SYSTEM ZARZĄDZANIA BHP
według PN-18001
Dr Joanna Ejdys
SYSTEM ZARZĄDZANIA BHP
według PN-18001
Dr Joanna Ejdys
Podejście do bezpieczeństwa
i higieny pracy
Tradycyjne podejście - do połowy
lat 90-tych XX wieku. Działania
niezbędne do spełnienia wymagań
prawnych z zakresu BHP.
Systemowe podejście do BHP – od
połowy lat 90-tych XX wieku.
Typy strategii zarządzania
bhp
1) strategia proaktywna, zapobiegania,
2) strategia reaktywna.
Strategia proaktywna, zapobiegania
Bezpieczne miejsce pracy/proces,
Bezpieczny człowiek.
Strategia reaktywna
Badania powypadkowe,
Plany ratowniczo-operacyjne na wypadek
awarii,
Działania łagodzące skutki.
Brak jest międzynarodowej normy
dotyczącej bhp opracowanej przez
Międzynarodową Organizację
Standaryzacji ISO
Polskie normy dotyczące
zarządzania bezpieczeństwem
PN-N-18001: 2004 System
zarządzania bezpieczeństwem i
higieną pracy. Wymagania.
PN-N-18002: 2000 System
zarządzania bezpieczeństwem i
higieną pracy. Ogólne wytyczne
oceny ryzyka zawodowego.
PN-N-18004: 2001 System
zarządzania bezpieczeństwem i
higieną pracy. Wytyczne.
System zarządzania
bezpieczeństwem i higiena pracy
jest systemem dobrowolnego
stosowania. Nie istnieje prawny
obowiązek wdrażania systemu w
przedsiębiorstwie.
Wdrożenie i
funkcjonowanie
Planowanie
Struktura systemu zarządzania bhp
według PN-N-18001
Ciągłe
doskonalenie
Zaangażowanie
kierownictwa i
polityki BHP
Przegląd
wykonywany przez
najwyższe
kierownictwo
Sprawdzanie oraz
działania
korygujące i
zapobiegawcze
Podstawowe definicje zawarte w
normie PN-N-18001
Awaria – zdarzenie powstałe w wyniku
niekontrolowanego rozwoju sytuacji w czasie
eksploatacji materiałów, urządzeń lub instalacji,
prowadzące do powstania poważnego
zagrożenia dla zdrowia ludzkiego i/lub
środowiska, natychmiast lub z opóźnieniem, na
terenie organizacji lub poza jej terenem.
Audit systemu zarządzania bhp –
systematyczne i niezależne badania, mające na
celu określenie, czy działania podejmowane w
ramach systemu oraz osiągnięte rezultaty są
zgodne z przyjętymi założeniami i czy te
założenia są odpowiednie w stosunku do
realizowanej polityki bhp.
Bezpieczeństwo i higiena pracy – stan
warunków i organizacji pracy oraz zachowań
pracowników zapewniający wymagany poziom
ochrony zdrowia i życia przed zagrożeniami
występującymi w środowisku pracy;
Cel ogólny zarządzania bhp – cel dotyczący
działań w zakresie bhp, wynikający z polityki
bhp, który organizacja ustaliła do osiągnięcia;
Ciągłe doskonalenia systemu zarządzania
bhp – proces usprawniania systemu, w celu
osiągnięcia poprawy wszystkich działań
związanych z bezpieczeństwem i higieną
pracy, zgodnie z określoną polityką bhp danej
organizacji.
Działania korygujące – działania podjęte w
celu usunięcia przyczyn istniejącej
niezgodności lub innej niepożądanej sytuacji
oraz podejmowane w celu niedopuszczenia do
ich ponownego wystąpienia;
Działania zapobiegawcze – działania
podjęte w celu usunięcia przyczyn
potencjalnej niezgodności lub innej
niepożądanej sytuacji oraz w celu
niedopuszczenia do ich wystąpienia;
Identyfikacja zagrożenia – proces
rozpoznawania tego, czy zagrożenie istnieje
oraz określenie jego charakterystyk.
Zagrożenie – stan środowiska pracy mogący
spowodować wypadek lub chorobę
Polityka bezpieczeństwa i higieny pracy – deklaracja
organizacji dotycząca jej intencji i zasad odnoszących się
do ogólnych efektów działalności w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy, określająca ramy do
działania i ustalania celów organizacji dotyczących bhp.
Przegląd wykonywany przez kierownictwo – formalna
ocena przeprowadzana przez najwyższe kierownictwo
stanu i adekwatności wdrożonego systemu zarządzania
bhp do polityki i celów bezpieczeństwa i higieny pracy;
Ryzyko – kombinacja częstości lub prawdopodobieństwa
wystąpienia określonego zdarzenia wywołującego
zagrożenie i konsekwencji związanych z tym zdarzeniem.
Ryzyko zawodowe – prawdopodobieństwo wystąpienia
niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą
powodujących straty, w szczególności wystąpienia u
pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych, w
wyniku zagrożeń zawodowych występujących w
środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.
Osobiste zaangażowanie najwyższego
kierownictwa jest niezbędnym warunkiem
osiągnięcia sukcesu w postaci wdrożonego i
skutecznie funkcjonującego SZ BHP.
Norma stanowi, że…
„najwyższe kierownictwo organizacji powinno
wykazywać silne i widoczne przywództwo i
zaangażowanie w działaniach na rzecz
bezpieczeństwa i higieny pracy”
Najwyższe kierownictwo jest odpowiedzialne za:
Określenie polityki bhp;
Udokumentowanie polityki bhp;
Wdrażanie polityki bhp;
Aktualizację polityki bhp;
Ogłoszenie polityki zainteresowanym stronom;
Udostępnienie niezbędnych środków do wdrożenia
i utrzymania system z bhp.
Polityka bezpieczeństwa
i higieny pracy
Deklaracja organizacji dotycząca jej
intencji i zasad odnoszących się do
ogólnych efektów działalności w
zakresie bezpieczeństwa i higieny
pracy, określająca ramy do działania
i ustalania celów organizacji
dotyczących zarządzania bhp.
Polityka bezpieczeństwa i higieny pracy powinna
wyrażać zobowiązanie do
zapobiegania wypadkom przy pracy, chorobom
zawodowym oraz zdarzeniom potencjalnie
wypadkowym;
dążenia do stałej poprawy stanu bezpieczeństwa i
higieny pracy;
spełniania wymagań przepisów prawnych z zakresu
bhp;
ciągłego doskonalenia działań w zakresie bhp;
zapewniania odpowiednich zasobów i środków do
wdrażania tej polityki;
podnoszenia kwalifikacji oraz uwzględniania roli
pracowników i ich angażowania na rzecz bhp.
Polityka bhp
Polityka bezpieczeństwa i higieny pracy
powinna być odpowiednia do
charakteru działań organizacji i
związanych z nimi zagrożeń oraz
stanowić ramy do ustalenia i
przeglądu celów ogólnych
i szczegółowych organizacji
dotyczących bhp.
Przy opracowywaniu polityki bhp
można ponadto rozważyć:
Wyniki wstępnego przeglądu zarządzania
bhp;
Koordynację z polityką organizacji;
Misją, wizją organizacji, jej podstawowymi
wartościami (np. etycznymi);
Wymagania i oczekiwania zainteresowanych
stron;
Współdziałanie wszystkich pracowników;
Zobowiązanie do projektowania wyrobów w
sposób minimalizujący zagrożenia;
Zachęcanie partnerów, poddostawców,
wykonawców do stosowania systemowego
podejścia do bhp.
Cechy polityki bhp:
Udokumentowana,
Napisana językiem prostym i
zrozumiały,
Zakomunikowana wszystkim
pracownikom,
Publicznie dostępna,
Polityka stanowi podstawę
wyznaczania celów bhp.
Zaangażowanie pracowników
tworzenie warunków do otwartych konsultacji z
pracownikami i ich przedstawicielami;
informowanie pracowników i ich przedstawicieli o
wszystkich aspektach bhp związanych z
wykonywaną przez nich pracą;
wprowadzanie rozwiązań organizacyjnych,
umożliwiających pracownikom i ich
przedstawicielom na aktywne uczestnictwo w
procesach planowania, wdrażania, utrzymywania,
sprawdzania, działań korygujących i
zapobiegawczych oraz wszelkich innych działaniach
na rzecz ciągłego doskonalenia systemu
zarządzania bhp oraz realizacji polityki w zakresie
bhp.
Etap planowania obejmuje:
1. Identyfikację zagrożeń i ocenę ryzyka zawodowego.
Zagrożenia występujące na stanowisku pracy oraz
zagrożenia związane z działaniami organizacji, wyrobami i
usługami, które może nadzorować i na które może wpływać
2. Identyfikacja wymagań prawnych i innych dotyczących bhp
w odniesieniu do stanowisk pracy oraz wyrobów i usług.
3. Określenie celów ogólnych i szczegółowych
Cele powinny być wyrażone ilościowo. Przy ustalaniu celów
należy uwzględniać wymagania prawne oraz
zidentyfikowane zagrożenia i wyniki oceny ryzyka. Cele
powinny być spójne z polityką. Cele powinny uwzględniać
możliwości techniczne i finansowe organizacji.
4. Opracowanie planów osiągnięcia celów bhp
Plany powinny obejmować: określenie odpowiedzialności za
osiągnięcie celów, określenie niezbędnych środków,
wyznaczenie terminów osiągania celów.
Przy ustalaniu celów należy
wziąć pod uwagę:
wymagania prawne i inne,
zidentyfikowane zagrożenia,
wyniki oceny ryzyka zawodowego,
własne możliwości techniczne i
finansowe,
opinie, sugestie oraz interesy
wszystkich zainteresowanych stron.
Cele ogólne i szczegółowe
Etap wdrażania i funkcjonowania
obejmuje:
1. Określenie struktury, odpowiedzialności i
uprawnień
Kierownictwo powinno wyznaczyć przedstawiciela
odpowiedzialnego za wdrożenie i utrzymywanie
systemu zarządzania bhp.
2. Zapewnienie środków niezbędnych do wdrożenia,
funkcjonowania i nadzorowania systemu
zarządzania bhp. Środki te obejmują zasoby
finansowe, rzeczowe, ludzkie oraz wiedze i
umiejętności.
3. Szkolenia, świadomość.
Określić należy potrzeby szkoleniowe, opracować
programy szkoleniowe. Należy uświadomić
pracowników o zagrożeniach na stanowisku pracy,
ryzyku zawodowym, ich zadaniach, kompetencjach
i obowiązkach, konsekwencjach nieprzestrzegania
ustalonych procedur.
4. Opracowanie systemu komunikowania się.
System komunikacji wewnętrznej, system
komunikacji zewnętrznej,
5. Opracowanie dokumentacji.
Dokumenty powinny być:
- możliwe do zlokalizowania;
- poddawane okresowym przeglądom;
- dostępne w aktualnej wersji;
- nieaktualne bezzwłocznie usuwane lub
przechowywane.
Dokumenty powinny być czytelne, datowane,
łatwe do identyfikacji. Należy opracować
procedurę nadzorowania dokumentacji.
Etap wdrażania i
funkcjonowania obejmuje
c.d.:
SYSTEM KOMUNIKACJI
Wewnętrzny system komunikowania się:
przekazywanie informacji pomiędzy różnymi szczeblami zarządzania w
danej jednostce, różnymi działami, wydziałami itp.; informację
wewnętrzną można udostępniać w formie biuletynów, gazetek,
spotkań, komunikatów itp.
Zewnętrzny system komunikowania się:
przekazywanie, otrzymywanie informacji od zainteresowanych stron:
okoliczni mieszkańcy, dostawcy, klienci, państwowe instytucje ochrony
środowiska, urzędy gmin i miast i inne; informację zewnętrzną można
udostępniać w formie raportów o stanie bezpieczeństwa, informacji w
środkach masowego przekazu, w folderach, na plakatach itp.
W ramach systemu zarządzania
bhp organizacja powinna
ustanowić i utrzymywać procedury
dotyczące:
wewnętrznego komunikowania się różnych szczebli i
komórek organizacji oraz pracowników i ich
przedstawicieli;
otrzymywania i przekazywania informacji dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy, ich dokumentowania i
reagowania w procesie komunikowania się z
zainteresowanymi zewnętrznymi stronami;
przekazywania odpowiednich informacji o zagrożeniach
związanych z działaniami organizacji oraz wynikających z
nich wymaganiach bhp i sposobach postępowania
wszystkim podwykonawcom, klientom i innym osobom,
które mogą być na nie narażone;
przyjmowania i analizowania uwag, pomysłów i informacji
związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy
pochodzących od pracowników i ich przedstawicieli oraz
udzielania im stosownych odpowiedzi.
6. Sterowanie operacyjne pracami i działaniami
Należy zidentyfikować te prace i obszary
działań związane ze znaczącymi
zagrożeniami. Należy opracować procedury
sposobów pracy i postępowania
zapewniających z wymogami bhp.
7. Gotowość i reagowanie na wypadek awarii.
Organizacja powinna ustanowić i utrzymywać
procedury gotowości i reagowania na wypadek
awarii.
Etap wdrażania i
funkcjonowania obejmuje
c.d.:
Sterowanie operacyjne
Wszelkie działania organizacji
powinny być w pierwszej kolejności
ukierunkowane na te prace i obszary
działań, które są związane ze
znaczącymi zagrożeniami. Prace i
działania związane ze znaczącymi
zagrożeniami powinny zostać
zaplanowane. Narzędziem
wykorzystywanym do planowania są:
udokumentowane procedury i instrukcje;
określone w tych procedurach lub
instrukcjach sposoby pracy, postępowania
i nadzorowania zapewniające zgodność z
wymaganiami bezpieczeństwa i higieny
pracy.
Etap sprawdzanie oraz
działania korygujące i
zapobiegawcze
1. Monitorowanie.
monitorowanie stanu bezpieczeństwa pracy oraz
podejmowanych działań. Zidentyfikowane niezgodności
powinny inicjować wykonanie odpowiednich działań
korygujących lub zapobiegawczych.
2. Auditowanie.
Organizacja powinna zaplanować i prowadzić okresowe
audity systemu zarządzania bhp mające na celu:
określenie czy system jest zgodny z zaplanowanymi
działaniami i właściwie wdrożony i utrzymany. Celem
auditów jest dostarczenie kierownictwu informacji
dotyczących funkcjonowania systemu.
3. Zapisy.
Zapisy wynikające z przepisów prawnych, z
monitorowania, z auditów, przeglądów powinny być
czytelne, zrozumiałe, możliwe do zidentyfikowania,
dostępne, przechowywane.
Monitorowanie bezpieczeństwa i
higieny pracy powinno:
być wykorzystywane do oceny stopnia
wdrożenia polityki i realizacji celów w
zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy;
obejmować monitorowanie aktywne, jak i
reaktywne, nie opierając się wyłącznie
na statystykach dotyczących wypadków
przy pracy, chorób zawodowych i zdarzeń
potencjalnie wypadkowych;
być udokumentowane poprzez
odpowiednie zapisy.
Wyniki audytu powinny określić, czy
poszczególne elementy wdrożonego
systemu zarządzania bhp:
zapewniają skuteczną realizację polityki i celów
organizacji w zakresie bezpieczeństwa i higieny
pracy;
gwarantują pełny współudział pracowników;
uwzględniają wyniki monitorowania
bezpieczeństwa i higieny pracy i poprzednich
audytów;
stwarzają możliwość przestrzeganie krajowych
przepisów prawnych;
uwzględniają zasadę ciągłego doskonalenia i
stosowania najlepszych praktyk w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Etap Przegląd wykonywany
przez kierownictwo
Najwyższe kierownictwo powinno w określonych
odstępach czasowych przeprowadzać przegląd
systemu w celu oceny i zapewnienia jego stałej
przydatności i skuteczności w zakresie spełniania
wymagań normy PN-N-18001. Przegląd
wykonywany przez kierownictwo powinien
uwzględniać: wyniki auditów wewnętrznych, wyniki
działań korygujących i zapobiegawczych, ocenę
realizacji celów bhp, zmieniające się
uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne.
Przegląd powinien być udokumentowany
Perspektywy dalszego rozwoju
systemów zarządzania
Integracja systemu PN 18001 z
systemami zarządzania jakości ISO
9001 oraz zarządzania
środowiskowego ISO 14001.