Kalkulacja kosztów
Kalkulacja kosztów
Rachunkowość Zarządcza a
Rachunkowość Finansowa
• Rachunkowość jest jedna
• System wartościowego pomiaru,
opisu, prezentacji oraz interpretacji
działalności gospodarczej
• System informacyjny do
podejmowania racjonalnych decyzji i
rozliczania kierownictwa
• Podkreślenie aspektu informacyjnego
i rozliczeniowego
Rachunkowość
finansowa zarządcza
• Użytkownik głównie
zewnętrzny
• Regulowana prawnie
• Jednolite zasady
nadrzędne
• Zachowuje wymagane
cechy dokładności i
prawidłowości
• Odwzorowuje
zdarzenia przeszłe
• Użytkownik głównie
wewnętrzny
• Nie jest regulowana
• Może stosować każdą
użyteczną zasadę
• Zorientowana jest na
istotność i szybkość
• Koncentruje się na
informacjach
przyszłych oraz
przeszłych
Rachunkowość
finansowa zarządcza
• Obowiązuje ścisła
periodyzacja
• Dotyczy firmy oraz
całości grupy
• Pomiar
wartościowy
• Badana przez
biegłego rewidenta
• Brak periodyzacji
raporty według
potrzeb
• Sprawozdania dla
produktów, działów,
linii itp..
• Pomiar również
niefinansowy
• Kontrola
efektywności
Elementy wspólne
rachunkowości finansowej i
zarządczej
•Plan kont
•Polityka
rachunkowości
Wzrost zapotrzebowania na
informacje
• Globalizacja rynków
• Rozwój zarządzania strategicznego
• Rozwój technologii
• Nowe struktury organizacyjne
Cel rachunkowości
zarządczej
• Dostarczanie informacji odpowiadających
specjalnym potrzebom formułowanym
przez menadżerów wszystkich poziomów
zarządzania, wyróżnionych w podmiocie
gospodarczym i pracowników, którzy
decydują o jego przyszłości oraz pomiar
dokonań wykorzystywany do
oszacowania i oceny realizacji celu
podmiotu a także motywowania
pracowników.
Obiekty rachunkowości
zarządczej
Typowe problemy decyzyjne
Dobór metod kalkulacji do
specyfiki firmy
• Celem kalkulacji jest tworzenie informacji o
kosztach jednostkowych produktów i
usług, czyli o kosztach wytworzenia i
kosztach własnych sprzedaży
• Koszt wytworzenia obejmuje wszystkie
rodzaje kosztów poniesione w fazie
produkcji i zaopatrzenia
• Koszt własny sprzedaży składa się z kosztu
wytworzenia i kosztów poniesionych w
fazie sprzedaży
Koszt jednostkowy
• Jest istotny w procesie planowania i
kontroli (decyzje)
• Sporządzania sprawozdawczości
rocznej
Dokładność kalkulacji
• Jakość i szczegółowość rachunku
kosztów
• Wybór Właściwej metody kalkulacji
• Jakości ewidencji
• Wyselekcjonowanie kosztów
bezpośrednich:
– Nieopłacalność, gdy zbyt duży nakład pracy
– Obiektywna trudność ustalenia kosztów
bezpośrednich
Dobór metody kalkulacji
• Kalkulacja wstępna sporządzana jest przed
rozpoczęciem procesu wytwarzania dóbr
• Koszt jednostkowy to kosz planowany
• Wykorzystywana w decyzjach cenowych
• Oceny rentowności
• Tworzenia optymalnych planów produkcji
• Prowadzenia polityki zaopatrzenia
• Tworzenia strategii kosztowej
• Dobór kalkulacji do planowanego okresu
• Moment przeprowadzenia kalkulacji zgodny z
momentem podejmowania decyzji
Dobór metody kalkulacji
• Kalkulacja wynikowa jest sporządzana:
• Po zakończeniu wytwarzania
• W czasie realizacji produkcji
• Po zakończeniu określonego etapu
realizacji
• Ukierunkowane przez specyfikę firmy
• W każdym okresie do wyceny zapasów i
ustalenia kosztów uzyskania przychodów
Podział tradycyjnych metod
kalkulacji
Kalkulacja podziałowa
prosta
• Obliczanie kosztu poniesionego
odbywa się przez podział kosztów
poniesionych w okresie przez podział
kosztów pośrednich przez liczbę
wytworzonych produktów
• Stosowana przy produkcji masowej
jednego produktu
Kalkulacja prosta
Jednostkowy
całkowite koszty
okresu
koszt produktu
liczba jednostek
kalkulacyjnych
Przykład 1
• Jednostka w danym okresie
sprawozdawczym wytworzyła 1.000
szt. Produktów na które poniosła
następujące koszty:
– Materiały bezpośrednie 2.300
– Płace bezpośrednie 4.700
– Koszty wydziałowe 2.500
– Koszty ogólnoadministracyjne 12.500
Przykład
• Ustal wartość kosztu wytworzenia
• Jaka powinna być minimalna cena
produktu ????
Rozwiązanie
• Ustalenie kosztu wytworzenia:
• Suma kosztów wytworzenia:
– Materiały bezpośrednie
2.300
– Płace bezpośrednie 4.700
– Koszty wydziałowe 2.500
– Suma
9.500
Jednostkowy = 9.500/ 1.000 = 9,50zł
koszt produktu
Kalkulacja dla potrzeb
ustalenia ceny
• Suma kosztów okresu / liczba
wytworzonych sztuk:
– Materiały bezpośrednie
2.300
– Płace bezpośrednie 4.700
– Koszty wydziałowe 2.500
– Koszty ogólnoadministracyjne 12.500
• Suma kosztów 22.000
• Koszt cenowy 22.000/ 1.000= 22
• Koszt wytworzenia (tylko koszty
wytworzenia)
9.50zł/szt
.
• Koszty dla potrzeb kalkulacji cenowej
• Suma wszystkich kosztów:
22zł/szt
.
Przykład 2
W spółce SABAT wytwarza się jednorodny produkt A. W ciągu
okresu na wytworzenie 4.000 szt. produktu A poniesiono
następujące koszty w układzie pozycji kalkulacyjnych:
materiały bezpośrednie
18.000
płace bezpośrednie 14.820
koszty wydziałowe
23.920
koszt wytworzenia
56.740
Ponadto na koniec okresu w toku produkcji znajduje się 2.000
sztuk produktów A, których stopień przetworzenia dla
materiałów bezpośrednich wynosi 100%, dla kosztów
przerobu (płace bezpośrednie +koszty wydziałowe) - 60%.
Polecenie
Dokonaj kalkulacji jednostkowego kosztu wytworzenia produktu
A
Ponadto na koniec okresu w toku produkcji
znajduje się 2.000 sztuk produktów A,
których stopień przetworzenia dla
materiałów bezpośrednich wynosi 100%,
dla kosztów przerobu (płace bezpośrednie
+koszty wydziałowe) - 60%.
Ilość produktów A po przeliczeniu produkcji
w toku (ilość jednostek kalkulacyjnych):
• Dla kosztów materiałów bezpośrednich:
4.000 szt. + 100%*2.000 szt. = 6.000 szt.
• Dla kosztów przerobu :
4.000 szt.+60%*2.000 szt. = 5.200 szt.
Pozycja
kalkulacyjna
Koszty
razem
Ilość
jednostek
kalkulacyjnych
Koszt
jednostki
kalkulacyjnej
Materiały
bezpośredni
e
18.000
6.000
3,00
Płace
bezpośredni
e
14.820
5.200
2,85
Koszty
wydziałowe
23.920
5.200
4,60
Koszt
wytworzenia
56.740
10,45
Kalkulacja prosta ze
współczynnikami
• Produkcja masowa, lecz kilka
rodzajów produktów
• Dobór odpowiedniego współczynnika
(relacja produkt – poniesione koszty
na jego wytworzenie)
• Ceramika budowlana, wyroby szklane
• Współczynnik powinien określać
technologię produkcji
• Ciężar, pojemność, grubość
Etapy postępowania w
kalkulacji prostej ze
współczynnikami
• Etap 1
– Ustalenie produkcji niezakończonej na koniec
okresu w przeliczeniu na produkty gotowe na
podstawie stopnia ich przetworzenia
Etap 2
- określenie ilości wytworzonej produkcji w
przeliczeniu na umowne jednostki kalkulacyjne
przez pomnożenie rzeczywistej wielkości
produkcji przez współczynniki przeliczeniowe
dla poszczególnych asortymentów
Etapy postępowania w
kalkulacji prostej ze
współczynnikami
• Etap 3
– Obliczenie kosztu umownej jednostki
kalkulacyjnej poprzez podzielenie całkowitych
kosztów wytworzenia produktów w danym
okresie przez liczbę umownych jednostek
kalkulacyjnych
Etap 4
obliczenie kosztu jednostkowego danego
asortymentu poprzez pomnożenie kosztu
jednostki kalkulacyjnej przez współczynnik
przeliczeniowy dla danego asortymentu
Etapy postępowania w
kalkulacji prostej ze
współczynnikami
• Etap 5
– Obliczenie kosztów produktów gotowych
ogółem przez pomnożenie kosztu
jednostkowego przez liczbę wytworzonych
produktów gotowych
Etap 6
- obliczenie kosztów produkcji niezakończonej
przez pomnożenie kosztu jednostkowego
danego asortymentu i przeliczeniowej ilości
produkcji niezakończonej
Etapy postępowania w
kalkulacji prostej ze
współczynnikami
• Etap 7
– Jeżeli etapy 1-6 przebiegają oddzielnie w
ramach poszczególnych pozycji
kalkulacyjnych kosztów, to aby otrzymać
jednostkowy koszt produktu należy
zsumować jednostkowe koszty ustalone
w kalkulacji osobno dla każdej pozycji
kalkulacyjnej (jednostkowe materiały
bezpośrednie+ jednostkowe koszty
przerobu)
Przykład 3
• Przedsiębiorstwo GLOBI wytwarza z tych samych
surowców i przy zastosowaniu tej samej technologii
dwa rodzaje produktów A i B. Różnią się one
powierzchnią. Stosunek powierzchni produktu A do
powierzchni produktu B wynosi 3:2. Nakład pracy
na l sztukę produktu A wynosi l roboczogodzinę a
na jedną sztukę produktu B 0,5 roboczogodziny. W
ciągu okresu na wytworzenie produktów poniesiono
łącznie następujące koszty:
• materiały bezpośrednie
46.200,
• płace bezpośrednie 5.330,
• koszty wydziałowe
8.440.
• W okresie tym wytworzono i przyjęto do magazynu
500 szt. produktów A i 1000 szt. produktów B.
Na koniec okresu w toku produkcji pozostało:
• 100 szt. produktów A , których stopień
przetworzenia dla materiałów bezpośrednich
wynosi 50%, dla kosztów przerobu 60%.
• 100 szt. produktów B, których stopień
przetworzenia dla materiałów bezpośrednich
wynosi 100%, dla kosztów przerobu 40%
Polecenie:
• Dokonaj kalkulacji kosztów jednostkowych A i B
oraz produkcji w toku, wiedząc że
koszty
materiałów
bezpośrednich rozlicza się
proporcjonalnie do
powierzchni produktów
, zaś
koszty przerobu
w stosunku do
pracochłonności
.
• Etap 1
– Ustalenie produkcji niezakończonej na
koniec okresu w przeliczeniu na
produkty gotowe na podstawie stopnia
ich przetworzenia
Etap 1
Produkty A:
• Dla materiałów 100 szt. * 50%= 50 szt.
• Dla kosztów przerobu 100 szt. * 60%= 60 szt.
Produkty B:
• Dla materiałów 100 szt. * 100%= 100 szt.
• Dla kosztów przerobu 100 szt. * 40%= 40 szt.
Etap 2
określenie ilości wytworzonej produkcji w
przeliczeniu na umowne jednostki
kalkulacyjne przez pomnożenie
rzeczywistej wielkości produkcji przez
współczynniki przeliczeniowe dla
poszczególnych asortymentów
Etap 2
• Różnią się one powierzchnią.
Stosunek powierzchni produktu A do
powierzchni produktu B wynosi 3:2.
• Nakład pracy na 1 sztukę produktu A
wynosi 1 roboczogodzinę, a na jedną
sztukę produktu B 0,5
roboczogodziny.
Pozycja
Kalkulacyjn
a
Prod
ukty
Ilość
sztuk
produkt
ów
Ilość
przeliczo
nej
produkcji
w toku
Raze
m
Współ
-
czynni
k
Ilość
umownych
jednostek
kalkulacyjny
ch
1
2
3
4
5=3+
4
6
7=5*6
Materiały
Bezpośre
dnie
A
B
500
1000
50
100
550
1100
3
2
1650
2200
Razem
3850
Koszty
przerobu
A
B
500
1000
60
40
560
1040
1
0,5
560
520
Razem
1080
Etap 3
– Obliczenie kosztu umownej jednostki
kalkulacyjnej poprzez podzielenie
całkowitych kosztów wytworzenia
produktów w danym okresie przez liczbę
umownych jednostek kalkulacyjnych:
Pozycja
Kalkulac
yjna
Prod
ukty
Ilość
sztuk
produk
tów
Ilość
przelicz
onej
produk
cji w
toku
Raze
m
Ws
pół
-
cz
yn
nik
Ilość
umownyc
h
jednostek
kalkulacyj
nych
Koszt
umownej
jednostki
kalkulacyjnej
1
2
3
4
5=3+
4
6
7=5*6
8
Materiał
y
Bezpośr
ednie
A
B
500
1000
50
100
550
1100
3
2
1650
2200
46200 / 3850
= 12
12
Razem
3850
Koszty
przerob
u
A
B
500
1000
60
40
560
1040
1
0,5
560
520
13770/1080=1
2,75
12,75
Razem
1080
Etap 4
obliczenie kosztu jednostkowego danego
asortymentu poprzez pomnożenie
kosztu jednostki kalkulacyjnej przez
współczynnik przeliczeniowy dla danego
asortymentu
Współ-
czynnik
Ilość
umownych
jednostek
kalkulacyjny
ch
Koszt umownej
jednostki
kalkulacyjnej
Koszt
jednostk
i
produkt
u
6
7=5*6
8
9=6*8
3
2
1650
2200
46200 / 3850 =
12
12
3*12=3
6
2*12=2
4
3850
1
0,5
560
520
13770/1080=12
,75
12,75
12,75
6,375
1080
Etap 5
Obliczenie kosztów produktów gotowych
ogółem przez pomnożenie kosztu
jednostkowego przez liczbę
wytworzonych produktów gotowych
Pozycja
Kalkulacyj
na
Prod
ukty
Ilość
sztuk
produ
któw
Koszt umownej
jednostki
kalkulacyjnej
Koszt
jednost
ki
produk
tu
Koszt
wytworze
nia
produktó
w
gotowych
1
2
3
8
9=6*8
10=3*9
Materiały
Bezpośred
nie
A
B
500
1000
46200 / 3850 =
12
12
3*12=3
6
2*12=2
4
18000
24000
Razem
42000
Koszty
przerobu
A
B
500
1000
13770/1080=1
2,75
12,75
12,75
6,375
6375
6375
Razem
12750
Etap 6
obliczenie kosztów produkcji
niezakończonej przez pomnożenie
kosztu jednostkowego danego
asortymentu i przeliczeniowej ilości
produkcji niezakończonej
Pozycja
Kalkulacyjn
a
Produk
ty
Ilość
przeliczo
nej
produkcji
w toku
Koszt
jednost
ki
produkt
u
Koszt
wytworzen
ia
produktó
w
gotowych
Koszt
wytworzen
ia
produkcji
w toku
1
2
4
9=6*8
10=3*9
11=4*9
Materiały
Bezpośredn
ie
A
B
50
100
3*12=3
6
2*12=2
4
18000
24000
1800
2400
Razem
42000
4200
Koszty
przerobu
A
B
60
40
12,75
6,375
6375
6375
765
255
Razem
12750
1020
Etap 7
– Jeżeli etapy 1-6 przebiegają oddzielnie w
ramach poszczególnych pozycji
kalkulacyjnych kosztów, to aby otrzymać
jednostkowy koszt produktu należy
zsumować jednostkowe koszty ustalone
w kalkulacji osobno dla każdej pozycji
kalkulacyjnej (jednostkowe materiały
bezpośrednie+ jednostkowe koszty
przerobu)
Pozycja
Kalkulacyj
na
Produk
ty
Koszt
wytworzen
ia
produktów
gotowych
Koszt
wytworzen
ia
produkcji
w toku
Razem
1
2
10=3*9
11=4*9
12=10+11
Materiały
Bezpośred
nie
A
B
18000
24000
1800
2400
19800
26400
Razem
42000
4200
46200
Koszty
przerobu
A
B
6375
6375
765
255
7140
6630
Razem
12750
1020
13770
Ustalenie kosztów
wytworzenia
• Jednostkowy koszt wytworzenia produktu
A
= 36+12,75 = 48,75 zł/szt
.
• Jednostkowy koszt wytworzenia produktu
B
= 24+ 6,38 = 30,38 zł/szt.
• Koszt wytworzenia produkcji w toku
produktów
A 1.800 zł + 765 zł = 2.565 zł
• Koszt wytworzenia produkcji w toku
produktów
B 2.400 zł + 255 zł = 2.655 zł
Pozycja
Kalkulac
yjna
Prod
ukty
Ilość
sztuk
produ
któw
Ilość
przelic
zonej
produk
cji w
toku
Raze
m
Współ-
czynni
k
Ilość
umownyc
h
jednostek
kalkulacyj
nych
Koszt umownej
jednostki
kalkulacyjnej
Koszt
jednost
ki
produk
tu
Koszt
wytworze
nia
produktó
w
gotowych
Koszt
wytworze
nia
produkcji
w toku
Razem
1
2
3
4
5=3+
4
6
7=5*6
8
9=6*8
10=3*9
11=4*9
12=10+1
1
Materiał
y
Bezpośre
dnie
A
B
500
1000
50
100
550
1100
3
2
1650
2200
46200 / 3850 =
12
12
3*12=
36
2*12=
24
18000
24000
1800
2400
19800
26400
Razem
3850
42000
4200
46200
Koszty
przerobu
A
B
500
1000
60
40
560
1040
1
0,5
560
520
13770/1080=12
,75
12,75
12,75
6,375
6375
6375
765
255
7140
6630
Razem
1080
12750
1020
13770
Kalkulacja prosta ze
współczynnikami
• Jeśli na początek występował zapas
początkowy to:
– Zapas produkcji podstawowej wyceniany
jest według z góry ustalonego kosztu
jednostkowego
– Produkcję przelicza się na umowne
jednostki przeliczeniowe
– Otrzymamy inne wyniki w zależności od
wybranej metody
Kalkulacja prosta ze
współczynnikami
• Należy również określić, kiedy
rozliczane są inne koszty, czy z
chwilą jej rozpoczęcia
• Co z produkcją pozostałą
• Wycena na koniec okresu po koszcie
przeciętnym lub koszcie bieżącego
okresu