Pedagogika ekologiczna

Ekologia

„całokształtem oddziaływań między

organizmami  i ich środowiskiem, zarówno

ożywionym jak i nieożywionym”. 

Termin po raz pierwszy użyty przez 

Ernesta Haechela w 1869 r. na 

określenie nauki zajmującej się:

nauka o strukturze i funkcjonowaniu 
przyrody, o prawidłowościach, które nią 
kierują; obejmuje wszystkie formy życia 
i zjawiska, które zachodziły na ziemi od 
początków jej istnienia, a także 
wszystkie poziomy organizacji żywej 
materii począwszy od organizmu przez: 
populację, biocenozę, ekosystem, biom i 
biosferę. 

Ruchy ekologiczne

Zapoczątkowane w latach 60 XX w., do ich 

celów należało:

• sprzeciw wobec konsumpcyjnemu stylowi 

życia

• zwrot ku naturze i duchowości
• kultywowanie tolerancji i troski o przyrodę

Dwa zasadnicze nurty i dwie koncepcje edukacji 
ekologicznej: ekologia płytka (głównego 
nurtu) oraz ekologia głęboka. 

Ekofilozofia

System wartości ekologicznych skoncentrowany
wokół zagadnień:
• troski o przyrodę
• szacunku wobec Ziemi
• sprawiedliwości, tolerancji
• współdziałania w obronie życia
• działania na rzecz pokoju

filozofia ekologiczna, filozofia 
nadziei 

Ekologia płytka

•

  zwraca  uwagę  na  konieczność  ochrony  zasobów 
naturalnych oraz unikania zanieczyszczenia i skażenia 
Ziemi

•

 diagnozuje krytyczny stan środowiska

•

 wdraża utylizację odpadów (recykling) i ograniczenie 
potrzeb  materialnych  związanych  z  eksploatacją 
Ziemi

„Używaj ale nie nadużywaj”.

Ekologia głęboka

         

Cel:  opisanie  głębszego  i  bardziej  duchowego 

podejścia  do  natury  wynikającego  z  większej 

wrażliwości ludzi względem siebie i przyrody. 

   Cechy:

•

zasadnicza 

zmiana 

stylu 

życia, 

uzyskanie 

specyficznej świadomości. 

•

stałe  stawianie  pytań  o  sens  życia  ludzkiego, 

społeczeństwa               i stosunku do Natury

•

wyjście 

poza 

działania 

naprawcze 

wobec 

środowiska przyrodniczego. 

•

upatrywanie rozwiązania problemów ekologicznych  

                      w zmniejszeniu eksploatacji przyrody

  

 

Termin „ekologia głęboka” po raz pierwszy został 

użyty przez norweskiego filozofa Arne Naess’a w 
1973 roku, za twórcę tego kierunku uważa się 
również wykładowcę filozofii George’a Sessions’a. 

•rozwój  duchowy  polegający  na  odrzuceniu 

partykularyzmu  i  poczuciu  wspólnoty  z  całym 

gatunkiem
•odrzucenie 

pojmowania 

siebie 

jako 

odizolowanej, konkurującej jednostki. 
•osiągnięcie  samorealizacji  możliwe  na  drodze 

medytacji  oraz  etycznych  i  empatycznych 

zachowań. 
•głęboka  jaźni  ekologiczna  jako  pozytywny 

pierwiastek  tkwiący  w  każdym  człowieku, 

zagłuszany przez świat współczesny 

Życie zgodne z zasadami ekologii głębokiej jako 

pomost  między  prawdziwym  człowieczeństwem, 

a otaczającą człowieka przyrodą.

 

Antropocentryzm

•  człowiek znajdujący się w centrum wszechświata, 

uprawniony do nieograniczonego dysponowania zasobami 

naturalnymi                  i wykorzystywania pozostałych 

elementów przyrody do swoich potrzeb,

•  wszystkie inne byty podległe mu w sposób naturalny 

Światopogląd 

o 

prawdopodobnej 

genezie 

w 

etyce 

chrześcijańskiej  (Księdze Rodzaju):

•  dualistyczna idea dobra i zła
•  utożsamianie dobra z duchem, materii zaś ze złem 
•   człowiek  jako  jako  władca  absolutny,  nie  będący  częścią 

przyrody

•   przyroda  jako  kompleks  systemów  fizycznych  będących 

środowiskiem. 

antropocentryzm alternatywny

• dominacja człowieka nad resztą przyrody rozumiana 

jako powierzona najwyższa odpowiedzialność 

• człowiek  jako  istota  myśląca  zobowiązany  do 

wykorzystania swoich zdolności do ochrony przyrody

Alternatywne myślenie ekologiczne na 
nowo odczytuje antropocentryzm, nadając 
mu inne cechy:

Biocentryzm

• natura posiadająca wrodzone, nieodłączne, 

wewnętrzne wartości nie podlegające ludzkim 
potrzebom,

• wszystkie organizmy mające taka samą wartość –

równouprawnienie wszystkich istot,

• powszechna współzależność organizmów,
• indywidualizacja gatunków – żaden gatunek nie 

jest w stanie określić, co jest dobre dla innego, 

• rezygnacja z polowań, rybołówstwa, hodowania 

zwierząt w celach żywnościowych, wegetarianizm. 

Bioregionalizm

• jedność między środowiskiem a 

zamieszkującymi je ludźmi,

• życie w harmonii z naturą,
• sprzeciw wobec technologii, niszczącej naturę,
• ustalanie granic zgodnie z granicami systemów 

ekologicznych,

• poparcie istnienia wspólnot lokalnych, 
• aktywne poznawanie historii, kultury i całości 

elementów naturalnych swojego miejsca 
zamieszkania

Ekofeminizm

• „ekologiczna rewolucja” mająca na celu uratowanie Ziemi i 

przedefiniowanie relacji miedzy płciami, 

• szczególny  związek  kobiety  z  Naturą,  zaburzony  we 

współczesnych społeczeństwach industrialnych,

• XVII-wieczna  rewolucja  naukowa  odpowiedzialna  za 

przedefiniowanie  pojęcia  Natury,  z  symbolu  bogini  i 

żywicielki do  kontrolowanej i naprawianej przez mężczyzn 

maszyny, 

• Postępująca  industrializacja  społeczeństwa  powodem 

zdominowania  sfery  publicznej  przez  mężczyzn  i 

wyodrębnienia  sfery  życia  prywatnego,  przeznaczonego 

dla kobiet, 

• Domowa  praca  kobiet  nieodpłatna  i  postrzegana  jako 

podrzędna

,

 

Powstały podczas drugiej fali 
feminizmu                  w 1974 
roku, swą nazwę zawdzięcza 
Françoise d’Eaubonne. 

„To serve and to be served 
up”

•kobieta  i  natura  podporządkowane  celom 

zdefiniowanym przez mężczyzn,
•powstanie wspólnot rolniczych i udomowienie 

zwierząt 

powodem 

eksploatacji 

nowo 

formujących się sił roboczych, w tym kobiet,
•radykalna transformacja, wartości osobistych 

i struktury społecznej,
•„od  orientacji  na  śmierć  do  orientacji  na 

życie”.

Bibliografia: Z. Kwieciński, B. Śliwerski, 
Pedagogika t. I, Warszawa 2006