ŚRODOWISKO PRACY

W

GABINECIE KOSMETYCZNYM

Anna Kukuła

I rok Kosmetologia

2012/2013

Ksenobiotyki

Ksenobiotyki



Substancje niebędące składnikami żywego

organizmu,



Przenikają do wnętrza organizmy wraz z

pokarmem, wodą, czy wdychanym
powietrzem,



Zalicza się do nich związki niewykorzystywane

na potrzeby metaboliczne organizmu:

•

Kosmetyki,

•

Leki (trucizny),

•

Używki,

•

Zanieczyszczenia żywności, powietrza i wody.

Ksenobiotyki cd.

Kosmetyczka

ma

kontakt

z

wieloma

ksenobiotykami.

Są

to

preparaty

komponowane

z

różnych

związków

chemicznych. Zadaniem kosmetyczki jest
stosowanie ich u klientek, ale również
przygotowanie w postaci roztworów, kremów,
maści oraz areozoli. Większość związków
używanych w gabinecie kosmetycznym jest
obojętna dla organizmu. Niektóre jednak
mogą powodować reakcje alergiczne, być
toksyczne lub stać się czynnikiem inicjującym
mutacje.

Ksenobiotyki -
metabolizm



Ksenobiotyki podawane są celowo lub

niekontrolowanie,



Ulegają procesom zwanym metabolizmem

ksenobiotyków,



Głównymi procesami są:

•

Wchłanianie (absorpcja)

•

Rozmieszczanie (dystrybucja)

•

Przemiany biochemiczne (biotransformacja)

•

Wydalanie z organizmu (eliminacja)

Wchłanianie
ksenobiotyków



Przenikanie ze środowiska zewnętrznego do

wewnętrznego (krwi, limfy, włókien
nerwowych)



Drogi: pokarmowa, oddechowa, skórna,

pozajelitowa, przez jamy ciała.



Ilość wchłoniętej substancji zależy od: masy

cząsteczkowej, rozpuszczalności związku w
lipidach i wodzie, stężenie związku, stopień
jonizacji i rozdrobnienia, kształt cząsteczki,
wielkość powierzchni, przez którą odbywa się
wchłanianie i stopień jej ukrwienia.

Ksenobiotyki -
dystrybucja

Ksenobiotyki

po

wchłonięciu

do

krwi

rozpuszczają się w osoczu i częściowo zostają
związane z białkami osocza. Jest to istotne,
ponieważ w tej formie są one nieaktywne.
Stanowią rezerwę, która ulega zmniejszeniu w
miarę spadku stężenia ich formy niezwiązanej
z białkami. Zdolność sorpcyjna białek jest
ograniczona. Jeżeli zostanie ona wysycona, to
stężenie wolnej frakcji ksenobiotyku wzrasta i
można zaobserwować jego toksyczne lub w
przypadku leku farmakologiczne działania.

Ksenobiotyki –
dystrybucja cd.

Ksenobiotyki przedostają się do wątroby ,
gdzie

ulegają

dalszym

przemianom.

Substancje silniej wiązane przez białka w
mniejszym stopniu przenikają do narządów. Te
, które nie trafią do wątroby czy nerek ulegają
kumulacji, np.: w tkance tłuszczowej, kościach.

Ksenobiotyki – dystrybucja/bariery

Bariery ustrojowe zapewniające bariery rejonom
oddzielonym od pozostałych narządów:

•

Bariera krew/mózg – oddziela mózg od reszty
ustroju. Przenikalność związków wzrasta w stanach
chorobowych.

•

Bariera łożyskowa – oddziela ustrój matki od płodu.
Jest to słaba bariera ustrojowa. W czasie ciąży
należy ograniczyć do minimum spożywanie leków i
używek

•

Bariera jądrowa – bariera zwarta, zatrzymuje wiele
substancji, nie dopuszczając do ich oddziaływania
na komórki rozrodcze.

Ksenobiotyki -
biotransformacja



biotransformacja – przemiany chemiczne

ksenobiotyków głównie w wątrobie.



Celem jest przekształcenie związków

rozpuszczalnych w tłuszczach i apolarnych na
związki polarne i rozpuszczalne w wodzie, po
to by mogły być one usunięte z organizmu.



Biotransformacja zachodzi pod wpływem

enzymów mikrosomalnych. Do mikrosomów
wnikają tylko cząsteczki rozpuszczalne w
tłuszczach.

Ksenobiotyki –
biotransformacja/fazy



Reakcje pierwszej fazy – na tym etapie

dochodzi do reakcji, których celem jest takie
przekształcenie ksenobiotyku, aby stał się
rozpuszczalny w wodzie.



Reakcje drugiej fazy – (sprzęgania,

detoksykacji) – to głównie reakcje sprzęgania
związków pierwotnych lub ich metabolitów z
tzw. Związkami endogennymi.

Ksenobiotyki - wydalanie



Drogi wydalania ksenobiotyków:

•

Przez skórę wraz z potem, przez włosy,
paznokcie,

•

Przez płuca wraz z wydychanym powietrzem,

•

Przez gruczoły ślinowe ze śliną,

•

Przez wątrobę z żółcią,

•

Przez błonę śluzową jelit wraz z kałem,

•

Nerki z moczem,

•

Gruczoły mleczne wraz z mlekiem

Czynniki

chemiczne

Związki chemiczne znajdujące się w
gabinecie kosmetycznym możemy podzielić
na dwie grupy: związki nieorganiczne raz
związki organiczne.
Spośród

substancji

nieorganicznych

wyróżniamy

pierwiastki

oraz

związki

chemiczne.
Związki organiczne oparte są w swojej
budowie na atomach węgla. Oprócz tego
zawierają wodór, a niektóre z nich także tlen,
azot oraz siarkę. Stanowią olbrzymią grupę
substancji używanych w kosmetologii.

Substancje toksyczne w środowisku pracy
mogą do organizmu ludzkiego dostawać się
różnymi drogami: pokarmową, oddechową
oraz przez skórę i błony śluzowe. W
organizmie są metabolizowane, a następnie
wydalane m.in. Z kałem i moczem.
Część

substancji

jest

kumulowana

w

organizmie, tzn. odkładana w różnych
tkankach. Kumulacja najczęściej dotyczy
tkanki kostnej i tłuszczowej.

Wpływy substancji chemicznych na
organizm ludzki możemy podzielić na trzy
grupy:

•

Działanie miejscowe,

•

Działanie ogólne,

•

Działanie późne.

Należy pamiętać, że każda substancja może być
trucizną. Ewentualne efekty toksyczne zależą
tylko od wchłoniętej dawki

!!!

Najwyższe dopuszczalne
stężenie (NDS)

Jest średnią ważoną stężenia substancji, której
oddziaływanie na pracownika w ciągu
ośmiogodzinnego, dobowego oraz
czterdziestodwugodzinnego, tygodniowego
wymiaru pracy, przez okres jego aktywności
zawodowej, nie powinno spowodować
ujemnych zmian w stanie jego zdrowia oraz w
stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń.

Najwyższe dopuszczalne stężenie
chwilowe

(NDSCh)

Jest średnią stężenia substancji, której
oddziaływanie na pracownika w ciągu
ośmiogodzinnego dnia pracy, przez okres jego
aktywności

zawodowej,

nie

powinno

spowodować ujemnych zmian w jego stanie
zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych
pokoleń, jeżeli utrzymuje się w środowisku
pracy nie dłużej niż 30 minut w czasie zmiany
roboczej.

Najwyższe dopuszczalne stężenie
progowe (NDSP)

Jest to takie stężenie substancji, które w
środowisku pracy, ze względu na zagrożenie
zdrowia i życia pracownika, nie może być
przekroczone w żadnym momencie.

Methemoglobina (MetHb)

To hemoglobina powstała na skutek utlenienia
centralneg atomu żelaza, znajdującego się w
części hemowej hemoglobiny, z +2 na +3
stopień utlenienia.
Hemoglobina taka traci swoje właściwości
przenoszenia tlenu, w związku z czym
dochodzi do ostrego lub przewlekłego
niedotlenienia organizmu. Na powstanie
methemoglobiny

narażone

są

przede

wszystkim noworodki i dzieci.

Metalotioneina

Jest to drobnocząsteczkowe białko znajdujące się w
wielu narządach człowieka tj. w mózgu, wątrobie,
śledzionie, nerkach, sercu, płucach, mięśniach,
trzustce, jelicie cienkim i żołądku. Największe ilości
tego białka znajdują się w korze nerek. W warunkach
fizjologicznych metalotioneina wiąże cynk i miedź,
ale jest również wykorzystywana przez organizm do
wychwytywania i obrony przed takimi metalami jak:
kadm, rtęć, bizmut, srebro. Metalotioneina w swym
składzie

posiada

ponad

30%

aminokwasów

zawierających siarkę, nie zawiera zaś aminokwasów
aromatycznych.

Czynniki fizyczne

Promieniowanie UV

To

promieniowanie

elektromagnetyczne,

zaliczanie do promieniowania optycznego
mieszczącego się zakresem długości fali
pomiędzy promieniowaniem widzialnym, a
jonizującym. Dzieli się ono na trzy główne
zakresy: UVC, UVB, UVA. Podzakresy różnią się
mocą

oddziaływania,

przenikliwością

i

efektami

biologicznymi,

korzystnymi

i

negatywnymi.

Helioterapia

Wykorzystywanie promieni słonecznych w
leczeniu i profilaktyce chorób.

Negatywne skutki UV

Skutki negatywne działania UV na organizm są
niezależne od ilości pochłoniętej dawki.
Energia

promieniowania

wywołuje

efekt

cieplny i częściowo pozacieplny, powodujący
zmiany

konformacyjne

białek,

kwasów

nukleinowych

w

jądrze

komórkowym

keratynocytów warstwy podstawnej naskórka,
uszkadzanie lipidów, generowanie wolnych
rodników tlenowych.

Mechanizmy obronne
skóry

Skóra posiada kilka mechanizmów obrony, np.:

•

Rogowacenie naskórka (hiperkeratoza),

•

Melanocyty,

•

Melanina,

•

Kwas urokanowy,

•

Opalenizna,

•

Enzymy antyoksydacyjne,

•

Owłosienie skóry.

Opalenizna

Opalenizna powstaje dwuetapowo, a jej barwa
i intensywność zależy od tzw. Fototypu skóry,
czyli od karnacji skóry. Wyróżnia się
opaleniznę natychmiastową oraz opalenizną
wtórną (melanogeneza).
Melanogeneza to proces syntezy melaniny.
Znane są dwa rodzaje melanin:

•

Eumelaniny (brązowo – czarne)

•

Feomelaniny (żółtawo – czerwone)

Negatywne skutki UV cd.

Do negatywnych skutków UV zalicza się:

•

Obniżenie odporności immunologicznej
organizmu,

•

Nowotwory skóry,

•

Zmętnienie soczewki skrzydlik.

Ochrona skóry

W celu ochrony skóry przed UV stosuje się
preparaty kosmetyczne zawierające filtry. Ze
względu na sposób działania filtry dzieli się na
dwie grupy:

•

Filtry chemiczne,

•

Filtry mineralne (fizyczne).

Solarium

To

miejsce,

w

którym

wykorzystuje

się

promieniowanie UV. W stosunku do promieniowania
pochodzenia naturalnego jest ono zmodyfikowane.
We współczesnych solariach lampy opalające emitują
wzmocnioną 2 –krotnie frakcję UVA, ze zredukowaną
do minimum frakcją UVB. Wykorzystuje się w nich
lampy emitujące promieniowanie o różnej mocy, a
więc opalające szybciej lub wolniej. Promieniowanie
UV w solariach nie powoduje oparzeń skóry, ale
znacznie szybciej niż w naturze wysusza skórę,
przyspiesza rogowacenie, starzenie skóry i inne
negatywne efekty.

Solarium – negatywne efekty i
przeciwwskazania

Osoby często korzystające z solarium są
bardziej narażone na nowotwory skóry.
Tanoreksja to uzależnienie od opalania.
Istnieje wiele przeciwwskazań do opalania,
jednym z nich są znamiona barwnikowe skóry.

Promieniowanie laserowe i lasery

Laser jest urządzeniem wytwarzającym i
wzmacniającym wiązkę promieniowania
elektromagnetycznego, którym jest
najczęściej światło widzialne, przy czym
otrzymywane promieniowanie charakteryzuje
się znacznie większym natężeniem niż
konwencjonalne źródła światła, jest
monochromatyczne i spójne.

Laseroterapia

To

procedura

terapeutyczna,

która

wykorzystuje lasery. Zaletami laseroterapii są:
efektywność,

szybkość,

aseptyczność,

bezbolesność

i

brak

innych

objawów

niepożądanych oraz ograniczeń wiekowych.

Lasery - rodzaje

Obecnie znanych jest wiele rodzajów laserów.
W kosmetologii najczęściej stosuje się lasery:
rubinowy,

aleksandrytowy,

argonowy,

holmowy i erbowy, dwutlenkowęglowy.
Lasery używane w medycynie dzielimy na
dwie

grupy:

wysokoenergetyczne

i

niskoenergetyczne.

Lasery - zastosowanie

Lasery znajdują zastosowanie w kosmetologii i
dermatologii estetycznej. Używa się ich m.in.
do: niszczenia zmian patologicznych na
skórze, usuwania plam barwnikowych z
powierzchni

skóry,

usuwania

zbędnego

owłosienia, wygładzania skóry.

Laser działa na tkanki na zasadzie dwóch
mechanizmów: fizycznego i biochemicznego.

Lasery -
przeciwwskazania

Ciąża,

cukrzyca,

nadciśnienie

tętnicze,

stosowanie leków fotouczulających, choroby
zakaźne i nowotworowe skóry, łuszczyca,
opryszczka, nowotwory innych części ciała,
świeża opalenizna.
Po zabiegach laserowych należy unikać słońca
przez 2 – 3 tygodnie.

Hałas

Hałas to

wszelkie niepożądane, nieprzyjemne,

szkodliwe lub dokuczliwe dla człowieka dźwięki,
wpływające na jego samopoczucie i zdrowie. W
związku z podziałem dźwięków na trzy różne grupy
wyróżniamy trzy typy hałasu:

•

Hałas infradźwiękowy – wywołany falami o częstotliwości
drgań poniżej 40 Hz, nie jest on słyszalny dla ucha.

•

Hałas słyszalny – wywołują go dźwięki o cyklu drgań 40 –
20 000 Hz, a więc mieszczące się w zakresie słyszalności
ucha człowieka.

•

Hałas ultradźwiękowy – związany z falami powyżej 20
000 Hz, również niesłyszalny przez człowieka.

Wpływ hałasu na organizm
człowieka

Wpływ hałasu na ludzki organizm jest zależny od jego
natężenia. Objawy niekorzystnego działania hałasu
pojawiają się już powyżej 30dB. Hałas powyżej 120 dB
powoduje ostry uraz akustyczny, a powyżej 150 dB
może być przyczyną natychmiastowego zgonu.
Ostry uraz akustyczny powstaje po zadziałaniu bardzo
silnego dźwięku. Może prowadzić do szybkiego i
nieodwracalnego

upośledzenia

słuchu.

Czasem

występuje przerwanie ciągłości błony bębenkowej.
Dodatkowo mogą nastąpić zaburzenia wegetatywne
np. zakłócenie akcji serca, rytmu oddychania.

Wpływ hałasu na organizm
człowieka cd.

Przewlekły uraz akustyczny powstaje u osób
długo

narażonych

na

hałas

powyżej

dopuszczalnej normy. Początkowo dochodzi do
osłabienia słuchu w zakresie tonów wysokich,
a następnie średnich, dlatego osoby narażone
tak późno dowiadują się o upośledzeniu
słuchu.

Infradźwięki

Infradźwiękami nazywamy falę akustyczną,
której częstotliwość wynosi poniżej 40Hz i
która jest niesłyszalna dla ucha ludzkiego.

Infradźwięki – wpływ na organizm
człowieka

Infradźwięki wpływają na organizm ludzki
poprzez wywoływanie drgań rezonansowych
poszczególnych narządów ciała.
Podobnie

jak

w

przypadku

dźwięków

słyszalnych efekt wywoływany jest przez
infradźwięki zależy od natężenia.

Ultradźwięki

Ultradźwiękami nazywamy dźwięki przekraczające
swoją częstotliwością górną granicę słyszalności
ucha ludzkiego, czyli powyżej 20 000 Hz.
Ultradźwięki dzielimy na: ultradźwięki niskich
częstotliwości (do 100 kHz) oraz ultradźwięki
wysokich częstotliwości (powyżej 100 kHz). Za
górną granicę ultradźwięków przyjęto umownie
częstotliwość 10 GHz.

Długotrwałe narażenie na ultradźwięki prowadzi
do uszkodzenia wielu narządów.

Ultradźwięki -
zastosowanie

Ultradźwięki

znalazły

bardzo

szerokie

zastosowanie w kosmetologii. Najczęściej
wykorzystuje się fale o częstotliwości 1 MHz.
Na ciało ludzkie działają one w sposób
mechaniczny, termiczny oraz chemiczny.

Wibracje

To drgania mechaniczne o częstotliwości
powyżej 0,5 Hz, przenoszone na człowieka
bezpośrednio z drgającego przedmiotu.
Drgania poniżej 0,3 – 0,5 Hz nazywamy
wstrząsami.
Wibracje możemy podzielić na wibracje
działające

miejscowo

i

ogólnie.

Do

najważniejszych źródeł wibracji zaliczamy:
środki transportu, urządzenia przemysłowe,
narzędzie

pneumatyczne,

elektryczne

i

hydrauliczne obsługiwanie ręczne.

Wibracje – a organizm człowieka

Wibracje ogólnie powodują m.in.: zaburzenia funkcji
przewodu

pokarmowego,

uszkodzenia

układu

kostnego, nasilenie dolegliwości bólowych różnych
partii ciała, zaburzenia układu wegetatywnego,
uszkodzenia

narządu

wzroku

oraz

narządu

przedsionkowo – ślimakowego. Do najgorszych
zaliczamy

wibracje

o

częstotliwości

równej

częstotliwości rezonansowej poszczególnych narządów.
Wibracje miejscowe powodują chorobę wibracyjną.
Zaliczamy ją do chorób zawodowych. Szczególnym
rodzajem oddziaływań wibracji na organizm ludzki jest
kinetoza (choroba lokomocyjna).

Czynniki

biologiczne

Czynniki

biologiczne

w

gabinecie

kosmetycznym

stanowią

jedno

z

podstawowych

i

jednocześnie

najniebezpieczniejszych zagrożeń.
Biologiczne czynniki zagrożenia zawodowego
to wszystkie mikro – i makroorganizmy oraz
takie substancje i struktury wytwarzane przez
te organizmy, które są szkodliwe dla człowieka
i mogą wywoływać choroby.

Podział systematyczny czynników
biologicznych



Priony,



Wirusy,



Bakterie,



Grzyby,



Pasożyty,



Zwierzęta,



Rośliny,



Substancje (wytwarzane przez organizmy)



Struktury (- II -)

Podział ze względu na drogi
przenoszenia



Czynniki przenoszone drogą oddechową,



Czynniki przenoszone przez krew,



Czynniki przenoszone drogą pokarmową,



Czynniki przenoszone przez skórę, spojówki i

śluzówki.

Podział ze względu na stopień
zagrożenia dla pracownika.



Klasa 1 – czynniki nie stwarzające praktycznie

zagrożenia,



Klasa 2 - czynniki wywołujące umiarkowane

zagrożenia,



Klasa 3 – czynniki stanowiące poważne

zagrożenia,



Klasa 4 – czynniki mogące powodować

poważne choroby lub śmierć.

Najważniejsze czynniki biologiczne



Priony,



Wirusy,

•

HIV,

•

Wirusy zapalenia wątroby typu A, B, C, D, E

•

Wirusy powodujące zmiany skórne

•

Pozostałe wirusy: adenowirusy, wirus różyczki



Bakterie :

•

Chlamydie, mykoplazmy, riketsje,

•

Bakterie Gram – dodatnie : gronkowce, paciorkowce

•

Bakterie Gram – ujemne : Salmonella

•

Prątki np. gruźlicy

Najważniejsze czynniki
biologiczne cd.



Grzyby:

•

Drożdżaki z grupy Candida i Pityrosporum,

•

Grzyby z rodzaju Trichophyton, Microsporum,

•

Grzyby mogące wywołać ciężkie zakażenia ogólne, np.: Aspergillus,



Pasożyty:

•

Pasożyty zewnętrzne, np. kleszcze, wszy

•

Pasożyty wewnętrzne, np. tasiemiec



Zwierzęta i rośliny,



Substancje i struktury wytwarzane przez organizmy żywe:

•

LPS – endotoksyna bakteryjna,

•

Mykotoksyny,

•

Metabolity grzybów pleśniowych,

•

Pyłki kwiatów,

•

Roślinne olejki eteryczne

•

Alergeny tkanek roślinnych, pochodzenia zwierzęcego i ludzkiego.

Choroby zakaźne

skóry

Czynnik zakaźny

Choroba

Bakterie:

• gronkowiec złocisty

• paciorkowce gr. A, C, G

• zapalenie mieszków włosowych

• Figówka

• Czyrak i czyrak gromadny

• róża

Grzyby:

• dermatofity

• drożdżaki

• pleśniowce

• grzybice właściwe (naskórka,

włosów)

• drożdżyce błon śluzowych,

skóry

paznokci, łupież pstry

• infekcje błon śluzowych i skóry

Wirusy:

• wirus opryszczki

• wirus ospy wietrznej i półpaśca

• wirus mięczaka zakaźnego

•wirus brodawczaka ludzkiego

• wirus ludzkiego nabytego

upośledzenia odporności

• opryszczka błon śluzowych

jamy ustnej i narządów płciowych

• ospa wietrzna, półpasiec

•Mięczak zakaźny

•Brodawki zwykłe, stóp, płaskie,

płciowe

• AIDS

Pasożyty zewnętrzne:

• wesz głowowa

• wesz łonowa

• świerzbowiec ludzki

• wszawica głowy

• wszawica łonowa, rzęs, brwi

• świerzb

Higiena

pomieszczeń

Najczęstszym zagrożeniem dla zdrowia wynikającym
z przebywania w pomieszczeniach zamkniętych są
zanieczyszczenia powietrza.
Na mikroklimat pomieszczeń składają się jakość i
szybkość

wymiany

powietrza,

wilgotność,

temperatura.
Czynniki zmieniające środowisko pomieszczeń,
wywołujące

stany

chorobowe,

nazywane

są

schorzeniami związanymi z budownictwem – BRI.
Zalicza się do nich zespół złego budownictwa – SBS,
czyli

zespół

objawów

ostrego

dyskomfortu

pojawiających

się

w

wyniku

ekspozycji

na

mikroklimat pomieszczeń szczególnie nowych, nowo
wyremontowanych.

Na mikroklimat pomieszczeń wpływają zarówno czynniki
fizyczne, jak i chemiczne oraz biologiczne. Druga grupa
schorzeń to choroby zależne od budownictwa – BAI.
Zalicza się do nich te schorzenia, których symptomy
kliniczne są zdefiniowane i znana jest ich przyczyna.
Ten typ schorzeń ma najczęściej charakter ostry i
wymaga hospitalizacji. Wśród najbardziej znanych
schorzeń wymienia się:

•

Legionellozę,

•

Gorączkę z Pontiac,

•

Gorączkę nawilżaczową,

•

Nadreaktywne zapalenia płuc

KONIEC