Paweł Piesiak - 

ppiesiak@tlen.pl

 

przewlekła obturacyjna choroba 

płuc 

POChP

 morbus obturativus chronicus 

pulmonum

 

Paweł Piesiak - 

ppiesiak@tlen.pl

 

przewlekła obturacyjna choroba 

płuc 

POChP

 morbus obturativus chronicus 

pulmonum

Definicja  -  POChP  jest  przewlekłą 

chorobą, 

charakteryzującą 

się 

trwałym  upośledzeniem  drożności 
oskrzeli  (obniżenie  FEV1).  Jest  ono 
postępujące, raczej nieodwracalne i 
występuje  u  osób  mających  objawy 
przewlekłego  zapalenia  oskrzeli 
i/lub rozedmy płuc

Definicja  -  POChP  jest  przewlekłą 

chorobą, 

charakteryzującą 

się 

trwałym  upośledzeniem  drożności 
oskrzeli  (obniżenie  FEV1).  Jest  ono 
postępujące, raczej nieodwracalne i 
występuje  u  osób  mających  objawy 
przewlekłego  zapalenia  oskrzeli 
i/lub rozedmy płuc

 

 

PZO

PZO

Definicja:  kaszel  ze  skąpym  odkrztuszaniem 

śluzowej  wydzieliny  oskrzelowej,  trwający  co 

najmniej 3 miesiące w roku przez kolejne 2 lata

Definicja:  kaszel  ze  skąpym  odkrztuszaniem 

śluzowej  wydzieliny  oskrzelowej,  trwający  co 

najmniej 3 miesiące w roku przez kolejne 2 lata

Definicja: zmiany w budowie płuc, polegające na 
powiększeniu przestrzeni powietrznych 
położonych obwodowo od oskrzelika 
końcowego, przebiegające ze zniszczeniem 
ścian pęcherzyków płucnych bez cech 
włóknienia

Następstwa: 
utrata sprężystości płuc 
rozdęcie płuc
zniszczenie przyczepów włókien elastynowych 
do ścian drobnych oskrzeli 

Rozedma

Rozedma

 

 

POChP

POChP

PZO

PZO

rozedma

rozedma

FEV1

FEV1

 

 

IV

III

II

I

 

 

Epidemiologia

  Około 2 milionów chorych

  Druga, po nadciśnieniu tętniczym 

choroba przewlekła

  Czwarta przyczyna zgonu

  14 000 zgonów rocznie

 

 

palenie tytoniu (także bierne)

Ok. 20%palaczy ma POChP
>90% chorych z POChP to palacze

zanieczyszczenia powietrza w miejscu 

pracy i zamieszkania (dym z pieców 
kuchennych i grzewczych)

infekcje układu oddechowego we 

wczesnym dzieciństwie (do 3 r.ż.)

uwarunkowania genetyczne (niedobór 

1-ATP)

płeć (?), utajona infekcja adenowirusem 

(?)



palenie tytoniu (także bierne)



Ok. 20%palaczy ma POChP



>90% chorych z POChP to palacze



zanieczyszczenia powietrza w miejscu 
pracy i zamieszkania (dym z pieców 
kuchennych i grzewczych)



infekcje układu oddechowego we 
wczesnym dzieciństwie (do 3 r.ż.)



uwarunkowania genetyczne (niedobór 
1-ATP)



płeć (?), utajona infekcja adenowirusem 
(?)

Czynniki ryzyka POChP

Czynniki ryzyka POChP

 

 

dym tytoniowy  zaburzenie równowagi

proteazy  antyproteazy

(elastaza  alfa-1-AT)

utleniacze  antyutleniacze

Patogeneza

 

 

Mechanizmy zwężenia 

oskrzeli w POChP

Mechanizmy zwężenia 

oskrzeli w POChP

PZO  -  zwężenie  oskrzeli  przez 

nacieki komórkowe w ich ścianie, 
przerost gruczołów  śluzowych

Rozedma  -  utrata  sprężystości  płuc 

(upo-śledzony 

wydech), 

zniszczenie włókien elastynowych 
utrzymujących  światło  małych 
oskrzeli

PZO  -  zwężenie  oskrzeli  przez 

nacieki komórkowe w ich ścianie, 
przerost gruczołów  śluzowych

Rozedma  -  utrata  sprężystości  płuc 

(upo-śledzony 

wydech), 

zniszczenie włókien elastynowych 
utrzymujących  światło  małych 
oskrzeli

 

 

Rozpoznawanie 

(wywiad)

Rozpoznawanie 

(wywiad)

kaszel  -  głównie  rano,  skąpe 

odkrztuszanie, wydzielina śluzowa, 
przeźroczysta lub biaława

duszność 

- 

wysiłkowa, 

nie 

występuje 

w 

spoczynku 

poza 

krańcowym 

zaawansowa-niem 

choroby lub zaostrzeniem



kaszel  -  głównie  rano,  skąpe 

odkrztuszanie, wydzielina śluzowa, 
przeźroczysta lub biaława



duszność 

- 

wysiłkowa, 

nie 

występuje 

w 

spoczynku 

poza 

krańcowym 

zaawansowa-niem 

choroby lub zaostrzeniem

 

 

Praca 
dodatkowych 
mięśni 
oddechowych
Kl. Piersiowa 
beczkowata

Ściszenie 
tonów serca

Wydłużony 
wydech, 
świsty, 
furczenia

Nie ma objawów
przedmiotowych

Sinica 
języka

Zapadanie się 
dolnych 
przestrzeni 
międzyżebrowyc
h w czasie 
wdechu

Powiększeni
e wątroby

obrzęki

Skurczowy szmer 
niedomykalności 
zastawki trójdzielnej

Rozpoznanie 

(badanie 

przedmiotowe)

Rozpoznanie 

(badanie 

przedmiotowe)

 

 

 Typ A
 pink puffer

 Typ B
 blue bloater

Dwa typy kliniczne

 

 

Powikłania POChP

Powikłania POChP

Zaostrzenia bakteryjne
Niewydolność oddechowa
Serce płucne
Odma opłucnowa



Zaostrzenia bakteryjne



Niewydolność oddechowa



Serce płucne



Odma opłucnowa

 

 

Badania dodatkowe

Badania dodatkowe

 spirometria
 rtg klatki piersiowej
 Ekg
 morfologia, hematokryt
 pulsoksymetria
 gazy krwi tętniczej



 spirometria



 rtg klatki piersiowej



 Ekg



 morfologia, hematokryt



 pulsoksymetria



 gazy krwi tętniczej

 

 

Spirometria

Spirometria

pomiar pojemności życiowej (VC, FVC)
pomiar  natężonej  objętości  wydechowej 

pierwszo-sekundowej (FEV1)

obliczenie 

wskaźnika 

FEV1/VC 

lub 

FEV1/FVC    



pomiar pojemności życiowej 

(VC, FVC)



pomiar  natężonej  objętości  wydechowej 
pierwszo-sekundowej 

(FEV1)



obliczenie 

wskaźnika 

FEV1/VC 

lub 

FEV1/FVC

    

ocena zaburzeń wentylacji płuc

 

 

Typ zaburzeń wentylacji

Typ zaburzeń wentylacji

obturacyjny

obturacyjny

restrykcyjny

restrykcyjny

 

 

Spirometria 2

Spirometria 2

 Obturacja - główną cechą obturacji oskrzeli 

jest obniżenie wskaźnika FEV1/VC poniżej 

70%. 

 Na podstawie badania spirometrycznego 

rozpoznaje się stopień obturacji oskrzeli i 

jednocześnie stopień zaawansowania POChP. 

 Jeśli FEV1/VC > 70% nie ma nie można 

rozpoznać obturacji oskrzeli i POChP

 Stopień zaawansowania POChP:
  I - łagodny: FEV1/VC<70% i FEV180% należnej 
  II - średni:   50%  FEV1 < 80% należnej
  III - ciężki: 30%  FEV1 < 50% należnej 
  IV- bardzo ciężki    FEV1< 30% należnej



Obturacja

 - główną cechą obturacji oskrzeli 

jest obniżenie wskaźnika FEV1/VC poniżej 

70%. 



Na podstawie badania spirometrycznego 

rozpoznaje się stopień 

obturacji

 oskrzeli i 

jednocześnie stopień zaawansowania POChP. 



Jeśli FEV1/VC > 70% nie ma nie można 

rozpoznać obturacji oskrzeli i POChP



Stopień zaawansowania POChP:

 

I - łagodny: FEV1/VC<70% i FEV180% należnej 

  II - średni:   50%  FEV1 < 80% należnej
  III - ciężki: 30%  FEV1 < 50% należnej 
  IV- bardzo ciężki    FEV1< 30% należnej

 

 

FEV1

A - zdrowy

B – POChP   

łagodne

C – POChP   

umiarkow
ane

D – POChP   

zaawansow
ane

1

4
3

5

2

9
8
7
6

10

1

2

3

5

4

6

p

rz

e

p

ły

w

 l

/s

objętość l

A

C

B

D

PEF

MEF 50

FVC

 

 

Zaburzenia obturacyjne

Zaburzenia obturacyjne

Próba 

rozkurczowa

Próba 

rozkurczowa

Odstawienie 

bronchodilatatorów

Odstawienie 

bronchodilatatorów

Inhalacja z krótkodziałającego 



2

-mimetyku (4x100ug 

salbutamolu)

Po 20 min. ponowna spirometria 

Inhalacja z krótkodziałającego 



2

-mimetyku (4x100ug 

salbutamolu)

Po 20 min. ponowna spirometria 

 

 

FEV1 po inhalacji-FEV1 przed 

inhalacją

FEV1 po inhalacji-FEV1 przed 

inhalacją

FEV1 przed 

inhalacją

FEV1 przed 

inhalacją

x 100 %

x 100 %

Próba 

rozkurczowa

Próba 

rozkurczowa

Obturacja 

odwracalna czy 

utrwalona?

Obturacja 

odwracalna czy 

utrwalona?

Zmiana FEV1 ( 

FEV1)

Zmiana FEV1 ( 

FEV1)

    FEV1 po inhalacji-FEV1 przed inhalacją 

[ml]

    

FEV1 po inhalacji-FEV1 przed inhalacją 

[ml]

 

 

Próba rozkurczowa

Próba rozkurczowa

post

post

Dodatnia

 FEV1 

[%]

≥15%

 FEV1 

[ml]

≥200ml

pre

p

rz

e

p

ły

w

 [

l/

s

]

1

2

3

4

6

5

2

4

6

8

10

objętość [l]

i

i

 

 

Zaburzenia wentylacji 

typu obturacyjnego - 

przyczyny

Zaburzenia wentylacji 

typu obturacyjnego - 

przyczyny

• Przewlekła Obturacyjna Choroba Płuc (POChP)
• Astma oskrzelowa
• Inne:

–

Zwężenia tchawicy lub oskrzeli spowodowane guzami, pointubacyjne, pogruźlicze itp.

–

Choroby krtani – obrzęk, porażenie strun głosowych

–

Mukowiscydoza

• Przewlekła Obturacyjna Choroba Płuc (POChP)
• Astma oskrzelowa
• Inne:

–

Zwężenia tchawicy lub oskrzeli spowodowane guzami, pointubacyjne, pogruźlicze itp.

–

Choroby krtani – obrzęk, porażenie strun głosowych

–

Mukowiscydoza

 

 

Spirometria (3)

Spirometria (3)

Restrykcyjny typ upośledzenia 

rezerw wentylacyjnych: 

VC lub FVC < 80% wartości należnej, 
FEV1/FVC > 70% 

Np. choroby śródmiąższowe płuc, 

nacieki zapalne i nowotworowe w 
płucach, otyłość



Restrykcyjny typ

 upośledzenia 

rezerw wentylacyjnych: 



VC lub FVC < 80% wartości należnej, 



FEV1/FVC > 70% 

Np. choroby śródmiąższowe płuc, 

nacieki zapalne i nowotworowe w 
płucach, otyłość

 

 

Zapisy graficzne, restrykcji

 

 

FEV

1

/FVC ?

Obturacja oskrzeli

Wynik
prawidłowy

Restrykcja

<80%N

>80%N

FVC ?

Interpretacja wyniku

Rozpoznaj nasilenie 

FEV

1

%N

>80% - łagodna

80-50% - umiarkowana

50-30% - ciężka

<30% bardzo ciężka

> 0,7

< 0,7

 

 

RTG płuc – cechy rozedmy

 

 

Ekg - cechy przerostu prawej 

komory

Ekg - cechy przerostu prawej 

komory

  Dodatnie 

cechy 

prze-rostu 

prawej 

komory 

w 

EKG 

oznaczają 

obecność 

trwałego  nadciśnienia 
płucnego  czyli  serca 
płuc-nego.  Rozwija  się 
ono 

u 

chorych 

z 

zaawansowaną  POChP 
przebiegającą 

z 

wczesnym pojawieniem 
się hipoksemii

  Dodatnie 

cechy 

prze-rostu 

prawej 

komory 

w 

EKG 

oznaczają 

obecność 

trwałego  nadciśnienia 
płucnego  czyli  serca 
płuc-nego.  Rozwija  się 
ono 

u 

chorych 

z 

zaawansowaną  POChP 
przebiegającą 

z 

wczesnym pojawieniem 
się hipoksemii

Cechy Ekg 

przerostu prawej 

komory

Cechy Ekg 

przerostu prawej 

komory

I

aVR

V1

V5

AQRS+70

o

+95

o

Norma

PPK

 

 

Pulsoksymetria

Pulsoksymetria

prawidłowe wysycenie krwi tętniczej tlenem 

wynosi powyżej 95%, w czasie hipoksemii SaO2 < 

91%

prawidłowe wysycenie krwi tętniczej tlenem 

wynosi powyżej 95%, w czasie hipoksemii SaO2 < 

91%

SaO

2

 (%)

PaO

2

 

(mmHg)

96

80

94

70

93

65

91

60

89

55

85

50

75

40

 

 

Niewydolność 

oddychania

Niewydolność 

oddychania

Stan w którym wymiana gazowa w płucach jest 

niedostateczna dla utrzymania prawidłowych 

ciśnień parcjalnych tlenu i dwutlenku węgla 

we krwi:

  - częściowa, hipoksemiczna PaO

2

 < 60 mmHg

  - całkowita, wentylacyjna PaO

2 

< 60 mmHg 

oraz PaCO

2

 > 45 mmHg

 

kwasica oddechowa:

  -wyrównana PaCO

2 

> 45 mmHg, Ph = 7,35-

7,45

  -niewyrównana PaCO

2

 >45 mmHg, Ph <7,35

Stan w którym wymiana gazowa w płucach jest 

niedostateczna dla utrzymania prawidłowych 

ciśnień parcjalnych tlenu i dwutlenku węgla 

we krwi:

  - częściowa, hipoksemiczna PaO

2

 < 60 mmHg

  - całkowita, wentylacyjna PaO

2 

< 60 mmHg 

oraz PaCO

2

 > 45 mmHg

 

kwasica oddechowa:

  -wyrównana PaCO

2 

> 45 mmHg, Ph = 7,35-

7,45

  -niewyrównana PaCO

2

 >45 mmHg, Ph <7,35

 

 

Postępowanie lecznicze

Postępowanie lecznicze

 Zaprzestanie palenia jest jedynym znanym 

sposobem zahamowania postępu choroby

 Szczepienia przeciwko grypie
 Leki rozszerzające oskrzela

- 

antycholinergiki

- sympatykomimetyki
- teofilina

  wybór pomiędzy lekami lub ich kombinacjami 

zależy od indywidualnej odpowiedzi tj. 

ustępowania objawów i ewentualnych 

skutków ubocznych



Zaprzestanie palenia jest jedynym znanym 

sposobem zahamowania postępu choroby



Szczepienia przeciwko grypie



Leki rozszerzające oskrzela

-

 

antycholinergiki

- sympatykomimetyki
- teofilina

  wybór pomiędzy lekami lub ich kombinacjami 

zależy od indywidualnej odpowiedzi tj. 

ustępowania objawów i ewentualnych 

skutków ubocznych

 

 

Antycholinergiki

Antycholinergiki

Zapobiegają lub znoszą odruchowy 

skurcz oskrzeli wywołany 
podrażnieniem śluzówki oskrzeli

Atrovent – 2 wdechy (40ug) co 6 godzin. 

Lek działa powoli szczyt działania po 60 
min. Działanie trwa 6-8 godzin.

Lek nie powoduje objawów ubocznych i 

może być stosowany w dawkach 
znacznie większych niż przeciętne 



Zapobiegają lub znoszą odruchowy 
skurcz oskrzeli wywołany 
podrażnieniem śluzówki oskrzeli



Atrovent

 – 2 wdechy (40ug) co 6 godzin. 

Lek działa powoli szczyt działania po 60 
min. Działanie trwa 6-8 godzin.



Lek nie powoduje objawów ubocznych i 
może być stosowany w dawkach 
znacznie większych niż przeciętne 

 

 

Sympatykomimetyki

(

2

 – mimetyki)

Sympatykomimetyki

(

2

 – mimetyki)



Preferowana jest postać inhalacyjna



Długo działające – formoterol, salmeterol 

działanie trwa 12 godzin, do stosowania 

regularnego, zwykle 2 x dziennie 



Krótko działające – fenoterol (Berotec), 

salbutamol służą do doraźnego 

opanowania duszności



Objawy niepożądane – zaburzenia rytmu 

serca, drżenie rąk, spadek PaO

2

 u 

chorych z zaawansowaną POChP 



Preferowana jest postać inhalacyjna



Długo działające – 

formoterol, salmeterol

 

działanie trwa 12 godzin, do stosowania 

regularnego, zwykle 2 x dziennie 



Krótko działające – 

fenoterol (Berotec),

 

salbutamol

 służą do doraźnego 

opanowania duszności



Objawy niepożądane – zaburzenia rytmu 

serca, drżenie rąk, spadek PaO

2

 u 

chorych z zaawansowaną POChP 

 

 

Teofilina

Teofilina

Rozkurcza mięśnie gładkie 

oskrzeli i naczyń

Poprawia oczyszczanie rzęskowe
Wzmacnia mięśnie oddechowe
Pobudza ośrodek oddechowy
Dawkowanie: 2 x 0,2-0,35 p.o. 

preparatu o działaniu 
przedłużonym wchłanianiu



Rozkurcza mięśnie gładkie 
oskrzeli i naczyń



Poprawia oczyszczanie rzęskowe



Wzmacnia mięśnie oddechowe



Pobudza ośrodek oddechowy



Dawkowanie: 2 x 0,2-0,35 p.o. 
preparatu o działaniu 
przedłużonym wchłanianiu

 

 

Kortykosteroidy

Kortykosteroidy

Kortykosteroidy nie hamują postępu 

POChP

KS w postaciach do stosowania 

systemowego (tabletki, iniekcje) nie 

powinny być stosowane 

Wskazania do stosowania



Leczenie zaostrzeń infekcyjnych w ciężkiej 

postaci POChP -  antybiotyki w połączeniu z 2 

tygodniowym kursem leczenia KS doustnie lub 

dożylnie, w dawce równoważnej z 30-40 mg 

Encortonu. Potem lek należy szybko odstawić



Przewlekłe stosowanie KS w postaci wziewnej 

u osób z ciężką postacią choroby i częstymi 

zaostrzenia



Kortykosteroidy nie hamują postępu 

POChP



KS w postaciach do stosowania 

systemowego (tabletki, iniekcje) nie 

powinny być stosowane 



Wskazania do stosowania



Leczenie zaostrzeń infekcyjnych w ciężkiej 

postaci POChP -  antybiotyki w połączeniu z 2 

tygodniowym kursem leczenia KS doustnie lub 

dożylnie, w dawce równoważnej z 30-40 mg 

Encortonu. Potem lek należy szybko odstawić



Przewlekłe stosowanie KS w postaci wziewnej 

u osób z ciężką postacią choroby i częstymi 

zaostrzenia

 

 

Leczenie – pozostałe 

metody

• Antybiotykoterapia zaostrzeń 

bakteryjnych

• Rehabilitacja 
• Tlenoterapia krótkotrwała (oddział) i 

długotrwała (domowe leczenie tlenem 
przy pomocy koncentratora tlenu)

• Nieinwazyjne wspomaganie wentylacji
• Operacja (np. bullektomia, przeszczep 

płuc) 

 

 

Wczesne rozpoznawanie 

choroby

Wczesne rozpoznawanie 

choroby

 POChP rozpoznaje się późno, 

zwykle kiedy ponad połowa rezerw 

wentylacyjnych płuc (FEV1) zostaje 

utracona.

 Chorobę należy rozpoznawać 

wcześnie, kiedy jedynym objawem 

jest poranny kaszel palacza

 Grupą wysokiego są osoby, które 

ukończyły 40 rok życia i palą lub 

paliły papierosy przez przynajmniej 

10 lat.

 Ta grupa powinna mieć wykonaną 

prostą spirometrię z oznaczeniem 

FVC i FEV1 dla wykrycia wczesnego 

okresu choroby



POChP rozpoznaje się późno, 

zwykle kiedy ponad połowa rezerw 

wentylacyjnych płuc (FEV1) zostaje 

utracona.



Chorobę należy rozpoznawać 

wcześnie, kiedy jedynym objawem 

jest poranny kaszel palacza



Grupą wysokiego są osoby, które 

ukończyły 40 rok życia i palą lub 

paliły papierosy przez przynajmniej 

10 lat.



Ta grupa powinna mieć wykonaną 

prostą spirometrię z oznaczeniem 

FVC i FEV1 dla wykrycia wczesnego 

okresu choroby