Terror państwowy 

jako czynnik inżynierii 

społecznej

Państwo jest monopolem na 
przemoc, zatem nic dziwnego, że do 
terroryzmu ma stosunek niechętny, 
zwłaszcza w przypadku, gdy 
posługuje się nim kto inny. Państwa 
bowiem posługują się terrorem z 
zasady, a czasami – również 
terroryzmem, zwłaszcza w sytuacjach 
skrajnych 

– /Stanisław Michalkiewicz/

Terror państwowy - jako instrument 
utrwalania zaborczej władzy - zawsze 
powoduje nieporównanie więcej ofiar 
niż zwrócony przeciw niemu 
terroryzm "oddolny", który - niestety 
- niemal zawsze skaża walkę 
wyzwoleńczą.

 

/Wojciech Giełżyński 

„Wprost”/

Rewolucja Francuska

Wzorcowy i pierwszy nowożytny 

przykład terroru państwowego. 

Charakterystyczna jego cechą był fakt 

legitymowania i stosowania go na 

masową skalę przez organa 

posiadające władzę.

Posiadał on konkretne struktury i działał 

w sposób zorganizowany, planowy. 

Okres anarchistyczny 

• Jednym ze skutków Rewolucji Francuskiej 

były nastroje antymonarchiczne, które 

przyniosły zupełnie nowe oblicze 

terroryzmu. Grupy były małe, 

zakonspirowane, nielegalne.

• Ich głównym założeniem było informowanie 

o swych celach i zwracanie na nie uwagi 

społeczeństw poprzez akty przemocy. 

Sensem istnienia takich grup było obalenie 

panujących monarchów.

Nazizm i faszyzm

• Nastąpiła kolejna zmiana 

znaczenia tego terminu.

• Pojawiły się bojówki działające na 

wzór oddziałów wojskowych, tajne 
policje, morderstwa polityczne.

• Terror stał się narzędziem 

kształtowania świata.

Wielki terror

Okres największego w historii ZSRR nasilenia 

terroru NKWD w latach 1937-1939.

W efekcie zaplanowanych i zorganizowanych 

represji zgładzono setki tysięcy niewinnych 

ludzi, a także prawie wszystkich działaczy 

partii leninowskiej, wysokich oficerów Armii 

Czerwonej oraz NKWD. 

Za jego początek uważane jest zabójstwo 

Kirowa w grudniu 1934, a koniec w historii 

ZSRR najczęściej datowany na rok 1939.

Wielki terror

• Procesy moskiewskie [1936-1938] 
• Czystka w Armii Czerwonej 
• Represje wobec cudzoziemców w 

ZSRR

• Represje wobec mniejszości 

narodowych w ZSRR („operacja 
polska” NKWD)

• Socrealizm, GUŁag,

Bilans Wielkiego Terroru 

wg R. Conquesta

• Aresztowani w latach 1937-1938 – od 7 mln do 

8 mln ludzi;

• Rozstrzelani przez trójki NKWD) – 1 mln do 1,5 

mln ludzi (szacunek raczej zaniżony);

• Zmarli i rozstrzelani w obozach 

koncentracyjnych – ok. 2 mln ludzi;

• Więźniowie więzień i obozów koncentracyjnych, 

stan na koniec 1938 (przyjmując 5 mln 

łagierników pod koniec 1936) – ok. 8 milionów 

ludzi. Tzw. skazani na 10 lat bez prawa 

korespondencji byli w rzeczywistości 

natychmiast rozstrzeliwani.

Bojownicy o wolność

Nowy typ grup terrorystycznych 

charakterystyczny dla okresu powojennego.

Grupy terrorystyczne prowadziły 

„narodowowyzwoleńcze” walki z europejskimi 

kolonistami. 

Wszystkie te ruchy trafiły na przychylny okres, 

ponieważ miały poparcie bloku 

komunistycznego, którego członkowie byli 

głównymi aktorami na scenie 

międzynarodowej.

Akty terroru a metody 

walki powstańczej

Terroryści zawsze chcą być nazywani 

określeniami zastępczymi

: wojownik, bojownik 

o wolność, mudżahedin, rzecznik ludu. 

Żądają pełnej legitymacji dla podjętych działań

. 

Organizacje terrorystyczne 

mają w swych 

strukturach wiele akcentów militarnych

: 

stopnie wojskowe, elementy umundurowania. 

Jest to 

też 

usprawiedliwieniem dla ich działań – 

bo czym różni się wysadzenie budynku od jego 

zbombardowania?

Gdyby przyjąć logikę działania 

terrorystów otrzymalibyśmy 

definicję, że 

terrorysta to żołnierz, który 

łamie prawo międzynarodowe 

w postaci konwencji haskich 

czy genewskich

Akty terroru a metody 

walki powstańczej

• Partyzanci kubańscy nie stosowali walk 

w mieście. 

• Ich celem było przejęcie władzy tylko i 

wyłącznie na Kubie. 

• Ludzie Fidela Castro posiadali mundury, 

stopnie wojskowe, których oznaczenia 

widniały na tych mundurach. 

• Guerrillas z Kuby prowadzili operacje 

wojskowe, które miały na celu przejęcie 

terytorium i kontrolowanie go. 

• Działali otwarcie.

Główną intencją działań terrorystycznych jest 

nadal potrzeba wywołania ogólnego strachu. 

Terroryści nie chcą już być bezosobowi, 

nieidentyfikowalni

. 

Współczesny terroryzm to przede wszystkim 

działanie w sposób spektakularny, medialny

. 

Akt terroru staje się wzmocnieniem 

przesłania, jego nośnikiem. Zatraca swoje 

pierwotne znaczenie.

Działań takich dokonują zorganizowane, 

zdestrukturalizowane ugrupowania, 

posiadające swoje komórki w wielu 

miejscach na świecie, w efekcie ich centra 

decyzyjne są trudne do lokalizacji. 

Współczesne i historyczne 

obszary terroryzmu 

państwowego

• Chiny – „wielki skok” i „rewolucja kulturalna”

• Kambodża – Czerwoni Khmerowie

• Argentyna, Chile

• Korea Północna – dynastia Kim 

• Inguszetia, Czeczenia, 

• Izrael – Zachodni Brzeg Jordanu

• Wenezuela – Hugo Chavez

• Zimbabwe – Robert Mugabe

• Sudan – Chartum i Darfur

• Sri Lanka – Tamilowie i Syngalezi

• Algieria – islamiści

• Liban –  General Security. Oddział specjalny MSW

• USA [?] Rosja [?]