ZGŁĘBNIKOWANIE
Mgr Elżbieta MIROS
Zakład Medycyny Ratunkowej i
Medycyny Katastrof
Uniwersytetu Medycznego
ZGŁĘBNIKOWANIE
Mgr Elżbieta MIROS
Zakład Medycyny Ratunkowej i
Medycyny Katastrof
Uniwersytetu Medycznego
Cel diagnostyczny:
Badanie czynności wydzielniczej
żołądka.
Pobranie popłuczyn żołądkowych do
badania na obecność prątków gruźlicy
lub do badania cytologicznego.
Ustalenie źródła krwawienia, przy
obecności czarnych stolców.
Zaleganie zawartości żołądka,
uniemożliwiające lub utrudniając
dokładne badanie rentgenowskie.
Cel leczniczy
Odsysanie zawartości żołądka u
chorych po operacjach brzusznych,
w ostrym zapaleniu trzustki.
Niektóre zatrucia pokarmowe
(grzyby)- płukanie żołądka.
Karmienie nieprzytomnych lub
odmawiających przyjmowania
pokarmów.
Wskazania
Odmowa przyjmowania posiłków, zaburzenia
połykania( dysfagia)
Konieczność czasowego lub stałego
odprowadzania treści żołądkowej -np. zabiegi
operacyjne w obrębie przewodu pokarmowego,
zatrucia drogą doustną ( diagnostyka i
eliminacja substancji toksycznych).
Kontrola krwawienia z górnego odcinka
przewodu pokarmowego.
Przeciwwskazania
Brak odruchu gardłowego i
połykania
Oparzenia przełyku
Trudności/powikłania
Odruch wymiotny - należy:
przerwać zgłębnikowanie , zalecić
pacjentowi wykonanie spokojnych,
głębokich oddechów- kontynuować
zabieg gdy odruch minie.
zalecić choremu połykanie śliny lub
picie łykami wody w czasie
przechodzenia sondy przez gardło
Trudności /powikłania
Aspiracja treści pokarmowej do
drzewa oskrzelowego
Przerwać zgłębnikowanie,
zapewnić drożność dróg
oddechowych przez odessanie
treści przy pomocy ssaka
powiadomić lekarza.
Trudności/powikłania
Brak treści pokarmowej w zgłębniku
Przesunięcie zgłębnika dalej. Ułożenie na
lewym boku
Wystąpienie kaszlu i oporu podczas
wprowadzania zgłębnika
(przesuwanie się zgłębnika w kierunku
tchawicy) wycofanie sondy –zalecić w czasie
połykania zatrzymywanie wdechu, to ułatwia
przesunięcie się zgłębnika w dół.
W przypadku wystąpienia oporu nie
pokonywać go na siłę, podciągnąć zgłębnik i
wprowadzić go ponownie.
Trudności/powikłania
Zatrzymanie akcji serca
(przedostanie się zgłębnika do dróg
oddechowych)
Przerwanie zabiegu, usunięcie
zgłębnika. Wezwanie pomocy i
rozpoczęcie działań ratowniczych.
Trudności/powikłania
Uszkodzenie żylaków przełyku,
krwawienie z błon śluzowych
Przerwanie zabiegu. Ułożenie w pozycji
wysokiej, półwysokiej. Zapewnienie
środków higienicznych, Kontrolowanie
podstawowych parametrów życiowych
Przestrzegać
następujących zasad:
Poinformować pacjenta o celu zabiegu
Przed zgłębnikowaniem w celach
diagnostycznych zapewnić choremu
spokój. Pacjent powinien pozostać na
czczo.
Przed zabiegiem umyć ręce, założyć
rękawice
Wyjąć protezę zębową, ewentualnie
wyjąć soczewki.
Przestrzegać
następujących zasad:
Aby ułatwić wprowadzenie zgłębnika koniec
nawilżamy 0,9% NaCl, wodą lub żelem(2%
lidokaina)
Nie stosować środków oleistych np. maści
oleistych –niebezpieczeństwo zapalenia płuc
po przypadkowym wprowadzeniu zgłębnika do
płuc .
Jeżeli celem zgłębnikowania jest pobranie
wydzieliny do badania cytologicznego, nie
stosować maści nawilżających
rozpuszczalnych w wodzie –utrudnione
uwidocznienia komórek pod mikroskopem
Przestrzegać
następujących zasad:
Zalecić konieczność stosowania się do
wskazówek udzielanych w trakcie
badania.
W czasie zabiegu pacjent powinien
sygnalizować niepokojące dolegliwości
Przygotować czysty (jałowy) zgłębnik.
Zacisnąć zgłębnik przed wyjęciem go z
żołądka.
U nieprzytomnych dokładnie sprawdzić
czy zgłębnik nie tkwi w tchawicy.
Przestrzegać
następujących zasad:
Przytomnego ułożyć w pozycji siedzącej lub
półsiedzącej z głową lekko pochyloną do
przodu. Pozycja wysoka lub półwysoka
zapobiega aspiracji treści żołądkowej do
drzewa oskrzelowego.
Jeżeli chory jest w stanie siedzieć, zabieg
można wykonać w ułożeniu na prawym boku,
ułatwia to wprowadzenie zgłębnika do żołądka
Pacjenci z zaburzeniami świadomości i
nieprzytomni powinni być zaintubowani,
ułożeni płasko lub na boku
Obserwować chorego w czasie badania i po
badaniu
Zabezpieczyć i opisać materiał pobrany do
badań
Przygotowanie sprzętu
Zgłębnik żołądkowy jednorazowego użytku
( Dobór rozmiaru zgłębnika ( nr 12-18 F) w zależności od
wzrostu .Skala French określa obwód zgłębnika w mm,
by przeliczyć ten rozmiar na średnicę - to 1 F=0,33mm ,
średnica 9 F= 3mm, a 18 F=6 mm
Środek do nawilżenia zgłębnika np. woda lub lignocaina
w żelu
Kubek z wodą
Serweta lub podkład płócienny
Lignina lub chusteczki higieniczne
Papierek lakmusowy, stetoskop
Strzykawka 50ml.
Przygotowanie sprzętu
Rękawiczki
Pojemnik na protezę, soczewki
Probówki na treść żołądkową do
badania
Miska nerkowata
Przylepiec i nożyczki gdy zgłębnik
ma być pozostawiony na dłuższy
czas
Wykonanie zabiegu
Umyj ręce, przygotuj zestaw sprzętu
Posadź pacjenta na krześle
Zabezpiecz jego ubranie fartuchem gumowym,
serwetą lub płatami ligniny
Daj pacjentowi do ręki miskę nerkowatą i
ligninę
Załóż rękawiczki, wyjmij zgłębnik z
opakowania
Oznacz na zgłębniku długość na jaką ma być
wprowadzony - wybór drogi wprowadzenia
zgłębnika ( przez usta lub przez nos)
Wykonanie zabiegu
(od kącika ust przez płatek ucha do końca wyrostka
mieczykowatego- jeśli zakładasz zgłębnik przez usta;
– od otworu nosa przez płatek ucha do końca
wyrostka mieczykowatego- jeśli zakładasz zgłębnik
przez nos) ok. 45 -70 cm
Ze względu na mniejsze odruchy wymiotne
,preferowane jest zgłębnikowanie przez nos
Zwilż koniec zgłębnika, sprawdź czy drugi koniec jest
zamknięty
Poproś pacjenta aby otworzył usta, ułożyć cewnik w linii
pośrodkowej jamy ustnej dochodząc do podstawy
języka.
Wykonanie zabiegu
Poproś pacjenta o przytrzymanie
zgłębnika zębami i przygięcie głowy do
klatki piersiowej.
Pacjent głęboko oddycha przez nos w tej
pozycji do czasu ustąpienia odruchów
wymiotnych i krztuszenia
.
P. unosi głowę do pionu, powoli
wprowadzaj zgłębnik zgodnie z ruchami
połykania
Wykonanie zabiegu
Gdy zgłębnik jest wprowadzony na
głębokość ok. 15 cm, aby zmniejszyć
odruchy wymiotne przesunąć go na
lewą stronę jamy ustnej między zębami
a policzkiem.
Zgłębnik wsuwać głębiej przy każdym
ruchu połykania.
Przy dużych odruchach wymiotnych
sprawdzić czy cewnik nie zwinął się w
gardle –zajrzeć do jamy ustnej.
Wykonanie zabiegu
Przełykanie i płytki oddech powoduje
chwilowe zamknięcie głośni
,zmniejszając niebezpieczeństwo
przedostania się zgłębnika do tchawicy.
Gdy pojawią się odruchy wymiotne -na
moment przerywać zabieg , a chory
głęboko oddycha do czasu ich zaniku.
Gdy zgłębnik napotyka
na opór –nie pokonywać go na siłę;
wycofać go nieco i ponowić próbę
wprowadzenia..
Wykonanie zabiegu
Po wprowadzeniu zgłębnika na
ustaloną głębokość sprawdzić jego
umiejscowienie:
-aspirując strzykawką zawartość
żołądka (brak wydzieliny –wsunąć
zgłębnik nieco głębiej, aby doszedł do
wydzieliny,
-ułożyć chorego na lewym boku –
koniec zgłębnika układa się na
krzywiźnie większej gdzie zbiera się
wydzielina)
-sprawdź jej pH papierkiem
lakmusowym – zabarwi się na różowo
Wykonanie zabiegu
-lub umieścić jego koniec w naczyniu z
wodą i obserwować rytm wydostawania
się pęcherzyków powietrza;
-wprowadzić do zgłębnika ok. 10 ml
powietrza –w trakcie wysłuchiwać
stetoskopem charakterystyczny szmer
w nadbrzuszu.
Umocować cewnik plastrem na
określonej głębokości.
PŁUKANIE ŻOŁĄDKA
Wskazania
zwężenie odźwiernika z
zaleganiem treści pokarmowej,
ostre zatrucie pokarmowe,
szczególnie grzybami , także
substancjami chemicznymi.
Płukanie żołądka
Wskazania i kryteria czasowe
1. Kwaśny środek żrący do 30
minut
2. Substancje stałe do 6godzin
3. Salicylany do 8-24 godzin
4. Grzyby do 72 godzin
Pacjenci nieprzytomni- bez
ograniczeń
PŁUKANIE ŻOŁĄDKA
Przeciwwskazania:
- zatrucia ługami lub mocnymi
kwasami,
- tętniak aorty,
- żylaki przełyku,
- rak przełyku i wpustu,
- duszność niezależnie od jej
pochodzenia.
Płukanie żołądka
p/wskazania
Zaburzenia rytmu serca
Krwawienie z przewodu pokarmowego
Objawy otrzewnowe
Drgawki
Czynna choroba wrzodowa żołądka
Stan po całkowitej resekcji żołądka
Wzrost ICP u przytomnego pacjenta
Brak zgody na zabieg
PŁUKANIE ŻOŁĄDKA
Niebezpieczeństwa
- hipotermia (płyn o temp. niższej
od 37)
oparzenia (płyn o temp. wyższej od
40)
zachłyśnięcie,
zakrztuszenie
zasłabnięcie
PŁUKANIE ŻOŁĄDKA
Niebezpieczeństwa
zapaść
mechaniczne uszkodzenie aż do
przebicia włącznie ściany przewodu
pokarmowego
zatrucie wodne przy obfitych płukaniach
(u dzieci płukać 0,9% Na Cl)
brak popłuczyn (przerwanie słupa płynu
powietrzem.
POWIKŁANIA
Przepchnięcie zawartości żołądka do
jelit przy zbyt dużej jednorazowej
objętości płynu płuczącego
Odruchowe zatrzymanie czynności
serca
Zaburzenia wodno - elektrolitowe
PŁUKANIE ŻOŁĄDKA
PŁYNY DO PŁUKANIA
- woda
-woda z węglem aktywowanym
- 0,9% NaCl
płyny o temp. ok.37 stopni C
WYKONANIE PŁUKANIA ŻOŁĄDKA
1. Należy uzyskać zgodę pacjenta na zabieg
2. Sonda do płukania powinna mieć średnicę 5- 15 mm
3. Pacjent przytomny w trakcie płukania powinien
siedzieć lub leżeć na lewym boku
4. Pacjent nieprzytomny musi zostać zaintubowany,
płukanie żołądka wykonujemy w pozycji na plecach,
dotyczy to również zatruć pochodnymi ropy naftowej
i substancjami pieniącymi się
5. Sondę zakładamy przez usta
6. U osób dorosłych używamy ciepłej wody w dawce
jednorazowej 15ml/kg
7. U dzieci ciepły 0,9% NaCl w dawce 15 ml/kg
8. Usuwanie popłuczyn z żołądka odbywa się na
zasadzie naczyń połączonych
9. Zabieg powtarzamy do uzyskania przejrzystych
popłuczyn wymaga to przeciętnie zużycia 5-20
litrów wody
10. W przypadku zatrucia grzybami pierwsze
popłuczyny zabezpieczamy do badania
mykologicznego
11. Po wykonaniu płukania żołądka podajemy przez
sondą zawiesinę węgla aktywowanego
WĘGIEL AKTYWOWANY
Węgiel drzewny poddany
działaniu pary wodnej lub
silnych kwasów w celu
uzyskania maksymalnej
powierzchni adsorbcyjnej
Węgiel w postaci
zawiesiny wodnej podajemy
jednorazowo doustnie lub
przez sondę w ilości 1g na
kilogram masy ciała pacjenta
SUBSTANCJE DOBRZE ABSORBOWANE
PRZEZ WĘGIEL AKTYWOWANY
amfetamina
benzodiazepiny
atropina barbiturany
leki nasenne opiaty
glikozydy naparstnicy
fenol
sulfonamidy
strychnina
trójpierścieniowe leki antydepresyjne
leki przeciwpadaczkowe
paracetamol
SUBSTANCJE ŹLE ABSORBOWANE
PRZEZ WĘGIEL AKTYWOWANY
związki ołowiu, żelaza, litu, baru
kwas borny
pochodne ropy naftowej
inne rozpuszczalniki org.
fluorki
cyjanki
alkohol etylowy
alkohol metylowy
glikol etylenowy
kwasy i zasady
POWIKŁANIA
1. Zwiększone ryzyko wymiotów
2. Możliwość zachłyśnięcia
3. Zaparcia
4. Możliwość
wystąpienia
niedrożności
Węgiel aktywowany w dawkach
powtarzanych co 4-6 godzin ma na
celu przerwanie wtórnego wchłaniania
toksyn wydzielanych do jelita z żółcią.
Dawkowanie
0,5-1,0 g/kg do
maksymalnej dawki dobowej 200-400g
PŁUKANIE ŻOŁĄDKA
Zestaw
- Gruby (ok. 0,5-15mm) i długi (85-90 cm)
zgłębnik żołądkowy w zależności od rodzaju
zatrucia,
- preparat poślizgowy i znieczulający, np.2%
lidokaina,
- duży lejek dopasowany do zgłębnika,
- przedłużacz szklany i dren gumowy ok. 70cm
do połączenia z przedłużaczem,
- pojemnik ze zleconym płynem do płukania o
tem. ok. 37 stopni i dzbanek do wlewania
płynu,
- wiadro na popłuczyny,
PŁUKANIE ŻOŁĄDKA
zestaw
- narzędzie zaciskające np. pean,
kocher,
- 2 fartuchy ochronne (dla pacjenta i
wykonującego zbieg)
- miska nerkowata, lignina,
- szklanka z wodą do przepłukania ust
po zabiegu
- naczynie na popłuczyny do badania
laboratoryjnego,
- jałowe rękawiczki.
PŁUKANIE ŻOŁĄDKA
założyć zgłębnik do żołądka jw,
zgłębnik przedłuż drenem i dołącz lejek
zdejmij zacisk ze zgłębnika
wlewaj płyn utrzymując stały poziom w lejku
(ok.0,5l)
po wprowadzeniu porcji płynu obniżyć lejek w
dół i skierować do wiadra na popłuczyny (jeśli
do zgłębnika dostanie się powietrze nie
uzyskamy popłuczyn.
z pierwszej porcji pobierz ok. 150 ml popłuczyn
do badania
PŁUKANIE ŻOŁĄDKA
czynność powtarzaj do uzyskania
klarownego płynu,
zaciśnij zgłębnik,
pacjent wykonuje głęboki wdech, a
następnie długi wydech w czasie
którego usuwamy zgłębnik,
podaj wodę do przepłukania ust,
zapewnij pacjentowi wygodę i
wypoczynek, obserwuj go,
PŁUKANIE ŻOŁĄDKA
Oznacz popłuczyny:
- imię i nazwisko chorego, imię ojca
- rodzaj materiału (popłuczyny żołądkowe
- jeśli wiadomo wskazać środek zatrucia
- data pobrania
- podpis lekarza
dostarczyć do laboratorium.
Zabezpiecz zużyty sprzęt (ju przeznacz do
spalenia, a wielorazowy zdezynfekuj
udokumentuj wykonanie zabiegu, zaznacz ilość
i rodzaj użytego płynu
PŁUKANIE ŻOŁĄDKA
Niebezpieczeństwa
zapaść
mechaniczne uszkodzenie aż do
przebicia włącznie ściany przewodu
pokarmowego
zatrucie wodne przy obfitych
płukaniach(u dzieci płukać 0,9% Na Cl)
brak popłuczyn (przerwanie słupa płynu
powietrzem.
PŁUKANIE ŻOŁĄDKA
U NIEPRZYTOMNYCH
konieczność wcześniejszego
zaintubowania i założenia
szczękorozwieracza
zabieg wykonujemy w ułożeniu na
boku
po zabiegu oczyszczenie j. ustnej
przez odessanie ssakiem –
zapobiega zachłyśnięciu.