AKTYWNOŚĆ TWÓRCZA

NIEPEŁNOSPRAWNYCH

JAKO

ICH DROGA DO

DOROSŁOŚCI

Katarzyna Guzik, rok III

Aktywność twórcza



Aktywność nieprowadząca do znamienitego dzieła
jednak zawierająca typowe składniki procesu
twórczego, np. przeformułowanie problemu lub
transfer wiedzy z jednej dziedziny do drugiej
(Nęcka, 2001)



Twórczość ma swoje liczne dziedziny i nie ogranicza
się do sztuki i literatury.



Dla odbiorcy twórczości nie powinna mieć
znaczenia kondycja psychofizyczna autora, ale w
niektórych formach aktywności twórczej
niepełnosprawność determinuje wyraz artystyczny
(teatr, film)

Aktywność twórcza niepełnosprawnych



Nie musi zajmować wysokich miejsc w rankingach
krytyków sztuki.



U wszystkich ludzi występuje potrzeba tworzenia, choć
może być ona nierozwinięta, blokowana, stłumiona.



Myślenie kreatywne da się stymulować niezależnie od
możliwości intelektualnych osoby i wspomaganie
twórczości może odegrać istotną rolę w rozwoju
osobistym każdego człowieka – również z niższym
potencjałem umysłowym.



Twórcy niepełnosprawni traktują swoją aktywność jako:



formę rehabilitacji społecznej



integrację z innymi osobami, zwłaszcza sprawnymi



sposób zaznaczenia swojej obecności wśród innych



sposób na życie i formę zarobkową

Twórczość osób
niepełnosprawnych



Jest bardzo różnorodna i niezwykle trudna do
sklasyfikowania.



Dzieła osób upośledzonych umysłowo są proste i
doskonałe, infantylne, formalnie niezręczne, a
zarazem wzruszająco szczere, dające głębokie
doznania estetyczne.



Podstawową różnicą między dziełem „normalnym”
a „nie-normalnym” jest odmienny dystans do
swojego dzieła, poziom świadomości- artysta
normalny włada swoim talentem, natomiast talent
włada twórcą niepełnosprawnym intelektualnie (A.
Jackowski z PAN).

Dorosłość



To faza życia, „w którą wkracza człowiek po
gwałtownych zmianach rozwojowych
prowadzących do dojrzałości biologicznej i
społecznej, wyrażającej się w zdolności do
prokreacji oraz odpowiedzialnego podejmowania
nowych ról społecznych związanych z
zakładaniem własnej rodziny, rodzeniem i
wychowywaniem dzieci, podejmowaniem i
rozwijaniem aktywności zawodowej, a przede
wszystkim w autonomicznym kierowaniu
własnym życiem” (Gurba, 2002)

Czy aktywność twórczą
niepełnosprawnych można traktować
jako drogę do dorosłości?



Niepełnosprawność często staje się
główną przyczyną niemożliwości
zrealizowania któregoś z zadań
rozwojowych przypisanych dorosłości



Dlatego dorosłość należy rozumieć też
jako:



proces kształtowania autonomii i stosunku
do innych ludzi



kompetencję autokreacyjną jednostki
(osiągnięcie wiedzy i umiejętności
ułatwiających kierowanie własnym życiem i
rozwojem)

Dojrzewanie do dorosłości



Jest to istotny proces prowadzący do
osiągnięcia dorosłości.



Rozpoczyna się w momencie zrozumienia
swojej podmiotowości, swych pragnień,
dążeń oraz podejmowania wyborów i decyzji.



Wiąże się z konfliktowym zetknięciem z
rzeczywistością.



Twórczość artystyczna może być wówczas
efektem rozwoju ubocznego, nie ujętego w
planach życiowych jednostki.



Zdarza się, że aktywność pierwotnie
będąca formą spędzania wolnego czasu,
terapii staje się formą rehabilitacji
społecznej i zawodowej, a nawet
pomysłu na życie.

AKTYWNOŚĆ

ZMIENIA SWÓJ PIERWOTNY CEL Z

UBOCZNEGO

NA JEDNO Z ZADAŃ ŻYCIOWYCH

DOROSŁOŚCI

Rola arteterapeuty



wsparcie techniczne



pomoc w odkrywaniu nowych technik w malarstwie,
rysunku itp.



służenie wiedzą praktyczną i doświadczeniem



stworzenie takich warunków pracy, które umożliwiają
swobodny rozwój oryginalnego, własnego języka
ekspresji artystycznej



dbanie, by każda osoba niezależnie od stopnia
niepełnosprawności, jeżeli zechce, mogła uczestniczyć w
działaniach, które wymagają decyzji (np. wybór koloru,
kształtu, wielkości)



stymulowanie aktywności, co może otworzyć osobie
niepełnosprawnej przestrzeń wyborów także w innych
dziedzinach życia

Rola arteterapeuty cd.



szanowanie wyborów twórcy i niewywieranie presji



rozróżnianie korzyści, jakie osiąga osoba niepełnosprawna
podczas twórczych zmagań z tymi, jakie daje uczestnictwo
w bezosobowym wyćwiczonym działaniu na terapii
zajęciowej – pomyłka lub szczere „nie” to komunikat o
ogromnie pozytywnym potencjale rozwojowym „ja”



wnikliwe słuchanie osoby i całej grupy, respektowanie tego
co się dzieje, by przy aranżowaniu kolejnych spotkań
twórczych móc rozwiązać także cele terapeutyczne

Umiejętne zachowanie proporcji

między sferą terapii a działaniami

twórczymi

decyduje o sukcesie obu stron jednego

procesu

Przykłady organizacji
zajmujących się
wspieraniem i promocją
twórczości
niepełnosprawnych

Wydawnictwo AMUN



Powstało w 1993 r i jest wydawnictwem
Światowego Związku Artystów Malujących
Ustami i Nogami.



Rozprowadza drogą pocztową okazjonalne
kartki świąteczne, kalendarze z reprodukcjami
prac artystów malujących ustami albo stopami.



W przeciwieństwie do podobnych inicjatyw nie
prowadzi działalności charytatywnej, lecz jest
sposobem zarobkowania artystów (aukcje
krajowe i zagraniczne, wystawy, plenery
malarskie, dotacje, stypendia).

Ireneusz Betlewicz
„ Nie czuję się
wykorzystywany przez
AMUN, mogę pozwolić
sobie na w miarę
beztroskie życie i
możliwość kształtowania
swego warsztatu. Nie
jestem inwalidą żyjącym
tylko z renty” (2004)

Jolanta Borek –
Unikowska
W wypowiedzi na portalu
niepelnosprawni.pl
podkreślała, że dzięki
członkostwu w Związku po
latach izolacji zaczęła
wyjeżdżać i poznawać ludzi,
a malarstwo poza
przyjemnością i środkiem
utrzymania dało jej poczucie
bycia pełnowartościowym
człowiekiem, potrzebnym
innym ludziom.

Poznańska Galeria TAK



Działa od 2002 roku i jest jedną z wielu inicjatyw
realizowanych przez Stowarzyszenie Na Tak

(misja: niesienie wszechstronnej pomocy we wszystkich
dziedzinach życia osobom niepełnosprawnym intelektualnie,
a w szczególności osobom z Zespołem Downa oraz ich
rodzinom)



Pomaga niepełnosprawnym intelektualnie w zaistnieniu w
świecie artystycznym poprzez organizowanie warsztatów,
wystaw, wydawania katalogów, promowanie ich twórczości w
Polsce i na świecie.



Promuje i chroni nurt sztuki art brut/outsider art tworzony
przez osoby chore psychicznie.



Cechą art brut jest autentyczność dzieł prezentujących wizję
świata artystów skoncentrowanych na swojej twórczości.

„Pożądanie piękna, pragnienie miłości, a
także pewnego rodzaju porządkowania
własnych systemów, ich powtarzalność, a
zarazem konwersja tych systemów wyznacza
tu akt twórczy. Gdyby przyjrzeć się bliżej
większości prac twórców art brut/outsider art
okazało by się, że każdy z nich posiada
niezwykły dar zatracenia we własnym
systemie, dysponując swoim pięknem w
pakiecie, stworzonym na własny użytek”
M. Szaefer, kuratorka
wielu wystaw

rys. Przemysław
Kiebzak

rys. Ewa Sikorska

rys. Henryk Żarski

Teatroterapia Lubelska



Fundacja działa od 2008 roku.



Cel: wyrównanie szans osobom niepełnosprawnym i
osobom należącym do grup dyskryminowanych i
wykluczonych społecznie oraz pomoc ich rodzinom.



Wykorzystuje możliwości tkwiące w rehabilitacji i
terapii za pomocą teatru oraz arteterapii.



Dla niektórych uczestników teatr stał się sposobem
na życie, dla wielu jest więcej niż spędzanie wolnego
czasu- życiowym sukcesem i codziennością, dzięki
której samodzielnie robią zakupy, gotują, dbają o
wygląd. Stali się rozpoznawalni w lokalnej
społeczności, uczestniczą w niej i ją zmieniają.

„ Mamy prawo do tworzenia i
uczestniczenia w kulturze i sztuce teatru
oraz do pełnowartościowego miejsca w
życiu naszego miasta i naszego kraju oraz
całego świata przez uznanie, iż tak samo
czujemy jak wszyscy normalni ludzie”

Manifest teatralny ludzi upośledzonych
umysłowo

Bibliografia



Nęcka E.,2010,Niezwykli niełatwi,[w:] O sztuce
dobrego życia. Poradnik psychologiczny Polityki ,
Warszawa.



Schopenchauer A., 1970, Aforyzmy o mądrości
życia, Warszawa: Czytelnik