Przepływy międzygałęziowe jako 

makroekonomiczny model 

gospodarki; Zastosowanie do 

oceny pozycji rolnictwa w 

gospodarce rynkowej

Andrzej Czyżewski, Aleksander Grzelak

Akademia Ekonomiczna w Poznaniu 

Katedra Makroekonomii i Gospodarki Żywnościowej

1. Idea tablicy przepływów międzygałęziowych

• przepływy międzygałęziowe, poprzez analizę 

związków typu dostawca – odbiorca, konkretyzują 

idee funkcjonowania mechanizmu gospodarczego, 

jego wewnętrzne powiązania i zależności. 

• najbardziej przejrzystym modelem związków typu 

dostawca – odbiorca jest zapis szachownicowy 

przepływów rzeczowo - finansowych W.Leontiefa  

(1936). 

• istota jego modelu sprowadza się do założenia, iż 

gospodarka narodowa stanowi agregat zasobów   i 

strumieni składających się z układów: 

produkcyjnego i usług oraz zagranicy, 

gospodarstw domowych, budżetu i banków

Bilans pieniężnych przepływów międzygałęziowych

 

2. Interpretacja schematu pieniężnych przepływów 

międzygałęziowych

• część I tabeli 1 określa popyt pośredni zgłaszany przez gałęzie 

gospodarki.

 
• w II części przedstawiono popyt końcowy 

• część III tabeli, ilustruje proces tworzenia dochodów brutto. 

• część IV poświęcona jest podziałowi dochodu narodowego (brutto). 

W procesie tym dochód zostaje rozdzielony pomiędzy podmioty 
występujące w gospodarce. 

4. Podstawowe współzależności gałęziowe (sektorowe)

• bilans przepływów międzygałęziowych (międzysektorowych) jest 

rozwiniętą formą syntetycznego bilansu tworzenia i podziału 
produktu globalnego i dochodu narodowego. 

• na podstawie bilansu można zbadać strukturę bezpośrednich  i 

pośrednich nakładów bieżących oraz nakładów majątkowych, 

• tabela przepływów międzygałęziowych umożliwia także 

obliczenie mierników sprawności ekonomicznej poszczególnych 
gałęzi (grup przedsiębiorstw) na tle innych bądź wydzielonych z 
najbliższego otoczenia. 

Problematyka bilansów w 

modelu przepływów 

międzygałęziowych

• Bilanse wewnątrz i międzyćwiartkowe

• Popyt aspiracyjny i efektywnościowy

• Nierównowaga podażowa w modelu przepływów

• Bilanse międzygałęziowe w warunkach procesów globalizacji

5. Wykorzystanie modelu przepływów 

międzygałęziowych do oceny pozycji rolnictwa w 

gospodarce

w Polsce po 1990r.

• chodzi o ocenę wybranych relacji międzygałęziowych dotyczących 

rolnictwa w Polsce

 

a) w 1990r  relacja dotyczyła produkcji czystej brutto (w %)
b) relacja popytu końcowego na produkty rolne do wartości strumieni zasilających rolnictwo (w %)
c) relacja popytu końcowego na produkty rolne do wartości strumieni pochodzenia pozarolniczego, 
zasilających rolnictwo (w %), por. A.Czyżewski, Determinanty struktury wewnętrznej gospodarki 
żywnościowej, [w:] Gospodarka żywnościowa w Polsce i w regionie (red. A.Czyżewski), PWE, Warszawa 
1992r., s.53

Źródło:  Opracowanie  własne  na  podstawie  Bilansów  przepływów  międzygałęziowych  za  lata  1990  i 
1995,  GUS,  Warszawa  1992r    oraz  1999r.  oraz  Rachunek  podaży  i  wykorzystania  wyrobów  i  usług  w 
2000r., Warszawa 2004r.

Przyjrzyjmy się tabeli 2 związanej z wybranymi cechami rolnictwa w świetle 

bilansów  przepływów międzygałęziowych w gospodarce w Polsce w latach 

1990-2000:

• osłabienie pozycji rolnictwa w gospodarce. Dotyczyło to także 

znaczenia exportu  artykułów  rolnych.    

• pogorszenie efektywności makroekonomicznej rolnictwa

• spadek współczynnika technicznej transformacji produkcji 

• mniej racjonalne wykorzystanie nakładów z innych sektorów w 

odniesieniu do wartości produkcji końcowej rolnictwa w warunkach 

gospodarki rynkowej.

• wzrost surowcowego znaczenia rolnictwa w gospodarce. 

• można z uproszczeniem stwierdzić, iż czynniki działające poza 

rolnictwem decydują o pozycji tego sektora w przepływach 

międzygałęziowych.

Tabela 3. Zmiany wybranych cech rolnictwa w świetle bilansów 

przepływów międzygałęziowych (lata 1990, 1995, 2000; podano w %)

a) dotyczy wartości strumieni pochodzenia pozarolniczego, zasilających rolnictwo 
- z uwagi na trudności z porównywalnością danych z 1990r. analizę dynamiki wybranych wielkości zrealizowano 
dla lat 1995-2000 przyjmując za odniesienie rok 1995 (100).  W tym celu poszczególne agregaty zdeflowano 
wskaźnikiem wzrostu cen produktów nabywanych, bądź sprzedawanych przez rolników w zależności od 
szacowanych wielkości
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Bilansów przepływów międzygałęziowych za lata 1990 i 1995, GUS, 
Warszawa 1992r  oraz 1999r. oraz Rachunek podaży i wykorzystania wyrobów i usług w 2000r., Warszawa 
2004r.

Wyniki analiz zawartych w tabeli 3 skłaniają do kolejnych 

wniosków:

• realne zmniejszenie wykorzystania w rozwoju rolnictwa 

strumieni zasilających pochodzenia pozarolniczego przy 

jednoczesnym wzroście strumieni wewnętrznych oraz 

popytu pośredniego. 

• powyższe zjawiska znalazły swoje odzwierciedlenie także w 

zwiększeniu współczynnika bezpośredniej 

produktochłonności w rolnictwie. 

• wzajemna dynamika i relacje strumieni input-output nie 

sprzyjały umacnianiu się związków rolnictwa ze sferą 

zaopatrzenia rolnictwa. 

• ograniczenie nakładów zewnętrznych w odniesieniu do 

produkcji końcowej, zużycia wewnętrznego, popytu 

pośredniego może świadczyć o kapitałooszczędnej ścieżce 

rozwoju rolnictwa w Polsce

Wnioski końcowe w zakresie oceny pozycji rolnictwa w gospodarce w 

Polsce po 1990r.

• efektem zaznaczonych tendencji było względne osłabienie pozycji 

rolnictwa w przepływach  międzygałęziowych i tym samym 

ograniczenie tego sektora w zakresie procesów reprodukcji oraz 

przemian strukturalnych. 

• można także sądzić, iż w Polsce po 1990r. czynniki 

strukturotwórcze tkwiące w mechanizmie przepływów 

międzygałęziowych w niewielkim zakresie oddziaływały na rozwój 

rolnictwa

• do głównych przyczyn tego zjawiska należałoby zaliczyć: barierę 

zatrudnienia, rozwarcie nożyc cenowych na niekorzyść rolnictwa, 

słabo rozwinięte procesy integracji pionowej i poziomej w 

rolnictwie, barierę popytu na produkty żywnościowe

• należy także zauważyć, iż z uwagi na to że mechanizm 

przepływów międzygałęziowych w coraz większym zakresie 

determinowany jest przez procesy globalizacji, sytuacja w 

rolnictwie będzie się temu podporządkowywać.