Nadwrażliwość na 

aspirynę –

diagnostyka i 

postępowanie

Ola Szczepaniak, rok V, gr. 

5

Patomechanizm

Objawy nadwrażliwości na NLPZ są pochodną 

mechanizmu działania tej grupy leków, który 

opiera się na hamowaniu niektórych szlaków 

metabolizmu kwasu arachidonowego.
Powstająca na końcu ścieżki cyklooksygenaz 

PGE

2

 hamuje zwrotnie aktywność 

lipooksygenazy, co w dalszej kolejności 

powoduje zmniejszenie liczby wytwarzanych 

leukotrienów.
Leki z grupy NLPZ hamują czynność COX-1, w 

związku z czym stężenie PGE

2

 maleje, a co za 

tym idzie działanie hamujące na 

lipooksygenazę zanika i wtórnie rośnie liczba 

produkowanych leukotrienów

Fosfolipidy błonowe

Kwas 

arachidonowy

Tromboksan A

2

Prostaglandyn
y      PGE

2

Prostacyklin
a 

Leukotrieny 

GKS

PGE

2

NLPZ

Taki mechanizm nadwrażliwości – 

nieimmunologiczny  - nazywany jest 

idiosynkrazją

idiosynkrazją

 i obejmuje wszystkie leki z 

grupy NLPZ. 

Rzadziej spotyka się nadwrażliwość na tle 

wytwarzania przeciwciał klasy IgE – 

wówczas nadwrażliwość dotyczy tylko 

jednego, konkretnego leku z tej grupy, nie 

występuje reaktywność krzyżowa z innymi 

jej przedstawicielami. 

Objawy, charakterystyka, 

epidemiologia

Wyróżnia się 3 podstawowe typy odczynów 

nadwrażliwości na aspirynę:

1.

Choroba dróg oddechowych nasilająca się pod 

wpływem przyjęcia aspiryny (aspirin-exacerbated 

respiratory diesease, AERD), inaczej astma aspirynowa

2.

Pokrzywka/obrzęk naczynioruchowy indukowany 

aspiryną 

3.

Anafilaksja 

Częstość występowania nadwrażliwości: 

• w polskiej populacji ogólnej osób dorosłych: 0,2-0,6%

• u chorych na astmę: 21%

• u chorych z przewlekłą pokrzywką idiopatyczną: 40%

AERD/Astma aspirynowa

Triada objawów:

Charakterystyczną cechą jest kolejność pojawiania się 

poszczególnych składowych zespołu:

1.

Zapalenie błony śluzowej nosa i zatok/polipy nosa 

(zwykle ok. 30 rż., dolegliwości trudno poddają się 

leczeniu)

2.

Astma (w 50% przypadków ciężka, zazwyczaj z 

przewagą eozynofilów we krwi obwodowej i w 

jamie nosowej)

3.

Nadwrażliwość na NLPZ ( w większości 

przypadków utrzymuje się przez całe życie 

chorego)

Rodzaje nadwrażliwości na leki z grupy NLPZ

Typ reakcji

AERD

Pokrzywka/obrzęk 

naczynioruchowy

anafilaksja

Czas 

wystąpienia 

objawów od 

chwili 

spożycia leku

30-120 min

15min – 24h 

(zazwyczaj 1-4h)

 reakcja typu 

natychmiast

owego

Spektrum 

objawów:

•Obfita wodnista 

wydzielina z nosa

•Przekrwienie błony 

śluzowej jamy nosowej

•Przekrwienie śluzówek

•Obrzęk powiek

•Skurcz krtani, oskrzeli

•Świszczący oddech

•Duszność

•Uczucie ściskania w kl. 

piersiowej

•Bąble pokrzywkowe

•Obrzęk twarzy, 

powiek, języka, warg

•Obrzęk krtani z 

towarzyszącą 

dusznością

•Czasami skurcz 

oskrzeli

Objawy 

ogólnoustroj

owej reakcji 

anafilaktycz

nej ze 

spadkiem RR 

i utratą 

przytomnośc

i włącznie

Reakcje 

krzyżowe

Tak

Tak

Nie

Diagnostyka

Warunkiem niezbędnym do rozpoznania 

nadwrażliwości na NLPZ jest 

wykonanie u chorego prowokacji 

aspirynowej: 

doustnej, wziewnej lub 

doustnej, wziewnej lub 

donosowej 

donosowej 

Prowokacja doustna jest 

złotym 

standardem

 w diagnostyce 

nadwrażliwości na aspirynę

Postępowanie

• Unikanie czynnika uczulającego 

(nieprzyjmowanie aspiryny i innych leków z 

grupy NLPZ hamujących COX-1; możliwe są 

reakcje krzyżowe, ale za stosunkowo 

bezpieczny lek przeciwbólowy uważa się 

paracetamol w dawce do 1000mg/dobę lub leki 

przeciwleukotrienowe)

• Leczenie choroby podstawowej/prewencja

• Odczulanie

• Unikanie podawania półbursztynianu 

hydrokortyzonu (w przypadku konieczności 

zastosowania steroidu systemowego w formie 

dożylnej lekiem z wyboru jest prednizolon)