ZMYSŁ WZROKU

CZŁOWIEKA

opracowała: Magdalena

Osiadło

NARZĄD WZROKU

gałka oczna

brwi

powieka górna

powieka
dolna

rzęsy

BUDOWA OKA

twardówka

naczyniówka

siatkówka

tęczówk
a

rogówk
a

soczewk
a

nerw
wzrokowy

plamka
żółta

plamka
ślepa

komora p
rzednia

komora tylna

WRÓĆ

i wybierz łącze lub

zakończenie

prezentacji!

TWARDÓWKA

• Zewnętrzna warstwa gałki

ocznej

• Gruba i twarda
• Zwykle o białej matowej barwie
• Osłania wewnętrzne struktury

w oku i nadaje gałce sztywność

• W przedniej części przechodzi

w przeźroczystą rogówkę

ROGÓWKA

• Przednia część twardówki
• Przezroczysta
• Przepuszcza światło w głąb oka
• Powierzchnię pokrywa

spojówka przemywana płynem
produkowanym w gruczołach
łzowych

ASTYGMATYZM

• Wada polegająca na

zniekształceniu widzenia na

skutek niesymetryczności

rogówki oka.

• Promienie świetlne

padające na różne części

rogówki załamywane są w

różnym stopniu.

• Niezborność rogówkowa

powoduje, że obraz

widziany przez pacjenta jest

nieostry.

• Wadę koryguje się stosując

okulary z soczewkami

cylindrycznymi.

nierówna

rogówka

Cylindryczna

soczewka

korygująca

KOMORY OKA

• Komora tylna wypełniona jest

galaretowatym ciałem szklistym

• Komora przednia wypełniona jest

wodnistą cieczą

• Obie ciecze wywierają ciśnienie

utrzymując kulisty kształt gałki

ocznej

• Wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego

(śródocznego) spowodowanego

przeważnie utrudnieniami odpływu

cieczy wodnej wywołuje chorobę

zwaną jaskrą

SOCZEWKA

• Miękka i przezroczysta elipsoidalna

struktura

• Jest ruchoma i może zmieniać kształt

dzięki mięśniom soczewkowym

• Odpowiedzialna za akomodację oka czyli

przystosowania oka do widzenia

przedmiotów odległych i bliskich

• Załamuje promienie świetlne i skupia

wiązkę światła na siatkówce

• Ostre widzenie uzyskiwane jest wtedy, gdy

ognisko obrazowe pokrywa się z siatkówką

• Najlepiej rozróżniamy szczegóły

przedmiotów leżących około 25 cm od oka

OBRAZY POWSTAJĄCE W

SOCZEWKACH

Powstający na siatkówce obraz jest:

rzeczywisty, pomniejszony i odwrócony!

główna oś

optyczna

soczewka

skupiając

a

F

2F

F’

przedmio

t

obraz

O

AKOMODACJA

PRZEDMIOT ODLEGŁY

• Rozluźnienie okrężnego

mięśnia rzęskowego i

naciągnięcie więzadełka

soczewkowego

• Zmniejszenie wypukłości

soczewki

PRZEDMIOT BLISKI

• Skurcz okrężnego mięśnia

rzęskowego i uwolnienie

więzadełka soczewkowego

• Zaokrąglenie wypukłości

soczewki

• W miarę starzenia się

soczewka traci sprężystość

i pogarsza się zdolność

akomodacji

WADY WZROKU

KRÓTKOWZROCZNOŚĆ

• Mięsień nie może się rozluźnić i

soczewka jest zbyt wypukła lub

oś oka jest za długa

• Promienie skupiane są przed

siatkówką

• Krótkowidz nie widzi z daleka

DALEKOWZROCZNOŚĆ

• Mięśnie oka są zbyt słabe i

soczewka jest zbyt płaska lub

oś oka jest za krótka

• Promienie skupiane są za

siatkówką

• Dalekowidz źle widzi

przedmioty z bliska

KOREKCJA WAD WZROKU

DLA KRÓTKOWIDZA
SOCZEWKA WKLĘSŁA
• powoduje rozbieżny bieg

promieni i skupienie ich na

siatkówce

DLA DALEKOWIDZA
SOCZEWKA WYPUKŁA
• promienie stają się

bardziej zbieżne i skupiają

się na siatkówce

ZAĆMA CZYLI KATARAKTA

• Chorobę wywołuje

zmętnienie soczewki

• Pojawiające się

zmętnienia stanowią
przeszkodę dla
prawidłowego
widzenia.

• Stosuje się leczenie

operacyjne

prawidłowe
pole
widzenia

początek

zaćmy

rozwijając

a się

zaćma

TĘCZÓWKA

• Fragment naczyniówki w postaci

krążka

• Zawiera włókna mięśniowe okrężne i

promieniste

• Kurczące się mięśnie zmniejszają lub

zwiększają źrenicę (otwór w

tęczówce) i regulują w ten sposób

ilość światła wpadającego do wnętrza

oka

• Tęczówka ma zdolność do zmiany

apertury wejściowej oka w zakresie

od 8 mm w ciemności do 2 mm przy

intensywnym oświetleniu.

• Tęczówka zawiera pigment, który

nadaje jej charakterystyczną barwę

włókna mięśniowe

okrężne

włókna mięśniowe

promieniste

źrenica

WIELKOŚĆ ŹRENICY

SŁABE OŚWIETLENIE

• Skurcz mięśni promienistych

• Rozkurcz mięśni okrężnych

• Powiększenie źrenicy

• Większa ilość światła wpada

do oka

SILNE OŚWIETLENIE

• rozkurcz mięśni

promienistych

• skurcz mięśni okrężnych

• Pomniejszenie źrenicy

• mniejsza ilość światła wpada

do oka

• Reakcja obronna

skurcz

rozkurcz

rozkurcz

skurcz

NACZYNIÓWKA

• Zawiera dużą ilość naczyń

krwionośnych, które zaopatrują
siatkówkę w tlen i substancje
odżywcze

• Znajduje się w niej czarny

pigment zapobiegający
odbijaniu światła wewnątrz
gałki ocznej

SIATKÓWKA

• Zawiera miliony komórek receptorowych:

czopki (ok. 7 mln.) i pręciki (ok. 130 mln.)

• Pobudzone promieniami świetlnymi komórki

przesyłają impulsy włóknami nerwowymi

przez tzw. nerw wzrokowy do mózgu

• Plamka ślepa to miejsce połączenia nerwu

wzrokowego z gałką oczną, które nie zawiera

komórek receptorowych

• Aby szczegóły przedmiotu były rozróżnialne,

obraz przedmiotu na siatkówce musi

pokrywać obszar, na którym leży wiele

zakończeń nerwowych

PRĘCIKI

• Aktywne w przyćmionym świetle
• Umożliwiają postrzeganie kształtu i

ruchu

• Nie są wrażliwe na barwy
• Usytuowane na obrzeżach siatkówki
• W półmroku kształty przedmiotów

są lepiej widoczne, gdy ogląda się
je z ukosa

REAKCJA PRĘCIKÓW NA ŚWIATŁO

RODOPSYNA

OPSYNA

TRANS-RETINAL

METARODOPSYNA II

11CIS-RETINAL

WIT A

REAKCJA

PRĘCIKÓW

CZOPKI

• Odpowiedzialne za widzenie w

jasnym świetle

• Umożliwiają rozróżnianie

szczegółów i widzenie barw

• Mechanizm pobudzenia

analogiczny do pręcików

• Plamka żółta to skupisko czopków

w centralnej części siatkówki –
strefa najostrzejszego widzenia

DLACZEGO LIŚCIE DRZEW SĄ

ZIELONE ?

widmo

światła

białego

światło białe

pada na

obiekt

część

promieni

obiekt

pochłania

część promieni

obiekt odbija

wśród różnych długości fal

docierających od liści do

naszego oka dominują fale

o barwie zielonej

UKŁAD

R

G

B

W OKU

U ludzi występują czopki trzech

rodzajów (zawierające różne

barwniki).

Każdy z nich reaguje wprawdzie na

promieniowanie z całego zakresu

widzialnego, ale jest najbardziej

wrażliwy na określoną długość fal,

odpowiadającą w przybliżeniu jednej

z trzech barw:

• Red/czerwony

LWS – fale najdłuższe

• Green/zielony

MWS – fale średnie

• Blue/niebieski

SWS – fale krótkie

Układ tych trzech typów fotoreceptorów

umożliwia widzenie całej palety

kolorów!

R

ed

G

ree

n

B

lue

JEDNOCZESNE PEŁNE POBUDZENIE RÓŻNYCH CZOPKÓW DAJE

NASTĘPUJĄCE WRAŻENIA BARWNE:

GDYBY ZABRAKŁO PEWNYCH

DŁUGOŚCI FAL ŚWIETLNYCH…

R

G

B

R

G

B

R

G

B

R

G

B

ZABURZENIA WIDZENIA

BARWNEGO:

• PROTANOPIA – nierozpoznawanie

barwy czerwonej

• DEUTERANOPIA- nierozpoznawanie

barwy zielonej

• DALTONIZM – jednoczesna ślepota

na barwę czerwoną i zieloną

• CAŁKOWITA ŚLEPOTA NA BARWY –

występuje rzadko

DALTONIZM

• W 1794 r John Dalton (ang. fizyk)

rozpoznał to schorzenie u siebie i po
raz pierwszy je opisał.

• Dla Daltona kolor czerwony wyglądał

jak szary i niewiele się różnił od
zielonego.

• Daltonizm wrodzony jest wadą

dziedziczną, na którą cierpi w różnym
stopniu 8% mężczyzn i 0,5% kobiet.

DZIEDZICZENIE DALTONIZMU

Geny MWS (czopki zielone) i LWS (czopki czerwone) leżą na
chromosomie X.

Jest to więc cecha sprzężona z płcią i determinowana przez mutację
recesywną (d).

Wystarczy jeden dominujący gen (D) aby odróżniać barwy prawidłowo.

Ponieważ mężczyźni mają tylko jeden chromosom X, dlatego pojawienie
się u nich mutacji zawsze wywołuje chorobę. To tłumaczy dlaczego
mężczyźni chorują na nią częściej niż kobiety.

KOBIETY

X

D

X

D - zdrowa

X

D

X

d – nosicielka (zdrowa)

X

d

X

d – chora (częstość 0,5%)

MĘŻCZYŹNI

X

D

Y -

zdrowy

X

d

Y –

chory (częstość

8%)

POŁĄCZENIE OKA Z MÓZGIEM

•

Nerwy wzrokowe obu oczu łączą się

tworząc tak zwane skrzyżowanie

wzrokowe, które jest miejscem, gdzie

nerw wzrokowy z każdego oka

rozdziela się na dwie drogi wzrokowe

w taki sposób, że każda z nich zawiera

włókna wzrokowe pochodzące z obu

oczu.

•

Lewa połowa kory wzrokowej

przetwarza informacje wizualne

pochodzące z lewej strony siatkówki

obu oczu (prawa strona pola widzenia)

•

Prawa połowa kory wzrokowej zajmuje

się prawą stroną każdej z siatkówek

(lewa strona pola widzenia).

•

Każde włókno nerwowe tworzy

połączenia pomiędzy jego końcem na

siatkówce i szczegółowo

zdefiniowanym miejscem w płatach

potylicznych kory mózgowej. Z tego

powodu możliwe jest

przyporządkowanie określonej

powierzchni siatkówki do punktów

kory wzrokowej.

WIDZENIE

OBUOCZNE

Kiedy przedmiot jest stosunkowo

blisko osie widzenia przecinają

się.

Im bliżej oczu znajduje się

przedmiot, tym osie patrzenia

przecinają się pod większym

kątem.

Analizując ten kąt, mózg

człowieka wnioskuje o odległości

obserwowanego przedmiotu od

oczu.

BIBLIOGRAFIA

• W.Gumułka, W. Rewerski; Encyklopedia zdrowia; WN PWN; W-wa 1996
• J. Duszyński, A. Kozłowska-Rajewicz, G. Wojciechowska; Biologia - szkoły
ponadgimnazjalne – zakres podstawowy; WSz PWN; W-wa 2002

• J.Blinowski, J.Trylski; Fizyka dla kandydatów na wyższe uczelnie; PWN; W-wa 1980
• M. Kent; Advanced Biology; Oxford; Oxford 2002
• Solomon, Berg, Martin, Villee; Biologia; Multico Oficyna Wydawnicza; W-wa 1996
• A. Lorenc; Trzy barwy tęczy; Wiedza i Życie (luty 2003); Agora; W-wa 2003
• A. Stevens; J. Lowe; Histologia człowieka; PZWL i Słotwiński Verlag; 2000
• A. Kozłowska-Rajewicz, G. Wojciechowska; Biologia, Testy dla Ciebie, Zeszyt 2;
WSz PWN, W-wa 2003

• R. Carter; Tajemniczy świat umysłu; Atena Oficyna Wydawnicza; Poznań 1999
•

http://www.wszpwn.com.pl/i10/index.htm

; Klub IKS; str. I10; grafika bitmapowa

•

http://www.oko.info.pl

•

http://www.phys.uni.torun.pl/~scspie/PL/Wyklady/Malpka/oko.html

•

http://www.daktik.rubikon.pl/Slowniczek/optyka_barwy.htm