Czym jest choroba?

Koncepcje choroby



 Choroba może: zaburzyć obraz samego 

siebie, obniżyć   samoocenę, obniżyć poczucie 
własnej wartości



 Choroba prowadzi do zachwiania równowagi 

psychicznej (wymaga terapii)



 Naraża na stany frustracyjne, blokując 

możliwość zaspokojenia potrzeb



 Prowadzi do zaburzeń zachowania

 

Zaburzony obraz samego 

siebie

Choroba może  zaburzać obraz samego siebie...

Anoreksja jest chorobą psychiczną, której podłoże 
znajduje się w rodzinie, środowisku chorego - w pracy, 
szkole - i ogółem w nieprawidłowych relacjach 
interpersonalnych. Chora jednostka popada w 
zaburzenia w odżywianiu w efekcie zetknięcia się z 
patologiami rodzinnymi, toksycznymi rodzicami, czy 
brakiem akceptacji środowiska. Oczywiście nie można 
generalizować, jednak lata prac nad rozgryzieniem 
fenomenu anoreksji, doprowadzają do wniosku, że 
brak akceptacji swojego ciała rodzi się z chęci 
zamanifestowania niepokoju, bądź negacji 
dotychczasowego życia. Dziewczęta częściej niż 
chłopcy popadają w tego typu zaburzenia, można 
jednocześnie mniej więcej określić profil 
psychologiczny osobnika podatnego na zachorowanie. 
Jest to najczęściej córka perfekcjonistów, matki 
przedkładającej zdanie środowiska nad potrzebami 
miłości u dziecka, jednocześnie dziewczyna w swoim 
środowisku uchodzi za ideał, bądź wręcz przeciwnie, 
jest niezauważana i pomijana w grupie. 

 

Zachwianie równowagi 

psychicznej

Objawy te są skutkiem bardzo popularnej 
choroby w dzisiejszych czasach jaką jest 
depresja.
W świetle najnowszej wiedzy depresja 
związana jest z wadliwym funkcjonowaniem 
dwóch neuroprzekaźników w mózgu - 
serotoniny i noradrenaliny. Substancji tych u 
chorych jest po prostu zbyt mało. Niestety, 
wciąż nie wiadomo, co powoduje ten spadek.
Depresja dzieli się na egzogenną (zewnętrzną), 
czyli wywołaną reakcją na dramatyczne 
przeżycia, np. choroba bądź śmierć bliskiej 
osoby  oraz endogenną (wewnętrzną), gdy 
chory cierpi bez wyraźnych przyczyn. 

 

Stany frustracyjne

Niepełnosprawność z reguły bywa osobistą 
tragedią. Osoby z wrodzonym kalectwem 
najczęściej uznają swój stan za przekleństwo, 
odbierające im pełnię szans, dostępnych 
ludziom zdrowym. Rozgoryczenie, frustracja i 
nie zawsze uświadomiona zawiść rodzi w nich 
kompleksy i postawę roszczeniową, dodatkowo 
komplikującą funkcjonowanie w rodzinie i 
społeczeństwie. Tylko odpowiedni proces 
wychowawczy może zapewnić adaptację takich 
osób do dorosłego życia oraz uchronić je przed 
niekorzystnymi zmianami osobowości: dziecko 
kochane i akceptowane, od najmłodszych lat 
traktowane jak inne, ale nie gorsze, łatwiej 
nawiąże kontakty ze zdrową grupą rówieśniczą 
i szybciej opanuje umiejętności czy sposoby, by 
samodzielnie radzić sobie w życiu.

 

Zaburzenia zachowania

Zaburzenia zachowania występują przy 
uzależnieniach. Jedną z najczęściej 
występujących patologii jest alkoholizm. Picie 
alkoholu prowadzi do licznych zaburzeń w 
funkcjonowaniu narządów szczególnie tych 
miąższowych oraz uszkodzeń układu 
pokarmowego. Częste są zmiany psychiczne, 
których przykładem są zaburzenia zachowania 
utrata krytycyzmu oraz obniżenie wyższej 
uczuciowości. U alkoholików występują często 
stany depresyjne, agresja i próby samobójcze. 
Końcowym etapem wyczerpania psychiki jest 
zespół otępienny.

Choroba może być 

postrzegana przez chorego 

jako:

A.

przeszkoda – w osiąganiu celów. 
Traktowana jako przeszkoda łączy dwa 
określenia: wyzwanie i wróg. Przyjmując 
chorobę jako wyzwanie, człowiek 
podejmuje walkę, przeciwstawia się 
schorzeniu oraz odznacza się silną 
motywacją do pokonania własnej słabości. 
Uznanie choroby za wroga kształtuje u 
chorego gotowość poddania się.

B.

strata (krzywda), gdy choroba upośledziła 

narząd ruchu, zniekształciła wygląd, 

uniemożliwiła powrót do pracy zawodowej. 

Strata obiektywnie niewielka może być w 

oczach pacjenta ogromną. Jeśli taka ocena 

łączy się z nastrojem przygnębiennym, 

pacjent może usiłować popełnić samobójstwo. 

Postrzeganie jej jako straty prowadzi do 

reakcji rezygnacyjnej, którą cechuje 

stopniowe wycofanie się i bierne poddanie 

biegowi wydarzeń. J. Formański podaje 

rozróżnienie rezygnacji na wczesną, która 

powstaje w momencie utworzenia pierwszego 

pesymistycznego obrazu choroby, oraz 

późniejszą, której podłożem jest stopniowe 

zanikanie nadziei w trakcie toczącego się 

procesu chorobowego. 

C.

ulga, gdy choroba jest ucieczką z sytuacji 
stresowej – uwolnienie od obowiązków 
przerastających możliwości. Przyjęcie choroby 
jako ulgi powoduje usprawiedliwienie wobec 
siebie i innych.

D.

 korzyść, która zaspokaja potrzebę doznawania 
od innych dowodów zainteresowania i troski. 
Pozwala na uzyskanie świadczeń, doznawanie 
opieki i wsparcia, wyręczanie się innymi.

E.

 wartość gdy na skutek choroby osoba 
przewartościuje swoje życie, poprawi relacje z 
bliskimi itp.

Czynniki mające wpływ na 

stan psychiczny chorego

(według Z. Sękowskiej, rodzaj reakcji człowieka 

na chorobę uzależnia się od 3 grup czynników):



 od indywidualnych cech pacjenta, tj. cech 

psychofizycznych, wcześniejszego 

doświadczenia życiowego, wychowania i 

środowiska,



 od obiektywnego stanu zdrowia, tj. sposobu 

powstania choroby, nasilenia objawów 

chorobowych, świadomości pacjenta, co do 

przebiegu choroby i jej prognozy,



 od sytuacji życiowej pacjenta, inaczej na 

chorobę reaguje dziecko, inaczej człowiek 

dorosły, ale mający zapewnioną opiekę, a 

inaczej samotny pozostawiony sam sobie

Sposoby  radzenia sobie z 

sytuacją trudną, frustracją 

(inaczej koping):

1.

Koncentracja na zadaniu, na 
osiągnięciu celu:



 osoba podejmuje działania zmierzające do 

pokonania przeszkody, np. osoba 

niepełnosprawna intensywnie ćwiczy, by 

odzyskać sprawność i móc się przemieszczać



 ominięcia przeszkody – ta sama osoba, 

kiedy ćwiczenie nie przynosi efektów 

decyduje się na wózek inwalidzki



 osiągnięcie celu zastępczego – bądź szuka 

innych sposobów, które umożliwią jej 

kontakt z ludźmi – praca jako telemarketer



 działanie zmierzające do zmiany sytuacji



 poszukiwanie informacji



 powstrzymanie się od działania

2.

Osoba podejmuje strategie 
koncentrujące się na emocjach:



 reakcje obronne – działania ukierunkowane 

na rozładowanie napięcia emocjonalnego, nie 
rozwiązują sytuacji trudnej (agresja, fiksacja, 
regresja, ucieczka)



 mechanizmy obronne - działania „na niby” 

w myślach, ukierunkowane na rozładowanie 
napięcia emocjonalnego, nie rozwiązują 
sytuacji trudnej (racjonalizacja, wyparcie itd.)



 poszukiwanie wsparcia emocjonalnego 

Czynniki  odpowiadające za 

sposoby radzenia sobie z 

chorobą:



 więzi emocjonalne w rodzinie,



 zdolności do zmiany,



 umiejętności porozumiewania się,



 cech osobowości,



 wiara w siebie,



 poczucia kontroli nad chorobą,



 wiek,



 wykształcenie,



 informacja na temat choroby,



 przesądy związane z chorobą,



 wsparcie grup społecznych,



 czas trwania choroby,



 ciężkość objawów,



 stopień zagrożenia życia.

 Utrata pracy

 Brak środków materialnych

 Negatywne stany emocjonalne ( depresja, 
nerwica)

 Często trudny dostęp do specjalistycznej opieki     
 lekarskiej

 Konflikty rodzinne

 Zmiana w statusie społecznym

 Dyskryminacja

TRUDNE SYTUACJE SPOWODOWANE 

CHOROBĄ:

Choroba, a 
otoczenie

Pomoc bliskich w czasie choroby jest 
niezwykle istotna. To właśnie oparcie ze 
strony rodziny i przyjaciół 
niejednokrotnie pełni kluczową rolę w 
leczeniu. Bliscy powinni aktywnie 
uczestniczyć w całym procesie leczenia 
pacjenta. To oni są dostarczycielami 
ważnych informacji o jego codziennym 
funkcjonowaniu, problemach i 
konfliktach.

Człowiek dotknięty chorobą najczęściej 
pozbawiony jest  energii  i jasności umysłu. 
Podatny na stres przez co staje się  bardziej 
labilny, a to z kolei utrudnia lub wręcz 
uniemożliwia proces powrotu do zdrowia. Od 
stanu umysłu , równowagi psychicznej zależy 
przebieg zdrowienia pacjenta. Otoczenie, 
właściwa opieka często profesjonalna przez 
terapeutów pozwoli choremu odzyskać wiarę w 
możliwość powrotu do zdrowia. Umysł ludzki 
stanowi nierozerwalna całość z ciałem dlatego 
też nie można leczyć danej jednostki 
chorobowej zapominając jednocześnie o 
psychice pacjenta.