W.9 ANALIZA
KOSZTÓW
PRODUKCJI
W.9 ANALIZA
KOSZTÓW
PRODUKCJI
Koszty księgowe i koszty
ekonomiczne
Koszty księgowe obejmują wyłącznie faktycznie
udokumentowane wydatki pieniężne związane z
prowadzeniem działalności gospodarczej; Koszty
te określa się mianem kosztów explicite;
Koszty ekonomiczne utożsamiane są z pojęciem
kosztów alternatywnych; Jest to równowartość
dochodów, które dany czynnik produkcji mógłby
przynieść gdyby wykorzystano go w innym,
możliwie najlepszym zastosowaniu. Oprócz
kosztów explicite uwzględnia się także koszty
implicite, inaczej koszty domniemane, a więc
koszty, których przedsiębiorstwo faktycznie nie
ponosi, ale które teoretycznie mogłoby ponosić.
Koszty w krótkim okresie
Koszty stałe i koszty zmienne
Koszty stałe (K
s
) – koszty których wielkość
w zasadzie nie zmienia się wraz ze zmiana
rozmiarów produkcji (np.. Koszty
administracji, amortyzacja);
Koszty zmienne (K
z
) – koszty które
zmieniają się wraz ze zmiana rozmiarów
produkcji (płace pracowników
produkcyjnych, koszty zużytych surowców i
materiałów).
Koszty całkowite, przeciętne i
krańcowe
Koszty całkowite (K
c
) to suma kosztów
stałych (K
s
) i kosztów zmiennych (K
z
)
K
c
= K
s
+ K
z
Koszt przeciętny, jednostkowy (K
p
) to
koszt przypadający na jednostkę
wyrobu
K
p
= K
c
/Q
Q – wielkość produkcji
Koszty całkowite, przeciętne i
krańcowe c.d.
Koszty krańcowe (K
k
) – przyrost
kosztów całkowitych związanych
ze wzrostem produkcji o
jednostkę
K
k
= ΔK
c
/ΔQ
Zależność pomiędzy rozmiarami
produkcji a kosztami
Wielkoś
ć
produk
cji Q
Koszt
y
stałe
K
s
Koszty
zmien
ne K
z
Koszt
całkowit
y K
c
Koszt
krańco
wy K
k
Koszty przeciętne
jednostkowe
K
s
/Q
K
z
/Q
K
c
/Q
0
1
2
3
4
5
6
10
10
10
10
10
10
10
0
8,0
9,4
11,4
15,2
21,5
38,0
10,0
18,0
19,4
21,4
25,2
31,5
48,0
-
8,0
1,4
2,0
3,8
6,3
16,5
-
10,0
5,0
3,3
2,5
2,0
1,7
-
8,0
4,7
3,8
3,8
4,3
6,3
0
18,0
9,7
7,1
6,3
6,3
8,0
Krzywe kosztów całkowitych,
stałych i zmiennych
K
s
K
z
K
c
Produkcja
K
o
sz
ty
Krzywe przeciętnych kosztów
całkowitych, stałych, zmiennych i
krańcowych
K
o
sz
ty
Produkcja
K
s
/Q
K
z
/Q
K
c
/
Q
Δ
K
s
/
Δ
Q
Geometryczna interpretacja
kosztów stałych
C
a
łk
o
w
it
y
k
o
sz
t
st
a
ły
Produkcja
A
B
C
K
s
K
s
/Q
Produkcja
A’
B’ C’
P
rz
e
c
ię
tn
y
k
o
sz
t
st
a
ły
Krzywa kosztów całkowitych jest
podstawa wyznaczania kosztów
przeciętnych i kosztów
krańcowych.
Przeciętny koszt całkowity w
sensie geometrycznym
Koszty w długim okresie
Wszystkie czynniki prodikcji sa
zmienne;
Nie występują koszty stałe,
ponieważ wszystkie koszty są
zmienne;
Nie działa prawo malejących
przychodów;
Korzyści i niekorzyści skali.
Korzyści i niekorzyści skali
Jeżeli koszty całkowite rosną wolniej
niż rozmiary produkcji, krzywa
długookresowego kosztu przeciętnego
opada (DK
p
), koszty przeciętne maleją.
Oznacza to, że przedsiębiorstwo
osiąga korzyści skali;
W sytuacji odwrotnej występują
niekorzyści skali.
Uzyskiwanie korzyści skali jest jednym z
głównych argumentów wyjaśniającym
dominacje dużych przedsiębiorstwa w
gospodarce światowej;
Korzyści skali mogą wynikać z
uwarunkowań technologicznych,
marketingowych i finansowych
zapewniających obniżanie się
przeciętnych kosztów wraz ze
zwiększaniem produkcji.
Technologiczne źródła
korzyści skali:
Możliwość korzystania z efektów
specjalizacji;
Możliwość wykorzystywania
niepodzielnych czynników produkcji
(np. dźwigi budowlane);
Istnieje możliwość wprowadzenia
produkcji wielofazowej,
Bardziej racjonalne wykorzystywanie
odpadów.
Marketingowe źródła korzyści
skali
Możliwość negocjacji niższych
cen przy zakupach hurtowych;
Koszty pakowania i transportu nie
wzrastają proporcjonalnie do
ilości zamawianych i
sprzedawanych towarów;
Niższe koszty marketingowe.
Finansowe źródła korzyści
skali
Łatwiejszy i na korzystniejszych
warunkach dostęp do kredytów
bankowych;
Możliwość korzystania z wielu
źródeł finansowania działalności;
Korzyści skali a niekorzyści
skali
Ciągłe zwiększanie rozmiarów
firmy i skali produkcji prowadzi
do narastania trudności i
pojawiania się niekorzyści skali;
Głównych źródłem niekorzyści
skali są trudności związane ze
sprawnym zarządzaniem dużą
firma;
Typowa krzywa
długookresowego kosztu
przeciętnego
D
łu
g
o
o
k
re
so
w
y
k
o
sz
t
p
rz
e
c
ię
tn
y
Produkcja
Korzyści
skali
Niekorzyś
ci skali
Stabilizacj
a kosztów
Zależności pomiędzy
długookresowymi kosztami
przeciętnymi a krańcowymi
A)
Korzyści
skali
D
łu
g
o
o
k
re
so
w
e
k
o
sz
t
p
rz
e
c
ię
tn
e
i
k
ra
ń
c
o
w
e
Produkcja
DK
p
DK
k
Zależności pomiędzy
długookresowymi kosztami
przeciętnymi a krańcowymi
B) Niekorzyści
skali
D
łu
g
o
o
k
re
so
w
e
k
o
sz
t
p
rz
e
c
ię
tn
e
i
k
ra
ń
c
o
w
e
Produkcja
DK
p
DK
k
Zależności pomiędzy
długookresowymi kosztami
przeciętnymi a krańcowymi
C)
Stabilizacja
kosztów
D
łu
g
o
o
k
re
so
w
e
k
o
sz
t
p
rz
e
c
ię
tn
e
i
k
ra
ń
c
o
w
e
Produkcja
DK
p
=
DK
k
Zależności pomiędzy
długookresowymi kosztami
przeciętnymi a krańcowymi
D) Początkowo
korzyści a
następnie
niekorzyści skali
D
łu
g
o
o
k
re
so
w
e
k
o
sz
t
p
rz
e
c
ię
tn
e
i
k
ra
ń
c
o
w
e
Produkcja
DK
p
DK
k
Modele struktur rynku
Rynek doskonały (konkurencja
doskonała);
Konkurencja monopolistyczna;
Oligopol;
Monopol.
Rynek doskonały
Bardzo duża liczba firm na rynku;
Nieograniczona swoboda wejścia na
rynek;
Produkty są jednorodne
(niezróżnicowane) pod względem cech;
Cena produktów jest niezależna od
producentów (pozioma krzywa popytu);
Przykłady rynków: kapusta, marchew,
ziemniaki.
Konkurencja monopolistyczna
Dużo (np. kilkadziesiąt) firm na rynku;
Nieograniczona swoboda wejścia na
rynek;
Produkty zróżnicowane pod względem
cech;
Producenci w pewnym zakresie maja
wpływ na cenę produktów (krzywa
popytu opada ale jest relatywnie
elastyczny);
Przykłady: architekci, restauracje.
Oligopol
Kilka firm na rynku;
Ograniczona swoboda wejścia na
rynek;
Produkty generalnie niezróżnicowane
pod względem cech;
Znaczący wpływ producenta na cenę
produktów (opadająca krzywa popytu,
popyt relatywnie nieelastyczny);
Przykłady: cementownie, cukrownie.
Monopol
Jedna duża firma na rynku;
Bardzo ograniczona swoboda
wejścia na rynek;
Producent ma bardzo duży wpływ
na cenę (opadająca krzywa popytu,
popyt mniej elastyczny niż w
oligopolu);
Przykłady: elektrociepłownie.
Równowaga przedsiębiorstwa w
warunkach konkurencji
doskonałej
Przedsiębiorstwo jest jednym z licznych
podmiotów na rynku;
Zwiększenie podaży nie wpływa na poziom
ceny;
Wykres ceny jest prosta równoległa do osi X;
Utarg całkowity = iloczynowi ceny i ilości
sprzedanych produktów;
Utarg przeciętny U
p
= U
c
/Q jest równy cenie
produktu;
Utarg krańcowy U
k
= ΔU
c
/ΔQ jest również
równy cenie.
Utarg całkowity, przeciętny i
krańcowy w warunkach
doskonałej konkurencji
U
ta
rg
c
a
łk
o
w
it
y,
p
rz
e
c
ię
tn
y
i
k
ra
ń
c
o
w
y
c = U
c
/Q =
ΔU
c
/ΔQ
U
c
Produkcja Q
Cel przedsiębiorstwa
Maksymalizacja zysku, czyli różnica
pomiędzy utargiem całkowitym a kosztami
całkowitymi
Z
c
= U
c
– K
c
Przedsiębiorstwo będzie zwiększało rozmiary
produkcji dopóty, dopóki utarg krańcowy
będzie wyższy od kosztu krańcowego;
Maksymalizacja zysku nastąpi przy
rozmiarach produkcji wyznaczonej przez
punkt przecięcia się kosztu krańcowego z
utargiem krańcowym, równym cenie.
Zysk przedsiębiorstwa
U
ta
rg
c
a
łk
o
w
it
y
i
k
o
sz
ty
za
łk
o
w
it
e
U
c
Produkcja Q
E
F
Zysk
przedsiębiors
twa
Krótkookresowa równowaga
przedsiębiorstwa
C
e
n
a
,
k
o
sz
ty
p
rz
e
c
ię
tn
e
i
k
ra
ń
c
o
w
e
K
c
/
Q
c = U
c
/Q =
ΔU
c
/ΔQ
ΔK
c
/ΔQ
E
F
A
B
G
C
D
Produkcja
Q
Q
1
Q
r
Q
2
Punkty charakterystyczne
Punkty E i F (koszt przeciętny = utarg
przeciętny) wyznaczają przedział opłacalności
produkcji między Q
1
a Q
2
. Punkt E nazywany jest
progiem rentowności;
Punkt A – przedsiębiorstwo osiąga maksimum
zysku. Punkt A wyznacza optimum ekonomiczne
przedsiębiorstwa. Jest to punkt równowagi
wyznaczający poziom produkcji Q
r
.
Poczynając od punktu E przedsiębiorstwo
przynosiłoby coraz większe straty, produkcja
niższa niż Q
r
oznacza, że przedsiębiorstwo nie
wykorzystuje możliwości wzrostu zysku.
Zysk przedsiębiorstwa jest równy
zakreskowanemu polu ABCD.
Zyska stanowi różnice pomiędzy
utargiem całkowitym pole OCAQ
r
oraz kosztem całkowitym pole
ODBQ
r
.
Cena rynkowa produktów a zysk
przedsiębiorstwa
1) cena wyższa od kosztów
przecietnych
C
e
n
a
,
k
o
sz
ty
p
rz
e
c
ię
tn
e
i
k
ra
ń
c
o
w
e
K
c
/
Q
ΔK
c
/ΔQ
C
D
Produkcja
Q
Q
r
c = U
c
/Q =
ΔU
c
/ΔQ
1) Zysk
ekonomiczny
(ponadnormalny)
Cena rynkowa produktów a zysk
przedsiębiorstwa
2) cena równa kosztom
przeciętnym
C
e
n
a
,
k
o
sz
ty
p
rz
e
c
ię
tn
e
i
k
ra
ń
c
o
w
e
K
c
/
Q
ΔK
c
/ΔQ
C
D
Produkcja
Q
Q
r
c = U
c
/Q =
ΔU
c
/ΔQ
1) Zysk normalny
Cena rynkowa produktów a zysk
przedsiębiorstwa
3) cena niższa od kosztów
przecietnych
C
e
n
a
,
k
o
sz
ty
p
rz
e
c
ię
tn
e
i
k
ra
ń
c
o
w
e
K
c
/
Q
ΔK
c
/ΔQ
C
D
Produkcja
Q
Q
r
c = U
c
/Q =
ΔU
c
/ΔQ
3) strata
Granica racjonalnych strat
Granice racjonalnych strat wyznacza
poziom kosztu przeciętnego zmiennego
(K
z
/Q);
Dopóki cena jest wyższa od przeciętnego
kosztu zmiennego, nie należy przerywać
produkcji, gdyż pokrywa ona co najmniej
koszty bieżące związane z produkcją;
Gdy cena równa jest przeciętnym kosztom
zmiennym jest to tzw. punkt zamknięcia.
Granica racjonalnych strat
C
e
n
a
,
k
o
sz
ty
p
rz
e
c
ię
tn
e
c
a
łk
w
o
te
i
k
ra
ń
c
o
w
e
,
k
o
sz
ty
zm
ie
n
n
e
K
c
/
Q
ΔK
c
/ΔQ
c
z
Produkcja
Q
Q
r
K
z
/Q
A