Rozwój działalności zapobiegawczej
Czasy starożytne
Egipt – trepanacje czaszki
Kreta minojska (Knossos) – urządzenia
sanitarne
Kodeks Hammurabiego, ayurweda, biblia
Grecja – Hipokrates, olimpiady, Sparta
Chiny – wariolizacja, nadrzędność
profilaktyki
Rzym – akwedukty, kanalizacja, termy,
osuszanie terenu
Średniowiecze i początek ery nowożytnej
Przyczyny obniżenia higieny życia:
Znaczenie podbojów przez ludy germańskie
Rozwój miast (IX-X wiek)
Wyprawy krzyżowe (XI-XIII wiek)
Wpływ religii
Działalność samorządów miejskich:
Zapewnienie czystości ulic, nadzór nad sprzedażą
mięsa,
ryb i wypieków, zaopatrzenie w
wodę,
przeciwdziałanie fałszowaniu
żywności i napojów,
kontrola aptek
Tworzenie ośrodków leczniczych i izolacji,
kwarantanny,
kordony sanitarne
Wenecja (1348) – pierwszy urząd sanitarny w Europie,
świadectwa zdrowia, biuletyny o sytuacji
epidemicznej
Pierwsze próby organizacji
Licencjonowanie działalności lekarskiej:
Roger II (XII wiek, Sycylia) – ukończenie Szkoły
Medycznej w Salerno
Henryk VIII (Anglia) – 1518r.-powołanie London
College of Physicians
Szpitalnictwo:
Przyspieszenie organizacji w związku z
szerzeniem
się trądu (wyprawy
krzyżowe)
Ogólna organizacja:
Andrzej Frycz Modrzewski (Polska, XVI wiek) –
“O
poprawie
Rzeczypospolitej”(1554r.)
Anglia (1601r.) – „Prawo Ubogich”
Okres Oświecenia
• Przebudowa myślenia ze spekulatywnego
na
empirycznie sprawdzalne
• Odkrycia naukowe, prawo ciążenia,
elektryczność,
mikroskop (Leuvenhook),
maszyna parowa, Kopernik
• Ujmowanie, wyjaśnianie i badanie praw i
zjawisk
biologicznych
• Pogląd „medycyna powinna być dla
wszystkich”
Wiek XVII – XVIII
Anglia – (1650 – 1680) W.Perry, J.Graunt: sytuacja
ludności w miastach i wsiach, epidemiologia
środowiskowa
Niemcy – Achenwald: statystyka medyczna
Francja – A.N Condorcet, Komitet Zdrowotności
Zgromadzenia
Narodowego – działania na rzecz
poprawy bytu
Polska – Komisja Edukacji Narodowej (1735-1801),
ks.Grzegorz Piramowicz, Jędrzej Śniadecki – zasady
zachowania zdrowia (higiena osobista, pomieszczeń,
styl życia, walka
z pijaństwem, znaczenie ruchu)
Od połowy XVIII w. rewolucja przemysłowa – przejście z
rękodzielnictwa i manufaktury na pracę
zmechanizowaną
i produkcję fabryczną
Wiodąca rola Francji (do połowy XIX w.)
Czasy Napoleona I
- centralny i okręgowi lekarze epidemiczni -
masowe
szczepienia p-ospowe,
nadzór nad jakością
wody,
leków
•Société Royale de Médecine
1829 – zorganizowany ruch higieniczny, własne
czasopismo
- Higiena publiczna jako odrębna dyscyplina
- Badanie wpływu klimatu, jakości żywienia
- Opracowanie ustaw sanitarnych
L.R.Villerme, A.Parent-Duchatelet – wpływ śmieci,
odpadków ścieków fabrycznych, warunki pracy,
ubóstwo
I Międzynarodowa Konferencja Sanitarna (1851) –
przełom
zapatrywań na przyczyny chorób
zakaźnych (badania
Pasteura – odkrycie
drobnoustrojów; Semmelweis – gorączka położnicza;
Koch – wąglik; Pettenkofer –
cholera a środowisko)
Zmiany charakteru chorób i struktury przyczyn
zgonów
1900 – 1930 choroby zakaźne
ciężkie postacie grypy
gruźlica
infekcje pokarmowe
1950 – 1960 choroby pasożytnicze
ch.układu krążenia
ch.nowotworowe
wypadki drogowe
ch.zawodowe
1970 – 1995
ch.nowotworowe
ch.układu krążenia
urazy wojenne, wypadki
ch.podróżnicze
ch.środowiskowe
po 2000 ch.układu krążenia
ch.nowotworowe
nowe zespoły uszkodzeń (zwłaszcza psychiki)
zespół stresu ostrego, zespół stresu
pourazowego, zespół wypalenia
Najczęstsze przyczyny (czynniki ryzyka)
zagrożenia zdrowia w skali globalnej
• niedożywienie, żywienie jakościowo niewłaściwe
• zanieczyszczona woda spożywcza i dla celów
higienicznych, złe warunki sanitarne, nie
przestrzeganie zasad higieny osobistej
• niewłaściwe zachowania seksualne
• alkohol – choroby i wypadki
• praca zawodowa – choroby i wypadki
• hipokinezja
• narkomanie, lekomanie
• zanieczyszczenia atmosferyczne powietrza
• zagrożenia patogenami biologicznymi
• palenie tytoniu
• choroby związane z otyłością (zwłaszcza nadciśnienie
tętnicze
i cukrzyca)
Zadania WHO w zakresie profilaktyki
•
zapewnienie wszystkim ludziom na świecie możliwie
najwyższego poziomu zdrowia
• stworzenie równych szans w dostępie do opieki
zdrowotnej
• integracja problematyki zdrowia z ogólną polityką
państw
•zapobieganie zachorowaniom, szczególnie masowym i
zwalczanie chorób zakaźnych
• walka z uzależnieniami
• unifikacja i koordynacja metod leczniczych i badań
naukowych
• krzewienie oświaty zdrowotnej i podnoszenie poziomu
służby
zdrowia
Higiena
Nauka o kształtowaniu zdrowia oraz zapobieganiu
chorobom i uszkodzeniom
Nauka o kształtowaniu optymalnego dla człowieka
środowiska
Zadania:
- analiza i ocena czynników środowiska
- określenie wpływu na ustrój człowieka
- ustalenie sposobów unikania efektów
negatywnych i wykorzystywania
pozytywnych
- opracowanie wskazań do zmian
środowiska
(środki zapobiegawcze, ochronne)
- stymulacja adaptacji do środowiska
- działalność normatywna
Narodowy Program Zdrowia
• zahamowanie i odwrócenie wzrostowej tendencji
umieralności z powodu
chorób układu krążenia
• zahamowanie i odwrócenie tendencji wzrostowej
umieralności z powodu
nowotworów złośliwych
• zmniejszenie częstotliwości występowania urazów i zatruć
oraz obniżenie umieralności powypadkowej
• zmniejszenie częstości występowania zaburzeń psychicznych
oraz dążenie do poprawy jaskości zdrowia psychicznego
• zmniejszenie umieralności niemowląt oraz częstości
występowania
wcześniactwa i małej masy
urodzeniowej
• wyeliminowanie chorób zakaźnych, którym można
zapobiegać
• zmniejszenie rozpowszechnienie i intensywności próchnicy
zębów u
dzieci i młodzieży
• zmniejszenie częstości występowania niepełnej sprawności
oraz ograniczenie jej uciążliwości dla osób
niepełnosprawnych
Naturalna historia choroby
Wstępne stadium (brak choroby, podatność)
czynniki ryzyka
Stadium przedkliniczne
zmiany nie dające uchwytnych uszkodzeń,
ewentualne subiektywne odczucia
Stadium kliniczne
zmiany chorobowe
Stadium przewlekłe
zmiany rzutujące na jakość życia
Stadium końcowe
wyleczenie
trwałe uszkodzenia
zgon
WHO:
Zdrowie jest to brak choroby lub/i
uszkodzenia oraz dobrostan fizyczny,
psychiczny i społeczny
Fazy profilaktyki
Iº profilaktyka wczesna
Działania prewencyjne mające zapobiec
chorobom
IIº profilaktyka pierwotna
Utrzymanie lub polepszenie stanu zdrowia
w aspekcie ilościowym i jakościowym
IIIº profilaktyka pośrednia
Leczenie chorób, izolacja źródeł zakażenia,
eliminacja ognisk patogenów biologicznych
IVº profilaktyka wtórna
Rehabilitacja, rewalidacja, rewitalizacja
Zachowania zdrowotne
Zachowania, które na gruncie aktualnego stanu wiedzy
(medycznej) może pociągać za sobą negatywne lub
pozytywne skutki zdrowotne dla danej osoby lub
populacji
Zachowania sprzyjające zdrowiu (prozdrowotne,
pozytywne) przykłady:
aktywność fizyczna, racjonalne żywienie,
utrzymywanie
czystości ciała i otoczenia,
zapewnienie bezpieczeństwa, utrzymywanie
właściwych relacji między ludźmi, radzenie sobie ze
stresem (stress coping)
Zachowania zagrażające zdrowiu (antyzdrowotne,
negatywne) przykłady:
palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu i innych
stymulatorów, używanie środków
uzależniających,
nadmierne lub niewłaściwe
żywienie, zaniedbania higieny osobistej i otoczenia,
niedostatek zachowań
prozdrowotnych, przeciążenie
pracą, hipokinezja
Jakość życia (ogólna) uwarunkowana zdrowiem
(Wilson i Cleary)
• obiektywnie występujące cechy biologiczne (stan
organizmu)
• percepcja i ocena objawów dokonana subiektywnie
• ocena funkcjonowania w aspekcie fizycznym
(sprawność życiowa), psychicznym i społecznym –
uwarunkowana
właściwościami podmiotu i
środowiska
• ogólna ocena zdrowia w różnych płaszczyznach
(sferach)
• ogólna jakość życia – poziom zadowolenia z życia jako
całości
Składowe jakości życia (pomiar):
- fizyczna – energia życiowa, sprawność ruchowa,
sen, ból
- psychiczna – sprawność poznawcza, emocje
pozytywne,
dodatnia samoocena
- samodzielność w życiu codziennym
- społeczna – kontakt ze środowiskiem
- poczucie bezpieczeństwa
- sfera duchowa