• Renesans lub odrodzenie –

okres w historii kultury

europejskiej, obejmujący

przede wszystkim XV i XVI

wiek, określany często jako

"odrodzenie sztuk i nauk"

oraz koncepcja

historiozoficzna odnosząca

się do historii kultury

włoskiej od Dantego do roku

1520

• Termin ten nie jest

jednoznaczny. Jako epoka w

historii kultury renesans

obejmuje wiek XV i XVI, ale

jego granice czasowe nie są

jasno ustalone.

• W Polsce rozkwit odrodzenia

przypada na XVI w. Tzw.

okres prerenesansowy (XV

w.) współtworzyli dyplomaci

dworu Jagiellonów i magnaci

podróżujący na Zachód oraz

przybysze stamtąd.

• Coraz większe znaczenie

miał w piśmiennictwie język

polski.

• W okresie odrodzenia

literatura polska uczyniła

ogromny postęp, stając się

twórczością nowoczesną i w

najlepszych swoich

przejawach w pełni

europejską.

• Literatura polska

okresu renesansu –

epoka w dziejach

literatury polskiej

przypadająca na

okres od 1500 do

1620 roku.

• Najwybitniejszym

reprezentantem epoki

renesansu był

Kochanowski, znakomity

liryk (Fraszki 1584,

Pieśni 1586), który

wyniósł poezję polską na

szczyty artyzmu, łącząc

ideały sztuki antycznej z

problematyką

filozoficzno-moralną

(Treny 1580),

patriotyzmem i

poczuciem obywatelskim

(Odprawa posłów

greckich, wystawiona

1578; zarazem pierwsza i

jedyna w Polsce tragedia

renesansowa w duchu

antycznym).

• W architekturze polskiej renesans dzieli się

na trzy okresy:

• okres I - 1500 - 1550, nazywany także

włoskim; powstające obiekty są zazwyczaj
dziełem włoskich artystów pochodzących
przede wszystkim z Florencji

• okres II - 1550 - 1600, czas upowszechnienia

stylu, początki manieryzmu i uleganie
wpływom niderlandzkim

• okres III - 1600 - 1650, manieryzm,

pojawienie się elementów baroku

Kaplica Zygmuntowska

na Wawelu

Sukiennice w Krakowie

Ratusz w Poznaniu

• Głównym ośrodkiem artystycznym

polskiej sztuki renesansowej był

Kraków, gdzie Zygmunt Stary

założył pierwszy w Polsce

renesansowy warsztat

architektoniczno - rzeźbiarski.

Dzięki temu, już na początku XV

wieku zaczęły powstawać tu dzieła

charakterystyczne dla epoki

odrodzenia.

• Podstawowym surowcem z jakiego

tworzono renesansowe rzeźby był

kamień, a uściślając, bardzo często

marmur, choć używano również

wapieni i piaskowców (głównie do

ozdobnych wykończeń). W epoce

tej obserwujemy w rzeźbie dążenie

do oderwania postaci od tła i

stworzenia tym samym wolno

stojącego obiektu, a głównymi

tematami ówczesnych rzeźb były

przede wszystkim popiersia

portretowe, posągi konne, akty i

nagrobki przyścienne.

• Polskie malarstwo, choć rozwijało

się wolniej niż rzeźba, było bardziej

niezależne od włoskiego malarstwa

epoki renesansu, a zewnętrzne

wpływy na nie wywierali przede

wszystkim niemieccy artyści

malarze przybyli do naszego kraju.

Tak więc, malarstwo tamtego

okresu skupiało się głównie na

problematyce konstrukcji

przestrzeni i bryły przedstawianych

przedmiotów korzystając z badań

nad perspektywami linearną i

barwną. Charakteryzowało się ono

zwrotem ku naturze i próbami

wiernego jej naśladowania na

drodze rzetelnej obserwacji, a

tworzenie pejzaży dawało artystom

możliwość rozwoju na drodze

eksperymentowania z barwą i

światłem.

Portret biskupa

Piotra Tomickiego

Stanisława

Samostrzelnika

Wybitnym twórcą w Krakowskich
warsztatach miniatorskich był
Stanisław Samostrzelnik. Ozdobił
on iluminacjami liczne dokumenty
(np. Przywilej opatowski), księgi
liturgiczne (np. modlitewniki
Zygmunta Starego), oraz inne
księgi (np. Żywoty arcybiskupów
gnieźnieńskich). Samostrzelnik był
twórca nowego gatunku malarstwa:
samodzielnego wizerunku
człowieka, wolnego od powiązań ze
sceną religijną. W tym gatunku
namalował portret biskupa
Tomickiego. Portret ten zaliczany
jest do serii współczesnych
portretów z klasztoru Dominikanów
w Krakowie. Nieznany malarz
zainicjował w Polsce nową
tematykę historyczną malując
około 1515 roku obraz pt. Bitwa
pod Orszą.

Bitwa pod Orszą

Stanisława Samostrzelnika

• Do rozwoju kultury w okresie Renesansu przyczyniło się przede

wszystkim przenikanie wartości intelektualnych i artystycznych z

Włoch. Istotne znaczenie dla poznania idei renesansowych miały

podróże i studia Polaków na uniwersytetach włoskich m.in. w

Padwie, czy Bolonii. Dzięki instytucji mecenatu renesans w Polsce

mógł szybko się rozprzestrzeniać. Największą rolę odegrała

opieka artystyczna Zygmunta I Starego i królowej Bony oraz

Zygmunta Augusta. W ich ślady poszli magnaci: Krzysztof

Szydłowiecki, Piotr Kmita, biskup Piotr Tomicki oraz mieszczanie.

• Humanizm sprzyjał rozwijaniu się oświaty. Ponad 90 % parafii

posiadało szkoły kształcące chłopców w stopniu elementarnym.

Pojawiły się też szkoły typu gimnazjalnego.

• Średniowieczne tradycje piśmiennictwa historycznego rozwinął w

2. połowie XV w. Jan Długosz, a w zakresie piśmiennictwa społ.-

polit. w połowie XVI w. — A. Frycz Modrzewski; od połowy XV w.

przenikały do Polski idee wł. humanizmu; w XVI w. reformacja

wpłynęła na rozwój piśmiennictwa i czytelnictwo, pojawił się i

rozkrzewił pol. język lit. (M. Rej, J. Kochanowski); okres rozkwitu

przeżywała nauka (M. Kopernik, Maciej z Miechowa, J. Struś, B.

Wapowski); dwór król. na Wawelu, a z czasem również dwory

magnatów świeckich i duchownych, stały się ośrodkami

literatury, sztuki i nauki renesansowej.