
nauczyciela wczesnej edukacji
Tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin
zajęć dydaktycznych, wychowawczych i
opiekuńczych, prowadzonych bezpośrednio z
uczniami lub wychowankami albo na ich
rzecz, nauczycieli zatrudnionych w pełnym
wymiarze
zajęć
ustala
się
według
następujących norm:
►
Nauczyciele przedszkoli, z wyjątkiem
nauczycieli pracujących z grupami dzieci 6-
letnich 25 h,
►
Nauczyciele przedszkoli i innych placówek
przedszkolnych pracujących z grupami dzieci
6-letnich 22 h,
►
Nauczyciele przedszkoli specjalnych i klas
I-III szkół podstawowych 18 h.
(Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela)
Przemiany w Polsce zapoczątkowane w 1989
r. objęły wszystkie dziedziny życia, w tym
również oświatę i
wychowanie:
»
zwiększenie wpływu nauczycieli na cele,
treści i metody nauczania;
»
możliwość decydowania przez nauczycieli o
wyborze podręczników szkolnych;
»
konieczność podmiotowego traktowania
dzieci
(zmiana
zadania
nauczyciela
z
kierowania działalnością dzieci na rzecz
wspierania ich wielostronnego rozwoju);
»
tworzenie przyjaznego klimatu dla działalności
uczniów, wyzwalanie ciekawości i spontanicznej
motywacji poznawczej, pozostawianie swobody
dla pytań i poszukiwań.
Nauczyciel wczesnej edukacji w nowej
rzeczywistości oświatowej po 1989 r.
NAUCZYCI
EL
ARBITER
POMOCNIK,
PRZYJACIEL,
DYSKRETNY
OBSERWATOR,
DORADCA, MEDIATOR,
MODERATOR, MENTOR
Rola nauczyciela w wychowaniu
małego dziecka
Główną rolą nauczyciela wczesnej edukacji jest przygotowanie
dzieci do nieustannie zmieniających się warunków życia
społecznego poprzez wielostronne oddziaływania.
ROLA NAUCZYCIELA W WYCHOWANIU
MAŁEGO DZIECKA
W świetle tego spojrzenia do podstawowych zadań
nauczyciela należą:
poznanie sytuacji rodzinnej dziecka oraz jego
możliwości (fizycznych i psychicznych),
potrzeb, zainteresowań, zdolności;
uwzględnianie w organizacji edukacji możliwości i
różnic uczniów;
wspieranie dzieci w rozwoju poprzez: zachęcanie do
rozwiązywania
różnorodnych
problemów
i
podejmowania decyzji w sprawach dla nich ważnych;
rozwijanie postawy krytycznej wobec siebie i otoczenia;
prowokowanie
do
działania
indywidualnego,
w
zespołach i z całą grupą;
organizowanie sytuacji, w których dzieci będą miały
możliwość
autoprezentacji;
poznawania
i
pielęgnowania swojej kultury, tradycji
i uniwersalnych wartości oraz poznawania innych
kultur;
wspieranie dziecka w usamodzielnianiu się;
uczenie
dzieci
bezpiecznych
zachowań
oraz
rozpoznawania zagrożeń;
odpowiedni
dobór
i
stosowanie
nowoczesnych,
alternatywnych metod, form i środków edukacyjnych;
ustawiczne (permanentne) samokształcenie.
Dobry nauczyciel:
modyfikuje wiedzę dziecka w toku rozmowy i dyskusji z
nim;
umie
odróżnić
zachowania
ekspresywne
od
komunikacyjnych;
stawia pytania twórcze, badawcze, które aktywizują
procesy poznawcze dziecka;
jest empatyczny (rozumie i właściwie reaguje na emocje
dzieci);
proponuje, zachęca do działania;
jest dynamiczny (potrafi przyjmować i modyfikować
pomysły dzieci, jest skłonny zmieniać własne pomysły pod
wpływem oczekiwań i potrzeb dzieci);
jest niedyrektywny (w wypowiedziach skierowanych do
dzieci stosuje raczej propozycje niż nakazy, unika
stwierdzeń negatywnych);
realizuje zasadę dwupodmiotowości w wychowaniu
(uznaje wzajemność brania i dawania);
jest otwarty na dziecko i na samego siebie;
stosuje nauczanie innowacyjne;
przekazuje wartości, tj. rozwija wrażliwość, budzi
szacunek dla przeżyć i sądów innych ludzi;
umie pozwolić dziecku być sobą, mieć własne
zainteresowania i upodobania;
przyjmuje postawę zaciekawienia światem, zaraża swą
ciekawością dzieci;
jest pomysłowy, potrafi czymś zająć dziecko.
Cechy nauczyciela małych dzieci wg M. Kielar-
Turskiej
Kompetencje nauczyciela wczesnej edukacji
wg K. Denka:
prakseologiczne – pozwalają skutecznie planować,
organizować,
kontrolować
i
oceniać
proces
edukacyjny,
dzięki
czemu
nauczyciel
potrafi
opracować ogólną koncepcję pracy z grupą i
pojedynczymi dziećmi, a także współpracy z
rodzicami;
komunikacyjne – przejawiają się w tym, że
nauczyciel nie tylko poprawnie posługuje się
językiem mówionym i pisanym w różnych sytuacjach
codziennego życia, ale potrafi słuchać wychowanków
oraz rozumie intencje i treści ich wypowiedzi;
współdziałania – przejawia je ten nauczyciel, który
potrafi nawiązać kontakt ze swoimi wychowankami i
ich rodzicami, a także uczy umiejętności współżycia
we wspólnotach, kształtuje postawy społeczne,
posiadając te kompetencje nauczyciel potrafi również
rozwiązywać konflikty pojawiające się w różnych
sytuacjach edukacyjnych;
kreatywne
–
pozwalają
nauczycielowi
na
podejmowanie takich działań, które wyzwalają u dzieci
własną aktywność twórczą i różnorodną ekspresję;
informatyczne – pozwalają nauczycielowi korzystać
z różnych źródeł informacji, w tym również z
komputera i jego oprogramowania.
Społeczna ranga zawodu nauczyciela
w Polsce:
♦
w latach 60. i 70. nauczyciele
sytuowali się na wysokim 2-3 miejscu na
skali prestiżu zawodowego,
♦
prestiż ten w latach 80. obniżył się o 5-
6 pozycji,
♦
w latach 90. nauczyciele zajmowali już
15 i dalsze miejsca w rankingu zawodów.
Przyczyny
spadku
społecznej
rangi
zawodu nauczyciela:
zmiana oczekiwań społecznych (od
nauczyciela
nie
wymaga
się
już
specjalnego
posłannictwa,
ale
profesjonalizmu i skuteczności),
znużenie
społeczeństwa
ciągłym
użalaniem się nauczycieli nad swoją
sytuacją materialną,
mniejsze
zaangażowanie
części
nauczycieli w
środowisku lokalnym.
Społeczna ranga zawodu nauczyciela
Z najnowszych badań nad pozycją zawodową
nauczycieli wynika, że:
Polacy widzą nauczyciela na 8. miejscu pod
względem prestiżu zawodowego – za lekarzem,
wykładowcą,
architektem,
pielęgniarką,
informatykiem, prawnikiem i farmaceutą. Za
mniej prestiżowy badani uważają m.in. zawód
psychologa czy sędziego.
Nauczyciele uplasowali swoje zajęcie skromnie
– na 13. pozycji, m.in. za
farmaceutą,
budowlańcem,
górnikiem
i pielęgniarką. W tyle pozostawili tylko
urzędnika,
bibliotekarza,
kierowcę
i
ekspedientkę.
Społeczna ranga zawodu nauczyciela
Mimo że pensje nauczycielskie i warunki pracy
znacznie się poprawiły w ostatnich latach, a system
awansu zawodowego pozwala liczyć na wzrost pensji,
nadal uważa się, że zawód nauczyciela jest dla tych,
którzy nie mają ambicji więcej zarabiać. Prof. J.
Czapiński („Diagnoza społeczna 2011”) uważa, że
nauczycielską specjalizację często wybierają na
studiach ci, którzy nie mają widoków na lepszą
karierę.
Jednak jak wskazują sondaże, nauczyciele mają
poczucie misji. Największą satysfakcję przynoszą im:
dobre wyniki uczniów (65%), sympatia uczniów
(31%), uznanie ze strony rodziców (24%). Wśród zalet
zawodu na pierwszym miejscu wymieniają pracę z
dziećmi, a na drugim – wakacje. Te z kolei inni badani
wymieniają jako pierwszy atut tego zawodu.
86% nauczycieli przyznało, że gdyby mieli wybierać
jeszcze raz – znowu zostaliby nauczycielami. 71%
nauczycieli szkół podstawowych jest ze swojej pracy
zadowolonych – mimo że większość uważa, że to
praca zbyt stresująca.
Postawa zawodowa nauczycieli klas
początkowych
– wyniki z badań (2000r.)
Ocena własnych kompetencji pedagogicznych
Poziom
kompetencji:
Nauczycielki ze
stażem pracy do
5 lat
Nauczycielki ze
stażem pracy 25-
30 lat
RAZEM
bardzo wysoki
13,7 %
17,5 %
15,6 %
wysoki
70,8 %
74,7 %
72,7 %
przeciętny
9,7 %
3,9 %
6,8 %
zadowalający
3,9 %
0,6 %
2,3 %
niski
-
-
-
bardzo niski
-
-
-
brak odpowiedzi
1,9 %
3,3 %
2,6 %
W tabeli zostały przedstawione wyniki badań dotyczących
samooceny
posiadanych
kompetencji
pedagogicznych
nauczycielek, które pracują w zawodzie
nie dłużej niż 5 lat i tych, które kończą powoli karierę
zawodową. Wynika z nich, że większość nauczycielek (z obu
grup) ocenia poziom swoich kompetencji wysoko, nieco
lepsze noty wystawiły sobie nauczycielki z większym stażem.
Źródło: Kapica G., Przemiany postaw zawodowych nauczycieli klas początkowych, [w:] Leżańska W. (red.), Historyczne i współczesne
konteksty kształcenia nauczycieli wczesnej edukacji, Łódź 2004.
Pomimo deklaracji o bardzo dobrym przygotowaniu do pracy z dziećmi
znaczna liczba nauczycielek (bez względu na wiek) przyznała się do pewnych
trudności występujących na płaszczyźnie dydaktycznej, wychowawczej i
opiekuńczej. Zestawienie poszczególnych trudności przedstawiono
w tabeli poniżej.
Rodzaje trudności napotykanych w pracy
Rodzaje trudności:
Nauczycielki ze
stażem pracy do 5
lat
Nauczycielki ze
stażem pracy 25-30
lat
RAZEM
kontrola i ocena osiągnięć
uczniów z
zastosowaniem nowego
systemu
oceniania
4,5 %
20,8 %
12,7 %
wybór programu
kształcenia
i dobór
podręczników
7,1 %
16,9 %
12 %
praca z dziećmi
o specjalnych potrzebach
edukacyjnych
25,3 %
14,9 %
40,2 %
nieradzenie sobie z dziećmi
ruchliwymi, agresywnymi
37 %
43,5 %
80,5 %
współpraca z rodzicami
27,9 %
26,6 %
54,5 %
prowadzenie licznych
oddziałów
11 %
18,2 %
29,2 %
udzielanie pomocy
dzieciom z rodzin ubogich
i dysfunkcjonalnych
9,7 %
22,1 %
31,8 %
Dane sugerują, iż młode nauczycielki lepiej orientują się w nowej
rzeczywistości, potrafią bardziej adekwatnie reagować na zachodzące w niej
zmiany, pełniej też rozumieją współczesne dziecko. Jest to być może efekt
gruntowniejszego przygotowania zawodowego osób kończących obecnie
studia wyższe. Starszym nauczycielkom trudniej zaakceptować przebudowę
systemu edukacji w klasach I-III (na skutek reformy), gdyż niełatwo odejść
od wypracowanych wzorów i przyzwyczajeń.
Źródło: Kapica G., Przemiany postaw zawodowych nauczycieli klas początkowych, [w:] Leżańska W. (red.), Historyczne i współczesne
konteksty kształcenia nauczycieli wczesnej edukacji, Łódź 2004.
Poziom satysfakcji zawodowej
Poziom satysfakcji
zawodowej:
Nauczycielki ze
stażem pracy
do 5 lat
Nauczycielki ze
stażem pracy
25-30 lat
RAZE
M
pełna
28,6 %
16,2 %
22,4 %
częściowa
55,2 %
59,8 %
57,5 %
ani jej występowanie
ani brak
7,8 %
13 %
10,4 %
częściowy brak
6,5 %
9,7 %
8,1 %
całkowity brak
1,9 %
1,3 %
1,6 %
Źródło: Kapica G., Przemiany postaw zawodowych nauczycieli klas początkowych, [w:] Leżańska W. (red.), Historyczne i współczesne
konteksty kształcenia nauczycieli wczesnej edukacji, Łódź 2004.
W tabeli przedstawiony został poziom odczuwanej satysfakcji
nauczycielek z wykonywanego zawodu. Z danych
tych wynika, że większość respondentek (niezależnie od
wieku) przeżywa satysfakcję z bycia nauczycielem, w tym
ponad połowa z nich deklaruje, iż jest usatysfakcjonowana
częściowo.
Najwyższy wskaźnik satysfakcji dotyczy własnych osiągnięć
badanych nauczycielek, a najniższy – zadowolenia z warunków
pracy, w szczególności z niedostatkiem środków
dydaktycznych, oraz obniżenia prestiżu zawodu nauczyciela
klas początkowych.
Dominującym
źródłem
zadowolenia
u
wszystkich
badanych
nauczycielek są codzienne kontakty z dziećmi, ich postępy w rozwoju,
sukcesy w nauce, a także otrzymywane z ich strony dowody sympatii.
Potwierdzają to słowa respondentek:
- Największą satysfakcją jest wdzięczność dziecka;
- Największe zadowolenie daje mi uśmiech dziecka, błysk radości w
jego oczach, kiedy umie coś samodzielnie zrobić.
O spełnianiu się nauczycielek w swoim zawodzie świadczą również
następujące wypowiedzi:
- O takiej pracy myślałam;
- Lubię to, co robię;
- Kocham swoją pracę i na inną nie zamieniłabym nigdy;
- Praca od początku spełnia moje oczekiwania;
- To mój wymarzony zawód.
Nieliczne nauczycielki, które są rozczarowane swoją pracą,
stwierdziły:
- Szara rzeczywistość okazała się mniej ciekawa od wyobrażeń;
- Moje oczekiwania nie spełniły się ze względu na niskie płace oraz
złe warunki pracy;
- To trudny zawód, wysokie wymagania a niskie zarobki, czuję się
oszukana.
Niski prestiż i zarobki najczęściej wywołują myśli o porzuceniu
zawodu u młodych nauczycielek, zaś starsze deklarują ewentualny
zamiar wycofania się z zawodu z powodu zmęczenia i przeżywania
stanów stresowych (wypalenie zawodowe).
Poziom satysfakcji zawodowej
1. Zestawienie odpowiedzi respondentów, dotyczących rangi
poszczególnych właściwości zewnętrznych, będących źródłem
autorytetu nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej
Liczba
odpowiedzi:
Kategorie odpowiedzi
schludny
wygląd
dobra
prezencja
ogólna
kultura
sposobu
bycia
cechy
fizyczne
pogodny
sposób
bycia
rodziców
0
5
11
0
14
nauczycieli
8
2
12
1
7
studentów
2
1
18
1
8
RAZEM
10
8
41
2
29
Źródło: Tyl A., Autorytet nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej, [w:] Tyl A. (red.), Nauczyciel wczesnej edukacji wobec zmieniającej się
rzeczywistości edukacyjnej, kulturowej i społecznej, Łódź 2011.
Respondenci najwyżej cenią u nauczyciela kulturalny oraz pogodny
sposób bycia (poczucie humoru). Uzyskane wyniki mogą wydawać się
zaskakujące, bowiem z punktu widzenia rodzica ważniejsze, choćby
od ogólnej prezencji nauczyciela, jest poczucie humoru. Z kolei dla
studentów i nauczycieli wychowawca powinien przede wszystkim
wyróżniać się kulturą osobistą.
Autorytet nauczyciela edukacji
wczesnoszkolnej –
wyniki z badań (2009/2010r.)
Źródła autorytetu nauczyciela edukacji
wczesnoszkolnej:
Liczba
odpowiedzi:
Kategorie odpowiedzi
rzetelno
ść
wiedzy i
jej
częsta
aktualiz
acja
wysoki
poziom
kwalifik
acji
zawodo
wych
otwarto
ść
w
formuło
waniu
poglądó
w
doświad
czenie
zawodo
we
gruntow
ne
wykszta
łcenie
rodziców
17
8
0
2
3
nauczycieli
15
5
2
7
1
studentów
12
6
2
4
6
RAZEM
44
19
4
13
10
Źródło: Tyl A., Autorytet nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej, [w:] Tyl A. (red.), Nauczyciel wczesnej edukacji wobec zmieniającej się
rzeczywistości edukacyjnej, kulturowej i społecznej, Łódź 2011.
Na podstawie wyników można wnioskować, że badane grupy
respondentów są jednomyślne w kwestii wyboru rodzaju
właściwości
intelektualnej,
preferowanej
jako
źródło
autorytetu
nauczycieli
kształtowania
zintegrowanego.
Większość rodziców, nauczycieli i studentów uważa, że jest
nią rzetelność wiedzy i jej aktualizacja. Badani cenią sobie
również kwalifikacje nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej.
2. Zestawienie odpowiedzi respondentów, dotyczących rangi
poszczególnych właściwości intelektualnych, będących źródłem
autorytetu nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej
Liczba
odpowiedzi:
Kategorie odpowiedzi
posiada
nie
kompet
encji
merytor
ycznych
i
metody
cznych
sprawie
dliwość
w
ocenian
iu
uczniów
umiejęt
ność
planow
ania
i
organiz
owania
pracy
na
zajęciac
h
stosowa
nie
metod
aktywiz
ujących
i
indywid
ualizacji
w
nauczan
iu
wykorzy
stywani
e
pomocy
dydakty
cznych
rodziców
15
10
5
0
0
nauczycieli
12
6
6
6
0
studentów
10
8
4
4
4
RAZEM
37
24
15
10
4
Z danych wynika, iż zarówno nauczyciele, rodzice, jak i
studenci dają największe szanse na bycie autorytetem tym
nauczycielom
edukacji
wczesnoszkolnej,
którzy
są
kompetentni pod względem merytorycznym i metodycznym.
Źródło: Tyl A., Autorytet nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej, [w:] Tyl A. (red.), Nauczyciel wczesnej edukacji wobec zmieniającej się
rzeczywistości edukacyjnej, kulturowej i społecznej, Łódź 2011.
3. Zestawienie odpowiedzi respondentów, dotyczących
rangi poszczególnych właściwości dydaktycznych,
będących źródłem autorytetu nauczyciela edukacji
wczesnoszkolnej
Liczba
odpowiedzi:
Kategorie odpowiedzi
otwarto
ść
w
kontakc
ie
z
uczniam
i
postępo
wanie
zgodne
z
głoszon
ymi
ideałam
i
umiejęt
ność
rozwiąz
ywania
trudnyc
h
sytuacji
sprawie
dliwość
i
obiekty
wizm
konsek
wencja
i
stanowc
zość
w
działani
u
rodziców
10
1
6
5
8
nauczycieli
10
4
6
5
5
studentów
8
2
7
7
6
RAZEM
28
7
19
17
19
Źródło: Tyl A., Autorytet nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej, [w:] Tyl A. (red.), Nauczyciel wczesnej edukacji wobec zmieniającej się
rzeczywistości edukacyjnej, kulturowej i społecznej, Łódź 2011.
Z analizy danych wynika, że opinie rodziców, nauczycieli i
studentów są zbieżne, a największą liczbę
wskazań zarejestrowano przy właściwości określonej jako otwartość
w kontakcie z uczniami. Możemy tu mówić o zdolności
nauczyciela
do
nawiązywania
pozytywnych
relacji
interpersonalnych z dzieckiem oraz umiejętności podtrzymywania
ich. Nauczyciel uznawany za autorytet powinien być otwarty na
kontrakty z młodszym pokoleniem i zjednywać sobie zwolenników
własnym postępowaniem i postawą wobec współczesnego świata. W
kwestii wychowawczej nauczyciel to osoba traktująca ucznia przede
wszystkim jako podmiot swojej działalności zawodowej.
4. Zestawienie odpowiedzi respondentów, dotyczących rangi
poszczególnych właściwości wychowawczych, będących źródłem
autorytetu nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej
Liczba
odpowie
dzi:
Rodzaj cechy
c
i
e
r
p
li
w
o
ś
ć
ł
a
g
o
d
n
o
ś
ć
o
d
p
o
w
i
e
d
z
i
a
l
n
o
ś
ć
o
p
i
e
k
u
ń
c
z
o
ś
ć
o
t
w
a
r
t
o
ś
ć
p
e
w
n
o
ś
ć
s
i
e
b
i
e
p
r
a
w
d
o
m
ó
w
n
o
ś
ć
s
e
r
d
e
c
z
n
o
ś
ć
s
p
r
a
w
i
e
d
li
w
o
ś
ć
t
a
k
t
o
w
n
o
ś
ć
t
r
o
s
k
li
w
o
ś
ć
w
r
a
ż
li
w
o
ś
ć
w
y
r
o
z
u
m
i
a
ł
o
ś
ć
z
a
r
a
d
n
o
ś
ć
ż
y
c
z
li
w
o
ś
ć
rodziców
1
1
7
6
0
0
0
4
0
1
1
1
5
0
3
nauczyci
eli
4
1
1
4
1
6
1
1
1
0
0
0
1
8
1
studentó
w
1
0
1
0
7
0
7
0
7
0
0
5
1
0
1
RAZEM
6
2
9
10
8
6
8
5
8
1
1
6
7
8
5
Zestawienie odpowiedzi respondentów, dotyczących wskazania cechy
nauczyciela kształcenia zintegrowanego, która ma największy wpływ na
kształtowanie się jego autorytetu
Źródło: Tyl A., Autorytet nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej, [w:] Tyl A. (red.), Nauczyciel wczesnej edukacji wobec zmieniającej się
rzeczywistości edukacyjnej, kulturowej i społecznej, Łódź 2011.
Analiza wypowiedzi respondentów ujawniła znaczne różnice w poglądach
badanych grup. Rodzice upatrywali sukcesu nauczyciela swoich dzieci w
zakresie stawania się autorytetem w posiadaniu przez niego takich cech
jak: odpowiedzialność, opiekuńczość, serdeczność, wyrozumiałość
i życzliwość. Nauczyciele wskazywali najczęściej zaradność, a
w dalszej kolejności: pewność siebie oraz cierpliwość i opiekuńczość,
natomiast studenci: prawdomówność, otwartość, sprawiedliwość i
wrażliwość. Warto zauważyć, że najwięcej osób wskazała opiekuńczość
jako cechę nauczyciela klas początkowych, która ma największy wpływ na
kształtowanie się jego autorytetu, a zaraz po niej pojawiła się
odpowiedzialność.
Cechy charakteru nauczyciela kształcenia
zintegrowanego
wpływające na wzmocnienie jego autorytetu
Liczba
odpowied
zi:
Kategorie odpowiedzi
Autorytet
wynikając
y z lęku
i
strachu
wobec
nauczycie
la
Autorytet
wypływaj
ący
z
ambicji i
władzy
posiadan
ej przez
nauczycie
la
Autorytet
oparty na
wiedzy,
wykształc
eniu i
zdolności
ach
nauczycie
la
Autoryte
t
wynikają
cy
z
szacunku
i
sympatii
wobec
nauczyci
ela
Autorytet
charakteryzu
jący się
uległością
uczniów ze
względu na
odczuwany
podziw i
uznanie
wobec
pełnionej
przez
nauczyciela
funkcji
społecznej
rodziców
0
2
25
3
0
nauczycie
li
0
0
21
8
1
studentó
w
0
2
18
2
8
RAZEM
0
4
64
13
9
Zestawienie odpowiedzi respondentów, dotyczących rodzaju
autorytetu przypisywanego nauczycielom kształcenia
zintegrowanego
Źródło: Tyl A., Autorytet nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej, [w:] Tyl A. (red.), Nauczyciel wczesnej edukacji wobec zmieniającej się
rzeczywistości edukacyjnej, kulturowej i społecznej, Łódź 2011.
Na podstawie przytoczonych danych można wnioskować, że większość
nauczycieli, studentów i rodziców jest jednomyślna w kwestii wyboru typu
autorytetu, jaki prezentują nauczyciele klas początkowych. Wskazali oni
autorytet oparty na wiedzy, wykształceniu i zdolnościach nauczyciela. Warto
zauważyć, że nikt z ankietowanych nie zaznaczył w swojej odpowiedzi
autorytetu wynikającego z lęku i strachu przed nauczycielem.
Rodzaj autorytetu przypisywany nauczycielom
kształcenia zintegrowanego
Nauczyciel wczesnej edukacji – wybrane cytaty
„Nowocześnie
wykształcony
nauczyciel
edukacji
przedszkolnej i
wczesnoszkolnej umie zorganizować pracę małych dzieci
i otoczyć je opieką. Wie, że wymagają one częstych
zmian form działania, często indywidualnego podejścia,
różnicowania
wymagań,
doceniania
choćby
najmniejszych osiągnięć. Wie, że muszą nauczyć się
samodzielności, współpracy, potrafi przeplatać naukę
aktywnymi ćwiczeniami i rekreacją, uczyć przez grę i
zabawę. Wplatać w czas pracy ucznia specjalnie dla
niego zaprojektowane zajęcia i zadania wyrównujące
deficyty czy rozwijające szczególne talenty. Dla dobrze
przygotowanego nauczyciela to jest oczywiste i stanowi
stały element jego warsztatu pracy.”
(Informacja rządu na temat aktualnej sytuacji i działań podejmowanych w
polskiej oświacie. Edukacja skuteczna, przyjazna i nowoczesna, Ministerstwo
Edukacji Narodowej, Warszawa 2008)
„Nauczyciel edukacji początkowej jest pierwszym
nauczycielem, który wprowadza dziecko w sposób
systematyczny w szeroko rozumiany świat współczesny.
Jeśli zatem w tym pierwszym okresie nauki popełni się
wobec dziecka nawet pozornie mało znaczące błędy,
mogą one zaważyć na całej jego karierze szkolnej.”
(M. Radwiłowicz i R. Radwiłowicz, Nauczyciel klas początkowych, Warszawa
1981)
Pytania do dyskusji:
1.
Nauczyciel wczesnej edukacji –
zawód czy powołanie? Co było
przyczyną podjęcia przez Ciebie
studiów na specjalności PWD?
2.
Które kompetencje (merytoryczne
czy osobowościowe), Twoim zdaniem,
mają większe znaczenie w pracy z
małym dzieckiem i dlaczego?
3.
Jak
Ty
(lub
Twoje
najbliższe
środowisko)
postrzegasz
rangę
zawodu
nauczyciela
wczesnej
edukacji w Polsce?
4.
Jak
oceniasz
zachowanie
nauczycielki w
przedstawionej sytuacji?
SYTUACJA
:
Dziewczynka (2,5 roku) rzuca własną maskotką,
wkłada do buzi, bije ją. Nauczycielka mówi:
─
„Proszę nie rób tego, nie wolno rzucać zabawkami.
Jak nie posłuchasz, zabiorę ci ją”.
Dziewczynka nie reaguje. Nauczycielka:
─
„Nie posłuchałaś – zabiera zabawkę – oddam
później”.
Dziewczynka krzyczy, gryzie siebie, tupie, bije inne
dziecko. Nauczycielka sadza ją na „karnym
krzesełku”, mówiąc:
─
„Porozmawiam z tobą, gdy się uspokoisz i
zastanowisz nad swoim zachowaniem”.
Dziewczynka przez około 80 minut powtarza imię
maskotki „Panterka”, tupie, krzyczy. Nauczycielka
ignoruje to zachowanie. Wreszcie zadaje pytanie:
─
„Dlaczego rzucasz zabawką?”
Dziewczynka milczy, a następnie obiecuje:
─
„Więcej nie będę”.
Bibliografia:
1.
Arciszewska E., Wczesna edukacja dziecka z perspektywy wybranych
doświadczeń i badań studenckich, [w:] Bonar J. (red.), Nauczyciel
wczesnej edukacji. Oczekiwania społeczne i praktyka
edukacyjna, Łódź 2011.
2.
Denek K., Ku dobrej edukacji, Leszno-Toruń 2005.
3.
Informacja rządu na temat aktualnej sytuacji i działań podejmowanych
w polskiej oświacie. Edukacja skuteczna, przyjazna i nowoczesna,
Ministerstwo Edukacji Narodowej, Warszawa 2008.
4.
Kapica
G.,
Przemiany
postaw
zawodowych
nauczycieli
klas
początkowych, [w:] Leżańska W. (red.), Historyczne i współczesne
konteksty kształcenia nauczycieli wczesnej edukacji, Łódź 2004.
5.
Kielar-Turska M., Jak pomagać dziecku w poznawaniu świata, Warszawa
1992.
6.
Lelonek M., Kształcenie nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej w świetle
realizacji celów deklaracji bolońskiej, [w:] Leżańska W. (red.),
Historyczne i współczesne konteksty kształcenia nauczycieli wczesnej
edukacji, Łódź 2004.
7.
Lewowicki T., Przemiany oświaty, Warszawa 1995.
8.
Leżańska W. (red.), Nauczyciel wczesnej edukacji w kontekście zmian
edukacyjnych, Łódź 2009.
9.
Radwiłowicz M., Radwiłowicz R., Nauczyciel klas początkowych,
Warszawa 1981.
10.
Szkoda E., Pozycja społeczna i zawodowa nauczycieli przedszkola w
Polsce po II wojnie światowej. Wybrane problemy, [w:] Smak E. (red.),
Nauczyciel w edukacji przedszkolnej, Opole 2006.
11.
Tyl A., Autorytet nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej, [w:] Tyl A.
(red.),
Nauczyciel
wczesnej
edukacji
wobec
zmieniającej
się
rzeczywistości edukacyjnej, kulturowej i społecznej, Łódź 2011.
12.
Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela.
13.
Wiśniewska E., Kształcenie i dokształcanie nauczycieli wczesnej
edukacji w Polsce w świetle reformy oświaty po 1998r. – wybrane
aspekty, [w:] Leżańska W. (red.), Nauczyciel wczesnej edukacji. Na
drodze do profesjonalnego mistrzostwa, Łódź 2011 .
14.
http://wyborcza.pl/1,76842,12661583,Melancholijny_jak_belfer_w_Dniu_
Nauczyciela.html#ixzz2DKxZD89B, stan z dnia: 22.11.2012.