SOCJOLOGIA

Struktura społeczna. 
Społeczeństwa klasy średniej.
Klasa średnia

Struktura społeczna



Struktura społeczna to system międzyludzkich 

zależności, dystansów i hierarchii. (St.Ossowski)

NIERÓWNOŚCI SPOŁECZNE – aspekty

:                              



zróżnicowanie: 



uniwersalne



partykularne



uporządkowanie



rangowanie czyli ocena 

Struktura społeczna

 TRZY MODELOWE UJĘCIA STRUKTURY KLASOWEJ

1. dychotomiczna wizja

2. schemat gradacji: 



gradacja prosta (jedno kryterium, najczęściej ekonomiczne) 



gradacja syntetyczna (kryteria ekonomiczne i społeczne -  

styl życia)
W.L.Warner, P.Lunt zawód, źródła dochodu, typ domu i 

dzielnica, w której się mieszka 
G.Lenski dochód i wykształcenie, zawód i pochodzenie 

etniczne
G.Reissman zawód, dochód, wykształcenie

3. koncepcja funkcjonalna   (K.Davies, W.Moore)



Pozycje społeczne:
przypisane

osiągane

Stara klasa średnia  (XVI – XIX w)

1) Rozwój kapitalistycznych stosunków rynkowych XVI w: 



niezależność zamiast feudalnego przypisania;



swoboda decyzji zamiast ograniczeń tradycyjnego prawa; 



poczucie autonomii i przedsiębiorczość



zmiana funkcji dochodów: z zasobów na kapitał



kultura kontraktu, racjonalna kalkulacja w życiu 

zawodowym i domowym

2) Zmiany w tradycyjnej mentalności: 



M.Weber: Etyka protestancka i duch kapitalizmu

Etos mieszczański 

(M.Ossowska)

Sfera prywatna:
Hierarchiczna i patriarchalna rodzina
Własność jako wyznacznik statusu
Talent i praca jako warunki osobistego sukcesu
Solidność w interesach, komfort w życiu codziennym

Sfera publiczna:
Konstytucyjny porządek polityczny, wolność, równość wobec 

prawa, 

znaczenie hierarchii społecznych

Pogląd na świat:
wiara w naukę jako klucz do postępu, szacunek dla sztuki

Nowa klasa średnia XIX w



Wzrost liczebności kategorii zaliczanych do kl. 

średniej 



Stabilizacja ekonomiczna



Społeczna akceptacja moralności mieszczańskiej



Rozwarstwienie:



wielcy przedsiębiorcy i „wolne zawody”



najemni „professions” i kadry menedżerskie



drobni właściciele



„białe kołnierzyki

”

Nowa klasa średnia

ASPEKTY POŁOŻENIA SPOŁECZNEGO KLAS ŚREDNICH (D.Lockwood

):

1)

pozycja rynkowa jednostek (własność, wykształcenie)

2)

sytuacja pracy

3)

status społeczny (styl życia, normy i orientacje życiowe)

FUNKCJE KLASY ŚREDNIEJ:

1. Utrzymywanie ekonomicznego dobrobytu 

(dawniej przedsiębiorczość i inwestycje, obecnie kreowanie 

popytu i konsumpcja) 

2. Utrzymywanie równowagi politycznej

(bufor pomiędzy radykalizmem dołów społecznych a 

konserwatyzmem i reakcyjnością klas wyższych)

Społeczeństwa ponowoczesne jako 

społeczeństwa klasy średniej

:



Dominacja 

liczebna 

pozycji 

społecznych 

umiejscowionych  w  środkowych  partiach  układu 

nierówności (50 – 70%).

Wzrost  klasy  średniej  skorelowany    ze  zamożnością 

społeczeństwa.



Dominacja    w  kulturze  tych  społeczeństw  wartości, 

orientacji 

i 

stylu 

życia 

właściwych 

ludziom 

usytuowanym w środku drabiny społecznej 

Struktura społeczna społeczeństw 

ponowoczesnych



KLASA  WYŻSZA  –  właściciele  wielkich  firm,  kadra 

zarządzająca najwyższego szczebla

 

(ok.2%)



KLASA WYŻSZA-ŚREDNIA – specjaliści, prawnicy, pozostali 

menedżerowie  dużych  i  średnich  firm,  inżynierowie 

najwyższego  szczebla,  profesorowie  wyższych  uczelni 

(ok.10%)



KLASA  NIŻSZA-ŚREDNIA  –  “białe  kołnierzyki”,  kierownicy 

średniego szczebla, przedsiębiorcy 

(30-40%)  



KLASA PRACUJĄCA – pracownicy fizyczni 

(ok.40%)



KLASA NIŻSZA/PODKLASA – trwale zdeprecjonowani przez 

bezrobocie, bankructwo,  poważną chorobę 

(ok.10%)



Davies N, Europa…, Modernizacja s.813-
832



Mieszczaństwo, s.233-237