Błona komórkowa – 

budowa i funkcje

Funkcje błon biologicznych w 

komórce

 Funkcje białek błony komórkowej

Mikrografia błony k. w 

przekroju poprzecznym 

(erytrocyt) i schemat budowy 

błony k.

Amfipatyczność  fosfolipidów 

błonowych

Cechy błony komórkowej

Zachowanie się fosfolipidów w środowisku wodnym 

(B – symulacja komputerowa)

c.d.

Budowa cząsteczki fosfolipidu 

błonowego 

– fosfatydylocholiny 

(naczęściej występującego fosfolipidu) 

Asymetryczność błony komórkowej

 

fosfatydylocholina  - kolor czerwony 

sfingomieliena-  kolor brązowy

fosfatydyloseryna - kolor jasnozielony

Powstawanie liposomów 

(mikrografia elektronowa - A i 

schemat - B)

Sposoby wiązania się białek z 

dwuwarstwą lipidową

Błona komórkowa jest wzmocniona 

przez korę komórki (jest to sieć 

włóknistych białek przyczepionych do 

wewnętrznej monowarstwy)

Wiadomości wstępne

• Błony biologiczne są zbudowane z 

lipidów i białek

• Do lipidów zaliczamy:

-fosfolipidy(fosfatydylocholina, 

sfingomieliena, fosfatydyloseryna, 
fosfatydyloinozytol)

-cholesterol (stanowi 5-25% lipdów)
-glikolipidy (składnik glikokaliksu)

• Białka błonowe dzielimy na:

-integralne (najczęściej są to białka 

transbłonowe, można je usunąć z błony 
tylko przez detergenty i rozpuszczalniki 
organiczne)

-powierzchniowe (są zlokalizowane na 

zewnętrznej lub wewnętrznej powierzchni 
monowarstwy, dają się łatwiej usunąć z 
błony łatwiej niż białka integralne)

Cechy błon biologicznych - w 

tym błony komórkowej

• Płynność 

– czyli zdolność z jaką 

cząsteczki lipidów (w danej temperaturze) 
przemieszczają się (wykonują ruchy) w 
obrębie płaszczyzny dwuwarstwy 
lipidowej

Rodzaje ruchów cząsteczek fosfolipidów

:

 flip-flop, rotacja, dyfuzja boczna, zginanie 

„ogona”

    

• Płynność

    zależy od: 
    -długości -„ogonów”- kwasów 

tłuszczowych (im krótsze tym większa), 

    -od stopnia nasycenia kwasów 

tłuszczowych czyli liczby wiązań 
podwójnych(więcej kwasów 
nienasyconych-większa płynność), 

    -od obecności cząsteczek cholesterolu (im 

mniej cholesterolu tym większa płynność)

• Asymetryczność

  

• polega na:
    asymetrycznym rozmieszczeniu różnych rodzajów 

fosfolipidów i glikolipidów w dwóch monowarstwach 
błony, np. 

• fosfatydylocholina – w zewnętrznej monowarstwie
• sfingomieliena – w zewnętrznej monowarstwie
• glikolipidy, glikoproteiny, proteoglikany  (tworzą 

tzw. glikokaliks)- w zewnętrznej monowarstwie

• fosfatydyloseryna – w wewnętrznej monowarstwie
• fosfatydyloinozytol –

 

w

 

wewnętrznej 

monowarstwie

cholesterol – równomiernie w obu monowarstwach

• Biegunowość 
    

wynika z tego, że cząsteczki 

fosfolipidów mają 

właściowości 

amfipatyczne

, tzn., że jeden koniec 

cząsteczki jest 

hydrofilny

 („głowa”), a 

drugi koniec jest 

hydrofobowy 

(„ogon”).

Ta cecha pojedynczych cząsteczek 

przekłada się na cechę całej błony.

Funkcje glikokaliksu  (tzw.„słodka 

skorupka”- płaszcz węglowodanowy na 

powierzchni komórki)

• Jest to dodatkowa warstwa na powierzchni 

komórki. Chroni ją przed uszkodzeniem 
mechanicznym i chemicznym

• Ponieważ cukry (oligo i polisacharydy) 

wchłaniają wodę –powierzchnia komórki 
jest śliska, jest to ważne np. dla 
leukocytów, którym ułatwia przeciskanie 
się przez wąskie przestrzenie. Zapobiega 
też przylepianiu się erytrocytów do siebie 
lub do ścian naczyń.

c.d.

• Z drugiej strony odgrywają ważną rolę w 

rozpoznawaniu się komórek i ich 
przyleganiu (adchezji). Np. swoisty 
oligosacharyd na powierzchni  leukocytu 
jest rozpoznawany przez swoiste białko-
lektynę znajdującą się w na powierzchni 
komórek - śródbłonka naczyń 
krwionośnych.Ten proces rozpoznawania 
umożliwia przywieranie leukocytów do 
ściany naczynia a  następnie ich migrację 
z krwiobiegu do zakażonych tkanek.

c.d.

• Swoiste oligosacharydy zawarte w 

glikokaliksie komórki jajowej biorą 
udział w rozpoznawaniu jej przez 
plemnik.