Zaburzenia dysocjacyjne
Amnezja dysocjacyjna, Zaburzenie
dysocjacyjnej tożsamości,
Zaburzenia depresonalizacji
Zaburzenia dysocjacyjne
Amnezja dysocjacyjna, Zaburzenie
dysocjacyjnej tożsamości,
Zaburzenia depresonalizacji
Zaburzenia dysocjacyjne
• Zaburzenia dysocjacyjne są uważane za obronę przed nietolerowanym lękiem i
innymi trudnymi przeżyciami powstałymi w sytuacji traumatycznej (Spiegel i
Cardena 1991).
• ■Amnezja – Utrata pamięci jako reakcja na zdarzenie traumatyczne.
• Występuje u 7% populacji (Ross 1991).
• Może wpółwystępować z konwersją, pourazowym zaburzeniem stresowym,
smaokaleczaniem, i dysfunkcją seksualną.
• Występuje częściej w czasie wojen niż w czasie pokoju. Cierpią na nią w większości
meźczyżni niż kobiety. Częściej ludzi młodzi niż starsi.
• ■ Depresonalizacja – Doświadczenie oddzielenia się od własnego umysłu lub ciała.
• Występuje u 2,4% populacji (Ross 1991)
• Może współwystępować z depresją, hipochondrią , narkomanią, zaburzeniem
stresu pourazowego , lękiem panicznym, fobią (Simeon i i 1997).
• ■ Zaburzenie dysocjacyjne tożsamości – polega na utworzeniu odrębnej
tożsamości – występują przynajmniej dwie tożsamości, które działają niezależnie
od siebie.
• Występuje u 0,2% populacji (Ross 1991).
• Wśród populacji osób przebywających w szpitalach psychiatrycznych stanowi 5%.
•
•
Zaburzenia dysocjacyjne
Etiologia-wyjaśnienie psychoanalityczne i
behawioralne
• Wobec wszystkich zaburzeń dysocjacyjnych stosuje się
podobne podejście. Zasadą jest przywrócenie do świadomości
przykrych emocji doznanych podczas wydarzenia
traumatycznego.
• Używa się hipnozy w celu odtworzenia stanu emocjonalnego,
w którym pacjent był podczas wydarzenia traumatycznego
(Eich 1995). Czasem wspomaga się wprowadzenie pacjenta w
stan hipnozy użyciem leku (Amytal).
• W efekcie odtworzenia stanu emocjonalnego podczas
wydarzenia traumatycznego pacjent przeżywa emocje, które
odrzucił, ale równocześnie uświadamia sobie, że zagrożenie
np. maltretowaniem lub innego rodzaju np. wykorzystanie
seksualnym należą do przeszłości i obecnie nie istnieją.
• Leki anydepresyjne i antylękowe redukują objawy zaburzeń
dysocjacyjnych.
Zaburzenia dysocjacyjne
Terapia psychologiczna + farmakologiczna
• Wobec wszystkich zaburzeń dysocjacyjnych stosuje się podobne podejście.
Zasadą jest przywrócenie do świadomości przykrych emocji doznanych
podczas wydarzenia traumatycznego.
• Używa się hipnozy w celu odtworzenia stanu emocjonalnego, w którym
pacjent był podczas wydarzenia traumatycznego (Eich 1995). Czasem
wspomaga się wprowadzenie pacjenta w stan hipnozy użyciem leku
(Amytal).
• W efekcie odtworzenia stanu emocjonalnego podczas wydarzenia
traumatycznego pacjent przeżywa emocje, które odrzucił, ale
równocześnie uświadamia sobie, że zagrożenie np. maltretowaniem lub
innego rodzaju np. wykorzystanie seksualnym należą do przeszłości i
obecnie nie istnieją.
• Leki anydepresyjne i antylękowe redukują objawy zaburzeń
dysocjacyjnych.
Amnezja dysocjacyjna
kryteria diagnostyczne
• A. Jeden lub więcej epizodów niezdolności przypomnienia sobie
ważnych informacji dotyczących własnej osoby po doznaniu stresu
w traumatycznej sytuacji.
• B. Zaburzenia nie trwają wyłącznie w okresie trwania
dyssocjacyjnych zaburzeń tożsamości, fugi dysocjacyjnej,
zaburzeń stresu pourazowego, ostrych zaburzeń stresowych lub
zaburzeń somatyzacyjnych i nie są skutkiem działania
fizjologicznego jakiejś substancji (narkotyków lub leku). Ani
choroby neurologicznej lub innej, jak np. uraz głowy.
• C. Objawy powodują cierpienie lub upośledzenie funkcjonowania,
zwłaszcza w obszarze społeczno-zawodowym.
Amnezja dysocjacyjna
rodzaje
• 40 % pacjentów powtórnie przeżywa epizod niepamięci
(Coons1998).
• Amnezja uogólniona - kiedy zacierają się wszystkie fakty z życia.
• Amnezja wsteczna –kiedy się nie pamięta faktów poprzedzających
zdarzenie traumatyczne. Lub włącznie z wydarzeniem
traumatycznym.
• Amnezja pourazowa – utrata pamięci zdarzeń po wypadku.
• Amnezja selektywna –gdy nie pamieta się tylko faktów związanych
z określonym tematem.
Różnice między amnezją dyssocjacyjną a organiczną
• Róznice w przyczynach
• ■Amnezja dysocjacyjna – nie jest spowodowana uszkodzeniem układu nerwowego.
Przed wystąpieniem amnezji osoba ma kłopoty małżeńskie , zawodowe, finansowe.
• ■ Amnezja organiczna występuje na skutek urazu fizycznego (wylew krwi do mózgu)
uszkodzenia mózgu na skutek alkoholizmu, choroby Alzheimera, udaru.
• Różnice w przejawach
• ■ Amnezja dysocjacyjna cechuje się utratą pamięci faktów z przeszłości odległej i
bliskiej. Osoby z organiczną pamiętają odległą przeszłość a nie przypominają sobie
faktów z bliskiej przeszłości.
• ■ Osoby z dyssocajacyjną nie pamiętają własnej tożsamości a mają wiedzę ogólną
(jaki dzień tygodnia i jakie miasto jest stalicą). Organiczna –utrata wiedzy o sobie i
ogólnej wiedzy o otoczeniu.
• ■ Osoby z dyssocjacyjną pamietają, co zdarzyło się od wystąpienia amnezji. Osoby z
organiczną mają amnezję następczą, co oznacza, ze mało pamiętają z tego, co się
zdarzyło po wystąpieniu uszkodzenia organicznego.
• ■ Dysocjacyjna się cofa i od tego momentu po 24 godzinach osoba pamięta
traumatyczne wydarzenie.
• ■ W przypadku organicznej amnezji - cofa się amnezja wsteczna (wraca pamięć
sprzed zadziałania uszkodzenia organicznego); amnezja następcza cofa się tylko w
pewnym stopniu (pamięć po zadziałaniu uszkodzenia organicznego wraca w
ograniczonym stopniu) i nie cofa się niepamięć dotycząca uszkodzenia/urazu (Suarez
Pittuluck 1976).
Zaburzenie depersonalizacji
kryteria diagnostyczne
• A. Stałe lub powtarzające się doświadczenie odłączenia się od
własnych procesów psychicznych lub od własnego ciała, jakby
się było zewnętrznym obserwatorem samego siebie.
• B. Pozostaje zdolność rozpoznawania i badania rzeczywistości.
• C. Poczucie odłączenia się od samego siebie wywołuje stan
cierpienia lub upośledzenie funkcjonowania społecznego lub
zawodowego.
• D. Doświadczenie depresonalizacji nie występuje w przebiegu
innych zaburzeń psychicznych, jak schizofrenia, zaburzenie lęku
panicznego, ostrego zaburzenia stresowego, lub innego
zaburzenia dyssocjacyjnego i nie jest spowodowane
bezpośrednim działaniem fizjologicznym jakiejś substacji
(narkotki lub leki) lub chorobą somatyczną, jak padaczka
skroniowa.
Dyssocjacyjne zaburzenia tożsamości (zaburzenia osobowości
wielorakiej)
kryteria diagnostyczne
• A. Występowanie przynajmniej dwóch tożsamości –każda ma inny
schemat postrzegania rzeczywistości, stosunek do ludzi i siebie samej.
• B. Przynajmniej dwie z tych tożsamości na przemian przejmują
kontrolę nad zachowaniem człowieka.
• C. Niemożność przypomnienia sobie ważnych informacji dotyczących
własnej osoby.
• D. Zaburzenia nie są spowodowane bezpośrednim działaniem
fizjologicznym jakiejś substancji (alkohol) ani nie są wywołane chorobą
somatyczną (padaczka).
Dysocjacyjne zaburzenie tożsamości
Etiologia –wyjaśnienie psychologiczne
• Analiza 14 przypadków analizowanych przez Blissa (Bliss 1980)
sugeruje, że zaburzenie rozwija się w trzech etapach:
• 1. Między 4 a 6 rokiem życia ma miejsce uraz emocjonalny.
Doświadczenie maltretowania w dzieciństwie relacjonuje 97% osób z
tym zaburzeniem (Coons 1994).
• 2. Dziecko stosuje obronę przed przykrością i lękiem związanymi z
urazem.
• 2.a Dziecko szczególnie podatne na autohipznozę tworzy odrębną
osobowość.
• 2.b. Dziecko niepodatne na autohipnozę używa innych strategii
obronnych.
• Dziecko podatne na autohipnozę siłą woli wprowadza się w trans i
indukuje sobie tak jak w hipnozie drugą tożsamość. Przez stworzenie
odrębnej tożsamości, która radzi sobie z przykrościami związanymi z
urazem i uwalnia dziecko od przykrych emocji.
• 3. Gdy kolejny uraz ma miejsce używa do poradzenia sobie z nim
stworzonej tożsamości, lub tworzy kolejną tożsamość. Posługuje się
stworzoną tożsamością, aby się bronić przed przykrymi emocjami w
dalszym życiu.
Dysocjacyjne zaburzenie tożsamości
Etiologia –wyjaśnienie behawioralne
• Istnieje wyjaśnienie sugerujące, że osoba z zaburzeniem
tożsamości uczy się roli społecznej, która jest wyrażona przez
odrębną tożsamość. Odrębna tożsamość tworzy się w okresie
dorosłości na skutek sugestii terapeutów. Na przykład na skutek
sugestii, że są w człowieku odrębne części osobowości, które mają
odrębne dążenia (Linlienfeld 1999)
Dysocjacyjne zaburzenie tożsamości
terapia psychoanalityczna i poznawcza
• Jest stosowana psychoanaliza i terapia poznawcza. Najczęściej terapia trwa
4 lata (Putnam i Loewenstein 1993). Sprawdzono efekty po dwóch latach. U
polowy nastąpiła redukcja objawów dysoscjacyjnych i poprawa nastroju.
• Celem terapii jest integracja kilku tożsamości (rozumianych jako ważne
aspekty osobowości) w jedną całość (Ross 1989).
• Gdy niemożliwa integracja celem jest bezkonfliktowa współpraca tych
aspektów.
• Terapia polega najpierw na pomocy pacjentowi w zrozumieniu, że
tożsamości są wytworzone przez niego samego.
• Terapeuta nie powinien używać imion tożsamości, bo może w ten sposób
utwierdzać pacjenta że są autonomicznymi osobowościami.
• Terapeuta powinien traktować wszystkie tożsamości ze zrozumieniem,
wtedy łatwiej jest pacjentowi zakceptować je jako ważne aspekty własnej
osoby.
Dysocjacyjne zaburzenie tożsamości –
Terapia psychoanalityczna i poznawcza
• Etap pierwszy terapii jest wspólny dla psychoanalizy i poznawczej.
• 1. Uświadomienie pacjentowi, że stworzył odrębną tożsamość. W stanie hipnozy
terapeuta przywołuje tożsamości i każe się im wypowiadać. Pacjentowi poleca
słuchać. Przedstawia mu tożsamości. Poleca, aby pacjent zapamiętał do
doświadczenie po wyjściu ze staniu hipnozy.
• Podczas hipnozy może wystąpić opór przed uświadomieniem sobie istnienia
odrębnych tożsamości. Pacjent może się wycofywać do stanu autohipnozy i
utrudniać konfrontację z odrębna tożsamością a zarazem z przykrościami do
złagodzenia których ona służy (Kluft 1987).
• 2. Drugi etap - Gdy pacjent już uświadamia sobie istnienie odrębnej tożsamości:
• 2.A. W psychoanalitycznej terapii drugi etap polega po pierwsze, na
uświadomieniu pacjentowi konfliktu dziecięcego i uświadomieniu, że używa
odrębnej tożsamości do obrony przed przykrymi przeżyciami. Po drugie, że
obecnie już jest silniejszy niż w dzieciństwie i może poradzić sobie ze
stresującymi sytuacjami.
• 2.B. Drugi etap w terapii poznawczej polega rozpoznaniu funkcji, jaką pełni
odrębna tożsamość (służy do obrony przez przykrościami) i potrzeby używania
odrębnej tożsamości. Dochodzi się do tego drogą poznawania automatycznych
myśli pacjenta i dysfunkcyjnych przekonań dotyczących własnej osoby i ludzi.
Następnie zmienia się je drogą dyskusji przez kwestionowanie ich zasadności w
dorosłym życiu. Gdy pacjent zmieni przekonania, nie będzie miał potrzeby
posługiwania się odrębną tożsamością (Fine 1991).
Zaburzenie dyssocjacyjne tożsamości
farmakoterapia
• Stosowano leki antydepresyjne i antylękowe. Lęk i depresja się
obniżają. Natomiast samo zaburzenie dysocjacyjne tożsamości się
nie zmienia pod wpływem leków (Simon 1998).
Wskazanie ostrożności w stosowaniu terapii opartej na aktywizowaniu
wspomnień z dzieciństwa dotyczących doświadczeń traumatycznych
• ■Wątpliwości dotyczące hipotezy wykorzystania w dzieciństwie osób z
zaburzeniem dysocjacyjnej tożsamości.
• Zakłada się, że malteretowanie w dzieciństwie lub wykorzystanie seksualne
predysponują do tworzenie drugiej tożsamości w wieku dorosłym ( Lewis i in
1979).
• W przypadku 12 badanych zabójców z zaburzeniem dysocjacyjnej tożsamości
wykorzystanie seksualne i maltretowanie w dzieciństwie się potwierdziło.
• Źródłem wiedzy o maltretowaniu w dzieciństwie są wspomnienia chorych.
• Wspomnienia mogą być fałszywe.
• 5% populacji jest podatna na hipnozę w dużym stopniu i łatwo ulegają sugestii,
wykazują uległość i brak krytycznej oceny. Osoby te tworzą żywe, szczegółowe
wspomnienia w stanie transu, które nie mają podstaw w rzeczywistości.
• Prawie wszyscy pacjenci z dysocjacyjnymi zaburzeniami osobowości należą do
tej kategorii (Ganway 1989).
• ■Wątpliwości dotyczące terapii opartej na przywracaniu wspomnień o
wykorzystaniu w dzieciństwie osób z zaburzeniem dysocjacyjnej tożsamości.
• Przywracanie wspomnień prawdziwych lub fałszywych o wykorzystaniu w
dzieciństwie nie jest korzystne dla części pacjentów. Ich stan się pogarsza:
częściej - myśli samobójcze i okaleczenia, przestają pracować i odsuwają się
od rodziny i od ludzi (Lilienfeld i in 1999).